ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย วินย.อ. (สมนฺต.๓)

                 อปรทุติยคาถาสงฺคณิกวณฺณนา
                     ------------
     {๔๗๔} กตาปตฺติโย กายิกาติอาทิคาถานํ วิสฺสชฺชเน ฯ ฉ อาปตฺติโย
กายิกาติ อนฺตรเปยฺยาเล จตุตฺเถน อาปตฺติสมุฏฺฐาเนน ฉ อาปตฺติโย
อาปชฺชติ ภิกฺขุ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวติ อาปตฺติ ปาราชิกสฺสาติ-
อาทินา นเยน วุตฺตา อาปตฺติโย ฯ กายทฺวาเร สมุฏฺฐิตตฺตา หิ
เอตา กายิกาติ วุจฺจนฺติ ฯ ฉ วาจสิกาติ ตสฺมึเยว อนฺตรเปยฺยาเล
ปญฺจเมน อาปตฺติสมุฏฺฐาเนน ฉ อาปตฺติโย อาปชฺชติ ภิกฺขุ
ปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโตติอาทินา นเยน วุตฺตา อาปตฺติโย ฯ
ฉาเทนตสฺส ติสฺโสติ วชฺชปฏิจฺฉาทิกาย ภิกฺขุนิยา ปาราชิกํ ภิกฺขุสฺส
สงฺฆาทิเสสปฏิจฺฉาทเน ปาจิตฺติยํ อตฺตโน ทุฏฺฐุลฺลาปตฺติปฏิจฺฉาทเน
ทุกฺกฏํ ฯ ปญฺจ สํสคฺคปจฺจยาติ ภิกฺขุนิยา กายสํสคฺเค ปาราชิกํ
ภิกฺขุโน สงฺฆาทิเสโส กาเยน กายปฏิพทฺเธ ถุลฺลจฺจยํ นิสฺสคฺคิเยน
กายปฏิพทฺเธ ทุกฺกฏํ องฺคุลิปโฏทเก ปาจิตฺติยนฺติ อิมา กายสํสคฺคปจฺจยา
ปญฺจ อาปตฺติโย ฯ อรุณุคฺเค ติสฺโสติ เอกรตฺตฉารตฺตสตฺตาห
ทสาห มาสาติกฺกมวเสน นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติยํ ภิกฺขุนิยา
รตฺติวิปฺปวาเส สงฺฆาทิเสโส ปฐมํปิ ยามํ ฉาเทติ ทุติยมฺปิ
ตติยมฺปิ ยามํ ฉาเทติ อุทฺธสฺเต อรุเณ ฉนฺนา โหติ อาปตฺติ
โย ฉาเทติ (อาปตฺตึ) โส ทุกฺกฏํ เทสาเปตพฺโพติ อิมา
อรุณุคฺเค ติสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติ ฯ เทฺว ยาวตติยกาติ
เอกาทส ยาวตติยกา นาม ปญฺญตฺติวเสน ปน เทฺว โหนฺติ
ภิกฺขูนํ ยาวตติยกา ภิกฺขุนีนํ ยาวตติยกาติ ฯ เอเกตฺถ อฏฺฐวตฺถุกาติ
ภิกฺขุนีนํเยว เอกา เอตฺถ อิมสฺมึ สาสเน อฏฺฐวตฺถุกา นาม ฯ
เอเกน ลพฺพสงฺคโหติ ยสฺส สิยา อาปตฺติ โส อาวิกเรยฺยาติ อิมินา
เอเกน นิทานุทฺเทเสน สพฺพสิกฺขาปทานํ จ สพฺพปาฏิโมกฺขุทฺเทสานํ จ
สงฺคโห โหติ ฯ วินยสฺส เทฺว มูลานีติ กาโย เจว วาจา จ ฯ
ครุกา เทฺว วุตฺตาติ ปาราชิกสงฺฆาทิเสสา ฯ เทฺว ทุฏฺฐุลฺลจฺฉาทนาติ
วชฺชปฏิจฺฉาทิกาย ปาราชิกํ สงฺฆาทิเสสปฏิจฺฉาทกสฺส ปาจิตฺติยนฺติ
อิมา เทฺว ทุฏฺฐุลฺลจฺฉาทนาปตฺติโย นาม ฯ คามนฺตเร จตสฺโสติ
ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา สทฺธึ สํวิทหติ ทุกฺกฏํ อญฺญสฺส คามสฺส
อุปจารํ โอกฺกมติ ปาจิตฺติยํ ภิกฺขุนิยา คามนฺตรํ คจฺฉนฺติยา
ปริกฺขิตฺเต คาเม ปฐมปาเท ถุลฺลจฺจยํ ทุติยปาเท สงฺฆาทิเสโส
อปริกฺขิตฺตสฺส ปฐมปาเท อุปจาโรกฺกมเน ถุลฺลจฺจยํ ทุติยปาเท
สงฺฆาทิเสโสติ อิมา คามนฺตเร ทุกฺกฏปาจิตฺติยถุลฺลจฺจยสงฺฆาทิเสสวเสน
จตสฺโส อาปตฺติโย ฯ จตสฺโส นทีปารปจฺจยาติ ภิกฺขุ
ภิกฺขุนิยา สทฺธึ สํวิทหติ ทุกฺกฏํ นาวํ อภิรูหติ ปาจิตฺติยํ
ภิกฺขุนิยา นทีปารํ คจฺฉนฺติยา อุตฺตรณกาเล ปฐมปาเท ถุลฺลจฺจยํ
ทุติยปาเท สงฺฆาทิเสโสติ อิมา จตสฺโส ฯ เอกมํเส ถุลฺลจฺจยนฺติ
มนุสฺสมํเส ฯ นวมํเสสุ ทุกฺกฏนฺติ เสสอกปฺปิยมํเสสุ ฯ เทฺว
วาจสิกา รตฺตินฺติ ภิกฺขุนี รตฺตนฺธกาเร อปฺปทีเป ปุริเสน สทฺธึ
หตฺถปาเส ฐิตา สลฺลปติ ปาจิตฺติยํ หตฺถปาสํ วิชหิตฺวา ฐิตา
สลฺลปติ ทุกฺกฏํ ฯ เทฺว วาจสิกา ทิวาติ ภิกฺขุนี ทิวา ปฏิจฺฉนฺเน
โอกาเส ปุริเสน สทฺธึ หตฺถปาเส ฐิตา สลฺลปติ ปาจิตฺติยํ
หตฺถปาสํ วิชหิตฺวา ฐิตา สลฺลปติ ทุกฺกฏํ ฯ ททมานสฺส ติสฺโสติ
มรณาธิปฺปาโย มนุสฺสสฺส วิสํ เทติ โส เจ เตน มรติ ปาราชิกํ
ยกฺขเปตานํ เทติ เต จ มรนฺติ ถุลฺลจฺจยํ ติรจฺฉานคตสฺส เทติ
โส เจ มรติ ปาจิตฺติยํ อญฺญาติกาย ภิกฺขุนิยา จีวรทาเนปิ
ปาจิตฺติยนฺติ เอวํ ททมานสฺส ติสฺโส อาปตฺติโย ฯ จตฺตาโร จ
ปฏิคฺคเหติ หตฺถคาหเวณิคาเหสุ สงฺฆาทิเสโส มุเขน องฺคชาตคหเณ
ปาราชิกํ อญฺญาติกาย ภิกฺขุนิยา จีวรปฏิคฺคหเณ นิสฺสคฺคิยํ
ปาจิตฺติยํ อวสฺสุตาย อวสฺสุตสฺส หตฺถโต ขาทนียํ โภชนียํ
ปฏิคฺคณฺหนฺติยา ถุลฺลจฺจยํ เอวํ ปฏิคฺคเห จตฺตาโร อาปตฺติกฺขนฺธา
โหนฺติ ฯ {๔๗๕} ปญฺจ เทสนาคามินิโยติ ลหุกา ปญฺจ ฯ ฉ
สปฺปฏิกมฺมาติ ปาราชิกํ ฐเปตฺวา อวเสสา ฯ เอเกตฺถ อปฺปฏิกมฺมาติ
ปาราชิกาปตฺติ ฯ วินยครุกา เทฺว วุตฺตาติ ปาราชิกญฺเจว
สงฺฆาทิเสสญฺจ ฯ กายวาจสิกานิ จาติ สพฺพาเนว สิกฺขาปทานิ
กายวาจสิกานิ ฯ มโนทฺวาเร ปญฺญตฺตํ เอกสิกฺขาปทํปิ นตฺถิ ฯ
เอโก วิกาเล ธญฺญรโสติ โลณโสจิรกํ ฯ อยเมว หิ เอโก
ธญฺญรโส วิกาเล วฏฺฏติ ฯ เอกา ญตฺติจตุตฺเถน สมฺมตีติ
ภิกฺขุโนวาทกสมฺมติ ฯ อยเมว หิ เอกา ญตฺติจตุตฺเถน กมฺเมน
สมฺมติ อนุญฺญาตา ฯ ปาราชิกา กายิกา เทฺวติ ภิกฺขูนํ
เมถุนธมฺมปาราชิกํ ภิกฺขุนีนํ จ กายสํสคฺคปาราชิกํ ฯ เทฺว
สํวาสกภูมิโยติ อตฺตนา วา อตฺตานํ สมานสํวาสกํ กโรติ สมคฺโค วา
นํ สงฺโฆ อุกฺขิตฺตํ โอสาเรติ ฯ กุรุนฺทิยํ ปน สมานสํวาสกภูมิ จ
นานาสํวาสกภูมิ จาติ เอวํ เทฺว สํวาสกภูมิโย วุตฺตา ฯ ทฺวินฺนญฺจ
รตฺติจฺเฉโทติ ปาริวาสิกสฺส จ มานตฺตจาริกสฺส จ ฯ ปญฺญตฺตา
ทฺวงฺคุลา ทุเวติ เทฺว ทฺวงฺคุลปญฺญตฺติโย ทฺวงฺคุลปพฺพปรมํ
อาทาตพฺพนฺติ อยเมกา ทฺวงฺคุลํ วา เทฺวมาสํ วาติ อยเมกา ฯ เทฺว
อตฺตานํ วธิตฺวานาติ ภิกฺขุนี อตฺตานํ วธิตฺวา เทฺว อาปตฺติโย
อาปชฺชติ วธติ โรทติ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส วธติ น โรทติ
อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส ฯ ทฺวีหิ สงฺโฆ ภิชฺชตีติ กมฺเมน จ
สลากคาเหน จ ฯ เทฺวตฺถ ปฐมาปตฺติกาติ เอตฺถ สกเลปิ วินเย
เทฺว ปฐมาปตฺติกา อุภินฺนํ ปญฺญตฺติวเสน ฯ อิตรถา ปน
นว ภิกฺขูนํ นว ภิกฺขุนีนญฺจาติ อฏฺฐารส โหนฺติ ฯ ญตฺติยา กรณา
ทุเวติ เทฺว ญตฺติกิจฺจานิ กมฺมา จ กมฺมปาทกา จ นวสุ ฐาเนสุ
กมฺมํ โหติ ทฺวีสุ กมฺมปาทภาเวน ติฏฺฐติ ฯ ปาณาติปาเต
ติสฺโสติ อโนทิสฺส โอปาตํ ขณติ สเจ มนุสฺโส มรติ ปาราชิกํ
ยกฺขเปตานํ มรเณ ถุลฺลจฺจยํ ติรจฺฉานคตสฺส มรเณ ปาจิตฺติยนฺติ
อิมา ติสฺโส โหนฺติ ฯ วาจา ปาราชิกา ตโยติ วชฺชปฏิจฺฉาทิกาย
อุกฺขิตฺตานุวตฺติกาย อฏฺฐวตฺถุกายาติ ฯ กุรุนฺทิยํ ปน อาณตฺติยา
อทินฺนาทาเน มนุสฺสมรเณ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมอุลฺลปเน จาติ เอวํ
ตโย วุตฺตา ฯ โอภาสนา ตโยติ วจฺจมคฺคปสฺสาวมคฺคํ อาทิสฺส
วณฺณาวณฺณภาสเน สงฺฆาทิเสโส วจฺจมคฺคํ ปสฺสาวมคฺคํ ฐเปตฺวา
อธกฺขกํ อุพฺภชานุมณฺฑลํ อาทิสฺส วณฺณาวณฺณภณเน ถุลฺลจฺจยํ
อุพฺภกฺขกํ อโธชานุมณฺฑลํ อาทิสฺส วณฺณาวณฺณภณเน ทุกฺกฏํ ฯ
สญฺจริตฺเตน วา ตโยติ ปฏิคฺคณฺหติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ อาปตฺติ
สงฺฆาทิเสสสฺส ปฏิคฺคณฺหติ วีมํสติ น ปจฺจาหรติ อาปตฺติ
ถุลฺลจฺจยสฺส ปฏิคฺคณฺหติ น วีมํสติ น ปจฺจาหรติ อาปตฺติ
ทุกฺกฏสฺสาติ อิเม สญฺจริตฺเตน การณภูเตน ตโย อาปตฺติกฺขนฺธา
โหนฺติ ฯ ตโย ปุคฺคลา น อุปสมฺปาเทตพฺพาติ อทฺธานหีโน
องฺคหีโน วตฺถุวิปนฺโน จ ฯ เตสํ นานากรณํ วุตฺตเมว ฯ
อปิเจตฺถ โย ปตฺตจีวเรน อปริปูโร จ ปริปูโร จ น ยาจติ
อิเมปิ องฺคหีเนเนว สงฺคหิตา ฯ มาตุฆาตกาทโย จ กรณทุกฺกฏกา
ปณฺฑกอุภโตพฺยญฺชนกติรจฺฉานคตสงฺขาเตน วตฺถุวิปนฺเนเนว
สงฺคหิตาติ เวทิตพฺพา ฯ เอส หิ นโย กุรุนฺทิยํ วุตฺโต ฯ ตโย
กมฺมานํ สงฺคหาติ ญตฺติกปฺปนา วิปฺปกตปจฺจตฺตํ อตีตกรณนฺติ ฯ
ตตฺถ ทเทยฺย กเรยฺยาติอาทิเภทา ญตฺติกปฺปนา เทติ กโรตีติ-
อาทิเภทํ วิปฺปกตปจฺจตฺตํ ทินฺนํ กตนฺติอาทิเภทํ อตีตกรณํ
นามาติ อิเมหิ ตีหิ กมฺมานิ สงฺคยฺหนฺติ ฯ อปเรหิปิ ตีหิ
สงฺคยฺหนฺติ วตฺถุนา ญตฺติยา อนุสฺสาวนายาติ ฯ วตฺถุสมฺปนฺนํ หิ
ญตฺติสมฺปนฺนํ อนุสฺสาวนสมฺปนฺนญฺจ กมฺมนฺนาม โหติ ฯ เตน วุตฺตํ
ตโย กมฺมานํ สงฺคหาติ ฯ นาสิตกา ตโย นาม เมตฺติยํ ภิกฺขุนึ
นาเสถ ทูสโก นาเสตพฺโพ ทสหงฺเคหิ สมนฺนาคโต สามเณโร
นาเสตพฺโพ กณฺฏกํ สมณุทฺเทสํ นาเสถาติ เอวํ ลิงฺคสํวาส-
ทณฺฑกมฺมนาสนาวเสน ตโย นาสิตกา เวทิตพฺพา ฯ ติณฺณนฺนํ
เอกวาจิกาติ อนุชานามิ ภิกฺขเว เทฺว ตโย เอกานุสฺสาวเน กาตุนฺติ
วจนโต ติณฺณํ ชนานํ เอกุปชฺฌาเยน นานาจริเยน เอกา อนุสฺสาวนา
วฏฺฏติ ฯ อทินฺนาทาเน ติสฺโสติ ปาเท วา อติเรกปาเท วา
ปาราชิกํ อติเรกมาสเก โอนปญฺจมาสเก ถุลฺลจฺจยํ มาสเก
วา โอนมาสเก วา ทุกฺกฏํ ฯ จตสฺโส เมถุนปจฺจยาติ อกฺขายิเต
ปาราชิกํ เยภุยฺเยน ขายิเต ถุลฺลจฺจยํ วิวฏกเต ๑- มุเข ทุกฺกฏํ
ชตุมฏฺฐเก ปาจิตฺติยํ ฯ ฉนฺทนฺตสฺส ติสฺโสติ ๒- วนปฺปตึ ฉินฺทนฺตสฺส
ปาราชิกํ ๒- ภูตคาเม ปาจิตฺติยํ องฺคชาเต ถุลฺลจฺจยํ ฯ ปญฺจ
ฉฑฺฑิตปจฺจยาติ อโนทิสฺส วิสํ ฉฑฺเฑติ สเจ เตน มนุสฺโส
มรติ ปาราชิกํ ยกฺขเปเต ถุลฺลจฺจยํ ติรจฺฉานคเต ปาจิตฺติยํ
วิสฏฺฐิฉฑฺฑเน สงฺฆาทิเสโส เสขิเยสุ หริเต อุจฺจารปสฺสาวฉฑฺฑเน
ทุกฺกฏํ อิมา ฉฑฺฑิตปจฺจยา ปญฺจาปตฺติโย โหนฺติ ฯ ปาจิตฺติเยน
ทุกฺกฏา กตาติ ภิกฺขุโนวาทกวคฺคสฺมึ ทสสุ สิกฺขาปเทสุ ปาจิตฺติเยน
สทฺธึ ทุกฺกฏา กตาเอวาติ อตฺโถ ฯ จตุเรตฺถ นวกา วุตฺตาติ
ปฐมสิกฺขาปทมฺหิเยว อธมฺมกมฺเม เทฺว ธมฺมกมฺเม เทฺวติ เอวํ
จตฺตาโร นวกา วุตฺตาติ อตฺโถ ฯ ทฺวินฺนํปิ จีวเรน จาติ ภิกฺขูนํ
สนฺติเก อุปสมฺปนฺนาย จีวรํ เทนฺตสฺส ปาจิตฺติยํ ภิกฺขุนีนํ สนฺติเก
อุปสมฺปนฺนาย เทนฺตสฺส ทุกฺกฏนฺติ เอวํ ทฺวินฺนํ ภิกฺขุนีนํ จีวรํ
@เชิงอรรถ: ๑. วตฺตกเตติปิ ฯ  ๒. ๒. (?) ฯ
เทนฺตสฺส จีวเรน การณภูเตน อาปตฺติ โหตีติ อตฺโถ ฯ อฏฺฐ
ปาฏิเทสนียา ปาลิยํ อาคตา เอว ฯ ภุญฺชนฺตามกธญฺเญน ปาจิตฺติเยน
ทุกฺกฏา กตาติ อามกธญฺญํ วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชนฺติยา ปาจิตฺติเยน
สทฺธึ ทุกฺกฏา กตาเยว ฯ คจฺฉนฺตสฺส จตสฺโสติ ภิกฺขุนิยา วา
มาตุคาเมน วา สทฺธึ สํวิธาย คจฺฉนฺตสฺส ทุกฺกฏํ คามูปจาโรกฺกมเน
ปาจิตฺติยํ ยา ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺฉติ ตสฺส คามูปจารํ
โอกฺกมนฺติยา ปฐมปาเท ถุลฺลจฺจยํ ทุติยปาเท สงฺฆาทิเสโสติ
คจฺฉนฺตสฺส อิมา จตสฺโส อาปตฺติโย โหนฺติ ฯ ฐิตสฺส วาปิ
ตตฺตกาติ ฐิตสฺสาปิ จตสฺโสเอวาติ อตฺโถ ฯ กถํ ฯ ภิกฺขุนี
อนฺธกาเร วา ปฏิจฺฉนฺเน วา โอกาเส มิตฺตสนฺถววเสน ปุริสสฺส
หตฺถปาเส ติฏฺฐติ ปาจิตฺติยํ หตฺถปาสํ วิชหิตฺวา ติฏฺฐติ ทุกฺกฏํ
อรุณุคฺคมนกาเล ทุติยิกาย หตฺถปาสํ วิชหนฺตี ติฏฺฐติ ถุลฺลจฺจยํ
วิชหิตฺวา ติฏฺฐติ สงฺฆาทิเสโส ฯ นิสินฺนสฺส จตสฺโส อาปตฺติโย
นิปนฺนสฺสาปิ ตตฺตกาติ สเจปิ หิ สา นิสีทติ วา นิปชฺชติ วา
เอตาเยว จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติ ฯ {๔๗๖} ปญฺจ ปาจิตฺติยานีติ
ปญฺจ เภสชฺชานิ ปฏิคฺคเหตฺวา นานาภาชเนสุ วา เอกภาชเน วา
อมิสฺเสตฺวา ฐปิตานิ โหนฺติ ฯ สตฺตาหาติกฺกเม โส ภิกฺขุ ปญฺจ
ปาจิตฺติยานิ สพฺพานิ นานาวตฺถุกานิ เอกกฺขเณ อาปชฺชติ ฯ อิมํ
ปฐมํ อาปนฺโน อิมํ ปจฺฉาติ น วตฺตพฺโพ ฯ นว ปาจิตฺติยานีติ
โย ภิกฺขุ นว ปณีตโภชนานิ วิญฺญาเปตฺวา เอเตหิ สทฺธึ เอกโตว
เอกํ กพฬํ โอมทฺทิตฺวา มุเข ปกฺขิปิตฺวา ปรคลํ อติกฺกเมติ
อยํ นว ปาจิตฺติยานิ สพฺพานิ นานาวตฺถุกานิ เอกกฺขเณ อาปชฺชติ ฯ
อิมํ ปฐมํ อาปนฺโน อิมํ ปจฺฉาติ น วตฺตพฺโพ ฯ เอกวาจาย
เทเสยฺยาติ อหํ ภนฺเต ปญฺจ เภสชฺชานิ ปฏิคฺคเหตฺวา สตฺตาหํ
อติกฺกเมตฺวา ปญฺจ อาปตฺติโย อาปนฺโน ตา ตุมฺหมูเล ปฏิเทเสมีติ
เอวํ เอกวาจาย เทเสยฺย เทสิตาเนว โหนฺติ ทฺวีหิ ตีหิ วาจาหิ
กิจฺจํ นาม นตฺถิ ฯ ทุติยวิสฺสชฺชเนปิ อหํ ภนฺเต นว
ปณีตโภชนานิ วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชิตฺวา นว อาปตฺติโย อาปนฺโน ตา
ตุมฺหมูเล ปฏิเทเสมีติ วตฺตพฺพํ ฯ วตฺถุํ กิตฺเตตฺวา เทเสยฺยาติ
อหํ ภนฺเต ปญฺจ เภสชฺชานิ ปฏิคฺคเหตฺวา สตฺตาหํ อติกฺกเมสึ
ยถาวตฺถุกํ ตา ตุมฺหมูเล ปฏิเทเสมีติ เอวํ วตฺถุํ กิตฺเตตฺวา
เทเสยฺย ฯ เทสิตาว โหนฺติ อาปตฺติโย ฯ อาปตฺติยา นาม
คหเณน กิจฺจํ นตฺถิ ฯ ทุติยวิสฺสชฺชเนปิ อหํ ภนฺเต นว
ปณีตโภชนานิ วิญฺญาเปตฺวา ภุตฺโต ยถาวตฺถุกํ ตา ตุมฺหมูเล
ปฏิเทเสมีติ วตฺตพฺพํ ฯ ยาวตติยเก ติสฺโสติ อุกฺขิตฺตานุวตฺติกาย
ปาราชิกํ เภทกานุวตฺตกานํ โกกาลิกาทีนํ สงฺฆาทิเสสํ ปาปิกาย
ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค จณฺฑกาฬิยา จ ภิกฺขุนิยา ปาจิตฺติยนฺติ
อิมา ยาวตติยเกน ติสฺโส อาปตฺติโย ฯ ฉ โวหารปจฺจยาติ
ปยุตฺตวาจาปจฺจยา ๑- ฉ อาปตฺติโย อาปชฺชตีติ อตฺโถ ฯ กถํ ฯ
อาชีวเหตุ อาชีวการณา ปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโต อสนฺตํ อภูตํ
อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อุลฺลปติ อาปตฺติ ปาราชิกสฺส อาชีวเหตุ
@เชิงอรรถ: ๑. ปยุตฺตวาจปจฺจยาติปิ ฯ
อาชีวการณา สญฺจริตฺตํ สมาปชฺชติ อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส อาชีวเหตุ
อาชีวการณา โย เต วิหาเร วสติ ฯเปฯ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส
อาชีวเหตุ อาชีวการณา ภิกฺขุ ปณีตโภชนานิ อตฺตโน อตฺถาย
วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชติ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส อาชีวเหตุ อาชีวการณา
ภิกฺขุนี ปณีตโภชนานิ อตฺตโน อตฺถาย วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชติ
อาปตฺติ ปาฏิเทสนียสฺส อาชีวเหตุ อาชีวการณา สูปํ วา โอทนํ
วา อคิลาโน อตฺตโน อตฺถาย วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชติ อาปตฺติ
ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ ขาทนฺตสฺส ติสฺโสติ มนุสฺสมํเส ถุลฺลจฺจยํ อวเสเสสุ
อกปฺปิยมํเสสุ ทุกฺกฏํ ภิกฺขุนิยา ลสุเณ ปาจิตฺติยํ ฯ ปญฺจ
โภชนปจฺจยาติ อวสฺสุตา อวสฺสุตสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส หตฺถโต โภชนํ
คเหตฺวา ตเถว มนุสฺสมํสํ ลสุณํ อตฺตโน อตฺถาย วิญฺญาเปตฺวา
คหิตปณีตโภชนานิ อวเสสํ จ อกปฺปิยมํสํ ปกฺขิปิตฺวา โวมิสฺสกํ
โอมทฺทิตฺวา อชฺโฌหรมานา สงฺฆาทิเสสํ ถุลฺลจฺจยํ ปาจิตฺติยํ
ปาฏิเทสนียํ ทุกฺกฏนฺติ อิมา ปญฺจ อาปตฺติโย โภชนปจฺจยา
อาปชฺชติ ฯ ปญฺจ ฐานานีติ อุกฺขิตฺตานุวตฺติกาย ภิกฺขุนิยา
ยาวตติยํ สมนุภาสนาย อปฺปฏินิสฺสชฺชนฺติยา ญตฺติยา ทุกฺกฏํ ทฺวีหิ
กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยํ กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ ปาราชิกสฺส
สงฺฆเภทาย ปรกฺกมนาทีสุ สงฺฆาทิเสโส จ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา
อปฺปฏินิสฺสคฺเค ปาจิตฺติยนฺติ เอวํ สพฺพา ยาวตติยกา ปญฺจ
ฐานานิ คจฺฉนฺติ ฯ ปญฺจนฺนญฺเจว อาปตฺตีติ อาปตฺติ นาม
ปญฺจนฺนํ สหธมฺมิกานํ โหติ ฯ ตตฺถ ทฺวินฺนํ นิปฺปริยาเยน
อาปตฺติเยว ฯ สิกฺขมานา สามเณร สามเณรีนํ ปน อกปฺปิยตา
น วฏฺฏตีติ อิมินา ปริยาเยน อาปตฺติ ฯ เต อาปตฺตึ น
เทสาเปตพฺพา ฯ ทณฺฑกมฺมํ ปน เตสํ กาตพฺพํ ฯ ปญฺจนฺนํ
อธิกรเณน จาติ อธิกรณํ จ ปญฺจนฺนเมวาติ อตฺโถ ฯ เอเตสํเยว
หิ ปญฺจนฺนํ ปตฺตจีวราทีนํ อตฺถาย วินิจฺฉยโวหาโร อธิกรณนฺติ
วุจฺจติ ฯ คิหีนํ ปน อฏฺฏกมฺมํ นาม โหติ ฯ ปญฺจนฺนํ
วินิจฺฉโย โหตีติ ปญฺจนฺนํ สหธมฺมิกานํเยว วินิจฺฉโย นาม โหติ ฯ
ปญฺจนฺนํ วูปสเมน จาติ เอเตสํเยว ปญฺจนฺนํ อธิกรณํ วินิจฺฉินิตํ
วูปสนฺตํ นาม โหตีติ อตฺโถ ฯ ปญฺจนฺนญฺเจว อนาปตฺตีติ
เอเตสํเยว ปญฺจนฺนํ อนาปตฺติ นาม โหตีติ อตฺโถ ฯ ตีหิ
ฐาเนหิ โสภตีติ สงฺฆาทีหิ ตีหิ การเณหิ โสภติ ฯ กตวีติกฺกโม
หิ ปุคฺคโล สปฺปฏิกมฺมํ อาปตฺตึ สงฺฆมชฺเฌ คณมชฺเฌ ปุคฺคลสฺส
สนฺติเก วา ปฏิกริตฺวา อพฺภุณฺหสีโล ปฏิปากติโก โหติ ฯ
ตสฺมา ตีหิ ฐาเนหิ โสภตีติ วุจฺจติ ฯ เทฺว กายิกา รตฺตินฺติ
ภิกฺขุนี รตฺตนฺธกาเร ปุริสสฺส หตฺถปาเส ฐาน นิสชฺชน สยนานิ
กปฺปิยมานา ปาจิตฺติยํ หตฺถปาสํ วิชหิตฺวา ฐานาทีนิ กปฺปิยมานา
ทุกฺกฏนฺติ เทฺว กายทฺวารสมฺภวา อาปตฺติโย รตฺตึ อาปชฺชติ ฯ
เทฺว กายิกา ทิวาติ เอเตเนวุปาเยน ทิวา ปฏิจฺฉนฺเน โอกาเส
เทฺว อาปตฺติโย อาปชฺชติ ฯ นิชฺฌนฺตสฺส เอกา อาปตฺตีติ น จ
ภิกฺขเว สารตฺเตน มาตุคามสฺส องฺคชาตํ อุปนิชฺฌายิตพฺพํ โย
อุปนิชฺฌาเยยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ นิชฺฌนฺตสฺส อยเมกา
อาปตฺติ ฯ เอกา ปิณฺฑปาตปจฺจยาติ น จ ภิกฺขเว ภิกฺขาทายิกาย
มุขํ โอโลเกตพฺพนฺติ เอตฺถ วุตฺตทุกฺกฏาปตฺติ ฯ อนฺตมโส ยาคุํ
วา พฺยญฺชนํ วา เทนฺตสฺส สามเณรสฺสาปิ หิ มุขํ โอโลกยโต
ทุกฺกฏเมว ฯ กุรุนฺทิยํ ปน เอกา ปิณฺฑปาตปจฺจยาติ ภิกฺขุนี-
ปริปาจิตํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺชนฺตสฺส ปาจิตฺติยนฺติ วุตฺตํ ฯ อฏฺฐานิสํเส
สมฺปสฺสนฺติ โกสมฺพิกฺขนฺธเก วุตฺตานิสํเส ฯ อุกฺขิตฺตกา ตโย
วุตฺตาติ อาปตฺติยา อทสฺสเน อปฺปฏิกมฺเม ปาปิกาย จ ทิฏฺฐิยา
อปฺปฏินิสฺสคฺเคติ ฯ เตจตฺตาฬีส สมฺมาวตฺตนาติ เตสํเยว อุกฺขิตฺตกานํ
เอตฺตเกสุ วตฺเตสุ สมฺมาวตฺตนา ฯ ปญฺจฏฺฐาเน มุสาวาโทติ ปาราชิก-
สงฺฆาทิเสส ถุลฺลจฺจย ปาจิตฺติย ทุกฺกฏสงฺขาเต ปญฺจฏฺฐาเน มุสาวาโท
คจฺฉติ ฯ จุทฺทส ปรมนฺติ วุจฺจตีติ ทสาหปรมาทินา นเยน เหฏฺฐา
วุตฺตํ ฯ ทฺวาทส ปาฏิเทสนียาติ ภิกฺขูนํ จตฺตาริ ภิกฺขุนีนํ อฏฺฐ ฯ
จตุนฺนํ เทสนาย จาติ จตุนฺนํ อจฺจยเทสนายาติ อตฺโถ ฯ กตมา
ปน สาติ ฯ เทวทตฺเตน ปโยชิตานํ อภิมารานํ อจฺจยเทสนา
อนุรุทฺธตฺเถรสฺส อุปฏฺฐายิกาย อจฺจยเทสนา วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิโน
อจฺจยเทสนา วาสภคามิยตฺเถรสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กตฺวา อาคตานํ
ภิกฺขูนํ อจฺจยเทสนาติ อยํ จตุนฺนํ อจฺจยเทสนา นาม ฯ อฏฺฐงฺคิโก
มุสาวาโทติ ปุพฺเพวสฺส โหติ มุสา ภณิสฺสนฺติ อาทึ กตฺวา วินิธาย
สญฺญนฺติ ปริโยสาเนหิ อฏฺฐหิ องฺเคหิ สมนฺนาคโต อฏฺฐงฺคิโก ฯ
อฏฺฐ อุโปสถงฺคานิปิ ปาณํ น หญฺเญติอาทินา นเยน วุตฺตาเนว ฯ
อฏฺฐ ทูเตยฺยงฺคานีติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ โสตา จ โหติ สาเวตา
จาติอาทินา นเยน สงฺฆเภทเก วุตฺตานิ ฯ อฏฺฐ ติตฺถิยวตฺตานิ
มหาขนฺธเก วุตฺตานิ ฯ อฏฺฐวาจิกา อุปสมฺปทาติ ภิกฺขุนีนํ อุปสมฺปทํ
สนฺธาย วุตฺตํ ฯ อฏฺฐนฺนํ ปจฺจุฏฺฐาตพฺพนฺติ ภตฺตคฺเค อฏฺฐนฺนํ
ภิกฺขุนีนํ อิตราหิ ปจฺจุฏฺฐาย อาสนํ ทาตพฺพํ ฯ ภิกฺขุโนวาทโก
อฏฺฐหีติ อฏฺฐงฺเคหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุนีโอวาทโก สมฺมนฺนิตพฺโพ ฯ
     เอกสฺส เฉชฺชนฺติ คาถาย ฯ นวสุ โย สลากํ คาเหตฺวา
สงฺฆํ ภินทติ ตสฺเสว เฉชฺชํ โหติ เทวทตฺโต วิย ปาราชิกํ
อาปชฺชติ ฯ เภทกานุวตฺตกานํ จตุนฺนํ ถุลฺลจฺจยํ โกกาลิกาทีนํ วิย ฯ
ธมฺมวาทีนํ จตุนฺนํ อนาปตฺติ ฯ อิมา ปน อาปตฺติโย จ อนาปตฺติโย จ
สพฺเพสํ เอกวตฺถุกา สงฺฆเภทวตฺถุกา เอว ฯ นว อาฆาตวตฺถูนีติ
คาถาย ฯ นวหีติ นวหิ ภิกฺขูหิ สงฺโฆ ภิชฺชติ ฯ ญตฺติยา
การณา นวาติ ญตฺติยา กาตพฺพานิ กมฺมานิ นวาติ อตฺโถ ฯ
เสสํ อุตฺตานเมว ฯ {๔๗๗} ทส ปุคฺคลา นาภิวาเทตพฺพาติ เสนาสนกฺ-
ขนฺธเก วุตฺตา ทส ชนา ฯ อญฺชลิสามิเจน จาติ สามีจิกมฺเมน
สทฺธึ อญฺชลิ จ เตสํ น กาตพฺโพ ฯ เนว ปานียปุจฺฉนตาลวณฺฏ-
คหณาทิขนฺธกวตฺตํ เตสํ ทสฺเสตพฺพํ น อญฺชลิ ปคฺคณฺหิตพฺโพติ
อตฺโถ ฯ ทสนฺนํ ทุกฺกฏนฺติ เตสํเยว ทสนฺนํ เอวํ กโรนฺตสฺส
ทุกฺกฏํ โหติ ฯ ทส จีวรธารณาติ ทส ทิวสานิ อติเรกจีวรสฺส
ธารณา อนุญฺญาตาติ อตฺโถ ฯ ปญฺจนฺนํ วสฺสํ วุตฺถานํ ทาตพฺพํ
อิธ จีวรนฺติ ปญฺจนฺนํ สหธมฺมิกานํ สมฺมุขาว ทาตพฺพํ ฯ สตฺตนฺนํ
สนฺเตติ ทิสาปกฺกนฺตอุมฺมตฺตกขิตฺตจิตฺตเวทนฏฺฏานํ ติณฺณํ จ
อุกฺขิตฺตกานนฺติ อิเมสํ สตฺตนฺนํ สนฺเต ปฏิรูเป คาหเก ปรมฺมุขาปิ
ทาตพฺพํ ฯ โสฬสนฺนํ น ทาตพฺพนฺติ เสสานํ จีวรกฺขนฺธเก วุตฺตานํ
ปณฺฑกาทีนํ โสฬสนฺนํ น ทาตพฺพํ ฯ กติสตํ รตฺติสตํ อาปตฺตึ
ฉาทยิตฺวานาติ กติสตํ อาปตฺติโย รตฺติสตํ ฉาทยิตฺวาน ฯ ทสสตํ
รตฺติสตํ อาปตฺตึ ฉาทยิตฺวานาติ ทสสตํ อาปตฺติโย รตฺติสตํ
ฉาทยิตฺวาน ฯ อยํ เหตฺถ สงฺเขปตฺโถ ฯ โย ทิวเส ทิวเส สตํ
สตํ สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชิตฺวา ทส ทส ทิวเส
ปฏิจฺฉาเทติ ฯ เตน รตฺติสตํ อาปตฺติสหสฺสํ ปฏิจฺฉาทิตํ โหติ
โส สพฺพาว ตา อาปตฺติโย ทสาหปฏิจฺฉนฺนาติ ปริวาสํ ยาจิตฺวา
ทส รตฺติโย วสิตฺวาน มุจฺเจยฺย ปาริวาสิโกติ ฯ ทฺวาทส กมฺมโทสา
วุตฺตาติ อปโลกนกมฺมํ อธมฺเมน วคฺคํ อธมฺเมน สมคฺคํ ธมฺเมน
วคฺคํ ตถา ญตฺติกมฺมญตฺติทุติยกมฺมญตฺติจตุตฺถกมฺมานิปีติ เอวํ
เอเกกสฺมึ กมฺเม ตโย ตโย กตฺวา ทฺวาทส กมฺมโทสา วุตฺตา ฯ
     จตสฺโส กมฺมสมฺปตฺติโยติ อปโลกนกมฺมํ ธมฺเมน สมคฺคํ ตถา
เสสานิปีติ เอวํ จตสฺโส กมฺมสมฺปตฺติโย วุตฺตา ฯ ฉ กมฺมานีติ
อธมฺมกมฺมํ วคฺคกมฺมํ สมคฺคกมฺมํ ธมฺมปฏิรูปเกน วคฺคกมฺมํ
ธมฺมปฏิรูปเกน สมคฺคกมฺมํ ธมฺเมน สมคฺคกมฺมนฺติ เอวํ ฉ กมฺมานิ
วุตฺตานิ ฯ เอเกตฺถ ธมฺมิกา กตาติ เอกํ ธมฺเมน สมคฺคกมฺมเมเวตฺถ
ธมฺมิกํ กตนฺติ อตฺโถ ฯ ทุติยคาถาวิสฺสชฺชเนปิ เอตเทว ธมฺมิกํ ฯ
     ยํ เทสิตนฺติ ยานิ เทสิตานิ วุตฺตานิ ปกาสิตานิ ฯ อนนฺตชิเนนาติ-
อาทีสุ ฯ ปริยนฺตปริจฺเฉทภาวรหิตตฺตา อนนฺตํ วุจฺจติ นิพฺพานํ ฯ
ตํ ภควตา รญฺญา สปตฺตคณํ อภิมทฺทิตฺวา รชฺชํ วิย กิเลสคณํ
อภิมทฺทิตฺวา ชิตํ วิชิตํ อธิคตํ สมฺปตฺตํ ฯ ตสฺมา ภควา อนนฺตชิโนติ
วุจฺจติ ฯ เสฺว ว อิฏฺฐานิฏฺเฐสุ นิพฺพิการตาย ตาทิ ฯ ตทงฺค
วิกฺขมฺภนสมุจฺเฉทปฏิปฺปสฺสทฺธินิสฺสรณวิเวกสงฺขาตํ วิเวกปญฺจกํ อทฺทสาติ
วิเวกทสฺสี ฯ เตน อนนฺตชิเนน ตาทินา วิเวกทสฺสินา ยานิ
อาปตฺติกฺขนฺธานิ เทสิตานิ ฯ เอเกตฺถ สมฺมติ วินา สมเถหีติ
อยเมตฺถ ปทสมฺพนฺโธ ยานิ สตฺถารา สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธานิ
เทสิตานิ ตตฺถ เอกาปิ อาปตฺติ วินา สมเถหิ น สมฺมติ ฯ
อถโข ฉ สมถา จตฺตาริ อธิกรณานีติ สพฺเพปิเม ธมฺมา
สมฺมุขาวินเยน สมฺมนฺติ สมฺมาโยคํ คจฺฉนฺติ ฯ เอตฺถ ปน เอโก
สมฺมุขาวินโย จ วินา สมเถหิ สมฺมติ สมถภาวํ คจฺฉติ ฯ น
หิ ตสฺส อญฺเญน สมเถน วินา อนิปฺผตฺติ นาม อตฺถิ ฯ เตน
วุตฺตํ เอเกตฺถ สมฺมติ วินา สมเถหีติ ฯ อิมินา ตาว อธิปฺปาเยน
อฏฺฐกถาสุ อตฺโถ วุตฺโต ฯ มยํ ปน วินาติ นิปาตสฺส ปฏิเสธมตฺตมตฺถํ
คเหตฺวา เอเกตฺถ สมฺมติ วินา สมเถหีติ เอเตสุ สตฺตสุ
อาปตฺติกฺขนฺเธสุ เอโก ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺโธ วินา สมเถหิ น สมเถหิ
สมฺมตีติ เอตมตฺถํ โรจยาม ฯ วุตฺตํปิ เจตํ ยา สา อาปตฺติ
อนวเสสา สา อาปตฺติ น กตเมน อธิกรเณน น กตมมฺหิ ฐาเน
น กตเมน สมเถน สมฺมตีติ ฯ ฉอูนทิยฑฺฒสตาติ อิธ อุปาลิ
ภิกฺขุ อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติ ตสฺมึ อธมฺมทิฏฺฐิเภเท อธมฺมทิฏฺฐิ
ตสฺมึ อธมฺมทิฏฺฐิเภเท ธมฺมทิฏฺฐิ ตสฺมึ อธมฺมทิฏฺฐิเภเท เวมติโก
ตสฺมึ ธมฺมทิฏฺฐิเภเท อธมฺมทิฏฺฐิ ตสฺมึ ธมฺมทิฏฺฐิเภเท เวมติโก
ตสฺมึ เวมติกเภเท อธมฺมทิฏฺฐิ ตสฺมึ เวมติกเภเท ธมฺมทิฏฺฐิ
ตสฺมึ เวมติกเภเท เวมติโกติ เอวํ ยานิ อฏฺฐารสนฺนํ
เภทกรวตฺถูนํ วเสน อฏฺฐารส อฏฺฐกานิ สงฺฆเภทกฺขนฺธเก วุตฺตานิ
เตสํ วเสน ฉอูนทิยฑฺฒสตํ อาปายิกา เวทิตพฺพา ฯ อฏฺฐารส
นาปายิกาติ อิธ อุปาลิ ภิกฺขุ ธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติ ตสฺมึ
ธมฺมทิฏฺฐิเภเท ธมฺมทิฏฺฐิ อวินิธาย ทิฏฺฐึ อวินิธาย ขนฺตึ อวินิธาย
รุจึ อนุสฺสาเวติ สลากํ คาเหติ อยํ ธมฺโม อยํ วินโย อิทํ
สตฺถุสาสนํ อิมํ คณฺหถ อิมํ โรเจถาติ อยํปิ โข อุปาลิ สงฺฆเภทโก
น อาปายิโก น เนรยิโก น กปฺปฏฺโฐ น อเตกิจฺโฉติ เอวํ
เอเกกสฺมึ เอเกกํ กตฺวา สงฺฆเภทกฺขนฺธกาวสาเน วุตฺตา อฏฺฐารส
ชนา ฯ อฏฺฐารส อฏฺฐกา ฉอูนทิยฑฺฒสตวิสฺสชฺชเน วุตฺตาเยว ฯ
     {๔๗๘} กติ กมฺมานีติอาทีนํ สพฺพคาถานํ วิสฺสชฺชนํ อุตฺตานเมวาติ ฯ
             อปรทุติยคาถาสงฺคณิกวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
                      ----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๕๘๕-๕๙๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=11863&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=11863&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=8&i=1242              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=8&A=12607              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=8&A=10466              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=8&A=10466              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_8

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]