ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลีอักษรไทย วิมาน.อ. (ปรมตฺถที.)

                          ๒.  จิตฺตลตาวคฺค
                    ๑๘. ๑. ทาสิวิมานวณฺณนา
       ทุติยวคฺเค อปิ สกฺโกว เทวินฺโทติ ทาสิวิมานํ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ?
ภควติ เชตวเน วิหรนฺเต สาวตฺถิวาสี อญฺญตโร อุปาสโก สมฺพหุเลหิ อุปาสเกหิ
สทฺธึ สายนฺหสมยํ วิหารํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปริสาย วุฏฺฐิตาย ภควนฺตํ
อุปสงฺกมิตฺวา "อิโต ปฏฺฐาย อหํ ภนฺเต สํฆสฺส จตฺตาริ นิจฺจภตฺตานิ ทสฺสามี"ติ
อาห. อถ นํ ภควา ตทนุจฺฉวิกํ ธมฺมกถํ กเถตฺวา วิสฺสชฺเชสิ. โส "มยา
ภนฺเต สํฆสฺส จตฺตาริ นิจฺจภตฺตานิ ปญฺญตฺตานิ, เสฺว ปฏฺฐาย อยฺยา มม
เคหํ อาคจฺฉนฺตู"ติ ภตฺตุทฺเทสกสฺส อาโรเจตฺวา อตฺตโน เคหํ คนฺตฺวา ทาสิยา
ตมตฺถํ อาจิกฺขิตฺวา "ตตฺถ ตยา นิจฺจกาลํ อปฺปมตฺตาย ภวิตพฺพนฺ"ติ อาห, สา
"สาธู"ติ สมฺปฏิจฺฉิ. ปกติยาว สา สทฺธาสมฺปนฺนา ปุญฺญกามา สีลวตี, ตสฺมา
ทิวเส ทิวเส กาลสฺเสว อุฏฺฐาย ปณีตํ อนฺนปานํ ปฏิยาเทตฺวา ภิกฺขูนํ นิสีทนฏฺฐานํ
สุสมฺมฏฺฐํ สุปริภณฺฑกํ ๑- กตฺวา อาสนานิ ปญฺญาเปตฺวา ภิกฺขู อุปคเต ตตฺถ
นิสีทาเปตฺวา วนฺทิตฺวา คนฺธปุปฺผธูปทีเปหิ ปูเชตฺวา สกฺกจฺจํ ปริวิสติ.
       อเถกทิวสํ ภิกฺขู กตภตฺตกิจฺเจ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอวมาห "กถํ นุ
โข ภนฺเต อิโต ชาติอาทิทุกฺขโต ปริมุตฺติ โหตี"ติ. ภิกฺขู ตสฺสา สรณานิ จ
ปญฺจ สีลานิ จ ทตฺวา กายสภาวํ ปกาเสตฺวา ปฏิกูลมนสิกาเร นิโยเชสุํ, อปเร
ภิกฺขู อนิจฺจตาปฏิสํยุตฺตํ ธมฺมกถํ กเถสุํ. สา โสฬสวสฺสานิ   ๒- สีลํ รกฺขนฺตี
อนฺตรนฺตรา โยนิโส มนสิกโรนฺตี ๒- เอกทิวสํ ธมฺมสฺสวนสปฺปายํ ลภิตฺวา
ญาณสฺส จ ปริปกฺกตฺตา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา โสตาปตฺติผลํ สจฺฉากาสิ. สา
อปเรน สมเยน ๓- กาลํ กตฺวา สกฺกสฺส เทวรญฺโญ วลฺลภา ปริจาริกา หุตฺวา
นิพฺพตฺติ. สา สฏฺฐิตูริยสหสฺเสหิ ปริจริยมานา ๔- อจฺฉราสตสหสฺสปริวุตา มหนฺตํ
ทิพฺพสมฺปตฺตึ อนุภวนฺตี ปมุทา โมทมานา สปริวารา อุยฺยานาทีสุ วิจรติ. ตํ
อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว ทิสฺวา:-
       [๑๕๗]  "อปิ สกฺโกว เทวินฺโท        รมฺเม จิตฺตลตา วเน
               สมนฺตา อนุปริยาสิ          นารีคณปุรกฺขตา
               โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา      โอสธี วิย ตารกา.
       [๑๕๘]   เกน เต'ตาทิโส วณฺโณ      เกน เต อิธ มิชฺฌติ
               อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา      เย เกจิ มนโส ปิยา.
@เชิงอรรถ:  สี. สุปริภณฺฑกตํ  ๒-๒ สี. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ
@ ม. สา น จิรสฺเสว   ม. วาทิยมานา, อิ. ปริวาริยมานา
              [๑๕๙]        ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว
                           มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ
                           เกนาสิ เอวญฺชลิตานุภาวา
                           วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี"ติ
ปุจฺฉิ.
              [๑๖๐]   สา เทวตา อตฺตมนา       โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา
                      ปุญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ       ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.
              [๑๖๑]        "อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา
                           ทาสี อโหสึ ปรเปสฺสิยา ๑- กุเล.
              [๑๖๒]   อุปาสิกา จกฺขุมโต         โคตมสฺส ยสสฺสิโน
                      ตสฺสา เม นิกฺกโม อาสิ     สาสเน ตสฺส ตาทิโน.
              [๑๖๓]   กามํ ภิชฺชตุยํ กาโย        เนว อตฺเถตฺถ สณฺฐนํ ๒-
                      สิกฺขาปทานํ ปญฺจนฺนํ        มคฺโค โสวตฺถิโก สิโว.
              [๑๖๔]   อกณฺฏโก อคหโน ๓-       อุชุ สพฺภิ ปเวทิโต
                      นิกฺกมสฺส ผลํ ปสฺส         ยถิทํ ปาปุณิตฺถิกา.
              [๑๖๕]   อามนฺตนิกา รญฺโญมฺหิ       สกฺกสฺส วสวตฺติโน
                      สฏฺฐิ ตูริยสหสฺสานิ         ปฏิโพธํ กโรนฺติ เม.
              [๑๖๖]   อาลมฺโพ คคฺคโร ๔- ภีโม   สาธุวาที จ สํสิโย
                      โปกฺขโร จ สุผสฺโส จ      วีณาโมกฺขา จ นาริโย.
@เชิงอรรถ:  ม. ปรเปสิยา   ปาฬิยํ. สนฺถนํ
@ ก. อคหโณ   ม. ภคฺคโร, ก. คคฺคโม
          [๑๖๗]  นนฺทา เจว สุนนฺทา จ       โสณทินฺนา สุจิมฺหิตา ๑-
                 อลมฺพุสา มิสฺสเกสี จ        ปุณฺฑรีกาติ ทารุณี.
          [๑๖๘]  เอณีผสฺสา ๒- สุผสฺสา จ     สุภทฺทา มุทุวาทินี ๓-
                 เอตา จญฺญา จ เสยฺยาเส    อจฺฉรานํ ปโพธิกา.
          [๑๖๙]  ตา มํ กาเลนุปาคนฺตฺวา ๔-   อภิภาสนฺติ เทวตา
                 หนฺท นจฺจาม คายาม        หนฺท ตํ รมยามเส.
          [๑๗๐]  นยิทํ อกตปุญฺญานํ           กตปุญฺญานเมวิทํ
                 อโสกํ นนฺทนํ รมฺมํ          ติทสานํ มหาวนํ.
          [๑๗๑]  สุขํ อกตปุญฺญานํ            อิธ นตฺถิ ปรตฺถ จ
                 สุขญฺจ กตปุญฺญานํ           อิธ เจว ปรตฺถ จ
          [๑๗๒]  เตสํ สหพฺยกามานํ          กตฺตพฺพํ กุสลํ พหุํ
                 กตปุญฺญา หิ โมทนฺติ         สคฺเค โภคสมงฺคิโน"ติ ๕-
เทวตา วิสฺสชฺเชสิ.
         #[๑๕๗]  ตตฺถ อปิ สกฺโกว เทวินฺโทติ อปิสทฺโท สมฺภาวนายํ, อิวสทฺโท
อิการโลปํ กตฺวา วุตฺโต อุปมายํ, ตสฺมา ยถา นาม สกฺโก เทวานมินฺโทติ
อตฺโถ. สกฺกสมภาโว เอติสฺสา ๖- เทวตาย ปริวารสมฺปตฺติทสฺสนตฺถํ วุตฺโต. ๗- เกจิ
"อปีติ นิปาตมตฺตนฺ"ติ วทนฺติ. จิตฺตลตาวเนติ จิตฺตาย นาม เทวธีตาย
ปุญฺญานุภาเวน นิพฺพตฺเต, จิตฺตานํ วา วิจิตฺตปุปฺผผลาทิวิเสสยุตฺตานํ
สนฺตานกวลฺลิอาทีนํ ตตฺถ เยภุยฺยตาย จิตฺตลตาวนนฺติ ลทฺธนาเม เทวุยฺยาเน.
@เชิงอรรถ:  ก. สุจิมฺภิกา   ปาฬิยํ. เอณีปสฺสา (เอนิ...สฺยา)  ปาฬิยํ. มุทุกาวที,
@อิ. มุทุกาจริ.   สี. ตา มํ ปาเลนฺตุปาคนฺตฺวา   สี. สพฺพโภคสมงฺคิโนติ
@ สี. สกฺกูปมา นาเมติสฺสา, ฉ.ม....ภาโว ติสฺสา   สี. วุตฺตา
         #[๑๖๑]  ปรเปสฺสิยาติ ปเรสํ กุเล ตสฺมึ ตสฺมึ กิจฺเจ เปสนิยา, ปเรสํ
เวยฺยาวจฺจการีติ อตฺโถ.
         #[๑๖๒]   ตสฺสา เม นิกฺกโม อาสิ, สาสเน ตสฺส ตาทิโนติ ตสฺสา
ทาสิยาปิ สมานาย ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมโต พุทฺธสฺส ภควโต อุปาสิกา หุตฺวา
โสฬส วสฺสานิ สีลํ รกฺขนฺติยา กมฺมฏฺฐานญฺจ มนสิกโรนฺติยา มนสิการานุภาเวน
เม มยฺหํ อุปฺปชฺชมาเน สตฺตตึสโพธิปกฺขิยธมฺมสงฺขาเต อิฏฺฐาทีสุ ตาทิลกฺขณ-
สมฺปตฺติยา ตาทิโน สตฺถุ สาสเน ตปฺปริยาปนฺโนเยว สงฺกิเลสปกฺขโต นิกฺกมเนน
"นิกฺกโม"ติ ลทฺธนาโม สมฺมาวายาโม อาสิ อโหสิ อุปฺปชฺชิ.
         #[๑๖๓-๔]  ตสฺส ปน นิกฺกมสฺส ปุพฺพภาคสฺส ปวตฺตาการํ ทสฺเสตุํ "กามํ
ภิชฺชตุยํ กาโย, เนว อตฺเถตฺถ สณฺฐนนฺ"ติ  วุตฺตํ. ตสฺสตฺโถ:- ยทิปิ เม อยํ
กาโย ภิชฺชตุ วินสฺสตุ, ตตฺถ กิญฺจิมตฺตมฺปิ อเปกฺขํ อกโรนฺตี เอตฺถ เอตสฺมึ
กมฺมฏฺฐานานุโยเค เนว อตฺถิ เม วีริยสฺส สณฺฐนํ ๑- สิถิลีกรณนฺติ วีริยํ
สมุตฺเตเชนฺตี วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปสินฺติ.
         อิทานิ ตํ ตถา ๒- วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา ปฏิลทฺธคุณํ ทสฺเสนฺตี
อาห:-
          "สิกฺขาปทานํ ปญฺจนฺนํ           มคฺโค  โสวตฺถิโก สิโว
           อกณฺฏโก อคหโน             อุชุ สพฺภิ ปเวทิโต
           นิกฺกมสฺส ผลํ ปสฺส            ยถิทํ ปาปุณิตฺถิกา"ติ.
         ตตฺรายํ สงฺเขปตฺโถ:-  โย นิจฺจสีลวเสน สมาทินฺนานํ ปญฺจนฺนํ สิกฺขาปทานํ
สิกฺขาโกฏฺฐาสานํ อุปนิสฺสยภาเวน ลทฺธตฺตา เตสํ ปริปูริตตฺตา จ สิกฺขาปทานํ
@เชิงอรรถ:  สี. สนฺถานํ   ฉ.ม. อิทานิ ตถา
ปญฺจนฺนํ สมฺพนฺธีภูโต, ยสฺมึ สนฺตาเน อุปฺปนฺโน, ตสฺส สพฺพากาเรน
โสตฺถิภาวสมฺปาทนโต สุนฺทรตฺถภาวโต จ โสวตฺถิโก โสตฺถิโก, สงฺกิเลสธมฺเมหิ
อนุปทฺทุตตฺตา เขมปฺปตฺติเหตุตาย จ สิโว, ราคกณฺฏกาทีนํ อภาเวน อกณฺฏโก,
กิเลสทิฏฺฐิทุจฺจริตคหนสมุจฺเฉทนโต อคหโน, สพฺพชิมฺหวงฺกกุฏิลภาวาปคมเหตุตาย
อุชุ, พุทฺธาทีหิ สปฺปุริเสหิ ปกาสิตตฺตา  สพฺภิ ปเวทิโต อริยมคฺโค, ตํ ยถา
เยน อุปายภูเตน อิตฺถิกา ทฺวงฺคุลพหลพุทฺธิกาปิ สมานา ปาปุณึ, ตสฺส นิกฺกมสฺส
ยถาวุตฺตวีริยสฺส อิทํ ผลํ ปสฺสาติ สกฺกํ อาลปติ.
        #[๑๖๕]  อามนฺตนิกา รญฺโญมฺหิ, สกฺกสฺส วสวตฺติโนติ สยํวสีภาเวน
วตฺตนโต, ทฺวีสุ เทวโลเกสุ อตฺตโน วสํ อิสฺสริยํ วตฺเตตีติ วา วสวตฺตี ๑- ตสฺส
วสวตฺติโน สกฺกสฺส เทวรญฺโญ อามนฺตนิกา อาลาปสลฺลาปโยคฺคา, ๒- กีฬนกาเล
วา เตน อามนฺเตตพฺพา อมฺหิ, นิกฺกมสฺส วีริยสฺส ผลํ ปสฺสาติ โยชนา. อาตตวติตตาทิ-
เภเทน ปญฺจ ตูริยงฺคานิ ทฺวาทสหิ ปาณิภาเคหิ เอกโต ปวชฺชมานานิ
สฏฺฐิ โหนฺติ, ตานิ ปน สหสฺสมตฺตานิ ปยิรุปาสนวเสน อุปฏฺฐิตานิ
สนฺธายาห "สฏฺฐิ ตูริยสหสฺสานิ, ปฏิโพธํ กโรนฺติ เม"ติ. ตตฺถ ปฏิโพธนฺติ
ปีติโสมนสฺสานํ ปโพธนํ.
        #[๑๖๖-๘] อาลมฺโพติอาทิ ตูริยวาทกานํ เทวปุตฺตานํ เอกเทสโต
นามคฺคหณนฺติ วทนฺติ, ตูริยานํ ปเนตํ นามคฺคหณํ. วีณาโมกฺขาทิกา เทวธีตา.
สุจิมฺหิตาติ สุทฺธมิหิตา, ๓- นามเมว วา เอตํ. มุทุวาทนีติ มุทุนาว วทตีติ
มุทวาทินี ๔-, มุทุกํ อติวิย วาทนสีลา, นามเมว วา. เสยฺยาเสติ เสยฺยตรา.
อจฺฉรานนฺติ อจฺฉราสุ สงฺคีเต ปาสํสตรา. ปโพธิกาติ ปโพธนกรา. ๕-
@เชิงอรรถ:  ม. อิสฺสริยํ วตฺเตติ   สี.,อิ.,ม.,ก. อลฺลาปสลฺลาปโยคฺคา
@ ม. วิสุทฺธาสิตา   ก. มุทุกาวที   ม. ปโพธนิยกรา, อิ. ปโพธนํ วิย กรา
        #[๑๖๙]  กาเลนาติ ยุตฺตปฺปตฺตกาเลน. อภิภาสนฺตีติ อภิมุขา, อภิรตา วา
หุตฺวา ภาสนฺติ. ยถา จ ภาสนฺติ, ตํ ทสฺเสตุํ "หนฺท นจฺจาม คายาม,
หนฺท ตํ รมยามเส"ติ วุตฺตํ.
        #[๑๗๐]  อิทนฺติ อิทํ มยา ลทฺธฏฺฐานํ. อโสกนฺติ อิฏฺฐกนฺตปิยมนาปานํเยว
รูปาทีนํ สมฺภวโต วิโสกํ. ตโต  เอว สพฺพกาลํ ปโมทสํวฑฺฒนโต ๑- นนฺทนํ.
ติทสานํ มหาวนนฺติ ตาวตึสเทวานํ มหนฺตํ มหนียญฺจ อุยฺยานํ.
        #[๑๗๑]  เอวรูปา ทิพฺพสมฺปตฺติ นาม ปุญฺญกมฺมวเสเนวาติ โอทิสฺสกนเยน ๒-
วตฺวา ปุน อโนทิสฺสกนเยน ๓- ทสฺเสนฺตี "สุขํ อกตปุญฺญานนฺ"ติ คาถมาห.
        #[๑๗๒]  ปุน อตฺตนา ลทฺธสฺส ทิพฺพฏฺฐานสฺส ปเรหิ สาธารณกามตาวเสน
ธมฺมํ กเถนฺตี "เตสํ สหพฺยกามานนฺ"ติ โอสานคาถมาห. เตสนฺติ ตาวตึสเทวานํ.
สหพฺยกามานนฺติ สหภาวํ อิจฺฉนฺเตหิ, กตฺตุอตฺเถ หิ อิทํ สามิวจนํ. สห วาติ
ปวตฺตตีติ สหโว, ตสฺส ภาโว สหพฺยํ ยถา วีรสฺส ภาโว วีริยนฺติ. ๔-
         เอวํ เถโร เทวตาย อตฺตโน ปุญฺญกมฺเม อาวิกเต ตสฺสา สปริวาราย
ธมฺมํ เทเสตฺวา เทวโลกโต อาคนฺตฺวา ตํ ปวตฺตึ ภควโต อาโรเจสิ, ภควา
ตมตฺถํ อฏฺฐุปฺปตฺตึ กตฺวา สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสสิ, สา เทสนา สเทวกสฺส
โลกสฺส สาตฺถิกา อโหสีติ.
                       ทาสิวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------
@เชิงอรรถ:  ม. ปโมทสมฺปนฺนโต   สี. โอทิสฺสกวเสน
@ สี. อโนทิสฺสกวเสน   สี.,อิ. วีริยนฺติ วุตฺตํ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๙๙-๑๐๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=2145&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=2145&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=18              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=514              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=529              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=529              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]