อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

                     จูฬสงฺคามวณฺณนา
                      ----------
     {๓๖๕} จูฬสงฺคาเม ฯ สงฺคามาวจเรน ภิกฺขุนาติ สงฺคาโม วุจฺจติ
อธิกรณวินิจฺฉยตฺถาย สงฺฆสนฺนิปาโต ฯ ตตฺร หิ อตฺตปจฺจตฺถิกา
เจว สาสนปจฺจตฺถิกา จ อุทฺธมฺมํ อุพฺพินยํ สตฺถุสาสนํ ทีเปนฺตา
สโมสรนฺติ เวสาลิกา วชฺชีปุตฺตกา วิย ฯ โย ภิกฺขุ เนสํ
ปจฺจตฺถิกานํ ลทฺธึ มทฺทิตฺวา สกวาททีปนตฺถาย ตตฺถ อวจรติ
อชฺโฌคาเหตฺวา วินิจฺฉยํ ปวตฺเตติ โส สงฺคามาวจโร นาม
ยสตฺเถโร วิย ฯ เตน สงฺคามาวจเรน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมนฺเตน
นีจจิตฺเตน สงฺโฆ อุปสงฺกมิตพฺโพ ฯ นีจจิตฺเตนาติ มานทฺธชํ
นิปาเตตฺวา นีหตมานจิตฺเตน ฯ รโชหรณสเมนาติ ปาทปุญฺฉนสเมน
ยถา รโชหรณสฺส สงฺกิลิฏฺเ วา อสงฺกิลิฏฺเ วา ปาเท ปุญฺฉิยมาเน
เนว ราโค น โทโส เอวํ อิฏฺานิฏฺเสุ อรชนฺเตน อทุสฺสนฺเตนาติ
อตฺโถ ฯ ยถาปฏิรูเป อาสเนติ ยถาปฏิรูปํ อาสนํ ตฺวา อตฺตโน
ปาปุณนฏฺาเน เถรานํ ภิกฺขูนํ ปิฏฺึ อทสฺเสตฺวา นิสีทิตพฺพํ ฯ
อนานากถิเกนาติ นานาวิธํ ตํ ตํ อนตฺถกถํ อกเถนฺเตน ฯ
อติรจฺฉานกถิเกนาติ ทิฏฺ สุตํ มุตํปิ ราชกถาทิกํ ติรจฺฉานกถํ
อกเถนฺเตน ฯ สามํ วา ธมฺโม ภาสิตพฺโพติ สงฺฆสนฺนิปาตฏฺาเน
กปฺปิยากปฺปิยนิสฺสิตา วา รูปารูปปริจฺเฉทสมถจารวิปสฺสนา-
จารานนิสชฺชวตฺตาทินิสฺสิตา
วา กถา ธมฺโม นาม ฯ เอวรูโป ธมฺโม
สยํ วา ภาสิตพฺโพ ปโร วา อชฺเฌสิตพฺโพ ฯ โย ภิกฺขุ
ตถารูปึ กถํ กเถตุํ ปโหติ โส วตฺตพฺโพ อาวุโส สงฺฆมชฺฌมฺหิ
ปญฺเห อุปฺปนฺเน ตฺวํ กเถยฺยาสีติ ฯ อริโย วา ตุณฺหีภาโว
นาติมญฺิตพฺโพติ อริยา ตุณฺหี นิสีทนฺตา น พาลปุถุชฺชนา วิย
นิสีทนฺติ อญฺตรํ กมฺมฏฺานํ คเหตฺวาว นิสีทนฺติ ฯ อิติ
กมฺมฏฺานมนสิการวเสน ตุณฺหีภาโว อริโย ตุณฺหีภาโว นาม ฯ
โส นาติมญฺิตพฺโพ กึ กมฺมฏฺานานุโยเคนาติ นาวชานิตพฺโพ ฯ
อตฺตโน ปฏิรูปํ กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา นิสีทิตพฺพนฺติ อตฺโถ ฯ
     น อุปชฺฌาโย ปุจฺฉิตพฺโพติ โกนาโม ตุยฺหํ อุปชฺฌาโยติ น
ปุจฺฉิตพฺโพ ฯ เอเสว นโย สพฺพตฺถ ฯ น ชาตีติ ตฺวํ ขตฺติยชาติโย
ตฺวํ พฺราหฺมณชาติโยติ เอวํ ชาติ น ปุจฺฉิตพฺพา ฯ น อาคโมติ
ทีฆภาณโก ตฺวํ มชฺฌิมภาณโกติ เอวํ อาคโม น ปุจฺฉิตพฺโพ ฯ
กุลปเทโส ขตฺติยกุลาทิวเสน เวทิตพฺโพ ฯ อตฺรสฺส เปมํ วา
โทโส วาติ อตฺร ปุคฺคเล เอเตสํ การณานํ อญฺตรวเสน เปมํ
วา ภเวยฺย โทโส วา ฯ โน ปริสกปฺปิเยนาติ ปริสกปฺปิเกน
ปริสานุวิธายเกน น ภวิตพฺพํ ฯ ยํ ปริสาย รุจฺจติ ตเทว
เจเตตฺวา กปฺเปตฺวา น กเถตพฺพนฺติ อตฺโถ ฯ น หตฺถมุทฺธา
ทสฺเสตพฺพาติ กเถตพฺเพ จ อกเถตพฺเพ จ สญฺาชนนตฺถํ
หตฺถวิกาโร น กาตพฺโพ ฯ อตฺถํ อนุวิธิยนฺเตนาติ วินิจฺฉยปฏิเวธเมว
สลฺลกฺเขนฺเตน อิทํ สุตฺตํ อุปลพฺภติ อิมสฺมึ วินิจฺฉเย อิทํ วกฺขามีติ
เอวํ ปริตุลยนฺเตน นิสีทิตพฺพนฺติ อตฺโถ ฯ น จ อาสนา
วุฏฺาตพฺพนฺติ น อาสนา วุฏฺาย สนฺนิปาตมณฺฑเล วิจริตพฺพํ ฯ
วินยธเร วุฏฺิเต สพฺพา ปริสา วุฏฺหติ ฯ น วีติหาตพฺพนฺติ
น วินิจฺฉโย หาเปตพฺโพ ฯ น กุมฺมคฺโค เสวิตพฺโพติ น อาปตฺติ
ทีเปตพฺพา ฯ อสาหสิเกน ภวิตพฺพนฺติ น สหสา การินา ภวิตพฺพํ ฯ
สหสา ทุรุตฺตวจนํ น กเถตพฺพนฺติ อตฺโถ ฯ วจนกฺขเมนาติ
ทุรุตฺตวาจํ ขมนสีเลน ฯ หิตปริสกฺกินาติ หิเตสินา หิตคเวสินา ฯ
กรุณา จ กรุณาปุพฺพภาโค จ อุปฏฺเปตพฺโพติ อยํ ปททฺวเยปิ
อธิปฺปาโย ฯ อนสุรุตฺเตนาติ น อสุรุตฺเตน ฯ อสุรุตฺตํ วุจฺจติ
วิคฺคาหิกกถาสงฺขาตํ อสุนฺทรวจนํ ตํ น กเถตพฺพนฺติ อตฺโถ ฯ
อตฺตา ปริคฺคเหตพฺโพติ วินิจฺฉิตุํ วูปสเมตุํ สกฺขิสฺสามิ นุ โข
โนติ เอวํ อตฺตา ปริคฺคเหตพฺโพ ฯ อตฺตโน ปมาณํ ชานิตพฺพนฺติ
อตฺโถ ฯ ปโร ปริคฺคเหตพฺโพติ ลชฺชิยา นุ โข อยํ ปริสา
สกฺกา สญฺาเปตุํ อุทาหุ โนติ เอวํ ปโร ปริคฺคเหตพฺโพ ฯ
     โจทโก ปริคฺคเหตพฺโพติ ธมฺมโจทโก นุ โข โนติ เอวํ โจทโก
ปริคฺคเหตพฺโพ ฯ จุทิตโก ปริคฺคเหตพฺโพติ ธมฺมจุทิตโก นุ โข
โนติ เอวํ จุทิตโก ปริคฺคเหตพฺโพ ฯ อธมฺมโจทโก ปริคฺคเหตพฺโพติ
ตสฺส ปมาณํ ชานิตพฺพํ ฯ เสเสสุปิ เอเสว นโย ฯ
วุตฺตํ อหาเปนฺเตนาติ โจทกจุทิตเกหิ วุตฺตวจนํ อหาเปนฺเตน ฯ
อวุตฺตํ อปฺปกาเสนฺเตนาติ อโนสฏํ วตฺถุํ อปฺปกาเสนฺเตน ฯ เวโป ๑-
@เชิงอรรถ: ๑. อิทํ ปาลิยานุวตฺตนวเสเนว โสธิตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ ปุราณโปตฺถเกสุ ปน เวโธติ
@ทิสฺสติ ฯ
ปหาเสตพฺโพติ มนฺโท โมมูโห ปคฺคณฺหิตพฺโพ ฯ นนุ ตฺวํ
กุลปุตฺโตติ อุตฺเตเชตฺวา อนุโยควตฺตํ กถาเปตฺวา ตสฺส อนุโยโค
คณฺหิตพฺโพ ฯ ภีรุ อสฺสาเสตพฺโพติ ยสฺส สงฺฆมชฺฌํ วา คณมชฺฌํ
วา อโนสฏปุพฺพตฺตา สารชฺชํ อุปฺปชฺชติ ตาทิโส มา ภายิ วิสฏฺโ
กเถหิ มยนฺเต อุปตฺถมฺภา ภวิสฺสามาติ วตฺวาปิ อนุโยควตฺตํ
กถาเปตพฺโพ ฯ จณฺโฑ นิเสเธตพฺโพติ อปสาเทตพฺโพ ตชฺเชตพฺโพ ฯ
อสุจิ วิภาเวตพฺโพติ อลชฺชี ปกาเสตฺวา อาปตฺตึ เทสาเปตพฺโพ ฯ
อุชุ มทฺทเวนาติ โย ภิกฺขุ อุชุ สีลวา กายวงฺกาทิรหิโต โส
มทฺทเวเนว อุปจริตพฺโพ ฯ ธมฺเมสุ จ ปุคฺคเลสุ จาติ เอตฺถ
โย ธมฺมครุโก โหติ น ปุคฺคลครุโก อยเมว ธมฺเมสุ จ
ปุคฺคเลสุ จ มชฺฌตฺโตติ เวทิตพฺโพ ฯ
     {๓๖๖} สุตฺตํ สํสนฺทนตฺถายาติอาทีสุ ฯ เตน จ ปน เอวํ
สพฺรหฺมจารีนํ ปิยมนาปครุภาวนีเยน อนุวิชฺชเกน สมุทาหเฏสุ
สุตฺตาทีสุ สุตฺตํ สํสนฺทนตฺถาย อาปตฺตานาปตฺตีนํ สํสนฺทนตฺถายาติ
เวทิตพฺพํ ฯ โอปมฺมํ นิทสฺสนตฺถายาติ อุปมํ อตฺถทสฺสนตฺถาย ฯ
อตฺโถ วิญฺาปนตฺถายาติ อตฺโถ ชานาปนตฺถาย ฯ ปฏิปุจฺฉา
ปนตฺถายาติ ปุจฺฉา ปุคฺคลสฺส ปนตฺถาย ฯ โอกาสกมฺมํ
โจทนตฺถายาติ วตฺถุนา วา อาปตฺติยา วา โจทนตฺถาย ฯ
โจทนา สารณตฺถายาติ โทสาโทสํ สาราปนตฺถาย ฯ สารณา
สวจนียตฺถายาติ โทสาโทสสารณา สวจนียกรณตฺถาย ฯ สวจนียํ
ปลิโพธตฺถายาติ สวจนียํ อิมมฺหา อาวาสา เอกปทมฺปิ มา ปกฺกมีติ
เอวํ ปลิโพธตฺถาย ฯ ปลิโพโธ วินิจฺฉยตฺถายาติ วินิจฺฉยาปนตฺถาย ฯ
วินิจฺฉโย สนฺตีรณตฺถายาติ โทสาโทสํ สนฺตีรณตฺถาย ตุลนตฺถาย ฯ
สนฺตีรณํ านาานคมนตฺถายาติ อาปตฺตึ อนาปตฺตึ ครุกลหุกาปตฺตึ
ชานนตฺถาย ฯ สงฺโฆ สมฺปริคฺคหสมฺปฏิจฺฉนตฺถายาติ วินิจฺฉย-
สมฺปฏิคฺคหณตฺถาย จ สุวินิจฺฉิตทุพฺพินิจฺฉิตภาวชานนตฺถาย จาติ
อตฺโถ ฯ ปจฺเจกฏฺายิโน อวิสํวาทกฏฺายิโนติ อิสฺสริยาธิปจฺจ-
เชฏฺกฏฺาเน อวิสํวาทกฏฺาเน จ ิตา น เต อปสาเทตพฺพาติ
อตฺโถ ฯ อิทานิ เย มนฺทพุทฺธิโน เอวํ วเทยฺยุํ วินโย นาม
กิมตฺถายาติ เตสํ วจโนกาสปิทหนตฺถํ อตฺถํ ทสฺเสตุํ วินโย
สํวรตฺถายาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ วินโย สํวรตฺถายาติ สกลาปิ
วินยปญฺตฺติ กายวจีทฺวารสํวรตฺถาย อาชีวปาริสุทฺธิปริโยสานสฺส
สีลสฺส อุปนิสฺสโย โหติ ปจฺจโย โหตีติ อตฺโถ ฯ เอเสว นโย
สพฺพตฺถ ฯ อปิเจตฺถ อวิปฺปฏิสาโรติ ปาปปุญฺานํ กตากตวเสน
จิตฺตวิปฺปฏิสาราภาโว ฯ ปามุชฺชนฺติ ทุพฺพลา ตรุณปีติ ฯ ปีตีติ
พลวา พหลปีติ ฯ ปสฺสทฺธีติ กายจิตฺตทรถปฏิปฺปสฺสทฺธิ ฯ สุขนฺติ
กายิกเจตสิกสุขํ ฯ ตํ หิ ทุวิธํปิ สมาธิสฺส อุปนิสฺสยปจฺจโย โหติ ฯ
สมาธีติ จิตฺเตกคฺคตา ฯ ยถาภูตาณทสฺสนนฺติ ตรุณวิปสฺสนา ฯ
อุทยพฺพยาณสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ จิตฺเตกคฺคตา หิ ตรุณวิปสฺสนาย
อุปนิสฺสยปจฺจโย โหติ ฯ นิพฺพิทาติ สิขาปฺปตฺตา วุฏฺานคามินี
พลววิปสฺสนา ฯ วิราโคติ อริยมคฺโค ฯ วิมุตฺตีติ อรหตฺตผลํ ฯ
จตุพฺพิโธปิ หิ อริยมคฺโค อรหตฺตสฺส อุปนิสฺสยปจฺจโย โหติ ฯ
วิมุตฺติาณทสฺสนนฺติ ปจฺจเวกฺขณาณํ ฯ วิมุตฺติาณทสฺลนํ
อนุปาทาปรินิพฺพานตฺถายาติ อปจฺจยปรินิพฺพานตฺถาย ฯ อปจฺจย-
ปรินิพฺพานสฺส หิ ตํ ปจฺจโย โหติ ตสฺมึ อนุปฺปตฺเต อวสฺสํ
ปรินิพฺพายิตพฺพโตติ ฯ เอตทตฺถา กถาติ อยํ วินยกถา นาม
เอตทตฺถา ฯ มนฺตนาติ วินยมนฺตนา เอว ฯ อุปนิสาติ อยํ วินโย
สํวรตฺถายาติอาทิกา ปรมฺปรปจฺจยตาปิ เอตทตฺถาย ฯ โสตาวธานนฺติ
อิมิสฺสา ปรมฺปรปจฺจยกถาย โสตาวธานํ ฯ อิมํ อตฺถํ สุตฺวา ยํ
อุปฺปชฺชติ าณํ ตํปิ เอตทตฺถาย ฯ ยทิทํ อนุปาทา จิตฺตสฺส
วิโมกฺโขติ โย อยํ จตูหิ อุปาทาเนหิ อนุปาทิยิตฺวา จิตฺตสฺส
อรหตฺตผลสงฺขาโต วิโมกฺโข โสปิ เอตทตฺถาย อปจฺจย-
ปรินิพฺพานตฺถายเอวาติ อตฺโถ ฯ
     {๓๖๗} อนุโยควตฺตคาถาสุ ปมคาถา วุตฺตตฺถา เอว ฯ วตฺถุํ วิปตฺตึ
อาปตฺตึ นิทานํ อาการอโกวิโท ปุพฺพาปรํ น ชานาตีติ
วตฺถุนฺติอาทีนํ น ชานาติปเทน สมฺพนฺโธ ฯ อโกวิโทติ ปทสฺส สเว
ตาทิสโกติ อิมินา สมฺพนฺโธ ฯ ตสฺมา อยเมตฺถ โยชนา ฯ
โย ภิกฺขุ ปาราชิกาทีนํ วตฺถุํ น ชานาติ จตุพฺพิธํ วิปตฺตึ น
ชานาติ สตฺตวิธํ อาปตฺตึ น ชานาติ อิมํ สิกฺขาปทํ อมุกสฺมึ
นาม นคเร ปญฺตฺตนฺติ เอวํ นิทานํ น ชานาติ ฯ อิทํ ปุริมวจนํ
อิทํ ปจฺฉิมวจนนฺติ ปุพฺพาปรํ น ชานาติ ฯ อิทํ กตํ อิทํ อกตนฺติ
กตากตํ น ชานาติ ฯ สเมน จาติ เตเนว ปุพฺพาปรํ อชานนฺตสฺส
สเมน อญฺาเณน กตากตํ น ชานาตีติ วุตฺตํ โหติ ฯ เอวํ
ตาว น ชานาติปเทน สทฺธึ สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ ฯ ยํ ปเนตํ
อาการอโกวิโทติ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ อาการอโกวิโทติ การณาการเณ
อโกวิโท ฯ อิติ ยฺวายํ วตฺถุอาทีนิ จ น ชานาติ อาการสฺส จ
อโกวิโท สเว ตาทิสโก ภิกฺขุ อปฺปฏิกฺโขติ วุจฺจติ ฯ กมฺมญฺจ
อธิกรณญฺจาติ อิเมสํปิ ปทานํ น ชานาติปเทเนว สมฺพนฺโธ ฯ อยํ
ปเนตฺถ โยชนา ฯ ตเถว ยฺวายํ กมฺมญฺจ น ชานาติ อธิกรณญฺจ
น ชานาติ ฯ สตฺตปฺปกาเร สมเถ จาปิ อโกวิโท ราคาทีหิ
ปน รตฺโต ทุฏฺโ จ มูฬฺโห จ ภเยน ภยา คจฺฉติ สมฺโมเหน
โมหา คจฺฉติ รตฺตตฺตา ปน ทุฏฺตฺตา จ ฉนฺทา โทสา
คจฺฉติ ฯ ปรํ สญฺาเปตุํ อสมตฺถตาย น จ สญฺตฺติกุสโล ฯ
การณาการณทสฺสเน อสมตฺถตาย นิชฺฌตฺติยา จ อโกวิโท ฯ
อตฺตโน สทิสาย ปริสาย ลทฺธตฺตา ลทฺธปกฺโข หิริยา ปริพาหิรตฺตา
อหิริโก กาฬเกหิ กมฺเมหิ สมนฺนาคตตฺตา กณฺหกมฺโม ธมฺมาทริย-
ปุคฺคลาทริยานํ อภาวโต อนาทโร ฯ สเว ตาทิสโก ภิกฺขุ
อปฺปฏิกฺโขติ วุจฺจติ ฯ นปฺปฏิกฺขิตพฺโพ น โอโลเกตพฺโพ ฯ
น สมฺมนฺนิตฺวา อิสฺสริยาธิปจฺจเชฏฺกฏฺาเน เปตพฺโพติ อตฺโถ ฯ
สุกฺกปกฺขคาถานํปิ โยชนานโย วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพติ ฯ
                 จูฬสงฺคามวณฺณนา นิฏฺิตา ฯ
                      ----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๕๕๗-๕๖๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=11319&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=11319&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=8&i=1083
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=8&A=9695
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=8&A=8179
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=8&A=8179
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_8