อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

     {๖๔-๖๕} อนุปชฺฌายกาติ วชฺชาวชฺชํ อุปนิชฺฌายเกน ครุนา วิรหิตา ฯ
อนากปฺปสมฺปนฺนาติ น อากปฺเปน สมฺปนฺนา สมณสารุปฺปาจาร-
วิรหิตาติ อตฺโถ ฯ อุปริโภชเนติ โภชนสฺส อุปริ ฯ อุตฺติฏฺปตฺตนฺติ
ปิณฺฑาย จรณกปตฺตํ ฯ ตสฺมึ หิ มนุสฺสา อุจฺฉิฏฺสญฺิโน
ตสฺมา อุตฺติฏฺปตฺตนฺติ วุตฺตํ ฯ อถวา อุฏฺหิตฺวา
ปตฺตํ อุปนาเมนฺตีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺพฺโพ ฯ อนุชานามิ
ภิกฺขเว อุปชฺฌายนฺติ อุปชฺฌายํ คเหตุํ อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ
ปุตฺตจิตฺตํ อุปฏฺเปสฺสตีติ ปุตฺโต เม อยนฺติ เอวํ เคหสิตเปมวเสน
จิตฺตํ อุปฏฺเปสฺสติ ฯ เอส นโย ทุติยปเทปิ ฯ สคารวา
สปฺปติสฺสาติ ครุภาวญฺเจว เชฏฺกภาวญฺจ อุปฏฺเปตฺวา ฯ
สภาควุตฺติกาติ สภาคชีวิกา ฯ สาหูติ วาติอาทีนิ ปญฺจ ปทานิ
อุปชฺฌายภาวํ สมฺปฏิจฺฉนเววจนานิ ฯ กาเยน วิญฺาเปตีติ เอวํ
สทฺธิวิหาริเกน อุปชฺฌาโย เม ภนฺเต โหหีติ ติกฺขตฺตุํ วุตฺเต
สเจ อุปชฺฌาโย สาหูติอาทีสุ ปญฺจสุ ปเทสุ ยสฺส กสฺสจิ
ปทสฺส วเสน กาเยน วา วาจาย วา กายวาจาหิ วา คหิโต
ตยา อุปชฺฌาโยติ อุปชฺฌายคหณํ วิญฺาเปติ คหิโต โหติ
อุปชฺฌาโย ฯ อิทเมว หิ เอตฺถ อุปชฺฌายคหณํ ยทิทํ อุปชฺฌายสฺส
อิเมสุ ปญฺจสุ ปเทสุ ยสฺส กสฺสจิ ปทสฺส วาจาย วา สาวนํ
กาเยน วา อตฺถวิญฺาปนนฺติ ฯ เกจิ ปน สาธูติ สมฺปฏิจฺฉนํ
สนฺธาย วทนฺติ ฯ น ตํ ปมาณํ อายาจนทานมตฺเตน หิ คหิโต
โหติ อุปชฺฌาโย น เอตฺถ สมฺปฏิจฺฉนํ องฺคํ ฯ สทฺธิวิหาริเกนาปิ
น เกวลํ อิมินา เม ปเทน อุปชฺฌาโย คหิโตติ าตุํ
วฏฺฏติ ฯ อชฺชตคฺเคทานิ เถโร มยฺหํ ภาโร อหมฺปิ เถรสฺส
ภาโรติ อิทมฺปิ าตุํ วฏฺฏติ ฯ {๖๖} ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนาติ ยํ
วุตฺตํ สมฺมาวตฺติตพฺพนฺติ ตตฺร อยํ สมฺมาวตฺตนา ฯ กาลสฺเสว
อุฏฺาย อุปาหนา โอมุญฺจิตฺวาติ สจสฺส ปจฺจูสกาเล จงฺกมนตฺถาย
วา โธตปาทปริหรณตฺถาย วา ปฏิมุกฺกา อุปาหนา ปาทคตา โหนฺติ
ตา กาลสฺเสว อุฏฺาย อปเนตฺวา ฯ ทนฺตกฏฺ ทาตพฺพนฺติ
มหนฺตํ มชฺฌิมํ ขุทฺทกนฺติ ตีณิ ทนฺตกฏฺานิ อุปเนตฺวา ตโต
ยํ ตีณิ ทิวสานิ คณฺหาติ จตุตฺถทิวสโต ปฏฺาย ตาทิสเมว
ทาตพฺพํ ฯ สเจ อนิยมํ กตฺวา ยํ วา ตํ วา คณฺหาติ ฯ
อถ ยาทิสํ ลภติ ตาทิสํ ทาตพฺพํ ฯ มุโขทกํ ทาตพฺพนฺติ
สีตญฺจ อุณฺหญฺจ อุทกํ อุปเนตฺวา ตโต ยํ ตีณิ ทิวสานิ
วลญฺเชติ จตุตฺถทิวสโต ปฏฺาย ตาทิสเมว มุขโธวโนทกํ
ทาตพฺพํ ฯ สเจ อนิยมํ กตฺวา ยํ วา ตํ วา คณฺหาติ ฯ อถ
ยาทิสํ ลภติ ตาทิสํ ทาตพฺพํ ฯ สเจ ทุวิธมฺปิ วลญฺเชติ
ทุวิธมฺปิ อุปเนตพฺพํ อุทกํ มุขโธวนฏฺาเน เปตฺวา วจฺจกุฏิโต
ปฏฺาย สมฺมชฺชิตพฺพํ ฯ เถเร วจฺจกุฏึ คเต ปริเวณํ
สมฺมชฺชิตพฺพํ ฯ เอวํ ปริเวณํ อสุญฺ โหติ ฯ เถเร วจฺจกุฏิโต
อนิกฺขนฺเตเยว อาสนํ ปญฺาเปตพฺพํ ฯ สรีรกิจฺจํ กตฺวา อาคนฺตฺวา
ตสฺมึ นิสินฺนสฺส สเจ ยาคุ โหตีติอาทินา นเยน วุตฺตวตฺตํ
กาตพฺพํ ฯ อุกฺกลาโปติ เกนจิ กจวเรน สงฺกิณฺโณ ฯ สเจ
ปน อญฺโ กจวโร นตฺถิ อุทกผุสิตาเนว โหนฺติ หตฺเถนปิ
ปมชฺชิตพฺโพ ฯ สคุณํ กตฺวาติ เทฺว จีวรานิ เอกโต กตฺวา ตา
เอกโต กตฺวา เทฺวปิ สงฺฆาฏิโย ทาตพฺพา ฯ สพฺพํปิ หิ จีวรํ
สงฺฆาฏิตตฺตา สงฺฆาฏีติ วุจฺจติ ฯ เตน วุตฺตํ สงฺฆาฏิโย
ทาตพฺพาติ ฯ นาติทูเร คนฺตพฺพํ นาจฺจาสนฺเนติ เอตฺถ สเจ อุปชฺฌายํ
นิวตฺติตฺวา โอโลเกนฺตํ เอเกน วา ทฺวีหิ วา ปทวีติหาเรหิ
สมฺปาปุณาติ เอตฺตาวตา นาติทูเร นาจฺจาสนฺเน คโต โหตีติ
เวทิตพฺพํ ฯ ปตฺตปริยาปนฺนํ ปฏิคฺคเหตพฺพนฺติ สเจ อุปชฺฌาเยน
ภิกฺขาจาเร ยาคุยา วา ภตฺเต วา ลทฺเธ ปตฺโต อุณฺโห วา
ภาริโก วา โหติ อตฺตโน ปตฺตํ ตสฺส ทตฺวา โส ปตฺโต
คเหตพฺโพติ อตฺโถ ฯ น อุปชฺฌายสฺส ภณมานสฺส อนฺตรนฺตรา
กถา โอปาเตตพฺพาติ อนฺตรฆเร วา อญฺตฺร วา ภณมานสฺส
อนิฏฺิเต ตสฺส วจเน อญฺา กถา น สมุฏฺาเปตพฺพา ฯ อิโต
ปฏฺาย จ ปน ยตฺถ ยตฺถ นกาเรน ปฏิเสโธ กยิรติ สพฺพตฺถ
ทุกฺกฏาปตฺติ เวทิตพฺพา ฯ อยํ หิ ขนฺธเก ธมฺมตา ฯ
อาปตฺติสามนฺตา ภณมาโนติ ปทโสธมฺมทุฏฺุลฺลาทิวเสน อาปตฺติยา
อาสนฺนวาจํ ภณมาโน ฯ นิวาเรตพฺโพติ ภนฺเต อีทิสํ นาม วตฺตุํ
วฏฺฏติ อาปตฺติ น โหตีติ เอวํ ปุจฺฉนฺเตน วิย วาเรตพฺโพ ฯ
วาเรสฺสามีติ ปน มนํ กตฺวา มหลฺลก มา เอวํ ภณาติ น
วตฺตพฺโพ ฯ ปมตรํ อาคนฺตฺวาติ สเจ อาสนฺเน คาโม โหติ
วิหาเร วา คิลาโน ภิกฺขุ โหติ คามโต ปมตรํ อาคนฺตพฺพํ ฯ
สเจ ทูเร คาโม โหติ อุปชฺฌาเยน สทฺธึ อาคจฺฉนฺโต นตฺถิ
เตเนว สทฺธึ คามโต นิกฺขมิตฺวา จีวเรน ปตฺตํ เวเตฺวา อํเส
ลคฺเคตฺวา อนฺตรามคฺคโต ปมตรํ อาคนฺตพฺพํ ฯ เอวํ นิวตฺตนฺเตน
ปมตรํ อาคนฺตฺวา อาสนปญฺาปนาทิ สพฺพํ วตฺตํ กาตพฺพํ ฯ
สินฺนํ โหตีติ ตินฺนํ เสทคหิตํ ฯ จตุรงฺคุลํ กณฺณํ อุสฺสาเทตฺวาติ
กณฺณํ จตุรงฺคุลปฺปมาณํ อติเรกํ กตฺวา เอวํ จีวรํ สงฺฆริตพฺพํ ฯ
กึการณา ฯ มา มชฺเฌ ภงฺโค อโหสีติ สมํ กตฺวา สงฺฆริตสฺส
หิ มชฺเฌ ภงฺโค โหติ ฯ ตโต นิจฺจํ ภิชฺชมานํ ทุพฺพลํ โหติ ฯ
ตํ นิวารณตฺถเมตํ วุตฺตํ ฯ ตสฺมา ยถา อชฺชภงฺคฏฺาเนเยว เสฺว
น ภิชฺชติ ตถา ทิวเส ทิวเส จตุรงฺคุลํ อุสฺสาเทตฺวา สงฺฆริตพฺพํ ฯ
โอโภเค กายพนฺธนํ กาตพฺพนฺติ กายพนฺธนํ สงฺฆริตฺวา จีวรโภเค
ปกฺขิปิตฺวา เปตพฺพํ ฯ สเจ ปิญฺฑปาโต โหตีติ เอตฺถ โย
คาเมเยว วา อนฺตรฆเร วา ปฏิกฺกมเน วา ภุญฺชิตฺวา อาคจฺฉติ
ปิณฺฑํ วา น ลภติ ตสฺส ปิณฺฑปาโต น โหติ คาเม
อภุตฺตสฺส ปน ลทฺธภิกฺขสฺส วา โหติ ตสฺมา สเจ ปิณฺฑปาโต
โหตีติอาทิ วุตฺตํ ฯ สเจปิ ตสฺส น โหติ ภุญฺชิตุกาโม จ
โหติ อุทกํ ทตฺวา อตฺตนา ลทฺโธปิ ปิณฺฑปาโต อุปเนตพฺโพ ฯ
ปานีเยน ปุจฺฉิตพฺโพติ ภุญฺชมาโน ติกฺขตฺตุํ ปานียํ ภนฺเต อาหรียตูติ
ปานีเยน ปุจฺฉิตพฺโพ ฯ สเจ กาโล อตฺถิ อุปชฺฌาเย ภุตฺเต
สยํ ภุญฺชิตพฺพํ ฯ สเจ อุปกฺกฏฺโ กาโล ปานียํ อุปชฺฌายสฺส
สนฺติเก เปตฺวา สยํปิ ภุญฺชิตพฺพํ ฯ อนนฺตรหิตายาติ ตฏฺฏิก-
จมฺมขณฺฑาทีสุ เยน เกนจิ อนตฺถตาย ปํสุสกฺขรมิสฺสาย ภูมิยา
ปตฺโต น เปตพฺโพติ อตฺโถ ฯ สเจ ปน กาฬวณฺณกตา วา
สุธาพทฺธา วา โหติ นีรชมตฺติกา วา ตถารูปาย ภูมิยา เปตุํ
วฏฺฏติ ฯ โธตวาลิกายปิ เปตุํ วฏฺฏติ ฯ ปํสุรชสกฺขราทีสุ น
วฏฺฏติ ฯ ตตฺร ปน ปณฺณํ วา อาธารกํ วา เปตฺวา ตตฺร
นิกฺขิปิตพฺโพ ฯ ปารโต อนฺตํ โอรโต โภคนฺติ อิทํ จีวรวํสาทีนํ
เหฏฺา หตฺถํ ปเวเสตฺวา อภิมุเขน หตฺเถน สณิกํ นิกฺขิปนตฺถํ
วุตฺตํ ฯ อนฺเต ปน คเหตฺวา โภเคน จีวรวํสาทีนํ อุปริ นิกฺขิปนฺตสฺส
ภิตฺติยํ โภโค ปฏิหญฺติ ฯ ตสฺมา ตถา น กาตพฺพํ ฯ
     จุณฺณํ สนฺเนตพฺพนฺติ นหานจุณฺณํ อุทเกน เตเมตฺวา ปิณฺฑิ
กาตพฺพํ ฯ เอกมนฺตํ นิกฺขิปิตพฺพนฺติ เอกสฺมึ นิทฺธุเม าเนว
เปตพฺพํ ฯ ชนฺตาฆเร ปริกมฺมํ นาม องฺคารมตฺติกอุณฺโหทก-
ทานาทิกํ สพฺพํ กิจฺจํ ฯ อุทเกปิ ปริกมฺมนฺติ องฺคปจฺจงฺคฆํสนาทิกํ
สพฺพํ กิจฺจํ ฯ ปานีเยน ปุจฺฉิตพฺโพติ ชนฺตาฆเร อุณฺหสนฺตาเปน
ปิปาสา โหติ ตสฺมา ปุจฺฉิตพฺโพ ฯ สเจ อุสฺสหตีติ สเจ
ปโหติ น เกนจิ เคลญฺเน อภิภูโต โหติ ฯ อคิลาเนน หิ
สทฺธิวิหาริเกน สฏฺิวสฺเสนาปิ สพฺพํ อุปชฺฌายวตฺตํ กาตพฺพํ ฯ
อนาทเรน อกโรนฺตสฺส วตฺตเภเทน ทุกฺกฏํ ฯ นการปฏิสํยุตฺเตสุ
ปน ปเทสุ คิลานสฺสาปิ ปฏิกฺขิตฺตกิริยํ กโรนฺตสฺส ทุกฺกฏเมว ฯ
อปริฆํสนฺเตนาติ ภูมิยํ อปริฆํสนฺเตน ฯ กวาฏปิฏฺนฺติ กวาฏญฺจ
ปิฏฺสงฺฆาตญฺจ อจฺฉุปนฺเตน ฯ สนฺตานกนฺติ ยงฺกิญฺจิ กีฏกุลาวก-
มกฏสุตฺตาทิ ฯ อุลฺโลกา ปมํ โอหาเรตพฺพนฺติ อุลฺโลกโต ปมํ
อุลฺโลกํ อาทึ กตฺวา อวหริตพฺพนฺติ อตฺโถ ฯ อาโลกสนฺธิกณฺณภาคาติ
อาโลกสนฺธิภาคา จ กณฺณภาคา จ ฯ สนฺตรพาหิรานิ
วาตปานกวาฏกานิ จ คพฺภสฺส จ จตฺตาโร โกณา ปมชฺชิตพฺพาติ
อตฺโถ ฯ ยถา ปญฺตฺตํ ปญฺาเปตพฺพนฺติ ยถา ปมํ ปญฺตฺตํ
อโหสิ ตเถว ปญฺาเปตพฺพํ ฯ เอตทตฺถเมว หิ ยถาปญฺตฺตํ
สลฺลกฺเขตฺวา นีหริตฺวา เอกมนฺตํ นิกฺขิปิตพฺพนฺติ ปุริมวตฺตํ ปญฺตฺตํ ฯ
สเจ ปน ปมํ อชานนฺเตน เกนจิ ปญฺตฺตํ อโหสิ สมนฺตโต
ภิตฺตึ ทฺวงฺคุลมตฺเตน วา ติวงฺคุลมตฺเตน วา โมเจตฺวา
ปญฺาเปตพฺพํ ฯ อิทํ หิ ปญฺาปนวตฺตํ ฯ สเจ กฏสารโก โหติ
อติมหนฺโตว ฉินฺทิตฺวา โกฏึ นิวตฺเตตฺวา พนฺธิตฺวา ปญฺาเปตพฺโพ ฯ
สเจ โกฏึ นิวตฺเตตฺวา พนฺธิตุํ น ชานาติ น ฉินฺทิตพฺโพ ฯ
ปุรตฺถิมา วาตปานา ถเกตพฺพาติ ปุรตฺถิมาย วาตปานา
ถเกตพฺพา ฯ เอวํ เสสาปิ วาตปานา ถเกตพฺพา ฯ วูปกาเสตพฺโพติ
อญฺตฺถ เนตพฺโพ ฯ วูปกาสาเปตพฺโพติ อญฺโ ภิกฺขุ วตฺตพฺโพ
เถรํ คเหตฺวา อญฺตฺถ คจฺฉาหีติ ฯ วิเวเจตพฺพนฺติ
วิสฺสชฺชาเปตพฺพํ ฯ วิเวจาเปตพฺพนฺติ อญฺโ วตฺตพฺโพ เถรํ ทิฏฺิคตํ
วิสฺสชฺชาเปหีติ ฯ อุสฺสุกฺกํ กาตพฺพนฺติ ปริวาสทานตฺถํ โส ภิกฺขุ สงฺฆํ
อุปสงฺกมิตฺวา ยาจิตพฺโพ สเจ อตฺตนา ปฏิพโล โหติ อตฺตนาว
ทาตพฺโพ โน เจ ปฏิพโล โหติ อญฺเน ทาเปตพฺโพ ฯ กินฺติ
นุโขติ เกน นุ โข อุปาเยน ฯ เอส นโย สพฺพตฺถ ฯ ลหุกาย วา
ปริณาเมยฺยาติ อุกฺเขปนียํ อกตฺวา ตชฺชนียํ วา นิยฺยสํ วา กเรยฺยาติ
อตฺโถ ฯ เตน หิ อุปชฺฌายสฺส เม อุกฺเขปนียกมฺมํ กตฺตุกาโม
สงฺโฆติ ตฺวา เอกเมกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา มา ภนฺเต อมฺหากํ
อุปชฺฌายสฺส กมฺมํ กริตฺถาติ ยาจิตพฺพํ ฯ สเจ กโรนฺติเยว
ตชฺชนียํ วา นิยฺยสํ วา มา กโรถาติ ยาจิตพฺพา ฯ สเจ
กโรนฺติเยว อถ อุปชฺฌาโย สมฺมาวตฺตถ ภนฺเตติ ยาจิตพฺโพ ฯ
อิติ ตํ สมฺมาวตฺตาเปตฺวา ปฏิปฺปสฺสมฺเภถ ภนฺเต กมฺมนฺติ ภิกฺขู
ยาจิตพฺพา ฯ สมฺปริวตฺตกํ สมฺปริวตฺตกนฺติ สมฺปริวตฺเตตฺวา
สมฺปริวตฺเตตฺวา ฯ น จ อจฺฉินฺเน เถเว ปกฺกมิตพฺพนฺติ ยทิ
อปฺปมตฺตกมฺปิ รชนํ คลติ น ตาว ปกฺกมิตพฺพํ ฯ น
อุปชฺฌายํ อนาปุจฺฉา เอกจฺจสฺส ปตฺโต ทาตพฺโพติอาทิ สพฺพํ
อุปชฺฌายสฺส วิสภาคปุคฺคลานํ กถิตํ ฯ น อุปชฺฌายํ อนาปุจฺฉา
คาโม ปวิสิตพฺโพติ ปิณฺฑาย วา อญฺเน วา กรณีเยน ปวิสิตุกาเมน
อาปุจฺฉิตฺวาว ปวิสิตพฺโพ ฯ สเจ อุปชฺฌาโย กาลสฺเสว
วุฏฺาย ทูรํ ภิกฺขาจารํ คนฺตุกาโม โหติ ทหรา ปิณฺฑาย
ปวิสนฺตูติ วตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ อวตฺวา คเต ปริเวณํ คนฺตฺวา
อุปชฺฌายํ อปสฺสนฺเตน คามํ ปวิสิตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ คามํ
ปวิสนฺโตปิ ปสฺสติ ทิฏฺฏฺานโต ปฏฺาย อาปุจฺฉิตุํเยว วฏฺฏติ ฯ
     น สุสานํ คนฺตพฺพนฺติ วาสตฺถาย วา ทสฺสนตฺถาย วา คนฺตพฺพํ ฯ
น ทิสา ปกฺกมิตพฺพาติ เอตถ ปกฺกมิตุกาเมน กมฺมํ อาจิกฺขิตฺวา
ยาวตติยํ ยาจิตพฺโพ ฯ สเจ อนุชานาติ สาธุ โน เจ
อนุชานาติ ตํ นิสฺสาย วสโต จสฺส อุทฺเทโส วา ปริปุจฺฉา วา
กมฺมฏฺานํ วา น สมฺปชฺชติ อุปชฺฌาโย พาโล โหติ อพฺยตฺโต
เกวลํ อตฺตโน สนฺติเก วสาเปตุกามตาย เอวํ คนฺตุํ น เทติ
เอวรูเป นิวาเรนฺเตปิ คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ วุฏฺานสฺส อาคเมตพฺพนฺติ
เคลญฺโต วุฏฺานํ อาคเมตพฺพํ น กตฺถจิ คนฺตพฺพํ ฯ สเจ
อญฺโ ภิกฺขุ อุปฏฺาโก อตฺถิ เภสชฺชํ ปริเยสิตฺวา ตสฺส
หตฺเถ ทตฺวา ภนฺเต อยํ อุปฏฺหิสฺสตีติ วตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ
                 อุปชฺฌายวตฺตกถา นิฏฺิตา ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๓๔-๔๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=3&A=698&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=698&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=4&i=77
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=4&A=1514
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=4&A=1619
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=4&A=1619
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_4