บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓

{๒๕๗} กุรรฆเรติ เอวํนามเก นคเร ฯ เอเตนสฺส โคจรคาโม วุตฺโต ฯ ปปาเต ปพฺพเตติ ปปาตนามเก ปพฺพเต ฯ เอเตนสฺส นิวาสนฏฺฐานํ วุตฺตํ ฯ โสโณติ ตสฺส นามํ ฯ โกฏิอคฺฆนกมฺปน กณฺณปิลนฺธนกํ ธาเรติ ตสฺมา กุฏิกณฺโณติ วุจฺจติ ฯ โกฏิกณฺโณติ อตฺโถ ฯ เอกเสยฺยนฺติ เอกกสฺส เสยฺยํ อนุยุญฺชกาลยุตฺตนฺติ อตฺโถ ฯ ปาสาทิกนฺติ ปสาทชนกํ ฯ ปสาทนียนฺติ อิทํ ตสฺเสว อตฺถเววจนํ ฯ อุตฺตมทมถสมถนฺติ อุตฺตมํ ทมถญฺจ สมถญฺจ ปญฺญญฺจ สมาธิญฺจ กายุปสมญฺจ จิตฺตุปสมญฺจาติปิ อตฺโถ ฯ ทนฺตนฺติ สพฺเพสํ วิสูกายิกวิปฺผนฺทิตานํ อุปจฺฉินฺนตฺตา ทนฺตํ ขีณกิเลสนฺติ อตฺโถ ฯ คุตฺตนฺติ สํวรคุตฺติยา คุตฺตํ ฯ ยตินฺทฺริยนฺติ ชิตินฺทฺริยํ ฯ นาคนฺติ อาคุวิรหิตํ กิเลสวิรหิตนฺติ อตฺโถ ฯ ติณฺณํ เม วสฺสานํ อจฺจเยนาติ มม ปพฺพชฺชาทิวสโต ปฏฺฐาย ติณฺณํ วสฺสานํ อจฺจเยน ฯ อุปสมฺปทํ อลตฺถนฺติ อหํ อุปสมฺปทํ ลภึ ฯ กณฺหุตฺตราติ กณฺหมตฺติกุตฺตรา อุปริวฑฺฒิตกณฺหมตฺติกาติ อตฺโถ ฯ โคกณฺฏกหตาติ คุนฺนํ ขุเรหิ อกฺกนฺตภูมิโต สมุฏฺฐิเตหิ โคกณฺฏเกหิ อุปหตา ฯ เต กิร โคกณฺฏเก เอกปฏลิกา อุปาหนา รกฺขิตุ ํ น สกฺโกนฺติ เอวํ ขรา โหนฺติ ฯ เอรคุ โมรคุ มชฺชารุ ชนฺตูติ อิมา จตสฺโสปิ ติณชาติโย เอเตหิ กฏสารเก จ ตฏฺฏิกาโย จ กโรนฺติ ฯ ตตฺถ เอรคูติ เอรกติณํ ตํ โอฬาริกํ โมรคุติณํ ตมฺพสีสํ สุขุมํ มุทุกํ สุขสมฺผสฺสํ เตน กตา ตฏฺฏิกา นิปชฺชิตฺวา วุฏฺฐิตมตฺเต ปุน อุทฺธุมานา หุตฺวา ติฏฺฐติ มชฺชารุนา สาฏเกปิ กโรนฺติ ชนฺตุสฺส มณิสทิโส วณฺโณ โหติ ฯ เสนาสนํ ปญฺญาเปสีติ ภิสึ วา กฏสารกํ วา ปญฺญาเปสิ ฯ ปญฺญาเปตฺวา จ ปน โสณสฺส อาโรเจสิ อาวุโส สตฺถา ตยา สทฺธึ เอกาวาเส วสิตุกาโม คนฺธกุฏิยํเยว เต เสนาสนํ ปญฺญตฺตนฺติ ฯ ปฏิภาตุ ตํ ภิกฺขุ ธมฺโม ภาสิตุนฺติ ปฏิภาณสงฺขาตสฺส ญาณสฺส ภาสิตุ ํ อภิมุโข โหตุ ฯ อฏฺฐกวคฺคิกานีติ ตานิ อภาสิ ฯ วิสฺสฏฺฐายาติ วิสฺสฏฺฐกฺขราย ฯ อเนลคลายาติ เอลกภาโว น โหติ ฯ อริโย น รมตี ปาเป ปาเป น รมตี สุจีติ โย หิ กายวาจามโนโสเจยฺเยน สมนฺนาคโต โส ปาเป น รมติ ตสฺมา อริโยปิ ปาเป น รมตีติ วิเสสทสฺสนตฺถํ ปาเป น รมติ สุจีติ วุตฺตํ ฯ {๒๕๘} อยํ ขฺวสฺส กาโลติ อยํ โข กาโล ภเวยฺย ฯ ปริทสฺสีติ ปริทสฺเสสิ ฯ อิทญฺจิทญฺจ วเทยฺยาสีติ ยํ เม อุปชฺฌาโย ชานาเปสิ ตสฺส อยํ กาโล ภเวยฺย หนฺททานิ อาโรเจมิ ตํ สาสนนฺติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย ฯ {๒๕๙} วินยธรปญฺจเมนาติ อนุสฺสาวนกอาจริยปญฺจเมน ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว สพฺพปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ คณงฺคณุ- ปาหนนฺติ เอตฺถ มนุสฺสจมฺมํ ฐเปตฺวา เยน เกนจิ จมฺเมน อุปาหนา วฏฺฏติ ฯ อุปาหนโกสกสตฺถโกสกกุญฺจิกโกสเกสุปิ เอเสว นโย ฯ จมฺมานิ อตฺถรณานีติ เอตฺถ ปน ยงฺกิญฺจิ เอฬกจมฺมญฺจ อชจมฺมญฺจ อตฺถริตฺวา นิปชฺชิตุ ํ วา นิสีทิตุ ํ วา วฏฺฏติ ฯ มิคจมฺเม เอนิมิโค วาตมิโค ปสทมิโค กุรุงฺคมิโค มิคมาตุโก โรหิตมิโคติ เอเตสํเยว จมฺมานิ วฏฺฏนฺติ อญฺเญสํ ปน น วฏฺฏติ ฯ มกโฏ กาฬสีโห จ สรโภ กทลีมิโค เย จ วาฬมิคา เกจิ เตสํ จมฺมํ น วฏฺฏติ ฯ ตตฺถ วาฬมิคาติ สีหพฺยคฺฆทีปิอจฺฉตรจฺฉา ฯ น เกวลญฺจ เอเตเยว เยสํ ปน จมฺมํ น วฏฺฏตีติ วุตฺตํ เต ฐเปตฺวา อวเสสา อนฺตมโส โคมหิสสสวิฬาราทโยปิ สพฺเพ อิมสฺมึ อตฺเถ วาฬมิคาเตฺวว เวทิตพฺพา ฯ เอเตสญฺหิ สพฺเพสํ จมฺมํ น วฏฺฏติ ฯ น ตาว ตํ คณนูปคํ ยาว น หตฺถํ คจฺฉตีติ ยาว อาหริตฺวา วา น ทินฺนํ ตุมฺหากํ ภนฺเต จีวรํ อุปฺปนฺนนฺติ ปหิณิตฺวา วา นาโรจิตํ ตาว คณนํ น อุเปติ ^๑- อนธิฏฺฐิตํ วฏฺฏติ อธิฏฺฐาตพฺพคหณํ น อุเปตีติ อตฺโถ ^๑- ฯ ยทา ปนาเนตฺวา วา ทินฺนํ โหติ ปหิณิตฺวา วา อาโรจิตํ อุปฺปนฺนนฺติ วา สุตํ ตโต ปฏฺฐาย ทสาหเมว ปริหารํ ลภตีติ ฯ จมฺมกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ -------------- @เชิงอรรถ: ^๑-๑ สเจ อนธิฏฺฐิตํ วฏฺฏติ อธิฏฺฐิตญฺจ คณนํ น อุเปตีติ อตฺโถ อิติปิ ทิสฺสติ ฯ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๑๘๕-๑๘๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=3809&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=3809&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=5&i=20 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=5&A=545 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=5&A=596 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=5&A=596 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_5