อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วิมาน.อ. (ปรมตฺถที.)

                         ๓.  ปาริจฺฉตฺตกวคฺค
                      ๒๙.  ๑. อุฬารวิมานวณฺณนา
        ปาริจฺฉตฺตกวคฺเค อุฬาโร เต ยโส วณฺโณติ อุฬารวิมานํ. ตสฺส กา
อุปฺปตฺติ? ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน สมเยน ราชคเห
อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส อุปฏฺฐากกุเล เอกา ทาริกา ทานชฺฌาสยา
ทานสํวิภาครตา อโหสิ. สา ยํ ตสฺมึ เคเห ปุเรภตฺตํ ขาทนียโภชนียํ ๑- อุปฺปชฺชติ,
ตตฺถ อตฺตนา ลทฺธปฏิวีสโต อุปฑฺฒํ เทติ, อุปฑฺฒํ อตฺตนา ปริภุญฺชติ, อทตฺวา
ปน น ภุญฺชติ, ทกฺขิเณยฺเย อปสฺสนฺตีปิ ฐเปตฺวา ทิฏฺฐกาเล เทติ, ยาจกานมฺปิ
เทติเยว. อถสฺสา มาตา "มม ธีตา ทานชฺฌาสยา ทานสํวิภาครตา"ติ หฏฺฐตุฏฺฐา
ตสฺสา ทิคุณํ ภาคํ เทติ. เทนฺตี จ เอกสฺมึ ภาเค ตาย สํวิภาเค กเต ปุน
อปรํ เทติ, สา ตโตปิ สํวิภาคํ กโรติเยว.
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. ขาทนียโภชนียาทึ
        เอวํ คจฺฉนฺเต กาเล ตํ วยปฺปตฺตํ มาตาปิตโร ตสฺมึเยว นคเร อญฺญตรสฺมึ
กุเล กุมารสฺส อทํสุ. ตํ ปน กุลํ มิจฺฉาทิฏฺฐิกํ โหติ อสฺสทฺธํ อปฺปสนฺนํ.
อถายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ราชคเห สปทานํ ปิณฺฑาย จรมาโน ตสฺสา ทาริกาย
สสุรสฺส เคหทฺวาเร อฏฺฐาสิ. ตํ ทิสฺวา สา ทาริกา ปสนฺนจิตฺตา "ปวิสถ
ภนฺเต"ติ  ปเวเสตฺวา วนฺทิตฺวา สสฺสุยา ฐปิตํ ปูวํ ตํ อปสฺสนฺตี "ตสฺสา กเถตฺวา
อนุโมทาเปสฺสามี"ติ วิสฺสาเสน คเหตฺวา เถรสฺส อทาสิ, เถโร อนุโมทนํ กตฺวา
ปกฺกามิ. ทาริกา "ตุเมฺหหิ ฐปิตํ ปูวํ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺส อทาสินฺ"ติ สสฺสุยา
กเถสิ. สา ตํ สุตฺวา "กินฺนามิทํ ปาคพฺภิยํ, ๑- อยํ มม สนฺตกํ อนาปุจฺฉิตฺวาว
สมณสฺส อทาสี"ติ ตํ ตฏตฏายมานา โกธาภิภูตา ยุตฺตายุตฺตํ อจินฺเตนฺตี ปุรโต
ฐิตํ มุสลขณฺฑํ คเหตฺวา อํสกูเฏ ปหริ. สา สุขุมาลตาย ปริกฺขีณายุกตาย จ
เตเนว ปหาเรน พลวทุกฺขาภิภูตา หุตฺวา กติปาเหเนว กาลํ กตฺวา ตาวตึเสสุ
นิพฺพตฺติ. ตสฺสา สติปิ อญฺญสฺมึ สุจริตกมฺเม เถรสฺส กตทานเมว สาติสยํ หุตฺวา
อุปฏฺฐาสิ. ตํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว คนฺตฺวา:-
        [๒๘๖]   "อุฬาโร เต ยโส วณฺโณ   สพฺพา โอภาสเต ทิสา
                 นาริโย นจฺจนฺติ คายนฺติ   เทวปุตฺตา อลงฺกตา.
        [๒๘๗]    โมเทนฺติ ปริวาเรนฺติ     ตว ปูชาย เทวเต
                 โสวณฺณานิ วิมานานิ      ตวิมานิ สุทสฺสเน.
        [๒๘๘]    ตุวํสิ อิสฺสรา เตสํ       สพฺพกามสมิทฺธินี
                 อภิชาตา มหนฺตาสิ       เทวกาเย ปโมทสิ
                 เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข      กิสฺส ๒- กมฺมสฺสิทํ ผลนฺ"ติ.
ตีหิ คาถาหิ ปุจฺฉิ.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปาคพฺพิยํ  ๒ ก. ยสฺส
       #[๒๘๖]   ตตฺถ ยโสติ ปริวาโร. วณฺโณติ วณฺณนิภา สรีโรภาโส.
"อุฬาโร"ติ ปน วิเสเสตฺวา วุตฺตตฺตา ตสฺสา เทวตาย ปริวารสมฺปตฺติ จ วณฺณ-
สมฺปตฺติ จ วุตฺตา ๑- โหติ. ตาสุ "อุฬาโร เต วณฺโณ"ติ สงฺเขปโต วุตฺตํ วณฺณ-
สมฺปตฺตึ วิสยวเสน วิตฺถารโต ทสฺเสตุํ "สพฺพา โอภาสเต ทิสา"ติ วตฺวา "อุฬาโร
เต ยโส"ติ วุตฺตํ ปริวารสมฺปตฺตึ วตฺถุวเสน วิตฺถารโต ทสฺเสตุํ "นาริโย
นจฺจนฺตี"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ สพฺพา โอภาสเต ทิสาติ สพฺพาสุ ทิสาสุ ๒- วิชฺโชตเต,
สพฺพา วา ทิสา โอภาสยเต, วิชฺโชตยตีติ อตฺโถ. "โอภาสเต"ติ ปทสฺส
"โอภาสนฺเต"ติ เกจิ วจนวิปลฺลาเสน อตฺถํ วทนฺติ, เตหิ "วณฺเณนา"ติ วิภตฺติ
วิปริณาเมตพฺพา. ๓- วณฺเณนาติ จ เหตุมฺหิ กรณวจนํ, วณฺเณน เหตุภูเตนาติ อตฺโถ.
"สพฺพา ทิสา"ติ จ ชาติวเสน ทิสาสามญฺเญ อเปกฺขิเต วจนวิปลฺลาเสนปิ ปโยชนํ
นตฺถิ. นาริโยติ เอตฺถาปิ "อลงฺกตา"ติ ปทํ อาเนตฺวา สมฺพนฺธิตพฺพํ. เทวปุตฺตาติ
เอตฺถ จสทฺโท ลุตฺตนิทฺทิฏฺโฐ. เตน นาริโย เทวปุตฺตา จาติ สมุจฺจโย เวทิตพฺโพ.
       #[๒๘๗]  โมเทนฺตีติ ปโมทยนฺติ. ปูชายาติ ปูชนตฺถํ ปูชานิมิตฺตํ วา,
นจฺจนฺติ คายนฺตีติ โยชนา. ตวิมานีติ ตว วิมานิ.
       #[๒๘๘]  สพฺพกามสมิทฺธินีติ สพฺเพหิ ปญฺจหิ กามคุเณหิ, สพฺเพหิ วา ตยา
กามิเตหิ อิจฺฉิเตหิ วตฺถูหิ สมิทฺธา. อภิชาตาติ สุชาตา. มหนฺตาสีติ มหตี
มหานุภาวา อสิ. เทวกาเย ปโมทสีติ อิมสฺมึ เทวนิกาเย ทิพฺพสมฺปตฺติเหตุเกน
ปรเมน ปโมทเนน ปโมทสิ.
        เอวํ เถเรน ปุจฺฉิตา สา เทวตา ตมตฺถํ วิสฺสชฺเชสิ:-
        [๒๘๙]          "อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา
                        ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุตฺตา  ๒ ม. สพฺพา ทิสา  ๓ ม. วิภตฺตึ ปริณาเมนฺติ
                        ทุสฺสีลกุเล ๑- สุณิสา อโหสึ
                        อสฺสทฺเธสุ กทริเยสุ อหํ.
        [๒๙๐]  สทฺธา สีเลน สมฺปนฺนา    สํวิภาครตา สทา
               ปิณฺฑาย จรมานสฺส       อปูวํ เต อทาสหํ.
        [๒๙๑]  ตทาหํ สสฺสุยา'จิกฺขึ      `สมโณ อาคโต อิธ
               ตสฺส อทาสหํ ปูวํ        ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.'
        [๒๙๒]  อิติสฺสา สสฺสุ ปริภาสิ     อวินีตาสิ ตฺวํ วธุ ๒-
               น มํ สมฺปุจฺฉิตุํ อิจฺฉิ     `สมณสฺส ททามหํ.'
        [๒๙๓]  ตโต เม สสฺสุ กุปิตา     ปหาสิ มุสเลน มํ
               กูฏงฺคจฺฉิ อวธิ มํ        นาสกฺขึ ชีวิตุํ จิรํ.
        [๒๙๔]  สา อหํ กายสฺส เภทา    วิปฺปมุตฺตา ตโต จุตา
               เทวานํ ตาวตึสานํ       อุปปนฺนา สหพฺยตํ.
        [๒๙๕]  เตน เม'ตาทิโส วณฺโณ ฯเปฯ
                        วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี"ติ.
       #[๒๘๙]  ตตฺถ อสฺสทฺเธสูติ รตนตฺตยสทฺธาย กมฺมผลสทฺธาย จ อภาเวน
อสฺสทฺเธสุ, ถทฺธมจฺฉริยตาย กทริเยสุ สสฺสุอาทีสุ อหํ สทฺธา สีเลน สมฺปนฺนา
อโหสินฺติ โยชนา.
       #[๒๙๐-๑]  อปูวนฺติ กปลฺลปูวํ. เตติ นิปาตมตฺตํ. สสฺสุยา อาจิกฺขึ
คหิตภาวญาปนตฺถญฺจ อนุโมทนตฺถญฺจาติ อธิปฺปาโย.
@เชิงอรรถ: ๑ ปาลิ. ทุสฺสีเล กุเล  ๒ ปาฬิยํ อวินีตา ตฺวํ วธู
       #[๒๙๒]  อิติสฺสาติ เอตฺถ อสฺสาติ นิปาตมตฺตํ. สมณสฺส ททามหนฺติ อหํ
สมณสฺส อปูวํ ททามีติ. ยสฺมา น มํ สมฺปุจฺฉิตุํ อิจฺฉิ, ตสฺมา ตฺวํ วธุ
อวินีตาสีติ สสฺสุ ปริภาสีติ โยชนา.
       #[๒๙๓] ปหาสีติ ปหริ. กูฏงฺคจฺฉิ อวธิ มนฺติ เอตฺถ กูฏนฺติ อํสกูฏํ วุตฺตํ
ปุริมปทโลเปน, กูฏเมว องฺคนฺติ กูฏงฺคํ, ตํ ฉินฺทตีติ กูฏงฺคจฺฉิ. เอวํ โกธา-
ภิภูตา หุตฺวา มํ อวธิ, มม อํสกูฏํ ฉินฺทิ, เตเนว อุปกฺกเมน มตตฺตา มํ มาเรสีติ
อตฺโถ. เตนาห "นาสกฺขึ ชีวิตุํ จิรนฺ"ติ.
       #[๒๙๔]  วิปฺปมุตฺตาติ ตโต ทุกฺขโต สุฏฺฐุ มุตฺตา. เสสํ วุตฺตนยเมว.
                      อุฬารวิมานวณฺณนา  นิฏฺฐิตา.
                       ------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๑๓๕-๑๓๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=2886&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=2886&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=29
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=817
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=803
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=803
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26