อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วิมาน.อ. (ปรมตฺถที.)

                      ๓๕. ๗. เปสวตีวิมานวณฺณนา
         ผลิกรชตเหมชาลฉนฺนนฺติ เปสวตีวิมานํ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควา
สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน. เตน สมเยน มคเธสุ นาลกคาเม เอกสฺมึ คหปติ-
มหาสารกุเล ๓- เปสวตี นาม กุลสุณฺหา อโหสิ. สา กิร กสฺสปสฺส ภควโต โยชนิเก
กนกถูเป กยิรมาเน ทาริกา หุตฺวา มาตรา สทฺธึ เจติยฏฺฐานํ คนฺตฺวา มาตรํ
ปุจฺฉิ "กึ อิเม อมฺม กโรนฺตี"ติ. เจติยํ กาตุํ สุวณฺณิฏฺฐกา กโรนฺตีติ. ตํ สุตฺวา
ทาริกา ปสนฺนมานสา มาตรํ อาห "อมฺม มม คีวาย อิทํ โสวณฺณมยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อีทิสํ  ๒ ฉ.ม. อโหสิ.  ๓ ม. คหปติกุเล
ขุทฺทกปิลนฺธนํ อตฺถิ, อิมาหํ เจติยตฺถาย เทมี"ติ. มาตา "สาธุ เทหี"ติ วตฺวา ตํ
คีวโต โอมุญฺจิตฺวา สุวณฺณการสฺส หตฺเถ อทาสิ "อิทํ อิมาย ทาริกาย ปริจฺจชิตํ,
อิมมฺปิ ปกฺขิปิตฺวา อิฏฺฐกํ กโรหี"ติ สุวณฺณกาโร ตถา อกาสิ. สา ทาริกา
อปรภาเค กาลํ กตฺวา เตเนว ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา สุคติยํเยว
อปราปรํ สํสรนฺตี อมฺหากํ ภควโต กาเล นาลกคาเม นิพฺพตฺตา อนุกฺกเมน
ทฺวาทสวสฺสิกา ชาตา.
         สา เอกทิวสํ มาตรา เปสิตํ มูลํ คเหตฺวา เตลตฺถาย อญฺญตรํ อาปณํ
อคมาสิ. ตสฺมึ จ อาปเณ อญฺญตโร กุฏุมฺพิยปุตฺโต ปิตรา นิทหิตฺวา ฐปิตํ
พหุํ หิรญฺญสุวณฺณํ มุตฺตามณิรตนานิ จ คเหตุํ อุทฺธรนฺโต อาปณิโก กมฺมพเลน
กถลปาสาณสกฺขรรูเปน อุปฏฺฐหนฺตานิ ทิสฺวา ตโต เอกเทสํ "ปุญฺญวนฺตานํ วเสน
หิรญฺญสุวณฺณาทิ ภวิสฺสตี"ติ วีมํสิตุํ ราสึ กตฺวา ฐเปสิ. อถ นํ สา การิกา
ทิสฺวา "กสฺมา อาปเณ รตนานิ เอวํ ฐปิตานิ, นนุ นาม สมฺมเทว
ปฏิสาเมตพฺพานี"ติ อาห. อาปณิโก ตํ สุตฺวา "มหาปุญฺญา อยํ ทาริกา, อิมิสฺสา
วเสน สพฺพมิทํ หิรญฺญาทิ เอว หุตฺวา อมฺหากํ วินิโยคํ คมิสฺสติ, สงฺคณฺหิสฺสามิ
นนฺ"ติ จินฺเตตฺวา ตสฺสา มาตุ สนฺติกํ คนฺตฺวา "อิมํ ทาริกํ มยฺหํ ปุตฺตสฺสตฺถาย
เทหี"ติ วาเรตฺวา พหุธนํ ทตฺวา อาวาหวิวาหํ กตฺวา ตํ อตฺตโน เคหํ อาเนสิ.
อถสฺสา สีลาจารํ ญตฺวา ภณฺฑาคารํ วิวริตฺวา "กึ เอตฺถ ปสฺสสี"ติ วตฺวา
ตาย "หิรญฺญสุวณฺณมณิเมว ราสิกตํ ปสฺสามี"ติ วุตฺเต "เอตานิ อมฺหากํ กมฺมพเลน
อนฺตรธายนฺตานิ ตว ปุญฺญวิเสเสน ปุน วิเสสานิ ๑- ชาตานิ, ตสฺมา อิโต ปฏฺฐาย
อิมสฺมึ เคเห สพฺพํ ตฺวํเยว วิจาเรหิ, ตยา ทินฺนเมว มยํ ปริภุญฺชิสฺสามา"ติ
วตฺวา ตโต ปภุติ ตํ "เปสวตี"ติ โวหรึสุ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สุวณฺณวิเสสานิ
      เตน จ สมเยน อายสฺมา ธมฺมเสนาปติ อตฺตโน อายุสงฺขารานํ ปริกฺขีณภาวํ
ญตฺวา "มยฺหํ มาตุยา รูปสาริพฺราหฺมณิยา โปสาวนิกมูลํ ทตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสามี"ติ
จินฺเตตฺวา ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปรินิพฺพานํ อนุชานาเปตฺวา สตฺถุ
อาณาย มหนฺตํ ปาฏิหาริยํ ทสฺเสตฺวา อเนเกหิ ถุติสหสฺเสหิ ภควนฺตํ
โถเมตฺวา ยาว ทสฺสนวิสยาติกฺกมา อภิมุโขว อปกฺกมิตฺวา ปุน วนฺทิตฺวา
ภิกฺขุสํฆปริวุโต วิหารา นิกฺขมฺม ภิกฺขุสํฆสฺส โอวาทํ ทตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ
สมสฺสาเสตฺวา จตสฺโสปิ ปริสา นิวตฺเตตฺวา อนุกฺกเมน นาลกคามํ ปตฺวา มาตรํ
โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาเปตฺวา ปจฺจูสสมเย ชาโตวรเก ปรินิพฺพายิ. ปรินิพฺพุตสฺส
จสฺส สรีรสกฺการกรณวเสน เทวา เจว มนุสฺสา จ สตฺตาหํ วีตินาเมสุํ,
อครุจนฺทนาทีหิ หตฺถสตุพฺเพธํ จิตกมกํสุ.
      เปสวตีปิ เถรสฺส ปรินิพฺพานํ สุตฺวา "คนฺตฺวา ปูเชสฺสามี"ติ สุวณฺณปุปฺเผหิ
คนฺธชาเตหิ จ ปูริตานิ จงฺโกฏกานิ คาหาเปตฺวา คนฺตุกามา สสุรํ อาปุจฺฉิตฺวา
เตน "ตฺวํ ครุภารา, ตตฺถ จ มหาชนสมฺมทฺโท, ๑- ปุปฺผคนฺธานิ เปเสตฺวา อิเธว
โหหี"ติ วุตฺตาปิ สทฺธาชาตา "ยทิปิ เม ตตฺถ ชีวิตนฺตราโย สิยา, คนฺตฺวาว
ปูชาสกฺการํ กริสฺสามี"ติ ตํ วจนํ อคฺคเหตฺวา สปริวารา ตตฺถ คนฺตฺวา
คนฺธปุปฺผาทีหิ ปูเชตฺวา กตญฺชลี อฏฺฐาสิ. ตสฺมึ จ สมเย เถรํ ปูเชตุํ อาคตานํ
ราชปริสานํ หตฺถี มตฺโต หุตฺวา ตํ ปเทสํ อุปคญฺฉิ. ตํ ทิสฺวา มรณภยภีเตสุ
มนุสฺเสสุ ปลายนฺเตสุ ชนสมฺมทฺเทน ปติตํ เปสวตึ มหาชโน อกฺกมิตฺวา มาเรสิ.
สา ปูชาสกฺการํ กตฺวา เถรคตาย สทฺธาย สมฺปนฺนจิตฺตา เอว กาลํ กตฺวา
ตาวตึสภวเน นิพฺพตฺติ, อจฺฉราสหสฺสญฺจสฺสา ปริวาโร อโหสิ.
      สา ตาวเทว อตฺตโน ทิพฺพสมฺปตฺตึ โอโลเกตฺวา "กีทิเสน นุ โข ปุญฺเญน
มยา เอสา ลทฺธา"ติ ตสฺสา เหตุํ อุปธาเรนฺตี เถรํ อุทฺทิสฺส กตํ ปูชาสกฺการํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. มหาชนสมฺพาโธ
ทิสฺวา รตนตฺตเย อภิปฺปสนฺนมานสา สตฺถารํ วนฺทิตุํ อจฺฉราสหสฺสปริวุตา
สฏฺฐิสกฏภาราลงฺการปฏิมณฺฑิตตฺตภาวา สุมหติยา เทวิทฺธิยา จนฺโท วิย จ สูริโย
วิย จ ทส ทิสา โอภาสยมานา สห วิมาเนน อาคนฺตฺวา วิมานโต โอรุยฺห
ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห อฏฺฐาสิ. เตน จ สมเยน อายสฺมา วงฺคีโส
ภควโต สมีเป นิสินฺโน ภควนฺตํ เอวมาห "ปฏิภาติ มํ ภควา อิมิสฺสา เทวตาย
กตกมฺมํ ปุจฺฉิตุนฺ"ติ. "ปฏิภาตุ ตํ วงฺคีสา"ติ ภควา อโวจ. อถ อายสฺมา
วงฺคีโส ตาย เทวตาย กตกมฺมํ ปุจฺฉิตุกาโม ปฐมํ ตาวสฺสา วิมานํ สํวณฺเณนฺโต
อาห:-
         [๖๔๖]     "ผลิกรชตเหมชาลฉนฺนํ
                    วิวิธจิตฺรตลมทฺทสํ สุรมฺมํ
                    พฺยมฺหํ สุนิมฺมิตํ โตรณูปปนฺนํ
                    รุจกุปกิณฺณมิทํ สุภํ วิมานํ.
         [๖๔๗]      ภาติ จ ทส ทิสา นเภว สูริโย
                    สรเท ตโมนุโท สหสฺสรํสี
                    ตถา ตปติ มิทํ ตว วิมานํ
                    ชลมิว ธูมสิโข นิเส นภคฺเค.
         [๖๔๘]      มุสตีว นยนํ สเตรตาว
                    อากาเส ฐปิตมิทํ มนุญฺญํ
                    วีณามุรชสมฺมตาฬฆุฏฺฐํ
                    อิทฺธํ อินฺทปุรํ ยถา ตเวทํ.
         [๖๔๙]      ปทุมกุมุทอุปฺปลกุวลยํ
                    โยธิกพนฺธุก'โนชกา จ สนฺติ
                    สาลกุสุมิตปุปฺผิตา อโสกา
                    วิวิธทุมคฺคสุคนฺธเสวิตมิทํ.
         [๖๕๐]      สฬลลพุชภุชกสํยุตฺตา ๑-
                    กุสกสุผุลฺลิตลตาวลมฺพินีหิ
                    มณิชาลสทิสา ยสสฺสินี
                    รมฺมา โปกฺขรณี อุปฏฺฐิตา เต.
         [๖๕๑]      อุทกรุหา จ เย'ตฺถิ ปุปฺผชาตา
                    ถลชา เย จ สนฺติ รุกฺขชาตา
                    มานุสกา'อมานุสฺสกา จ ทิพฺพา
                    สพฺเพ ตุยฺหํ นิเวสนมฺหิ ชาตา.
         [๖๕๒]      กิสฺส สํยมทมสฺสยํ วิปาโก
                    เกนาสิ กมฺมผเลนิธูปปนฺนา
                    ยถา จ เต อธิคตมิทํ วิมานํ
                    ตทนุปทํ อวจาสิฬารปเมฺห"ติ. ๒-
        #[๖๔๖]  ตตฺถ ผลิกรชตเหมชาลฉนฺนนฺติ ผลิกมณีหิ รชตเหมชาเลหิ จ
ฉาทิตํ, ผลิกมณิมยาหิ ภิตฺตีหิ รชตเหมมเยหิ ชาเลหิ จ สมนฺตโต เหฏฺฐา จ อุปริ
จ ฉาทิตํ, วิวิธวณฺณานํ วิจิตฺตสนฺนิเวสานญฺจ ตลานํ ภูมีนํ วเสน วิวิธจิตฺรตลํ
อทฺทสํ ปสฺสึ. สุรมฺมนฺติ สุฏฺฐุ รมณียํ. วิหริตุกามา วสนฺติ เอตฺถาติ พฺยมฺหํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี....สญฺญุตา  ๒ สี. อวจาสิฬารปขุเมติ
ภวนํ. โตรณูปปนฺนนฺติ วิวิธมาลากมฺมาทิวิจิตฺเตน สตฺตรตนมเยน โตรเณน อุเปตํ.
โตรณนฺติ วา ทฺวารโกฏฺฐกปาสาทสฺส นามํ, เตน จ อเนกภูมเกน วิจิตฺตากาเรน
ตํ วิมานํ อุเปตํ. รุจกุปกิณฺณนฺติ สุวณฺณวาลิกาหิ โอกิณฺณงฺคณํ. วาลิกสทิสา
หิ สุวณฺณขณฺฑา รุจา นาม, รุจเมว รุจกนฺติ วุตฺตํ. สุภนฺติ โสภติ,
สุฏฺฐุ ภาตีติ วา สุภํ. วิมานนฺติ วิสิฏฺฐมานํ, ปมาณโต มหนฺตนฺติ อตฺโถ.
        #[๖๔๗] ภาตีติ โชตติ อุชฺชลติ. นเภว สูริโยติ อากาเส อาทิจฺโจ วิย.
สรเทติ สรทสมเย. ตโมนุโทติ อนฺธการวิทฺธํสโน. ตถา ตปติ มิทนฺติ ยถา
สรทกาเล สหสฺสรํสี สูริโย, ตถา ตปติ ทิพฺพติ อิทํ ตว วิมานํ, มกาโร
ปทสนฺธิกโร. ชลมิว ธูมสิโขติ ชลนฺโต อคฺคิ วิย. อคฺคิ หิ ตสฺส อคฺคโต
ธูโม ปญฺญายตีติ "ธูมสิโข ธูมเกตู"ติ จ วุจฺจติ. นิเสติ นิสติ, ๑- "รตฺติยนฺ"ติ
อตฺโถ. นภคฺเคติ นภโกฏฺฐาเส, อากาสปเทเสติ วุตฺตํ โหติ. "นคคฺเค"ติ วา ปาโฐ,
ปพฺพตสิขเรติ อตฺโถ. อิทํ ตว วิมานนฺติ โยชนา.
        #[๖๔๘]  มุสตีว นยนนฺติ อติวิย อตฺตโน ปภสฺสรตาย ปฏิหนนฺตํ
ทสฺสนกิจฺจํ กาตุํ อเทนฺตํ โอโลเกนฺตานํ จกฺขุํ ๒- มุสติ วิย. เตนาห
"สเตรตาวา"ติ, วิชฺชุลตา วิยาติ อตฺโถ. วีณามุรชสมฺมตาฬฆุฏฺฐนฺติ มหตีอาทิวีณานํ
เภริอาทิปฏหานํ ๓- หตฺถตาฬกํสตาฬานญฺจ สทฺเทหิ โฆสิตํ เอกนินฺนาทํ.
อิทฺธนฺติ เทวปุตฺเตหิ เทวธีตาหิ ทิพฺพสมฺปตฺติยา จ สมิทฺธํ. อินฺทปุรํ ยถาติ
สุทสฺสนนครํ วิย.
        #[๖๔๙] ปทุมานิ จ กุมุทานิ จ อุปฺปลานิ จ กุวลยานิ จ ปทุมกุมุท-
อุปฺปลกุวลยนฺติ เอกตฺตวเสน วุตฺตํ. อตฺถีติ วจนํ ปริณาเมตฺวา โยเชตพฺพํ. ตตฺถ
ปทุมคฺคหเณน ปุณฺฑรีกมฺปิ คหิตํ, กุมุทคฺคหเณน เสตรตฺตเภทานิ สพฺพานิ กุมุทานิ,
@เชิงอรรถ: ๑ สี. นิสิ  ๒ สี.,ม. จกฺขุ  ๓ ม....ปหตานํ
อุปฺปลคฺคหเณน รตฺตอุปฺปลํ สพฺพา วา อุปฺปลชาติ, กุวลยคฺคหเณน นีลุปฺปลเมว
คหิตนฺติ เวทิตพฺพํ. โยธิกพนฺธุก'โนชกา จ สนฺตีติ จกาโร นิปาตมตฺตํ,
โยธิกพนฺธุชีวกอโนชกรุกฺขา จ สนฺตีติ อตฺโถ. เกจิ "อโนชกาปิ สนฺตี"ติ ปาฐํ
วตฺวา "อโนชกาปีติ วุตฺตํ  โหตี"ติ อตฺถํ วทนฺติ. สาลกุสุมิตปุปฺผิตา อโสกาติ
สาลา กุสุมิตา ปุปฺผิตา อโสกาติ โยเชตพฺพํ. วิวิธทุมคฺคสุคนฺธเสวิตมิทนฺติ
นานาวิธานํ อุตฺตมรุกฺขานํ โสภเนหิ คนฺเธหิ เสวิตํ ปริภาวิตํ อิทํ เต วิมานนฺติ
อตฺโถ.
        #[๖๕๐]  สฬลลพุชภุชกสํยุตฺตาติ ตีเร ฐิเตหิ สฬเลหิ ลพุเชหิ ภุชกรุกฺเขหิ
จ สหิตา. ภุชโก นาม เอโก สุคนฺธรุกฺโข เทวโลเก จ คนฺธมาทเน จ อตฺถิ,
อญฺญตฺถ นตฺถีติ วทนฺติ. กุสกสุผุลฺลิตลตาวลมฺพินีหีติ กุสเกหิ ตาลนาฬิเกราทีหิ
ติณชาตีหิ โอลมฺพมานาหิ สนฺตานกวลฺลิอาทีหิ สุฏฺฐุ กุสุมิตลตาหิ จ สํยุตฺตาติ ๑-
โยชนา. มณิชาลสทิสาติ มณิชาลสทิสชลา. "มณิชลสทิสา"ติปิ ปาฬิ, มณิสทิสชลาติ
อตฺโถ. ยสสฺสินีติ เทวตาย อาลปนํ. อุปฏฺฐิตา เตติ ยถาวุตฺตคุณา รมณียา ๒-
โปกฺขรณี ตว วิมานสมีเป ฐิตา.
        #[๖๕๑]  อุทกรุหาติ ยถาวุตฺเต ปทุมาทิเก สนฺธาย วทติ. เย'ตฺถีติ เย
อตฺถิ. ถลชาติ โยธิกาธิกา. เย จ สนฺตีติ เย อญฺเญปิ รุกฺขชาตา ปุปฺผูปคา จ
ผลูปคา จ, เตปิ ตว วิมานสมีเป สนฺติเยว.
        #[๖๕๒] กิสฺส สํยมทมสฺสยํ วิปาโกติ กายสํยมาทีสุ กีทิสสฺส สํยมสฺส,
อินฺทฺริยทมนาทีสุ กีทิสสฺส ทมสฺส อยํ วิปาโก. เกนาสีติ อญฺญเมว อุปปตฺติ-
นิพฺพตฺตกํ, อญฺญํ อุปโภคสุขนิพฺพตฺตกํ โหตีติ "เกนาสิ กมฺมผเลนิธูปปนฺนา"ติ
วตฺวา ปุน "ยถา จ เต อธิคตมิทํ วิมานนฺ"ติ อาห. ตตฺถ กมฺมผเลนาติ กมฺมผเลน
วิปจฺจิตุํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สํยุตาติ  ๒ สี. รามเณยฺยา
อารทฺเธนาติ วจนเสโส, อิตฺถมฺภูตลกฺขเณ เจตํ กรณวจนํ. ตทนุปทํ อวจาสีติ
ตํ กมฺมํ มยา วุตฺตปทสฺส อนุปทํ อนุรูปปทํ กตฺวา กเถยฺยาสิ.
อฬารปเมฺหติ พหลสํหตปขุเม, โคปขุเมติ อธิปฺปาโย.
         อถ เทวตา อาห:-
         [๖๕๓]      "ยถา จ เม อธิคตมิทํ วิมานํ
                     โกญฺจมยูรจโกรสํฆจริตํ ๑-
                  ๒- ทิพฺยปิลวหํสราชจิณฺณํ
                     ทิชการณฺฑวโกกิลาภินทิตํ.
         [๖๕๔]       นานาสนฺตานกปุปฺผรุกฺขวิวิธา
                     ปาฏลิชมฺพุอโสกรุกฺขวนฺตํ
                     ยถา จ เม อธิคตมิทํ วิมานํ
                     ตํ เต ปเวทยามิ ๓- สุโณหิ ภนฺเต.
         [๖๕๕]       มคธวรปุรตฺถิเมน
                     นาลกคาโม นาม อตฺถิ ภนฺเต
                     ตตฺถ อโหสึ ปุเร สุณิสา
                     เปสวตีติ ๔- ตตฺถ ชานึสุ มมํ.
         [๖๕๖]       สาหมปจิตตฺถธมฺมกุสลํ
                     เทวมนุสฺสปูชิตํ มหนฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โกญฺจมยูรจงฺโกรสํฆจริตํ  ๒ สี.,อิ. ทิพฺพปิลว...
@๓ สี. ปวทิสฺสามิ, อิ. ปเวทิสฺสามิ  ๔ สี. เสสวตีติ
                      อุปติสฺสํ นิพฺพุตํ อปฺปเมยฺยํ
                      มุทิตมนา กุสุเมหิ อพฺภุกิรึ. ๑-
         [๖๕๗]        ปรมคติคตญฺจ ปูชยิตฺวา
                      อนฺติมเทหธรํ อิสึ อุฬารํ
                      ปหาย มานุสกํ สมุสฺสยํ
                      ติทสคตา อิธ มาวสามิ ฐานนฺ"ติ.
        #[๖๕๓]  ตตฺถ โกญฺจมยูรจโกรสํฆจริตนฺติ สารสสิขณฺฑิกุมฺภการกุกฺกุฏคเณหิ
ตตฺถ ตตฺถ วิจริตํ. ทิพฺยปิลวหํสราชจิณฺณนฺติ อุทเก ปิลวิตฺวา วิจรณโต
"ปิลวา"ติ ลทฺธนาเมหิ อุทกสกุเณหิ หํสราเชหิ จ ตหึ ตหึ วิจริตํ.
ทิชการณฺฑวโกกิลาภินทิตนฺติ การณฺฑเวหิ กาทมฺเพหิ โกกิเลหิ อญฺเญหิ จ ทิเชหิ
อภินาทิตํ.
        #[๖๕๔]  นานาสนฺตานกปุปฺผรุกฺขวิวิธาติ นานาวิธสาขาปสาขวนฺตา
นานาุปฺผรุกฺขา นานาสนฺตานกปุปฺผรุกฺขา, เตหิ วิวิธํ จิตฺตาการํ วิจิตฺตสนฺนิเวสํ
นานาสนฺตานกปุปฺผรุกฺขวิวิธา. "วิวิธนฺ"ติ วตฺตพฺเพ "วิวิธา"ติ หิ วุตฺตํ.
สนฺตานกาติ ๒- หิ กามวลฺลิโย, นานาวิธปุปฺผรุกฺขา จ วิวิธา เอตฺถ สนฺติ, เตหิ วา
วิวิธนฺติ นานาสนฺตานกปุปฺผรุกฺขวิวิธา. "นานาสนฺตานกปุปฺผรุกฺขวิวิธํ, ปาฏลิ-
ชมฺพุอโสกรุกขวนฺตนฺ"ติ จ เกจิ ปฐนฺติ. เตหิ "ปุปฺผรุกฺขา สนฺตี"ติ ปทํ อาเนตฺวา
สมฺพนฺธิตพฺพํ. "ปุปฺผรุกฺขา"ติ วา อวิภตฺติกนิทฺเทโส, "ปุปฺผรุกฺขนฺ"ติ วุตฺตํ
โหติ.
        #[๖๕๕]  มคธวรปุรตฺถิเมนาติ มคธวเร ปุรตฺถิเมน, อภิสมฺโพธิฏฺฐานตาย
อุตฺตเม มคธรฏฺเฐ ปุรตฺถิมทิสาย. ตตฺถ อโหสึ ปุเร สุณิสาติ ปุพฺเพ
อหํ ตสฺมึ นาลกคาเม เอกสฺมึ คหปติกุเล สุณิสา สุณฺหา อโหสึ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. อพฺโภกิรึ  ๒ สี. นานาสนฺตานกาติ
        #[๖๕๖]  สาติ สยํ. ๑- อตฺเถ จ ธมฺเม จ กุสโลติ อตฺถธมฺมกุสโล, ภควา.
อปจิโต อตฺถธมฺมกุสโล เอเตนาติ อปจิตตฺถธมฺมกุสโล, ธมฺมเสนาปติ, ตํ. อปจิตํ
วา อปจโย, นิพฺพานํ, ตสฺมึ ๒- อวสิฏฺฐอตฺถธมฺเม จ กุสลํ, อปจิเต วา ปูชนีเย
อตฺเถ ธมฺเม นิโรเธ มคฺเค จ กุสลํ. มหนฺเตหิ อุฬาเรหิ สีลกฺขนฺธาทีหิ
สมนฺนาคตตฺตา มหนฺตํ. กุสุเมหีติ รตนมเยหิ อิตเรหิ จ กุสุเมหิ.
        #[๖๕๗]  ปรมคติคตนฺติ อนุปาทิเสสนิพฺพานํ ปตฺตํ. สมุสฺสยนฺติ สรีรํ.
ติทสคตาติ ติทสภวนํ คตา. ตาวตึสํ เทวนิกายํ อุปปนฺนา. อิธาติ อิมสฺมึ เทวโลเก.
อาวสามิ ฐานนฺติ อิมํ วิมานํ อธิวสามิ. เสสํ วุตฺตนยเมว.
         เอวํ อายสฺมตา วงฺคีเสน เทวตาย จ กถิตกถามคฺคํ ๓- อฏฺฐุปฺปตฺตึ กตฺวา
ภควา สมฺปตฺตปริสาย วิตฺถาเรน ธมฺมํ เทเสสิ, สา เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา
อโหสีติ.
                     เปสวตีวิมานวณฺณนา  นิฏฺฐิตา.
                        -----------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๑๗๖-๑๘๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=3736&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=3736&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=35
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=1253
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=1248
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=1248
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26