ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลีอักษรไทย วิมาน.อ. (ปรมตฺถที.)

                      ๓๓. ๕. คุตฺติลวิมานวณฺณนา
       สตฺตตนฺตึ สุมธุรนฺติ  คุตฺติลวิมานํ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควติ ราชคเห
วิหรนฺเต อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เทวจาริกํ จรนฺโต
ตาวตึสภวนํ คนฺตฺวา ตตฺถ ปฏิปาฏิยา ฐิเตสุ ฉตฺตึสาย วิมาเนสุ ฉตฺตึส เทวธีตโร
ปจฺเจกํ อจฺฉราสหสฺสปริวารา มหตึ ทิพฺพสมฺปตฺตึ อนุภวนฺติโย ทิสฺวา ตาหิ
ปุพฺเพ กตกมฺมํ "อภิกฺกนฺเตน วณฺเณนา"ติอาทีหิ ตีหิ คาถาหิ ปฏิปาฏิยา ปุจฺฉิ.
ตาปิ ตสฺส ปุจฺฉานนฺตรํ "วตฺถุตฺตมทายิกา นารี"ติอาทินา พฺยากรึสุ. อถ
เถโร ตโต มนุสฺสโลกํ อาคนฺตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ตํ สุตฺวา ภควา
"โมคฺคลฺลาน ตา เทวตา น เกวลํ ตยา เอว ปุจฺฉิตา เอวํ พฺยากรึสุ, อถ
โข ปุพฺเพ มยาปิ ปุจฺฉิตา เอวเมว พฺยากรึสู"ติ วตฺวา เถเรน ยาจิโต อตีตํ
อตฺตโน คุตฺติลาจริยํ กเถสิ.
       อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต คนฺธพฺพกุเล
นิพฺพตฺติตฺวา คนฺธพฺพสิปฺเป ปริโยทาตสิปฺปตาย ติมฺพรุนารทสทิโส ๑- สพฺพทิสาสุ
ปากโฏ ปญฺญาโต อาจริโย อโหสิ นาเมน คุตฺติโล นาม. โส อนฺเธ ชิณฺเณ มาตาปิตโร
โปเสสิ. ๒- ตสฺส สิปฺปนิปฺผตฺตึ สุตฺวา อุชฺเชนิวาสี มุสิโล ๓- นาม คนฺธพฺโพ
@เชิงอรรถ:  ม. ติมฺพรุนาสทิโส, อิ. ติมฺพรุนาทสทิโส  สี.อิ. โปเสติ   สี.อิ. มูสิโล
อุปคนฺตฺวา ตํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ ฐิโต "กสฺมา อาคโตสี"ติ จ วุตฺเต "ตุมฺหากํ
สนฺติเก สิปฺปํ อุคฺคณฺหิตุนฺ"ติ อาห. คุตฺติลาจริโย ตํ โอโลเกตฺวา ลกฺขณกุสลตาย
"อยํ ปุริโส วิสมชฺฌาสโย กกฺขโฬ ผรุโส อกตญฺญู ภวิสฺสติ, น สงฺคเหตพฺโพ"ติ
สิปฺปุคฺคหณตฺถํ โอกาสํ นากาสิ. โส ตสฺส มาตาปิตโร ปยิรุปาสิตฺวา เตหิ
ยาจาเปสิ. คุตฺติลาจริโย มาตาปิตูหิ นิปฺปีฬิยมาโน "ครุวจนํ อลงฺฆนียนฺ"ติ ตสฺส
สิปฺปํ ปฏฺฐเปตฺวา วิคตมจฺฉริยตาย การุณิกตาย จ อาจริยมุฏฺฐึ อกตฺวา อนวเสสโต
สิปฺปํ สิกฺขาเปสิ.
       โสปิ เมธาวิตาย ปุพฺเพกตปริจยตาย อกุสีตตาย จ น จิรสฺเสว
ปริโยทาตสิปฺโป หุตฺวา จินฺเตสิ "อยํ พาราณสี ชมฺพุทีเป อคฺคนครํ, ยนฺนูนาหํ อิธ
สราชิกาย ปริสาย สิปฺปํ ทสฺเสยฺยํ, เอวาหํ อาจริยโตปิ ชมฺพุทีเป ปากโฏ
ปญฺญาโต ภวิสฺสามี"ติ. โส อาจริยสฺส อาโรเจสิ "อหํ รญฺโญ ปุรโต สิปฺปํ
ทสฺเสตุกาโม, ราชานํ มํ ทสฺเสถา"ติ. มหาสตฺโต "อยํ มม สนฺติเก อุคฺคหิตสิปฺโป
ปติฏฺฐํ ลภตู"ติ กรุณายมาโน ตํ รญฺโญ สนฺติกํ เนตฺวา "มหาราช อิมสฺส
เม อนฺเตวาสิกสฺส วีณาย ปคุณตํ ๑- ปสฺสถา"ติ อาห. ราชา "สาธู"ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา
ตสฺส วีณาวาทนํ สุตฺวา ปริตุฏฺโฐ ตํ ๒- คนฺตุกามํ นิวาเรตฺวา "มเมว สนฺติเก
วส, อาจริยสฺส ทินฺนโกฏฺฐาสโต อุปฑฺฒํ ทสฺสามี"ติ อาห. มุสิโล "นาหํ อาจริยโต
หายามิ, สมเมว เทถา"ติ วตฺวา รญฺญา "มา เอวํ ภณิ, อาจริโย นาม มหนฺโต,
อุปฑฺฒเมว ตุยฺหํ ทสฺสามี"ติ วุตฺเต "มม จ อาจริยสฺส จ สิปฺปํ ปสฺสถา"ติ
วตฺวา ราชเคหโต นิกฺขมิตฺวา "อิโต สตฺตเม ทิวเส มม จ คุตฺติลาจริยสฺส จ
ราชงฺคเณ สิปฺปทสฺสนํ ภวิสฺสติ, ตํ ปสฺสิตุกามา ปสฺสนฺตู"ติ ตตฺถ ตตฺถ
อาหิณฺฑนฺโต อุคฺโฆเสสิ.
@เชิงอรรถ:  สี. วีณาปคุณตํ   ม. ปรฏฺฐานํ
       มหาสตฺโต ตํ สุตฺวา "อยํ ตรุโณ ถามวา, อหํ ปน ชิณฺโณ ทุพฺพโล,
ยทิ ปน เม ปราชโย ภเวยฺย, มตํ เม ชีวิตา เสยฺยํ, ตสฺมา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา
อุพฺพนฺธิตฺวา มริสฺสามี"ติ อรญฺญํ คโต มรณภยตชฺชิโต ปฏินิวตฺติ. ปุน มริตุกาโม
หุตฺวา คนฺตฺวา ปุนปิ มรณภเยน ปฏินิวตฺติ. เอวํ คมนาคมนํ กโรนฺตสฺส ตํ
ฐานํ วิคตติณํ อโหสิ. อถ เทวราชา มหาสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ทิสฺสมานรูโป
อากาเส ฐตฺวา เอวมาห "อาจริย กึ กโรสี"ติ. มหาสตฺโต ๑-:-
         [๓๒๗]   "สตฺตตนฺตึ สุมธุรํ       รามเณยฺยํ อวาจยึ
                  โส มํ รงฺคมฺหิ อเวฺหติ  สรณํ เม โหหิ โกสิยา"ติ
อตฺตโน จิตฺตทุกฺขํ ปเวเทสิ.
       ตสฺสตฺโถ:- อหํ เทวราช มุสิลํ นาม อนฺเตวาสิกํ สตฺตนฺนํ ตนฺตีนํ อตฺถิตาย
๒- ฉชฺชาทิสตฺตวิธสรทีปนโต จ สตฺตตนฺตึ, ตํ วิสยํ กตฺวา ยถารหํ ทฺวาวีสติยา
สุติเภทานํ อหาปนโต สุฏฺฐุ มธุรนฺติ สุมธุรํ, ยถาธิคตานํ สมปญฺญาสาย
มุจฺฉนานํ ปริพฺยตฺตตาย สรสฺส จ วีณาย จ อญฺญมญฺญสํสนฺทเนน สุณนฺตานํ
อติวิย มโนรมภาวโต รามเณยฺยํ สรคตาทิวิภาคโต ฉชฺชาทิจตุพฺพิธํ คนฺธพฺพํ
อหาเปตฺวา คนฺธพฺพสิปฺปํ อวาจยินฺติ วาเจสึ อุคฺคณฺหาเปสึ สิกฺขาเปสึ, โส มุสิโล
อนฺเตวาสี สมาโน มํ อตฺตโน อาจริยํ รงฺคมฺหิ รงฺคมณฺฑเล อเวฺหติ สารมฺภวเสน
อตฺตโน วิเสสํ ทสฺเสตุํ สงฺฆฏฺฏิยติ, ๓- "เอหิ สิปฺปํ ทสฺเสหี"ติ มํ อาจิกฺขิ ๔-
ตสฺส เม ตฺวํ โกสิย เทวราช สรณํ อวสฺสโย โหหีติ.
       ตํ สุตฺวา สกฺโก เทวราชา "มา ภายิ อาจริย, อหํ เต สรณํ ปรายณนฺ"ติ
ทสฺเสนฺโต:-
@เชิงอรรถ:  สี. มหาสตฺโต ตํ สุตฺวา สกกมฺมํ ปากฏํ กโรนฺโต อิมํ คาถมาห   ม. อาวาทิตาย
@๓. สี. รงฺคมฺหิ   สี. อธิกฺขิปติ
         [๓๒๘]   "อหํ เต สรณํ โหมิ       อหมาจริยปูชโก
                  น ตํ ชยิสฺสติ สิสฺโส      สิสฺสมาจริย เชสฺสสี"ติ
อาห. สกฺกสฺส กิร เทวรญฺโญ ปุริมตฺตภาเว มหาสตฺโต อาจริโย อโหสิ. เตนาห
"อหมาจริยปูชโก"ติ. อหํ อาจริยานํ ปูชโก, น มุสิโล วิย ยุคคฺคาหี, มาทิเสสุ
อนฺเตวาสิเกสุ ฐิเตสุ ตาทิสสฺส อาจริยสฺส กถํ ปราชโย, ตสฺมา น ตํ ชยิสฺสติ
สิสฺโส, อญฺญทตฺถุ สิสฺสํ มุสิลํ อาจริย ตฺวเมว ชยิสฺสสิ, โส ปน ปราชิโต
วินาสํ ๑- ปาปุณิสฺสตีติ อธิปฺปาโย. เอวญฺจ ปน วตฺวา "อหํ สตฺตเม ทิวเส
สากจฺฉามณฺฑลํ อาคมิสฺสามิ, ตุเมฺห วิสฺสตฺถา วาเทถา"ติ สมสฺสาเสตฺวา คโต.
       สตฺตเม ปน ทิวเส ราชา สปริวาโร ราชสภายํ นิสีทิ. คุตฺติลาจริโย จ
มุสิโล จ สิปฺปทสฺสนตฺถํ สชฺชา หุตฺวา อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ วนฺทิตฺวา อตฺตโน
อตฺตโน ลทฺธาสเน นิสีทิตฺวา วีณา วาทยึสุ. สกฺโก อาคนฺตฺวา อนฺตลิกฺเข
อฏฺฐาสิ, ตํ มหาสตฺโตว ปสฺสติ, อิตเร ปน น ปสฺสนฺติ. ปริสา ทฺวินฺนมฺปิ
วาทเน สมจิตฺตา อโหสิ. สกฺโก คุตฺติลํ "เอกํ ตนฺตึ ฉินฺทา"ติ อาห. ฉินฺนายปิ
ตนฺติยา วีณา ตเถว มธุรนิคฺโฆสา อโหสิ. เอวํ "ทุติยํ, ตติยํ, จตุตฺถํ, ปญฺจมํ,
ฉฏฺฐํ, สตฺตมํ ฉินฺทา"ติ อาห, ตาสุ ฉินฺนาสุปิ วีณา มธุรนิคฺโฆสาว อโหสิ.
ตํ ทิสฺวา มุสิโล ปราชิตภูตรูโป ปตฺตกฺขนฺโธ อโหสิ, ปริสา หฏฺฐตุฏฺฐา เจลุกฺเขเป
กโรนฺตี คุตฺติลสฺส สาธุการมทาสิ. ราชา มุสิลํ สภาย นีหราเปสิ, มหาชโน
เลฑฺฑุทณฺฑาทีหิ ปหรนฺโต มุสิลํ ตตฺเถว ชีวิตกฺขยํ ปาเปสิ.
       สกฺโก เทวานมินฺโท มหาปุริเสน สทฺธึ สมฺโมทนียํ กตฺวา เทวโลกเมว คโต.
ตํ เทวตา "มหาราช กุหึ คตตฺถา"ติ ปุจฺฉิตฺวา ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา "มหาราช
มยํ คุตฺติลาจริยํ ปสฺสิสฺสาม, สาธุ โน ตํ อิธาเนตฺวา ทสฺเสหี"ติ อาหํสุ. สกฺโก
@เชิงอรรถ:  สี. ปราภูโต นิธนํ, อิ. ปราชยภูโตปิ วินาสํ
เทวานํ วจนํ สุตฺวา  มาตลึ อาณาเปสิ "คจฺฉ เวชยนฺตรเถน อมฺหากํ คุตฺติลาจริยํ
อาเนหิ, เทวตา ตํ ทสฺสนกามา"ติ, โส ตถา อกาสิ. สกฺโก  มหาสตฺเตน สทฺธึ
สมฺโมทนียํ กตฺวา เอวมาห "อาจริย วีณํ วาทย, เทวตา โสตุกามา"ติ. มยํ
สิปฺปูปชีวิโน, เวตเนน วินา สิปฺปํ น ทสฺเสมาติ. กีทิสํ ปน เวตนํ อิจฺฉสีติ.
"นาญฺเญน เม เวตเนน กิจฺจํ อตฺถิ, อิมาสํ ปน เทวตานํ อตฺตนา อตฺตนา
ปุพฺเพกตกุสลกถนเมว เม เวตนํ โหตู"ติ อาห. ตา "สาธู"ติ สมฺปฏิจฺฉึสุ. อถ
มหาสตฺโต ปาเฏกฺกํ ตาหิ ตทา ปฏิลทฺธสมฺปตฺติกิตฺตนมุเขน ตสฺสา เหตุภูตํ
ปุริมตฺตภาเว กตํ สุจริตํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน วิย ปุจฺฉนฺโต "อภิกฺกนฺเตน
วณฺเณนา"ติอาทิ คาถาหิ ปุจฺฉิ. ตาปิ "วตฺถุตฺตมทายิกา นารี"ติอาทินา ยถา
เอตรหิ เถรสฺส, เอวเมว ตสฺส พฺยากรึสุ. เตน วุตฺตํ "โมคฺคลฺลาน ตา เทวตา
น เกวลํ ตยา เอว ปุจฺฉิตา เอวํ พฺยากรึสุ, อถ โข ปุพฺเพ มยาปิ ปุจฺฉิตา
เอวเมว พฺยากรึสู"ติ.
       ตา กิร อิตฺถิโย กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธกาเล มนุสฺสตฺตภาเว ฐิตา ตํ ตํ ปุญฺญํ
อกํสุ. ๑- ตตฺถ เอกา อตฺถี วตฺถํ อทาสิ, เอกา สุมนมาลํ, เอกา คนฺธํ, เอกา
อุฬารานิ ผลานิ, เอกา อุจฺฉุรสํ, เอกา ภควโต เจติเย คนฺธปญฺจงฺคุลิกํ อทาสิ,
เอกา อุโปสถํ อุปวสิ, เอกา อุปกฏฺฐาย เวลาย นาวาย ภุญฺชนฺตสฺส ภิกฺขุโน
อุทกํ อทาสิ, เอกา โกธนานํ สสฺสุสสุรานํ อกฺโกธนา อุปฏฺฐานํ อกาสิ, เอกา
ทาสี หุตฺวา อตนฺทิตาจารา อโหสิ, เอกา ปิณฺฑจาริกสฺส ภิกฺขุโน ขีรภตฺตํ อทาสิ,
เอกา ผาณิตํ อทาสิ, เอกา  อุจฺฉุขณฺฑํ อทาสิ, เอกา ติมฺพรุสกํ อทาสิ, เอกา
กกฺการิกํ อทาสิ, เอกา เอฬาลุกํ อทาสิ, เอกํ วลฺลิผลํ อทาสิ, เอกา ผารุสกํ
อทาสิ, เอกา องฺคารกปลฺลํ อทาสิ, เอกา สากมุฏฺฐึ ๒- อทาสิ, เอกา ปุปฺผกมุฏฺฐึ
@เชิงอรรถ:  สี. มนุสฺสตฺตภาเว ฐตฺวา ตานิ ตานิ ปุญฺญานิ กตฺวา ตาวตึสภวเน ปจฺเจกํ
@อจฺฉราสหสฺสปริวารา สกกสฺส เทวรญฺโญ ปริจาริกา หุตฺวา ปฏิปาฏิยา ฐิเตสุ
@ฉตฺตึสเทววิมาเนสุ นิพฺพตฺติตฺวา พุทฺธญาเณนปิ ปริจฺฉินฺทิตุมสกฺกุเณยฺยํ มหตึ
@เทววิภูติมนุภวนฺติ   อิ. สาลุกมุฏฺฐึ
อทาสิ, เอกา มูลกลาปํ อทาสิ, เอกา นิมฺพมุฏฺฐึ ๑- อทาสิ, เอกา กญฺชิกํ อทาสิ,
เอกา ติลปิญฺญากํ อทาสิ, เอกา กายพนฺธนํ อทาสิ, เอกา อํสพทฺธกํ อทาสิ,
เอกา อาโยคปฏฺฏํ อทาสิ, เอกา วิธูปนํ, เอกา ตาลวณฺฏํ, เอกา โมรหตฺถํ,
เอกา ฉตฺตํ, เอกา อุปาหนํ, เอกา ปูวํ, เอกา โมทกํ, เอกา สกฺขลิกํ อทาสิ.
ตา เอเกกา อจฺฉราสหสฺสปริวารา มหติยา เทวิทฺธิยา วิราชมานา ตาวตึสภวเน
สกฺกสฺส เทวราชสฺส ปริจาริกา หุตฺวา นิพฺพตฺตา คุตฺติลาจริเยน ปุจฺฉิตา
"วตฺถุตฺตมทายิกา นารี"ติอาทินา อตฺตนา อตฺตนา กตกุสลํ ปฏิปาฏิยา พฺยากรึสุ.
         [๓๒๙]   "อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน        ยา ตฺวํ ติฏฺฐสิ เทวเต
                  โอภาเสนฺตี ทิสา สพฺพา     โอสธี วิย ตารกา.
         [๓๓๐]    เกน เต'ตาทิโส วณฺโณ     เกน เต อิธ มิชฺฌติ
                  อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา     เย เกจิ มนโส ปิยา.
         [๓๓๑]           ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว
                         มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ
                         เกนาสิ เอวญฺชลิตานุภาวา
                         วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี"ติ.
         [๓๓๒]    สา เทวตา อตฺตมนา       โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา
                  ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ       ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ.
         [๓๓๓]          "วตฺถุตฺตมทายิกา นารี
                         ปวรา โหติ นเรสุ นารีสุ
                         เอวํ ปิยรูปทายิกา มนาปํ
                         ทิพฺพํ สา ลภเต อุเปจฺจ ฐานํ.
@เชิงอรรถ:  สี.อิ. นิมฺพปลาสมุฏฺฐึ
         [๓๓๔]            ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ
                          อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ
                          อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ
                          ปวรา ปสฺส ปุญฺญานํ วิปากํ.
         [๓๓๕]  เตน เม'ตาทิโส วณฺโณ    เตน เม อิธ มิชฺฌติ
                อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา    เย เกจิ มนโส ปิยา.
         [๓๓๖]            อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว
                          มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุญฺญํ
                          เตนมฺหิ เอวญฺชลิตานุภาวา
                          วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี"ติ.
         ๑- อิตรํ จตุรวิมานํ ยถา วตฺถุตฺตมทายิกาวิมานํ, ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ. ๑-
         [๓๔๑]  ปุปฺผุตฺตมทายิกา นารี   ปวรา โหติ นเรสุ นารีสุ
                                ฯเปฯ
                          เตนมฺหิ เอวญฺชลิตานุภาวา
                          วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี"ติ.
         [๓๔๙]  คนฺธุตฺตมทายิกา นารี      ปวรา โหติ นเรสุ นารีสุ ฯเปฯ
         [๓๕๗]  ผลุตฺตมทายิกา นารี       ปวรา โหติ นเรสุ นารีสุ ฯเปฯ
         [๓๖๕]  รสุตฺตมทายิกา นารี       ปวรา โหติ นเรสุ นารีสุ ฯเปฯ
         [๓๗๓]  คนฺธปญฺจงฺคุลิกํ อหมทาสึ    กสฺสปสฺส ภควโต ถูปมฺหิ ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. ยถา จ เอตฺถ, เอวํ อุปริ สพฺพวิมาเนสุ วิตฺถาเรตพฺพํ
    ๑- อิตรํ จตุรวิมานํ ยถา คนฺธปญฺจงฺคุลิกทายิกาวิมานํ, ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ. ๑-
         [๓๘๑]  ภิกฺขู จ อหํ ภิกฺขุนิโย จ     อทฺทสาสึ ปนฺถปฏิปนฺเน
                เตสาหํ ธมฺมํ สุตฺวาน       เอกูโปสถํ อุปวสิสฺสํ.
         [๓๘๒]            ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ ฯเปฯ
         [๓๘๙]  อุทเก ฐิตา อุทกมทาสึ      ภิกฺขุโน จิตฺเตน วิปฺปสนฺเนน ฯเป
         [๓๙๗]  สสฺสุญฺจาหํ สสุรญฺจ         จณฺฑิเก โกธเน จ ผรุเส จ
                อนุสูยิกา อุปฏฺฐาสึ         อปฺปมตฺตา สเกน สีเลน ฯเปฯ
         [๔๐๕]  ปรกมฺมกรี ๒- อาสึ        อตฺเถนาตนฺทิตา ทาสี
                อกฺโกธนา'นติมานินี        สํวิภาคินี สกสฺส ภาคสฺส ฯเปฯ
         [๔๑๓]  ขีโรทนํ อหมทาสึ          ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส
                เอวํ กริตฺวา กมฺมํ         สุคตึ อุปปชฺช โมทามิ ฯเปฯ
         ๑- อิตรํ ปญฺจวีสติวิมานํ ยถา ขีโรทนทายิกาวิมานํ, ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ. ๑-
         [๔๒๑]         ผาณิตํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๔๒๙]         อุจฺฉุขณฺฑิกํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๔๓๗]         ติมฺพรุสกํ ๓- อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๔๔๕]         กกฺการิกํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๔๕๓]         เอฬาลุกํ อหมทาสึ ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ   อิ.,ก. ปรกมฺมการี   ก. ติมฺพรูสกํ
         [๔๖๑]        วลฺลิผลํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๔๖๙]        ผารุสกํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๔๗๗]        หตฺถปฺปตาปกํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๔๘๕]        สากมุฏฺฐึ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๔๙๓]        ปุปฺผกมุฏฺฐึ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๕๐๑]        มูลกํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๕๐๙]        นิมฺพมุฏฺฐึ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๕๑๗]        อมฺพกญฺชิกํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๕๒๕]        โทณินิมฺมชฺชนึ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๕๓๓]        กายพนฺธนํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๕๔๑]        อํสพทฺธกํ ๑- อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๕๔๙]        อาโยคปฏฺฏํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๕๕๗]        วิธูปนํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๕๖๕]        ตาลวณฺฏํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๕๗๓]        โมรหตฺถํ อหมทาสึ ฯเปฯ
@เชิงอรรถ:  สี. อํสวฏฺฏกํ
         [๕๘๑]        ฉตฺตํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๕๘๙]        อุปาหนํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๕๙๗]        ปูวํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๖๐๕]        โมทกํ อหมทาสึ ฯเปฯ
         [๖๑๓]        สกฺขลิกํ ๑- อหมทาสึ
                      ภิกฺขุโน ปิณฺฑาย จรนฺตสฺส ฯเปฯ
         [๖๑๔]        ตสฺสา เม ปสฺส วิมานํ
                      อจฺฉรา กามวณฺณินีหมสฺมิ
                      อจฺฉราสหสฺสสฺสาหํ
                      ปวรา ปสฺส ปุญฺญานํ วิปากํ.
         [๖๑๕]        เตน เม'ตาทิโส วณฺโณ ฯเปฯ
                      วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี"ติ.
         เอวํ มหาสตฺโต ตาหิ เทวตาหิ กตสุจริเต พฺยากเต ตุฏฺฐมานโส สมฺโมทนํ
กโรนฺโต อตฺตโน จ สุจริตจรเณ ยุตฺตปยุตฺตตํ วิวฏฺฏชฺฌาสยตญฺจ ปเวเทนฺโต
อาห:-
         [๖๑๗] "สฺวาคตํ วต เม อชฺช       สุปฺปภาตํ สุหุฏฺฐิตํ
                ยํ อทฺทสามิ ๒- เทวตาโย   อจฺฉรา กามวณฺณินิโย. ๓-
@เชิงอรรถ:  สี.,ก. สกฺขลึ   สี. อทฺทสํ, อิ. อทฺทสาสึ   สี. กามวณฺณิโย
         [๖๑๘]  อิมาสาหํ ธมฺมํ สุตฺวา       กาหามิ กุสลํ พหุํ
                ทาเนน สมจริยาย         สญฺญเมน ทเมน จ
                สฺวาหํ ตตฺถ คมิสฺสามิ       ยตฺถ คนฺตฺวา น โสจเร"ติ.
        #[๓๓๓]  ตตฺถ วตฺถุตฺตมทายิกาติ วตฺถานํ อุตฺตมํ เสฏฺฐํ, วตฺเถสุ วา
พหูสุ อุจฺจินิตฺวา คหิตํ อุกฺกํสคตํ ปวรํ โกฏิภูตํ วตฺถํ วตฺถุตฺตมํ, ตสฺส
ทายิกา. "ปุปฺผุตฺตมทายิกา"ติอาทีสุปิ เอเสว นโย. ปิยรูปทายิกาติ ปิยสภาวสฺส
ปิยชาติกสฺส จ วตฺถุโน ทายิกา. มนาปนฺติ มนวฑฺฒนกํ. ทิพฺพนฺติ
ทิวิ ภวตฺตา ทิพฺพํ. อุเปจฺจาติ อุปคนฺตฺวา เจเตตฺวา, "เอทิสํ ลเภยฺยนฺ"ติ
ปกปฺเปตฺวาติ อตฺโถ. ฐานนฺติ วิมานาทิกํ ฐานํ, อิสฺสริยํ วา. "มนาปา"ติปิ
ปาโฐ, อญฺเญสํ มนวฑฺฒนกา หุตฺวาติ อตฺโถ.
        #[๓๓๔]  ปสฺส ปุญฺญานํ วิปากนฺติ วตฺถุตฺตมทานสฺส นาม อิทมีทิสํ ผลํ
ปสฺสาติ อตฺตนา ลทฺธสมฺปตฺตึ สมฺภาเวนฺตี วทติ.
        #[๓๔๑]  ปุปฺผุตฺตมทายิกาติ รตนตฺตยปูชาวเสน ปุปฺผุตฺตมทายิกา, ตถา
คนฺธุตฺตมทายิกาติ ทฏฺฐพฺพา. ตตฺถ ปุปฺผุตฺตมํ สุมนปุปฺผาทิ, คนฺธุตฺตมํ
จนฺทนคนฺธาทิ, ผลุตฺตมํ ปนสผลาทิ, รสุตฺตมํ โครสสปฺปิอาทิ เวทิตพฺพํ.
        #[๓๗๓] คนฺธปญฺจงฺคุลิกนฺติ คนฺเธน ปญฺจงฺคุลิกทานํ. กสฺสปสฺส ภควโต
ถูปมฺหีติ กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธสฺส โยชนิเก กนกถูเป.
        #[๓๘๑] ปนฺถปฏิปนฺเนติ มคฺคํ คจฺฉนฺเต. เอกูโปสถนฺติ เอกทิวสํ อุโปสถวาสํ.
        #[๓๘๙] อุทกมทาสินฺติ มุขวิกฺขาลนตฺถํ ปิวนตฺถญฺจ อุทกํ ปานียํ อทาสึ.
        #[๓๙๗] จณฺฑิเกติ จณฺเฑ. อนุสูยิกาติ อุสูยา รหิตา.
        #[๔๐๕]  ปรกมฺมกรีติ ๑- ปเรสํ เวยฺยาวจฺจการินี. อตฺเถนาติ อตฺถกิจฺเจน.
สํวิภาคินี สกสฺส ภาคสฺสาติ อตฺถิกานํ อตฺตนา ปฏิลทฺธภาคสฺส สํวิภชนสีลา.
        #[๔๑๓]  ขีโรทนนฺติ ขีรสมฺมิสฺสํ โอทนํ, ขีเรน สทฺธึ โอทนํ วา.
        #[๔๓๗]  ติมฺพรุสกนฺติ ติณฺฑุกผลํ. ๒- ติปุสสทิสา เอกา วลฺลิชาติ
ติมฺพรุสํ. ตสฺส ผลํ ติมฺพรุสกนฺติ วทนฺติ.
        #[๔๔๕]  กกฺการิกนฺติ ขุทฺทเกฬาลุกํ ติปุสนฺติ จ วทนฺติ.
        #[๔๗๗]  หตฺถปฺปตาปกนฺติ มนฺทามุขึ.
        #[๕๑๗]  อมฺพกญฺชิกนฺติ อมฺพิลกญฺชิกํ.
        #[๕๒๕]  โทณินิมฺมชฺชนินฺติ สเตลํ ติลปิญฺญากํ.
        #[๕๕๗]  วิธูปนนฺติ  จตุรสฺสวีชนึ.
        #[๕๖๕]  ตาลวณฺฏนฺติ ตาลปตฺเตหิ กตมณฺฑลวีชนึ.
        #[๕๗๓]  โมรหตฺถนฺติ มยูรปิญฺเฉหิ ๓- กตํ มกสวีชนึ.
        #[๖๑๗]  สฺวาคตํ วต เมติ มยฺหํ อิธาคมนํ โสภนํ วต อโห สุนฺทรํ.
อชฺช สุปฺปภาตํ สุหุฏฺฐิตนฺติ อชฺช มยฺหํ รตฺติยา สุฏฺฐุ ปภาตํ สมฺมเทว วิภายนํ
ชาตํ, สยนโต อุฏฺฐานมฺปิ สุหุฏฺฐิตํ สุฏฺฐุ อุฏฺฐิตํ. กึ การณาติ อาห "ยํ
อทฺทสามิ เทวตาโย"ติอาทิ.
@เชิงอรรถ:  สี.,ก. สกฺขลึ   สี. อทฺทสํ, อิ. อทฺทสาสึ   สี. กามวณฺณิโย
        #[๖๑๘]  ธมฺมํ สุตฺวาติ กมฺมผลสฺส ปจฺจกฺขกรณวเสน ตุเมฺหหิ กตํ กุสลํ
ธมฺมํ สุตฺวา. กาหามีติ กริสฺสามิ. สมจริยายาติ กายสมาจาริกสฺส สุจริตสฺส
จรเณน. สญฺญเมนาติ สีลสํวเรน. ทเมนาติ มนจฺฉฏฺฐานํ อินฺทฺริยานํ ทเมน.
อิทานิ ตสฺส กุสลสฺส อตฺตโน โลกสฺส จ วิวฏฺฏูปนิสฺสยตํ ทสฺเสตุํ "สฺวาหํ
ตตฺถ คมิสฺสามิ, ยตฺถ คนฺตฺวา น โสจเร"ติ วุตฺตํ.
         เอวมยํ ยทิปิ วตฺถุตฺตมทายิกาวิมานาทิวเสน ฉตฺตึสวิมานสงฺคหา เทสนา
อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส วิย คุตฺติลาจริยสฺสาปิ วิภาวนวเสน ปวตฺตาติ
"คุตฺติลวิมานนฺ"เตฺวว สงฺคหํ อารุฬฺหา, วิมานานิ ปน อิตฺถิปฏิพทฺธานีติ
อิตฺถิวิมาเนเยว สงฺคหิตานิ. ตา ปน อิตฺถิโย กสฺสปสฺส ทสพลสฺส กาเล ยถาวุตฺต-
ธมฺมจรเณ อปราปรุปฺปนฺนเจตนาวเสน ทุติยตฺตภาวโต ปฏฺฐาย เอกํ พุทฺธนฺตรํ
เทวโลเก เอว สํสรนฺติโย อมฺหากมฺปิ ภควโต กาเล ตาวตึสภวเนเยว นิพฺพตฺตา
อายสฺมตา มหาโมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา กมฺมสริกฺขตาย คุตฺติลาจริเยน ปุจฺฉิตกาเล
วิย พฺยากรึสูติ ทฏฺฐพฺพา.
                      คุตฺติลวิมานวณฺณนา  นิฏฺฐิตา.
                        -----------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๑๕๕-๑๖๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=3304&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=3304&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=33              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=952              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=958              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=958              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]