บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
อุปาลิปญฺจกวณฺณนา -------- {๔๑๗} อุปาลิปญฺเหสุ ฯ กตีหิ นุ โข ภนฺเตติ ปุจฺฉาย อยํ สมฺพนฺโธ ฯ เถโร กิร รโห คโต สพฺพานิ อิมานิ ปญฺจกานิ อาวชฺชิตฺวา ภควนฺตํทานิ ปุจฺฉิตฺวา อิเมสํ นิสฺสาย วสนกาทีนํ อตฺถาย ตนฺตึ ฐปาเปสฺสามีติ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา กตีหิ นุ โข ภนฺเตติอาทินา นเยน ปญฺเห ปุจฺฉิ ฯ เตสํ วิสฺสชฺชเน อุโปสถํ น ชานาตีติ นววิธํ อุโปสถํ น ชานาติ ฯ อุโปสถกมฺมํ น ชานาตีติ อธมฺเมน วคฺคาทิเภทํ จตุพฺพิธํ อุโปสถกมฺมํ น ชานาติ ฯ ปาฏิโมกฺขํ น ชานาตีติ เทฺว มาติกา น ชานาติ ฯ ปาฏิโมกฺขุทฺเทสํ น ชานาตีติ ภิกฺขูนํ ปญฺจวิธํ ภิกฺขุนีนํ จตุพฺพิธนฺติ นววิธํ ปาฏิโมกฺขุทฺเทสํ น ชานาติ ฯ ปวารณํ น ชานาตีติ นววิธํ ปวารณํ น ชานาติ ฯ ปวารณากมฺมํ น ชานาตีติ อธมฺเมน วคฺคาทิเภทํ จตุพฺพิธํ ปวารณากมฺมํ น ชานาติ ฯ อาปตฺตานาปตฺตึ น ชานาตีติ ตสฺมึ ตสฺมึ สิกฺขาปเท นิทฺทิฏฺฐํ อาปตฺติญฺจ อนาปตฺติญฺจ น ชานาติ ฯ อาปนฺโน กมฺมกโตติ อาปตฺตึ อาปนฺโน ตปฺปจฺจยา สงฺเฆน กมฺมํ กตํ โหติ ฯ {๔๒๐} กมฺมํ น ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพนฺติ อยํ ยสฺมา อนุโลมวคฺเคน วตฺตติ ตสฺมา นาสฺส กมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ ฯ สรชฺชุโกว วิสฺสชฺเชตพฺโพติ อตฺโถ ฯ {๔๒๑} สเจ อุปาลิ สงฺโฆ สมคฺคกรณียานิ กมฺมานิ กโรตีติ สเจ สมคฺเคหิ กรณียานิ อุโปสถาทีนิ กมฺมานิ กโรติ อุโปสถปวารณาทีสุ หิ ฐิตาสุ อุปตฺถมฺโภ น ทาตพฺโพ ฯ สเจ หิ สงฺโฆ อจฺจยํ เทสาเปตฺวา สงฺฆสามคฺคึ กโรติ ติณวตฺถารกสมถํ วา กตฺวา อุโปสถปวารณํ กโรติ ฯ เอวรูปํ สมคฺคกรณียํ นาม กมฺมํ โหติ ฯ ตตฺร เจติ สเจ ตาทิสเก กมฺเม ภิกฺขุโน นกฺขมติ ทิฏฺฐาวิกมฺมํปิ กตฺวา ตถารูปา สามคฺคี อุปฏฺฐเปตพฺพา ฯ เอวํ วิโลมคาโห น คณฺหิตพฺโพ ฯ ยตฺร ปน อุทฺธมฺมํ อุพฺพินยํ สาสนํ ทีเปนฺติ ตตฺถ ทิฏฺฐาวิกมฺมํ น วฏฺฏตีติ ปฏิพาหิตฺวา ปกฺกมิตพฺพํ ฯ อุสฺสิตมนฺตี จาติ อุสฺสทมนฺตี โลภโทสมานุสฺสนฺนํ วาจํ ภาสิตา กณฺหวาโจ อนตฺถกทีปโน ฯ นิสฺสิตชปฺปีติ อตฺตโน ธมฺมตาย อุสฺสทยุตฺตํ ภาสิตุํ น สกฺโกติ ฯ อถโข มยา สทฺธึ ราชา เอวํ กเถสิ อสุกมหามตฺโต เอวํ กเถสิ อสุโก นาม มยฺหํ อาจริโย วา อุปชฺฌาโย วา ติปิฏโก มยา สทฺธึ เอวํ กเถสีติ เอวํ อญฺญํ นิสฺสาย ชปฺปติ ฯ น จ ภาสานุสนฺธิกุสโลติ กถานุสนฺธิวจเน วินิจฺฉยานุสนฺธิวจเน จ อกุสโล โหติ ฯ น ยถาธมฺเม ยถาวินเยติ น ภูเตน วตฺถุนา อาปตฺตึ สาเรตฺวา โจเทตา โหติ ฯ อุสฺสาเทตา โหตีติ อมฺหากํ อาจริโย มหาติปิฏโก ปรมธมฺมกถิโกติอาทินา นเยน เอกจฺจํ อุสฺสาเทติ ฯ ทุติยปเท กึ โส ชานาตีติอาทินา เอกจฺจํ อปสาเทติ ฯ อธมฺมํ คณฺหาตีติ อนิยฺยานิกปกฺขํ คณฺหติ ฯ ธมฺมํ ปฏิพาหตีติ นิยฺยานิกปกฺขํ ปฏิพาหติ ฯ สมฺผญฺจ พหุํ ภาสตีติ พหุํ นิรตฺถกกถํ กเถติ ฯ ปสยฺห ปวตฺตา โหตีติ อนชฺฌิฏฺโฐ ภาเร อนาโรปิเต เกวลํ มานํ นิสฺสาย อชฺโฌตฺถริตฺวา อนธิกาเร กเถตา โหติ ฯ อโนกาสกมฺมํ การาเปตฺวาติ โอกาสกมฺมํ อกาเรตฺวา ปวตฺตา โหติ ฯ น ยถาทิฏฺฐิยา พฺยากตา โหตีติ ยสฺส อตฺตโน ทิฏฺฐิ ตํ ปุรกฺขิตฺวา น พฺยากตา ลทฺธึ นิกฺขิปิตฺวา อยถาภุจฺจํ อธมฺมาทีสุ ธมฺมาทิลทฺธิโก หุตฺวา กถยิตา โหตีติ อตฺโถ ฯ {๔๒๔} อาปตฺติยา ปโยคํ น ชานาตีติ อยํ อาปตฺติ กายปฺปโยคา อยํ วจีปโยคาติ น ชานาติ ฯ อาปตฺติยา วูปสมํ น ชานาตีติ อยํ อาปตฺติ เทสนาย วูปสมฺมติ อยํ วุฏฺฐาเนน อยํ เนว เทสนาย น วุฏฺฐาเนนาติ น ชานาติ ฯ น อาปตฺติยา วินิจฺฉยกุสโล โหตีติ อิมสฺมึ วตฺถุสฺมึ อยํ อาปตฺตีติ น ชานาติ โทสานุรูปํ อาปตฺตึ อุทฺธริตฺวา ปติฏฺฐเปตุํ น สกฺโกติ ฯ อธิกรณสมุฏฺฐานํ น ชานาตีติ อิทํ อธิกรณํ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูนิ นิสฺสาย สมุฏฺฐาติ อิทํ จตสฺโส วิปตฺติโย อิทํ ปญฺจ วา สตฺต วา อาปตฺติกฺขนฺเธ อิทํ จตฺตาริ สงฺฆกิจฺจานิ นิสฺสาย สมุฏฺฐาตีติ น ชานาติ ฯ ปโยคํ น ชานาตีติ อิทํ อธิกรณํ ทฺวาทสมูลปฺปโยคํ อิทํ จุทฺทสมูลปฺปโยคํ อิทํ ฉมูลปฺปโยคํ อิท เอกมูลปฺปโยคนฺติ น ชานาติ ฯ อธิกรณานํ หิ ยถาสกมูลเมว ปโยคา นาม โหนฺติ ตํ สพฺพํปิ น ชานาตีติ อตฺโถ ฯ วูปสมํ น ชานาตีติ อิทํ อธิกรณํ ทฺวีหิ สมเถหิ วูปสมฺมติ อิทํ จตูหิ อิทํ ตีหิ อิทํ เอเกน สมเถน วูปสมฺมตีติ น ชานาติ ฯ น อธิกรณสฺส วินิจฺฉยกุสโล โหตีติ อธิกรณํ วินิจฺฉินิตฺวา สมถํ ปาเปตุํ น ชานาติ ฯ กมฺมํ น ชานาตีติ ตชฺชนียาทิ สตฺตวิธํ กมฺมํ น ชานาติ ฯ กมฺมสฺส กรณํ น ชานาตีติ อิทํ กมฺมํ อิมินา นีหาเรน กาตพฺพนฺติ น ชานาติ ฯ กมฺมสฺส วตฺถุํ น ชานาตีติ อิทํ ตชฺชนียสฺส วตฺถุ อิทํ นิยสาทีนนฺติ น ชานาติ ฯ กมฺมสฺส วตฺตํ น ชานาตีติ สตฺตสุ กมฺเมสุ เหฏฺฐา จตุนฺนํ กมฺมานํ อฏฺฐารสวิธํ ติวิธสฺส จ อุกฺเขปนียกมฺมสฺส เตจตฺตาฬีสวิธํ วตฺตํ น ชานาติ ฯ กมฺมสฺส วูปสมํ น ชานาตีติ โย ภิกฺขุ วตฺเต วตฺติตฺวา ยาจติ ตสฺส กมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ อจฺจโย เทสาเปตพฺโพติ น ชานาติ ฯ วตฺถุํ น ชานาตีติ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ วตฺถุํ น ชานาติ ฯ นิทานํ น ชานาตีติ อิทํ สิกฺขาปทํ อิมสฺมึ นคเร ปญฺญตฺตํ อิทํ อิมสฺมินฺติ น ชานาติ ฯ ปญฺญตฺตึ น ชานาตีติ ปญฺญตฺติ อนุปญฺญตฺติ อนุปฺปนฺนปญฺญตฺติวเสน ติวิธํปิ ปญฺญตฺตึ น ชานาติ ฯ ปทปจฺฉาภฏฺฐํ น ชานาตีติ สมฺมุขา กาตพฺพํ ปทํ น ชานาติ ฯ พุทฺโธ ภควาติ วตฺตพฺเพ ภควา พุทฺโธติ เหฏฺฐุปริยํ กตฺวา ปทํ ปโยเชติ ฯ อกุสโล จ โหติ วินเยติ วินยปาลิยํ จ อฏฺฐกถายํ จ อกุสโล โหติ ฯ ญตฺตึ น ชานาตีติ สงฺเขปโต หิ ทุวิธา ญตฺติ เอสา ญตฺตีติ เอวํ นิทฺทิฏฺฐา จ อนิทฺทิฏฺฐา จ ฯ ตตฺถ ยา เอวํ อนิทฺทิฏฺฐา สา กมฺมญตฺติ นาม โหติ ฯ ยา นิทฺทิฏฺฐา สา กมฺมปาทญตฺติ นาม โหติ ตํ สพฺเพน สพฺพํ ญตฺตึ น ชานาติ ฯ ญตฺติยา กรณํ น ชานาตีติ นวสุ ฐาเนสุ กมฺมญตฺติยา กรณํ น ชานาติ ทฺวีสุ ฐาเนสุ กมฺมปาทญตฺติยา ฯ ญตฺติยา อนุสฺสาวนนฺติ อิมิสฺสา ญตฺติยา เอกา อนุสฺสาวนา อิมิสฺสา ติสฺโสติ น ชานาติ ฯ ญตฺติยา สมถํ น ชานาตีติ ยฺวายํ สติวินโย อมูฬฺหวินโย ตสฺส ปาปิยสิกา ติณวตฺถารโกติ จตุพฺพิโธ สมโถ ญตฺติยา วินา น โหติ ตํ ญตฺติยา สมโถติ น ชานาติ ฯ ญตฺติยา วูปสมํ น ชานาตีติ ยํ อธิกรณํ อิมินา จตุพฺพิเธน ญตฺติสมเถน วูปสมฺมติ ตสฺส ตํ วูปสมํ อยํ ญตฺติยา วูปสโม กโตติ น ชานาติ ฯ สุตฺตํ น ชานาตีติ อุภโตวิภงฺคํ น ชานาติ ฯ สุตฺตานุโลมํ น ชานาตีติ จตฺตาโร มหาปเทเส น ชานาติ ฯ วินยํ น ชานาตีติ ขนฺธกปริวารํ น ชานาติ ฯ วินยานุโลมํ น ชานาตีติ มหาปเทเสเยว น ชานาติ ฯ น จ ฐานาฐานกุสโลติ การณาการณกุสโล น โหติ ฯ ธมฺมํ น ชานาตีติ ฐเปตฺวา วินยปิฏกํ อวเสสํ ปิฏกทฺวยํ น ชานาติ ฯ ธมฺมานุโลมํ น ชานาตีติ สุตฺตนฺติเก จตฺตาโร มหาปเทเส น ชานาติ ฯ วินยํ น ชานาตีติ ขนฺธกปริวารเมว น ชานาติ ฯ วินยานุโลมํ น ชานาตีติ จตฺตาโร มหาปเทเส น ชานาติ ฯ อุภโตวิภงฺคา ปเนตฺถ อสงฺคหิตา โหนฺติ ฯ ตสฺมา ยํ กุรุนฺทิยํ วุตฺตํ วินยนฺติ สกลํ วินยปิฏกํ น ชานาตีติ ตํ คเหตพฺพํ ฯ น จ ปุพฺพาปรกุสโล โหตีติ ปุเรกถาย จ ปจฺฉากถาย จ อกุสโล โหติ ฯ เสสํ สพฺพตฺถ วุตฺตปฏิปกฺขวเสน วิญฺเญยฺยตฺตา ปุพฺเพ ปกาสิตตฺตา จ อุตฺตานเมวาติ ฯ อนิสฺสิตวคฺคนปฏิปฺปสฺสมฺภนวคฺคโวหารวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ {๔๒๕} ทิฏฺฐาวิกมฺมวคฺเค ฯ ทิฏฺฐาวิกมฺมาติ ทิฏฺฐีนํ อาวิกมฺมานิ ลทฺธิปกาสนานิ อาปตฺติเทสนาสงฺขาตานํ วินยกมฺมานเมตํ อธิวจนํ ฯ อนาปตฺติยา ทิฏฺฐึ อาวิกโรตีติ อนาปตฺติเมวาปตฺตีติ เทเสตีติ อตฺโถ ฯ อเทสนาคามินิยาติ ครุกาปตฺติยา ทิฏฺฐึ อาวิกโรติ ฯ สงฺฆาทิเสสํ จ ปาราชิกํ จ เทเสตีติ อตฺโถ ฯ เทสิตายาติ ลหุกาปตฺติยาปิ เทสิตาย ทิฏฺฐึ อาวิกโรติ ฯ เทสิตํ ปุน เทเสตีติ อตฺโถ ฯ จตูหิ ปญฺจหีติ ยถา จตูหิ ปญฺจหิ ทิฏฺฐิ อาวิกตา โหติ เอวํ อาวิกโรติ จตฺตาโร ปญฺจ ชนา เอกโต อาปตฺตึ เทเสนฺตีติ อตฺโถ ฯ มโนมานเสนาติ มนสงฺขาเตน มานเสน ทิฏฺฐึ อาวิกโรติ วจีเภทํ อกตฺวา จิตฺเตเนว อาปตฺตึ เทเสตีติ อตฺโถ ฯ นานาสํวาสกสฺสาติ ลทฺธินานาสํวาสกสฺส วา กมฺมนานาสํวาสกสฺส วา สนฺติเก ทิฏฺฐึ อาวิกโรติ อาปตฺตึ เทเสตีติ อตฺโถ ฯ นานาสีมายาติ สมานสํวาสกสฺสาปิ นานาสีมาย ฐิตสฺส สนฺติเก อาวิกโรติ มาฬกสีมาย หิ ฐิเตน สีมนฺตริกาย ฐิตสฺส วา สีมนฺตริกาย วา ฐิเตน อวิปฺปวาสสีมาย ฐิตสฺสาปิ อาปตฺตึ เทเสตุํ น วฏฺฏติ ฯ อปกตตฺตสฺสาติ อุกฺขิตฺตกสฺส วา ยสฺส วา อุโปสถปวารณา ฐปิตา โหนฺติ ตสฺส สนฺติเก เทเสตีติ อตฺโถ ฯ {๔๓๐} นาลํ โอกาสกมฺมํ กาตุนฺติ น ปริยตฺตํ กาตุํ น กาตพฺพนฺติ อตฺโถ ฯ อิธาปิ อปกตตฺโต อุกฺขิตฺตโก เจว ฐปิตอุโปสถปวารโณ จ ฯ จาวนาธิปฺปาโยติ สาสนโต จาเวตุกาโม ฯ {๔๓๒} มนฺทตฺตา โมมูหตฺตาติ มนฺทภาเวน โมมูหภาเวน วิสฺสชฺชิตุํปิ ชานิตุํปิ อสมตฺโถ เกวลํ อตฺตโน โมมูหภาวํ ปกาเสนฺโตเยว ปุจฺฉติ อุมฺมตฺตโก วิย ฯ ปาปิจฺโฉติ เอวํ มํ ชโน สมฺภาเวสฺสตีติ ปาปิกาย อิจฺฉาย ปุจฺฉติ ฯ ปริภวาติ ปริภวํ อาโรเปตุกาโม หุตฺวา ปุจฺฉติ ฯ อญฺญพฺยากรเณสุปิ เอเสว นโย ฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ ฯ ทิฏฺฐาวิกมฺมวคฺค วณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ อตฺตาทานวคฺเค จ ธุตงฺควคฺเค จ ยํ วตฺตพฺพํ สิยา ตํ สพฺพํ เหฏฺฐา วุตฺตเมว ฯ {๔๔๔} มุสาวาทวคฺเค ฯ ปาราชิกํ คจฺฉตีติ ปาราชิกคามี ฯ ปาราชิกาปตฺติภาวํ ปาปุณาตีติ อตฺโถ ฯ อิตเรสุปิ เอเสว นโย ฯ ตตฺถ อสนฺตอุตฺตริมนุสฺสธมฺมาโรจนมุสาวาโท ปาราชิกคามี อมูลเกน ปาราชิเกน อนุทฺธํสนมุสาวาโท สงฺฆาทิเสสคามี โย เต วิหาเร วสตีติอาทินา ปริยาเยน ชานนฺตสฺส วุตฺตมุสาวาโท ถุลฺลจฺจยคามี อชานนฺตสฺส ทุกฺกฏคามี สมฺปชานมุสาวาเท ปาจิตฺติยนฺติ อาคโต ปาจิตฺติยคามีติ เวทิตพฺโพ ฯ อทสฺสเนนาติ วินยธรสฺส อทสฺสเนน ฯ กปฺปิยากปฺปิเยสุ หิ กุกฺกุจฺเจ อุปฺปนฺเน วินยธรํ ทิสฺวา กปฺปิยากปฺปิยภาวํ ปฏิปุจฺฉิตฺวา อกปฺปิยํ ปหาย กปฺปิยํ กเรยฺย ตํ อปสฺสนฺโต ปน อกปฺปิยํปิ กปฺปิยนฺติ กโรนฺโต อาปชฺชติ ฯ เอวํ อาปชฺชิตพฺพํ อาปตฺตึ วินยธรสฺส ทสฺสเนน นาปชฺชติ อทสฺสเนเนว อาปชฺชติ ฯ เตน วุตฺตํ อทสฺสเนนาติ ฯ อสฺสวเนนาติ เอกวิหาเรปิ วสนฺโต ปน วินยธรสฺส อุปฏฺฐานํ คนฺตฺวา กปฺปิยากปฺปิยํ อปุจฺฉิตฺวา วา อญฺเญสํ วา วุจฺจมานํ อสุณนฺโต อาปชฺชติ เอว ฯ เตน วุตฺตํ อสฺสวเนนาติ ฯ ปสุตฺตตาติ ปสุตฺตกตาย ฯ สหาคารเสยฺยํ หิ ปสุตฺตกภาเวนปิ อาปชฺชติ ฯ อกปฺปิเย กปฺปิยสญฺญิตาย อาปชฺชนฺโต ปน ตถาสญฺญี อาปชฺชติ ฯ สติสมฺโมสา เอกรตฺตาติกฺกมาทิวเสน อาปชฺชิตพฺพํ อาปชฺชติ ฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ ฯ มุสาวาทวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ {๔๕๐} ภิกฺขุนีวคฺเค ฯ อลาภายาติ จตุนฺนํ ปจฺจยานํ อลาภตฺถาย ยถา ปจฺจเย น ลภนฺติ ตถา ปริสกฺกติ วายมตีติ อตฺโถ ฯ อนตฺถายาติ อนตฺถํ กลิสาสนํ อาโรเจนฺโต ปริสกฺกติ ฯ อนาวาสายาติ อนาวาสตฺถาย ยสฺมึ คามเขตฺเต วสนฺติ ตโต นีหรณตฺถาย ฯ สมฺปโยเชตีติ อสทฺธมฺมปฏิเสวนตฺถาย สมฺปโยเชติ ฯ {๔๕๑} กตีหิ นุ โข ภนฺเต องฺเคหิ สมนฺนาคตาย ภิกฺขุนิยา กมฺมํ กาตพฺพนฺติ สตฺตนฺนํ กมฺมานํ อญฺญตรํ สนฺธาย ปุจฺฉติ ฯ {๔๕๔} นสากจฺฉาตพฺโพติกปฺปิยากปฺปิยนามรูปปริจฺเฉทสมถวิปสฺสนาทิเภโท กถามคฺโค น กเถตพฺโพ ฯ ยสฺมา ปน ขีณาสโว ภิกฺขุ น วิสํวาเทติ ตถารูปสฺส กถามคฺคสฺส สามี หุตฺวา กเถติ น อิตเร ตสฺมา ปฐมปญฺจเก นาเสกฺเขนาติ ปฏิกฺขิปิตฺวา ทุติยปญฺจเก อเสกฺเขนาติอาทิ วุตฺตํ ฯ น อตฺถปฏิสมฺภิทปฺปตฺโตติ อฏฺฐกถาย ปฏิสมฺภิทปฺปตฺโต ปเภทคตญาณปฺปตฺโต น โหติ ฯ น ธมฺมปฏิสมฺภิทปฺปตฺโตติ ปาลิธมฺเม ปฏิสมฺภิทปฺปตฺโต น โหติ ฯ น นิรุตฺติปฏิสมฺภิทปฺปตฺโตติ โวหารนิรุตฺติยํ ปฏิสมฺภิทปฺปตฺโต น โหติ ฯ น ปฏิภาณปฏิสมฺภิทปฺปตฺโตติ ยานิ ยานิ ปฏิภาณ- สงฺขาตานิ อตฺถปฏิสมฺภิทาทีนิ ญาณานิ เตสุ ปฏิสมฺภิทปฺปตฺโต น โหติ ฯ ยถาวิมุตฺตํ น ปจฺจเวกฺขตีติ จตุนฺนํ ผลวิมุตฺตีนํ วเสน ยถาวิมุตฺตํ จิตฺตํ เอกูนวีสติเภทาย ปจฺจเวกฺขณาย น ปจฺจเวกฺขิตา โหติ ฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ ฯ ภิกฺขุนีวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ {๔๕๕} อุพฺพาหิกวคฺเค ฯ น อตฺถกุสโลติ น อฏฺฐกถากุสโล อตฺถุทฺธาเร เฉโก น โหติ ฯ น ธมฺมกุสโลติ อาจริยมุขโต อนุคหิตตฺตา ปาลิยํ น กุสโล น ปาลิสูโร ฯ น นิรุตฺติกุสโลติ ภาสนฺตรโวหาเร น กุสโล ฯ น พฺยญฺชนกุสโลติ สิถิลธนิตาทิวเสน ปริมณฺฑล- พฺยญฺชนาโรปเน กุสโล น โหติ น อกฺขรปริจฺเฉเท นิปุโณติ อตฺโถ ฯ น ปุพฺพาปรกุสโลติ อตฺถปุพฺพาปเร ธมฺมปุพฺพาปเร นิรุตฺติปุพฺพาปเร พฺยญฺชนปุพฺพาปเร ปุเรกถาปจฺฉากถาสุ จ น กุสโล โหติ ฯ โกธโนติอาทีนิ ยสฺมา โกธาทีหิ อภิภูโต การณาการณํ น ชานาติ วินิจฺฉินิตุํ น สกฺโกติ ตสฺมา วุตฺตานิ ฯ อปสาเรตา ๑- @เชิงอรรถ: ๑. ปสาเรตาติ ปาลิ ฯ โหติ โน สาเรตาติ โมเหตา โหติ น สตึ อุปฺปาเทตา โจทกจุทิตกานํ กถํ โมเหติ ปิทหติ น สาเรตีติ อตฺโถ ฯ เสสเมตฺถ อุพฺพาหิกวคฺเค อุตฺตานเมว ฯ อุพฺพาหิกวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ {๔๕๗} อธิกรณวูปสมวคฺเค ฯ ปุคฺคลครุ โหตีติ อยํ เม อุปชฺฌาโย อยํ อาจริโยติอาทีนิ จินฺเตตฺวา ตสฺส ชยํ อากงฺขมาโน อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติ ฯ สงฺฆครุ โหตีติ ธมฺมํ จ วินยํ จ อมุญฺจิตฺวา วินิจฺฉินนฺโต สงฺฆครุ นาม โหติ ฯ จีวราทีนิ คเหตฺวา วินิจฺฉินนฺโต อามิสครุ นาม โหติ ฯ ตานิ อคเหตฺวา ยถาธมฺมํ วินิจฺฉินนฺโต สทฺธมฺมครุ นาม โหติ ฯ {๔๕๘} ปญฺจหิ อุปาลิ อากาเรหีติ ปญฺจหิ การเณหิ สงฺโฆ ภิชฺชติ ฯ กมฺเมน อุทฺเทเสน โวหรนฺโต อนุสาวเนน สลากคาเหนาติ เอตฺถ กมฺเมนาติ อปโลกนาทีสุ จตูสุ กมฺเมสุ อญฺญตเรน กมฺเมน ฯ อุทฺเทเสนาติ ปญฺจสุ ปาฏิโมกฺขุทฺเทเสสุ อญฺญตเรน อุทฺเทเสน ฯ โวหรนฺโตติ โวหรนฺโต กถยนฺโต ตาหิ ตาหิ อุปปตฺตีหิ อธมฺมํ ธมฺโมติอาทีนิ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูนิ ทีเปนฺโต ฯ อนุสาวเนนาติ นนุ ตุมฺเห ชานาถ มยฺหํ อุจฺจา กุลา ปพฺพชิตภาวํ พหุสฺสุตภาวํ จ มาทิโส นาม อุทฺธมฺมํ อุพฺพินยํ สตฺถุสาสนํ คาเหยฺยาติ จิตฺตํปิ อุปฺปาเทตุํ ตุมฺหากํ ยุตฺตํ กึ มยฺหํ อวีจิ นีลุปฺปลวนมิว สีตโล กิมหํ อปายโต น ภายามีติอาทินา นเยน กณฺณมูเล วจีเภทํ กตฺวา อนุสาวเนน ฯ สลากคาเหนาติ เอวํ อนุสาเวตฺวา เตสํ จิตฺตํ อุปตฺถมฺเภตฺวา อนิวตฺติธมฺเม กตฺวา คณฺหถ อิมํ สลากนฺติ สลากคาเหน ฯ เอตฺถ จ กมฺมเมว อุทฺเทโส วา ปมาณํ ฯ โวหารานุสาวนสลากคาหา ปน ปุพฺพภาคา ฯ อฏฺฐารสวตฺถุทีปนวเสน หิ โวหรนฺเตน ตตฺถ รุจิชนนตฺถํ อนุสาเวตฺวา สลากาย คาหิตายปิ อภินฺโนว โหติ สงฺโฆ ฯ ยทา ปน เอวํ จตฺตาโร วา อติเรเก วา สลากํ คาเหตฺวา อาเวณิกมฺมํ วา อุทฺเทสํ วา กโรติ ตทา สงฺโฆ ภินฺโน นาม โหติ ฯ อิติ ยํ สงฺฆเภทกฺ- ขนฺธกวณฺณนายํ อโวจุมฺห เอวํ อฏฺฐารสสุ วตฺถูสุ ยงฺกิญฺจิ เอกํปิ วตฺถุํ ทีเปตฺวา เตน เตน การเณน อิมํ คณฺหถ อิมํ โรเจถาติ สญฺญาเปตฺวา สลากํ คาเหตฺวา วิสุํ สงฺฆกมฺเม กเต สงฺโฆ ภินฺโน โหติ ปริวาเร ปน ปญฺจหิ อุปาลิ อากาเรหิ สงฺโฆ ภิชฺชตีติอาทิ วุตฺตํ ตสฺส อิมินา อิธ วุตฺเตน สงฺฆเภทลกฺขเณน อตฺถโต นานากรณํ นตฺถิ ตํ ปนสฺส นานากรณาภาวํ ตตฺเถว ปกาสยิสฺสามาติ สฺวายํ ปกาสิโต โหติ ฯ ปญฺญตฺเตตนฺติ ปญฺญตฺตํ เอตํ กฺว ปญฺญตฺตํ วตฺตกฺขนฺธเก ฯ ตตฺร หิ จุทฺทสกฺขนฺธกวตฺตานิ ปญฺญตฺตานิ ฯ เตนาห ปญฺญตฺเตตํ อุปาลิ มยา อาคนฺตุกานํ ภิกฺขูนํ อาคนฺตุกวตฺตนฺติอาทึ ฯ เอวํปิ โข อุปาลิ สงฺฆราชิ โหติ โน จ สงฺฆเภโทติ เอตฺตาวตา หิ สงฺฆราชิมตฺตเมว โหติ น ตาว สงฺฆเภโท อนุปุพฺเพน ปน อยํ สงฺฆราชิ วฑฺฒมานา สงฺฆเภทาย สํวตฺตตีติ อตฺโถ ฯ ยถารตฺตนฺติ รตฺติปริมาณานุรูปํ ยถาเถรนฺติ อตฺโถ ฯ อาเวณิภาวํ กริตฺวาติ วิสุํ ววตฺถานํ กริตฺวา ฯ กมฺมากมฺมานิ กโรนฺตีติ อปราปรํ สงฺฆกมฺมํ อุปาทาย ขุทฺทกานิ เจว มหนฺตานิ จ กมฺมานิ กโรนฺติ ฯ เสสเมตฺถาปิ อธิกรณวูปสมวคฺเค อุตฺตานเมว ฯ {๔๕๙} สงฺฆเภทวคฺคทฺวเย ฯ วินิธาย ทิฏฺฐึ กมฺเมนาติ เตสุ อธมฺมาทีสุ อธมฺมาทโย เอเตติ เอวํ ทิฏฺฐิโกว หุตฺวา ตํ ทิฏฺฐึ วินิธาย เต ธมฺมาทิวเสน ทีเปตฺวา วิสุํ กมฺมํ กโรติ ฯ อิติ ยํ วินิธาย ทิฏฺฐิกมฺมํ กโรติ เตน เอวํ กเตน วินิธาย ทิฏฺฐิกมฺเมน สทฺธึ ปญฺจงฺคานิ โหนฺติ ฯ อิเมหิ โข อุปาลิ ปญฺจหงฺเคหีติ อยเมกสฺมึ ปญฺจเก อตฺถโยชนา ฯ เอเตน นเยน สพฺพปญฺจกานิ เวทิตพฺพานิ ฯ เอตฺถาปิ จ โวหาราทิองฺคตฺตยํ ปุพฺพภาควเสเนว วุตฺตํ ฯ กมฺมุทฺเทส- วเสเนว ปน อเตกิจฺฉตา เวทิตพฺพา ฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมว ฯ น เหตฺถ กิญฺจิ อตฺถิ ยํ ปุพฺเพ อวุตฺตนยํ ฯ {๔๖๑} อาวาสิกวคฺเค ฯ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโตติ ยถา อาหริตฺวา ฐปิโต ฯ {๔๖๒} วินยพฺยากรณาติ วินยปญฺเห วิสฺสชฺชนา ฯ ปริณาเมตีติ นิยเมติ ทีเปติ กเถติ ฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว ฯ {๔๖๗} กฐินตฺถารวคฺเค ฯ โอตมสิโกติ อนฺธการคโต ฯ ตํ หิ วนฺทนฺตสฺส มญฺจปาทาทีสุปิ นลาฏํ ปฏิหญฺเญยฺย ฯ อสมนฺนาหรนฺโตติ กิจฺจปสุตตฺตา วนฺทนํ อสมนฺนาหรนฺโต ฯ สุตฺโตติ นิทฺทํ โอกฺกนฺโต ฯ เอกาวตฺโตติ เอกโต อาวตฺโต สปตฺตปกฺเข ฐิโต เวรี วิสภาคปุคฺคโล วุจฺจติ อยํ อวนฺทิโย ฯ อยํ หิ วนฺทิยมาโน ปาเทนปิ ปหเรยฺย ฯ อญฺญาวิหิโตติ อญฺญํ จินฺตยมาโน ฯ ขาทนฺโตติ ปิฏฺฐขชฺชกาทีนิ ขาทนฺโต ฯ อุจฺจารํ จ ปสฺสาวํ จ กโรนฺโต อโนกาสคตตฺตา อวนฺทิโย ฯ อุกฺขิตฺตโกติ ติวิเธนปิ อุกฺเขปนียกมฺเมน อุกฺขิตฺตโก อวนฺทิโย ฯ ตชฺชนียาทิกมฺมกตา ปน จตฺตาโร วนฺทิตพฺพา ฯ อุโปสถปวารณาปิ เตหิ สทฺธึ ลพฺภนฺติ ฯ อาทิโต ปฏฺฐาย จ วุตฺเตสุ อวนฺทิเยสุ นคฺคญฺจ อุกฺขิตฺตกํ จ วนฺทนฺตสฺเสว อาปตฺติ อิตเรสํ ปน อสารุปฺปตฺเถน จ อนฺตรา วุตฺตการเณน จ วนฺทนา ปฏิกฺขิตฺตา ฯ อิโต ปรํ ปจฺฉา อุปสมฺปนฺนาทโย ทสปิ อาปตฺติวตฺถุภาเวเนว อวนฺทิยา ฯ เต วนฺทนฺตสฺส หิ นิยเมเนว อาปตฺติ ฯ อิติ อิเมสุ ปญฺจสุ ปญฺจเกสุ เตรส ชเน วนฺทนฺตสฺส อนาปตฺติ ฯ ทฺวาทสนฺนํ วนฺทนฺตสฺส อาปตฺติ ฯ {๔๖๘} อาจริโย วนฺทิโยติ ปพฺพชฺชาจริโย อุปสมฺปทาจริโย นิสฺสยาจริโย อุทฺเทสาจริโย โอวาทาจริโยติ อยํ ปญฺจวิโธปิ อาจริโย วนฺทิโย ฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ ฯ กฐินตฺถารวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ นิฏฺฐิตา จ อุปาลิปญฺจก วณฺณนาติ ฯ ---------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๕๗๐-๕๘๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=11571&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=11571&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=8&i=1161 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=8&A=10476 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=8&A=8942 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=8&A=8942 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_8
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]