อรรถกถาเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วิมาน.อ. (ปรมตฺถที.)

                       ๔๗. ๙.  ปีตวิมานวณฺณนา
     ปีตวตฺเถ ปีตธเชติ ปีตวิมานํ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควติ ปรินิพฺพุเต
รญฺา อชาตสตฺตุนา อตฺตนา ปฏิลทฺธา ภควโต สรีรธาตุโย คเหตฺวา ถูเป
จ มเห จ กเต ราชคหวาสินี อญฺตรา อุปาสิกา ปาโตว กตสรีรปฏิชคฺคนา
"สตฺถุ ถูปํ ปูเชสฺสามี"ติ ยถาลทฺธานิ จตฺตาริ โกสาตกีปุปฺผานิ คเหตฺวา
สทฺธาเวเคน สมุสฺสาหิตมานสา มคฺคปริสฺสยํ อนุปธาเรตฺวาว ถูปาภิมุขี คจฺฉติ.
อถ นํ ตรุณวจฺฉา คาวี อภิธาวนฺตี เวเคน อาปติตฺวา สิงฺเคน ปหริตฺวา ชีวิตกฺขยํ
ปาเปสิ. สา ตาวเทว กาลํ กตฺวา ๑- ตาวตึสภวเน นิพฺพตฺตนฺตี สกฺกสฺส เทวรญฺโ
อุยฺยานกีฬาย คจฺฉนฺตสฺส ปริวารภูตานํ อฑฺฒติยานํ นาฏกโกฏีนํ มชฺเฌ อตฺตโน
สรีรปภาย ตา สพฺพา อภิภวนฺตี สห รเถน ปาตุรโหสิ. ตํ ทิสฺวา สกฺโก
เทวราชา วิมฺหิตจิตฺโต อจฺฉริยพฺภุตชาโต "กีทิเสน นุ โข โอฬาริเกน กมฺมุนา
อยํ เอทิสึ สุมหตึ เทวิทฺธิมุปาคตา"ติ ตํ อิมาหิ คาถาหิ ปุจฺฉิ:-
     [๗๙๕]   "ปีตวตฺเถ ปีตธเช         ปีตาลงฺการภูสิเต
              ปีตจนฺทนลิตฺตงฺเค         ปีตุปฺปลมธารินี. ๒-
     [๗๙๖]    ปีตปาสาทสยเน          ปีตาสเน ปีตภาชเน
              ปีตฉตฺเต ปีตรเถ         ปีตสฺเส ปีตวีชเน.
     [๗๙๗]    กึ กมฺมมกรี ๓- ภทฺเท     ปุพฺเพ มานุสเก ภเว
              เทวเต ปุจฺฉิตาจิกฺข       กิสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลนฺติ.
สาปิสฺส อิมาหิ คาถาหิ พฺยากาสิ:-
     [๗๙๘]   "โกสาตกี นาม ลต'ตฺถิ     ภนฺเต ติตฺติกา อนภิจฺฉิตา
              ตสฺสา จตฺตาริ ปุปฺผานิ     ถูปํ อภิหรึ อหํ.
     [๗๙๙]    สตฺถุ สรีรมุทฺทิสฺส         วิปฺปสนฺเนน เจตสา
              นาสฺส มคฺคํ อเวกฺขิสฺสํ     น ตคฺคมนสา ๔- สตี.
     [๘๐๐]    ตโต มํ อวธิ คาวี        ถูปํ อปตฺตมานสํ
              ตญฺจาหํ อภิสญฺเจยฺยํ       ภิยฺโย ๕- นูน อิโต สิยา.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. กาลํ กตฺวาติ ปาา น ทิสฺสนฺติ  ๒ ฉ.ม. ปีตอุปฺปลมาลินี,
@อิ. ปีตุปฺปลมาลินี  ๓ ก. กมฺมํ อกรี  ๔ สี. ตทคฺคามนสา  ๕ สี. ภีโย
     [๘๐๑]   เตน กมฺเมน เทวินฺท       มฆวา เทวกุญฺชเร
             ปหาย มานุสํ เทหํ         ตว สหพฺยมาคตา"ติ. ๑-
    #[๗๙๕-๖]  ตตฺถ ปีตจนฺทนลิตฺตงฺเคติ สุวณฺณวณฺเณน จนฺทเนน
อนุลิตฺตสรีเร. ปีตปาสาทสยเนติ สพฺพโสวณฺณมเยน ปาสาเทน สุวณฺณปริกฺขิตฺเตหิ
สยเนหิ จ สมนฺนาคเต. เอวํ สพฺพตฺถ เหฏฺา อุปริ จ ปีตสทฺเทน สุวณฺณเมว
คหิตนฺติ ทฏฺพฺพํ.
    #[๗๙๘]  ลต'ตฺถีติ ลตา อตฺถิ. ภนฺเตติ สกฺกํ เทวราชานํ คารเวน
อาลปติ. อนภิจฺฉิตาติ น อภิกงฺขิตา.
    #[๗๙๙]  สรีรนฺติ สรีรภูตํ ธาตุํ. อวยเว จายํ สมุทายโวหาโร ยถา "ปโฏ
ทฑฺโฒ, สมุทฺโท ทิฏฺโ"ติ จ. อสฺสาติ โครูปสฺส. มคฺคนฺติ อาคมนมคฺคํ. น
อเวกฺขิสฺสนฺติ น โอโลกยึ. กสฺมา? น ตคฺคมนสา สตีติ, ๒-  ตสฺสํ คาวิยํ
คตมนา ปิตมนา น โหนฺตี, อญฺทตฺถุ ภควโต ถูปคตมนา เอว สมานาติ
อตฺโถ. "ตทงฺคมนสา สตี"ติ จ ปาโ. ตทงฺเค ตสฺส ภควโต ธาตุยา องฺเค
มโน เอติสฺสาติ ตทงฺคมนสา. เอวํภูตา อหํ ตทา ตสฺสา มคฺคํ นาเวกฺขิสฺสนฺติ
ทสฺเสติ.
    #[๘๐๐]  ถูปํ อปตฺตมานสนฺติ ถูปํ เจติยํ อสมฺปตฺตอชฺฌาสยํ, มนสิ ภโวติ
หิ มานโส, อชฺฌาสโย มโนรโถ. "ถูปํ อุปคนฺตฺวา ปุปฺเผหิ ปูเชสฺสามี"ติ
อุปฺปนฺนมโนรถสฺส อสมฺปุณฺณตาย เอวํ วุตฺตํ. ถูปํ เจติยํ ปน ปุปฺเผหิ ปูชนจิตฺตํ
สิทฺธเมว, เยน สา เทวโลเก อุปฺปนฺนา. ตญฺจาหํ อภิสญฺเจยฺยนฺติ ตญฺเจ
อหํ อภิสญฺจิเนยฺยํ, ปุปฺผปูชเนน ๓- หิ ปุญฺ อหํ ถูปํ อภิคนฺตฺวา ยถาธิปฺปายํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สหพฺยตมาคตาติ  ๒ สี. ยสฺมา ตทคฺคมนสา สตี ๓ สี. ตํ ปุปฺเผหิ ปูชเนน
ปูชเนน สมฺมเทว จิเนยฺยํ อุปจิเนยฺยนฺติ อตฺโถ. ภิยฺโย นูน อิโต สิยาติ อิโต
ยถาลทฺธสมฺปตฺติโตปิ ภิยฺโย อุปริ อุตฺตริตรา สมฺปตฺติ สิยาติ มญฺเติ อตฺโถ.
    #[๘๐๑]  มฆวา เทวกุญฺชราติ อาลปนํ. ๑- ตตฺถ เทวกุญฺชราติ
สพฺพพลปรกฺกมาทิวิเสเสหิ ๒- เทเวสุ กุญฺชรสทิส. สหพฺยนฺติ สหภาวํ.
     [๘๐๒]   "อิทํ สุตฺวา ติทสาธิปติ      มฆวา เทวกุญฺชโร
              ตาวตึเส ปสาเทนฺโต      มาตลึ เอตทพฺรวี"ติ ๓-
อิทํ ธมฺมสงฺคาหกวจนํ. ตโต สกฺโก มาตลิปมุขสฺส เทวคณสฺส อิมาหิ คาถาหิ
ธมฺมํ เทเสสิ:-
     [๘๐๓]   "ปสฺส มาตลิ อจฺเฉรํ       จิตฺตํ กมฺมผลํ อิทํ
              อปฺปกมฺปิ กตํ เทยฺยํ       ปุญฺ โหติ มหปฺผลํ.
     [๘๐๔]    นตฺถิ จิตฺเต ปสนฺนมฺหิ      อปฺปกา นาม ทกฺขิณา
              ตถาคเต วา สมฺพุทฺเธ     อถ วา ตสฺส สาวเก.
     [๘๐๕]    เอหิ มาตลิ อเมฺหปิ       ภิยฺโย ภิยฺโย มเหมเส
              ตถาคตสฺส ธาตุโย        สุโข ปุญฺานมุจฺจโย.
     [๘๐๖]    ติฏฺนฺเต นิพฺพุเต จาปิ     สเม จิตฺเต สมํ ผลํ
              เจโตปณิธิเหตุ หิ         สตฺตา คจฺฉนฺติ สุคฺคตึ.
     [๘๐๗]    พหูนํ วต อตฺถาย         อุปฺปชฺชนฺติ ตถาคตา
              ยตฺถ การํ กริตฺวาน       สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกา"ติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ก. สกฺกํ อาลปนํ  ๒ สี. สพฺพพลปรกฺกมาทิวเสน เสเสสุ  ๓ สี. เอตทพฺรุวีติ
    #[๘๐๒]  ตตฺถ ปสาเทนฺโตติ ปสนฺเน กโรนฺโต, รตนตฺตเย สทฺธํ
อุปฺปาเทนฺโตติ อตฺโถ.
    #[๘๐๓]  จิตฺตนฺติ วิจิตฺตํ อจินฺเตยฺยํ. กมฺมผลนฺติ เทยฺยธมฺมสฺส
อนุฬารตฺเตปิ เขตฺตสมฺปตฺติยา จ จิตฺตสมฺปตฺติยา จ อุฬารสฺส ปุญฺกมฺมสฺส ผลํ
ปสฺสาติ โยชนา. อปฺปกมฺปิ กตํ เทยฺยํ, ปุญฺ โหติ มหปฺผลนฺติ เอตฺถ กตนฺติ
การณวเสน ๑- สกฺการวเสน อายตเน วินิยุตฺตํ. เทยฺยนฺติ ทาตพฺพวตฺถุํ.
ปุญฺนฺติ ตถาปวตฺตํ ปุญฺกมฺมํ.
    #[๘๐๔]  อิทานิ ยตฺถ อปฺปกมฺปิ กตํ ปุญฺ มหปฺผลํ  โหติ, ตํ ปากฏํ
กตฺวา ทสฺเสนฺโต "นตฺถิ จิตฺเต ปสนฺนมฺหี"ติ คาถมาห. ตํ สุวิญฺเยฺยเมว.
    #[๘๐๕-๖]  อเมฺหปีติ มยมฺปิ. มเหมเสติ มหามเส ปูชามเส. เจโตปณิธิเหตุ
หีติ อตฺตโน จิตฺตสฺส สมฺมเทว ปนนิมิตฺตํ, อตฺตสมฺมาปณิธาเนนาติ อตฺโถ.
เตนาห ภควา:-
            "น ตํ มาตา ปิตา กยิรา     อญฺเ วาปิ จ าตกา
             สมฺมาปณิหิตํ จิตฺตํ          เสยฺยโส นํ ตโต กเร"ติ. ๒-
     เอวญฺจ ปน วตฺวา สกฺโก เทวานมินฺโท อุยฺยานกีฬาย อุสฺสาหํ
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตฺวา ตโตว ปฏินิวตฺติตฺวา อตฺตโน อภิณฺหํ ปูชนียฏฺานภูเต ๓-
จุฬามณิเจติเย สตฺตาหํ ปูชํ อกาสิ. อถ อปเรน สมเยน เทวจาริกํ คตสฺส
อายสฺมโต นารทตฺเถรสฺส ตํ ปวตฺตึ คาถาเหว กเถสิ, เถโร ธมฺมสงฺคาหกานํ
อาโรเจสิ, เต ตถา นํ สงฺคหํ อาโรเปสุนฺติ. ๔-
                       ปีตวิมานวณฺณนา  นิฏฺิตา.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. กรณวเสน  ๒ ขุ.ธ. ๒๕/๔๓/๒๔
@๓ ฉ.ม. อตฺตนา อภิณฺหํ ปูชเนยฺยฏฺานภูเต  ๔ ก. อาโรเจสุนฺติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๒๒๙-๒๓๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=4837&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=4837&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=47
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=1643
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=1643
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=1643
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26