ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลีอักษรไทย วิมาน.อ. (ปรมตฺถที.)

                   ๒๐. ๓. อาจามทายิกาวิมานวณฺณนา
     ปิณฺฑาย เต จรนฺตสฺสาติ อาจามทายิกาวิมานํ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา
ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน ราชคเห อญฺตรํ
กุลํ อหิวาตกโรเคน ๒- อุปทฺทุตํ อโหสิ, ตตฺถ สพฺเพ ชนา มตา เปตฺวา เอกํ
@เชิงอรรถ:  ก. วุตฺตนยเมว   ฉ.ม. อหิวาตโรเคน. เอวมุปริปิ
อิตฺถึ. สา  เคหํ เคหคตญฺจ สพฺพํ ธนธญฺ ฉฑฺเฑตฺวา มรณภยภีตา ภตฺติฉิทฺเทน
ปลาตา อนาถา หุตฺวา ปรเคหํ คนฺตฺวา ตสฺส ปิฏฺิปสฺเส วสติ. ตสฺมึ เคเห
มนุสฺสา กรุณายนฺตา อุกฺขลิอาทีสุ อวสิฏฺ ยาคุภตฺตอาจามาทึ ตสฺสา เทนฺติ,
สา เตสํ อาจาเมน ชีวิตํ ๑- กปฺเปติ.
     เตน จ สมเยน อายสฺมา มหากสฺสโป สตฺตาหํ นิโรธสมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา
ตโต วุฏฺิโต "กํ นุ โข อหํ อชฺช อาหารปฏิคฺคหเณน อนุคฺคเหสฺสามิ ทุคฺคติโต
จ ทุกฺขโต จ โมเจสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ตํ อิตฺถึ อาสนฺนมรณํ นิรยสํวตฺตนิกญฺจสฺสา
กมฺมํ กโตกาสํ ทิสฺวา "อยํ มยิ คเต อตฺตนา ลทฺธํ อาจามํ ทสฺสติ, เตเนว
นิมฺมานรติเทวโลเก อุปฺปชฺชิสฺสติ, เอวํ นิรยูปปตฺติโต โมเจตฺวา หนฺทาหํ อิมิสฺสา
สคฺคสมฺปตฺตึ นิปฺผาเทสฺสามี"ติ ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ตสฺสา
นิเวสนฏฺานาภิมุโข คจฺฉติ. อถ สกฺโก เทวานมินฺโท อญฺาตกเวเสน อเนกรสํ
อเนกสูปพฺยญฺชนํ ทิพฺพาหารํ อุปเนสิ. ตํ ตฺวา เถโร "โกสิย ตฺวํ กตกุสโล,
กสฺมา เอวํ กโรสิ, มา ทุคฺคตานํ กปณานํ สมฺปตฺตึ วิลุมฺปี"ติ ปฏิกฺขิปตฺวา
ตสฺสา อิตฺถิยา ปุรโต อฏฺาสิ.
     สา เถรํ ทิสฺวา "อยํ มหานุภาโว เถโร, อิมสฺส ทาตพฺพยุตฺตกํ ขาทนียํ
วา โภชนียํ วา อิธ นตฺถิ, อิทญฺจ กิลิฏฺภาชนคตํ ติณจุณฺณรชานุกิณฺณํ อโลณํ
สีตลํ อปฺปรสํ อาจามกญฺชิยมตฺตํ เอทิสสฺส ทาตุํ น อุสฺสหามี"ติ จินฺเตตฺวา
"อติจฺฉถา"ติ อาห. เถโร เอกปทนิกฺเขปมตฺตํ อปสกฺกิตฺวา อฏฺาสิ. เคหวาสิโน
มนุสฺสา ภิกฺขํ อุปเนสุํ, เถโร น สมฺปฏิจฺฉติ. สา ทุคฺคติตฺถี "มเมว อนุคฺคหตฺถาย
อิธาคโต, มม สนฺตกเมว ปฏิคฺคเหตุกาโม"ติ ตฺวา ปสนฺนมานสา อาทรชาตา
ตํ อาจามํ เถรสฺส ปตฺเต อากิริ. เถโร ตสฺสา ปสาทสํวฑฺฒนตฺถํ ภุญฺชนาการํ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. ตตฺถ สา เตสํ วาหสา ชีวิกํ, ฉ.ม. สา ตํ ภุญฺชิตฺวา ชีวิกํ
ทสฺเสสิ, มนุสฺสา อาสนํ ปญฺาเปสุํ. เถโร ตตฺถ นิสีทิตฺวา ตํ อาจามํ ภุญฺชิตฺวา
ปิวิตฺวา โอนีตปตฺตปาณี อนุโมทนํ กตฺวา ตํ ทุคฺคติตฺถึ "ตฺวํ อิโต ตติเย อตฺตภาเว
มม มาตา อโหสี"ติ วตฺวา คโต. สา เตน เถเร อติปสาทญฺจ ๑- อุปฺปาเทตฺวา
ตสฺสา รตฺติยา ปมยาเม กาลํ กตฺวา นิมฺมานรตีนํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชิ.
อถ สกฺโก เทวราชา ตสฺสา กาลกตภาวํ ตฺวา "กตฺถ นุ โข อุปฺปนฺนา"ติ
อาวชฺเชนฺโต ตาวตึเสสุ อทิสฺวา รตฺติยา มชฺฌิมยาเม อายสฺมนฺตํ มหากสฺสปํ
อุปสงฺกมิตฺวา ตสฺสา นิพฺพตฺตฏฺานํ ปุจฺฉนฺโต:-
        [๑๘๕]    "ปิณฺฑาย เต จรนฺตสฺส      ตุณฺหีภูตสฺส ติฏฺโต
                  ทลิทฺทา กปณา นารี       ปราคารํ อปสฺสิตา. ๒-
        [๑๘๖]     ยา เต อทาสิ อาจามํ     ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ
                  สา หิตฺวา มานุสํ เทหํ     กํ นุ สา ทิสตํ คตา"ติ
เทฺว คาถา อภาสิ.
       #[๑๘๕]  ตตฺถ ปิณฺฑายาติ ปิณฺฑปาตตฺถาย. ตุณฺหีภูตสฺส ติฏฺโตติ อิทํ
ปิณฺฑาย จรณาการทสฺสนํ, อุทฺทิสฺส ติฏฺโตติ อตฺโถ. ทลิทฺทาติ ทุคฺคตา. กปณาติ
วรากี. "ทลิทฺทา"ติ อิมินา ตสฺสา โภคปาริชุญฺ ทสฺเสติ, "กปณา"ติ อิมินา
าติปาริชุญฺ ปราคารํ อปสฺสิตาติ ปรเคหํ นิสฺสิตา, ปเรสํ ฆเร พหิปิฏฺิฉทนํ
นิสฺสาย วสนฺตี.
       #[๑๘๖]  กํ นุ สา ทิสตํ คตาติ ฉสุ กามเทวโลเกสุ อุปฺปชฺชนวเสน กํ
นาม ทิสํ คตา. อิติ สกฺโก "เถเรน ตถา กตานุคฺคหา อุฬาราย
@เชิงอรรถ:  สี. ภตฺติปฺปสาทญฺจ   สี. อวสฺสิตา. เอวมุปริปิ
ทิพฺพสมฺปตฺติยา ภาคินี, น จ ทิสฺสตี"ติ เหฏฺา ทฺวีสุ เทวโลเกสุ อปสฺสนฺโต
สํสยาปนฺโน ปุจฺฉติ.
        อถสฺส เถโร:-
        [๑๘๗]   "ปิณฺฑาย เม จรนฺตสฺส     ตุณฺหีภูตสฺส ติฏฺโต
                 ทลิทฺทา กปณา นารี      ปราคารํ อปสฺสิตา.
        [๑๘๘]    ยา เม อทาสิ อาจามํ    ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ ๑-
                 สา หิตฺวา มานุสํ เทหํ    วิปฺปมุตฺตา อิโต จุตา.
        [๑๘๙]    นิมฺมานรติโน นาม       สนฺติ เทวา มหิทฺธิกา
                 ตตฺถ สา สุขิตา นารี     โมทตาจามทายิกา"ติ ๒-
ปุจฺฉิตนิยาเมเนว ปฏิวจนํ เทนฺโต ตสฺสา นิพฺพตฺตฏฺานํ กเถสิ.
       #[๑๘๘]   ตตฺถ วิปฺปมุตฺตาติ ตโต มนุสฺสโทภคฺคิยโต ปรมการุญฺวุตฺติโต
วิปฺปมุตฺตา อปคตา.
       #[๑๘๙]   โมทตาจามทายิกาติ อาจามมตฺตทายิกา สาปิ นาม ปญฺจเม
กามสคฺเค ทิพฺพสมฺปตฺติยา โมทติ, ปสฺส ตาว เขตฺตสมฺปตฺติผลนฺติ ๓- ทสฺเสติ.
        ปุน สกฺโก ตสฺสา ทานสฺส มหปฺผลตํ มหานิสํสตญฺจ สุตฺวา ตํ
โถเมนฺโต อาห:-
        [๑๙๐]    "อโห ทานํ วรากิยา      กสฺสเป สุปฺปติฏฺิตํ
                  ปราภเตน ทาเนน       อิชฺฌิตฺถ วต ทกฺขิณา.
@เชิงอรรถ:  ก. สเกหิ ปาณิหิ   อิ.,ม.,ปาฬิยํ. โมทิตาจามทายิกาติ   สี....พลนฺติ
        [๑๙๑]   ยา มเหสิตฺตํ กาเรยฺย      จกฺกวตฺติสฺส ราชิโน
                นารี สพฺพงฺคกลฺยาณี        ภตฺตุ จาโนมทสฺสิกา
                เอตสฺสาจามทานสฺส        กลํ นาคฺฆติ โสฬสึ.
        [๑๙๒]   สตํ นิกฺขา สตํ อสฺสา       สตํ อสฺสตรีรถา
                สตํ กญฺาสหสฺสานิ         อามุตฺตมณิกุณฺฑลา
                เอตสฺสาจามทานสฺส        กลํ นาคฺฆนฺติ โสฬสึ.
        [๑๙๓]   สตํ เหมวตา นาคา        อีสาทนฺตา อุรูฬฺหวา
                สุวณฺณกจฺฉา มาตงฺคา       เหมกปฺปนวาสสา ๑-
                เอตสฺสาจามทานสฺส        กลํ นาคฺฆนฺติ โสฬสึ.
        [๑๙๔]   จตุนฺนมปิ ทีปานํ           อิสฺสรํ โยธ การเย
                เอตสฺสาจามทานสฺส        กลํ นาคฺฆติ โสฬสินฺ"ติ.
       #[๑๙๐]  ตตฺถ อโหติ อจฺฉริยตฺเถ นิปาโต. วรากิยาติ กปณิยา. ปราภเตนาติ
ปรโต อานีเตน, ปเรสํ ฆรโต อุญฺฉาจริยาย ลทฺเธนาติ อตฺโถ. ทาเนนาติ ทาตพฺเพน
อาจามมตฺเตน เทยฺยธมฺเมน. อิชฺฌิตฺถ วต ทกฺขิณาติ ทกฺขิณา ทานํ อโห
นิปฺผชฺชิตฺถ, อโห มหปฺผลา มหาชุติกา มหาวิปฺผารา อหุวตฺถาติ อตฺโถ.
       #[๑๙๑]   อิทานิ "อิตฺถิรตนาทีนิปิ ตสฺส ทานสฺส สตภาคมฺปิ สหสฺสภาคมฺปิ
น อุเปนฺตี"ติ ทสฺเสตุํ "ยา มเหสิตฺตํ กาเรยฺยา"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ สพฺพงฺค-
กลฺยาณีติ "นาติทีฆา นาติรสฺสา นาติกิสา นาติถูลา นาติกาฬี นาจฺโจทาตา อติกฺกนฺตา
มานุสวณฺณํ อปฺปตฺตา ทิพฺพวณฺณนฺ"ติ เอวํ วุตฺเตหิ สพฺเพหิ องฺเคหิ การเณหิ,
สพฺเพหิ วา องฺคปจฺจงฺเคหิ กลฺยาณี โสภนา สุนฺทรา. ภตฺตุ จาโนมทสฺสิกาติ
@เชิงอรรถ:  ก. เหมกปฺปนิวาสสา
สามิกสฺส อลามกทสฺสนา สาติสยํ ทสฺสนียา ปาสาทิกา. เอตสฺสาจามทานสฺส,
กลํ นาคฺฆติ โสฬสินฺติ เอตสฺส เอตาย ทินฺนสฺส อาจามทานสฺส ผลํ โสฬสภาคํ
กตฺวา ตโต เอกํ ภาคํ ปุน โสฬสภาคํ กตฺวา คหิตภาคสงฺขาตํ โสฬสึ กลํ
จกฺกวตฺติรญฺโ ๑- อิตฺถิรตนภาโวปิ นาคฺฆติ นานุโภติ น ปาปุณาติ. "สุวณฺณสฺส
ปญฺจทสธรณํ นิกฺขนฺ"ติ วทนฺติ, "สตธรณนฺ"ติ อปเร.
       #[๑๙๓]   เหมวตาติ หิมวติ ชาตา, เหมวตชาติกา วา. เต หิ มหนฺตา
ถามชวสมฺปนฺนา จ โหนฺติ. อีสาทนฺตาติ รถีสาสทิสทนฺตา, ๒- โถกํเยว
อนุวงฺกทนฺตาติ ๓- อตฺโถ. เตน วิสาลกทาีภาวํ ๔- นิวาเรติ. อุรูฬฺหวาติ
ถามชวปรกฺกเมหิ พฺรูหนฺโต, มหนฺตํ ยุทฺธกิจฺจํ วหิตุํ สมตฺถาติ อตฺโถ.
สุวณฺณกจฺฉาติ เหมมยคีเวยฺยกปฏิมุกฺกา. ๕- กจฺฉสีเสน หิ สพฺพํ หตฺถิโยคฺคํ ๖-
วทติ. เหมกปฺปนวาสสาติ สุวณฺณขจิตคชตฺถรณกงฺกณาทิหตฺถาลงฺการสมฺปนฺนา ๗-.
       #[๑๙๔]  จตุนฺนํ มหาทีปานํ อิสฺสรนฺติ ทฺวิสหสฺสปริตฺตทีปปริวารานํ
ชมฺพุทีปาทีนํ จตุนฺนํ มหาทีปานํ อิสฺสริยํ. เตน สตฺตรตนสมุชฺชลํ สกลํ
จกฺกวตฺติสิรึ วทติ. ยํ ปเนตฺถ อวุตฺตํ, ตํ เหฏฺา วุตฺตนยเมว.
        อิธ สกฺเกน เทวราเชน อตฺตนา จ วุตฺตํ สพฺพํ อายสฺมา มหากสฺสปตฺเถโร
ภควโต อาโรเจสิ. ภควา ตํ อฏฺุปฺปตฺตึ กตฺวา สมฺปตฺตปริสาย วิตฺถาเรน ธมฺมํ
เทเสสิ, สา เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา อโหสีติ.
                   อาจามทายิกาวิมานวณฺณนา  นิฏฺิตา.
                         --------------
@เชิงอรรถ:  สี. จกฺกวตฺติสฺส ราชิโน   สี.,อิ. รถสีสสทิสทนฺตา
@ ฉ.ม. อวนตทนฺตาติ   อิ. วิสาลตาทิภาวํ
@ อิ. เหมมยคีเวยฺยกาทิยุตฺตา   ม. หตฺถิยุตฺตํ   สี....หตฺถาลงฺการสนฺนาหา


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๑๐๘-๑๑๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=2337&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=2337&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=20              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=588              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=591              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=591              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]