บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๓. ตติยปีฐวิมานวณฺณนา ปีฐนฺเต โสวณฺณมยนฺติ ตติยปีฐวิมานํ. ตสฺส วตฺถุ ราชคเห สมุฏฺฐิตํ. อญฺญตโร กิร ขีณาสวตฺเถโร ราชคเห ปิณฺฑาย จริตฺวา ภตฺตํ คเหตฺวา อุปกฏฺเฐ กาเล ภตฺตกิจฺจํ กาตุกาโม เอกํ วิวฏทฺวารํ เคหํ อุปสงฺกมิ. ตสฺมึ ปน เคเห เคหสามินี อิตฺถี สทฺธา ปสนฺนา เถรสฺส อาการํ สลฺลกฺเขตฺวา "เอถ ภนฺเต อิธ นิสีทิตฺวา ภตฺตกิจฺจํ กโรถา"ติ อตฺตโน ภทฺทปีฐํ ปญฺญาเปตฺวา อุปริ ปีตวตฺถํ อตฺถริตฺวา นิรเปกฺขปริจฺจาควเสน อทาสิ, "อิทํ เม ปุญฺญํ อายตึ โสวณฺณปีฐปฏิลาภตฺถาย ปจฺจโย โหตู"ติ ๑- ปตฺถนญฺจ ปฏฺฐเปสิ. อถ เถเร ตตฺถ นิสีทิตฺวา ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา ปตฺตํ โธวิตฺวา ๒- อุฏฺฐาย คจฺฉนฺเต "ภนฺเต อิทมาสนํ ตุมฺหากํเยว ปริจฺจตฺตํ, มยฺหํ อนุคฺคหตฺถํ ปริภุญฺชถา"ติ อาห. เถโร ตสฺสา อนุกมฺปาย ตํ ปีฐํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สํฆสฺส ทาเปสิ. สา อปเรน สมเยน อญฺญตเรน โรเคน ผุฏฺฐา กาลํ กตฺวา ตาวตึสภวเน นิพฺพตฺตีติอาทิ สพฺพํ ปฐมวิมานวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. เตน วุตฺตํ:- [๑๕] "ปีฐนฺเต โสวณฺณมยํ อุฬารํ มโนชวํ คจฺฉติ เยนกามํ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม....ปฏิลาภาย โหตูติ ๒ สี. ปตฺตํ โวทกํ กตฺวา อลงฺกเต มาลฺยธเร สุวตฺเถ โอภาสสิ วิชฺชุริวพฺภกูฏํ. [๑๖] เกน เต'ตาทิโส วณฺโณ เกน เต อิธ มิชฺฌติ อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา เย เกจิ มนโส ปิยา. [๑๗] ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ เกนาสิ เอวญฺชลิตานุภาวา วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตีติ. [๑๘] สา เทวตา อตฺตมนา โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํ. [๑๙] อปฺปสฺส กมฺมสฺส ผลํ มเมทํ เยนมฺหิ เอวญฺชลิตานุภาวา อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเก. [๒๐] อทฺทสํ วิรชํ ภิกฺขุํ วิปฺปสนฺนมนาวิลํ ตสฺส อทาสหํ ปีฐํ ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ. [๒๑] เตน เม'ตาทิโส วณฺโณ เตน เม อิธ มิชฺฌติ อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา เย เกจิ มนโส ปิยา. [๒๒] อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุญฺญํ เตนมฺหิ เอวญฺชลิตานุภาวา วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี"ติ. #[๑๙] ยญฺจ ปน ปญฺจมคาถายํ ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเกติอาทิ, เอตฺถ ชาติสทฺโท อตฺเถว สงฺขตลกฺขเณ "ชาติ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ สงฺคหิตา"ติอาทีสุ. ๑- อตฺถิ นิกาเย "นิคณฺฐา นาม สมณชาตี"ติอาทีสุ. ๒- อตฺถิ ปฏิสนฺธิยํ "ยํ มาตุกุจฺฉิสฺมึ ปฐมํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ, ปฐมํ วิญฺญาณํ ปาตุภูตํ, ตทุปาทาย สาวสฺส ชาตี"ติ- อาทีสุ. ๓- อตฺถิ กุเล "อกฺขิตฺโต อนุปกุฏฺโฐ ชาติวาเทนา"ติอาทีสุ. ๔- อตฺถิ ปสุติยํ "สมฺปติชาโต อานนฺท โพธิสตฺโต"ติอาทีสุ. ๕- อตฺถิ ภเว "เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย"ติอาทีสุ. ๖- อิธาปิ ภเว เอว ทฏฺฐพฺโพ. ตสฺมา ปุริมาย ชาติยา ปุริมสฺมึ ภเว อนนฺตราตีเต ปุริเม อตฺตภาเวติ อตฺโถ. ภุมฺมตฺเถ หิ อิทํ กรณวจนํ. มนุสฺสโลเกติ มนุสฺสโลกภเว, ราชคหํ สนฺธาย วทติ. โอกาสโลโก หิ อิธ อธิปฺเปโต, สตฺตโลโก ปน "มนุสฺเสสู"ติ อิมินา วุตฺโตเยว. #[๒๐] อทฺทสนฺติ อทฺทกฺขึ. วิรชนฺติ วิคตราคาทิรชตฺตา วิรชํ. ภิกฺขุนฺติ ภินฺนกิเลสตฺตา ภิกฺขุํ, สพฺพโส กิเลสกาลุสฺสิยาภาเวน วิปฺปสนฺนจิตฺตตาย วิปฺปสนฺนํ, อนาวิลสงฺกปฺปตาย อนาวิลํ. ปุริมํ ปุริมํ เจตฺถ ปทํ ปจฺฉิมสฺส ปจฺฉิมสฺส การณวจนํ, วิคตราคาทิรชตฺตา ภินฺนกิเลสตาย ภิกฺขุํ, ภินฺนกิเลสตฺตา กิเลสกาลุสฺสิยาภาเวน วิปฺปสนฺนํ, วิปฺปสนฺนมนตฺตา อนาวิลนฺติ. ปจฺฉิมํ ปจฺฉิมํ วา ปทํ ปุริมสฺส ปุริมสฺส การณวจนํ, วิรชํ ภิกฺขุคุณโยคโต ๗- ภินฺนกิเลโส หิ ภิกฺขุ. ภิกฺขุํ วิปฺปสนฺนภาวโต. กิเลสกาลุสฺสิยาภาเวน วิปฺปสนฺนมานโส หิ ภิกฺขุ. วิปฺปสนฺนํ อนาวิลสงฺกปฺปภาวโตติ. ราครชาภาเวน วา "วิรชนฺ"ติ วุตฺตํ, @เชิงอรรถ: ๑ อภิ.ธา. ๓๖/๗๑/๑๓ ๒ องฺ.ติก. ๒๐/๗๑/๒๐๐ ๓ วิ.มหา. ๔/๑๒๔/๑๓๕ @๔ ที.สี. ๙/๓๓๑/๑๒๙ ๕ ที.มหา. ๑๐/๓๑/๑๓, ม.อุ. ๑๔/๒๐๗/๑๗๓ @๖ ที.สี. ๙/๒๔๕/๘๒, ม.มู. ๑๒/๕๒/๒๙ ๗ ก. ภิกฺขุคุณาลยโยคโต โทสกาลุสฺสิยาภาเวน "วิปฺปสนฺนนฺ"ติ, โมหพฺยากุลาภาเวน "อนาวิลนฺ"ติ. เอวํภูโต ปรมตฺถโต ภิกฺขุ นาม โหตีติ "ภิกฺขุนฺ"ติ วุตฺตํ. อทาสหนฺติ อทาสึ อหํ. ปีฐนฺติ ตทา มม สนฺติเก วิชฺชมานํ ภทฺทปีฐํ. ปสนฺนาติ กมฺมผลสทฺธาย รตนตฺตย- สทฺธาย จ ปสนฺนจิตฺตา. เสหิ ปาณิภีติ อญฺญํ อนาณาเปตฺวา อตฺตโน หตฺเถหิ อุปนียปีฐํ ปญฺญาเปตฺวา อทาสินฺติ อตฺโถ. เอตฺถ จ "วิรชํ ภิกฺขุํ วิปฺปสนฺนมนาวิลนฺ"ติ อิมินา เขตฺตสมฺปตฺตึ ทสฺเสติ, "ปสนฺนา"ติ อิมินา จิตฺตสมฺปตฺตึ, "เสหิ ปาณิภี"ติ อิมินา ปโยคสมฺปตฺตึ. ตถา "ปสนฺนา"ติ อิมินา สกฺกจฺจทานํ อนุปหจฺจทานนฺติ จ อิเม เทฺว ทานคุณา ทสฺสิตา, "เสหิ ปาณิภี"ติ อิมินา สหตฺเถน ทานํ อนุปวิทฺธทานนฺติ อิเม เทฺว ทานคุณา ทสฺสิตา, ปีตวตฺถสฺส อตฺถรเณน นิสีทนกาลญฺญุตาย จิตฺตึ ๑- กตฺวา ทานํ กาเลน ทานนฺติ อิเม เทฺว ทานคุณา ทสฺสิตาติ เวทิตพฺพา. เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมว. ตติยปีฐวิมานวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ---------------------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้า ๒๗-๓๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=588&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=588&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=3 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=46 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=53 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=53 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]