ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านเล่มก่อนหน้าแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลีอักษรไทย เปต.อ. (ปรมตฺถที.)

                 ปรมตฺถทีปนี นาม ขุทฺทกนิกายฏฺฐกถา
                       เปตวตฺถุวณฺณนา
                         --------
             นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส.
                        คนฺถารมฺภกถา
           มหาการุณิกํ นาถํ           เญยฺยสาครปารคุํ
           วนฺเท นิปุณคมฺภีร-          วิจิตฺรนยเทสนํ.
           วิชฺชาจรณสมฺปนฺนา          เยน นิยฺยนฺติ โลกโต
           วนฺเท ตมุตฺตมํ ธมฺมํ         สมฺมาสมฺพุทฺธปูชิตํ.
           สีลาทิคุณสมฺปนฺโน           ฐิโต มคฺคผเลสุ โย
           วนฺเท อริยสํฆํ ตํ           ปุญฺญกฺเขตฺตํ อนุตฺตรํ.
           วนฺทนาชนิตํ ปุญฺญํ           อิติ ยํ รตนตฺตเย
           หตนฺตราโย สพฺพตฺถ         หุตฺวาหํ ตสฺส เตชสา.
           เปเตหิ จ ๑- กตํ กมฺมํ      ยํ ยํ ปุริมชาติสุ
           เปตภาวาวหํ ตํ ตํ          เตสํ หิ ผลเภทโต.
           ปกาสยนฺตี พุทฺธานํ          เทสนา ยา วิเสสโต
           สํเวคชนนี กมฺม-           ผลปจฺจกฺขการินี.
           เปตวตฺถูติ นาเมน          สุปริญฺญาตวตฺถุกา
           ยํ ขุทฺทกนิกายสฺมึ           สงฺคายึสุ มเหสโย.
@เชิงอรรถ:  ม. เตหิ เตหิ
           ตสฺส สมฺมาวลมฺพิตฺวา        โปราณฏฺฐกถานยํ
           ตตฺถ ตตฺถ นิทานานิ         วิภาเวนฺโต วิเสสโต.
           สุวิสุทฺธํ อสงฺกิณฺณํ           นิปุณตฺถวินิจฉยํ
           มหาวิหารวาสีนํ            สมยํ อวิโลมยํ.
           ยถาพลํ กริสฺสามิ           อตฺถสํวณฺณนํ สุภํ
           สกฺกจฺจํ ภาสโต ตํ เม       นิสามยถ สาธโวติ.
     ตตฺถ เปตวตฺถูติ เสฏฺฐิปุตฺตาทิกสฺส ตสฺส ตสฺส สตฺตสฺส เปตภาวเหตุภูตํ
กมฺมํ, ตสฺส ปน ปกาสนวเสน ปวตฺโต "เขตฺตูปมา อรหนฺโต"ติอาทิโก ปริยตฺติธมฺโม
อิธ "เปตวตฺถู"ติ อธิปฺเปโต.
     ตยิทํ เปตวตฺถุ เกน ภาสิตํ, กตฺถ ภาสิตํ, กทา ภาสิตํ, กสฺมา จ
ภาสิตนฺติ. วุจฺจเต:- อิทํ หิ เปตวตฺถุ ทุวิเธน ปวตฺตํ อฏฺฐุปฺปตฺติวเสน
ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนวเสน จ. ตตฺถ ยํ อฏฺฐุปฺปตฺติวเสน ปวตฺตํ, ตํ ภควตา  ๑- ภาสิตํ,
อิตรํ นารทตฺเถราทีหิ ปุจฺฉิตํ เตหิ เตหิ เปเตหิ ๒- ภาสิตํ. สตฺถา ปน ยสฺมา
นารทตฺเถราทีหิ ตสฺมึ ตสฺมึ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชเน อาโรจิเต ตํ ตํ อฏฺฐุปฺปตฺตึ กตฺวา
สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสสิ, ตสฺมา สพฺพมฺเปตํ เปตวตฺถุ  ๓-  สตฺถารา ภาสิตเมว
นาม ชาตํ. ปวตฺติตวรธมฺมจกฺเก หิ สตฺถริ ตตฺถ ตตฺถ ราชคหาทีสุ วิหรนฺเต เยภุยฺเยน
ตาย ตาย อฏฺฐุปฺปตฺติยา ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนวเสน สตฺตานํ กมฺมผลปจฺจกฺขกรณาย
ตํ ตํ เปตวตฺถุ เทสนารุฬฺหนฺติ อยํ ตาเวตฺถ "เกน ภาสิตนฺ"ติอาทีนํ ปทานํ
สาธารณโต วิสฺสชฺชนา. อสาธารณโต ปน ตสฺส ตสฺส วตฺถุสฺส อตฺถวณฺณนายเมว
อาคมิสฺสติ.
     ตํ ปเนตํ เปตวตฺถุ วินยปิฏกํ สุตฺตนฺตปิฏกํ อภิธมฺมปิฏกนฺติ ตีสุ ปิฏเกสุ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. ภควตา ตาว     ม. ปุจฺฉิเตหิ เปเตหิ    สี. สพฺพํ เปตวตฺถุ
สุตฺตนฺตปิฏกปริยาปนฺนํ, ทีฆนิกาโย มชฺฌิมนิกาโย สํยุตฺตนิกาโย องฺคุตฺตรนิกาโย
ขุทฺทกนิกาโยติ ปญฺจสุ นิกาเยสุ ขุทฺทกนิกายปริยาปนฺนํ, สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ
คาถา อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลนฺติ นวสุ สาสนงฺเคสุ
คาถาสงฺคหํ.
         "ทฺวาสีติ ๑- พุทฺธโต คณฺหึ    เทฺว สหสฺสานิ ภิกฺขุโต
          จตุราสีติ สหสฺสานิ         เย เม ธมฺมา ปวตฺติโน"ติ ๒-
เอวํ ธมฺมภณฺฑาคาริเกน ปฏิญฺญาเตสุ จตุราสีติยา ธมฺมกฺขนฺธสหสฺเสสุ
กติปยธมฺมกฺขนฺธสงฺคหํ, ภาณวารโต จตุภาณวารมตฺตํ, วคฺคโต อุรควคฺโค อุพฺพริวคฺโค
จูฬวคฺโค มหาวคฺโคติ จตุวคฺคสงฺคหํ. เตสุ ปฐมวคฺเค ทฺวาทส วตฺถูนิ, ทุติยวคฺเค
เตรส วตฺถูนิ, ตติยวคฺเค ทส วตฺถูนิ, จตุตฺถวคฺเค โสฬส วตฺถูนีติ วตฺถุโต
เอกปญฺญาสวตฺถุปฏิมณฺฑิตํ. ตสฺส ๓- วคฺเคสุ อุรควคฺโค อาทิ, วตฺถูสุ
เขตฺตูปมเปตวตฺถุ อาทิ, ตสฺสาปิ "เขตฺตูปมา อรหนฺโต"ติ อยํ คาถา อาทิ.
                         --------------
@เชิงอรรถ:  สี. ทฺวาสีตึ     ขุ.เถร. ๒๖/๑๐๒๗/๓๙๙    สี.,อิ. ตตฺถ
                            ๑. อุรควคฺค
                    ๘๖. ๑. เขตฺตูปมเปตวตฺถุวณฺณนา
     ตํ ปเนตํ วตฺถุํ ภควา ราชคเห วิหรนฺโต เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป อญฺญตรํ
เสฏฺฐิปุตฺตเปตํ อารพฺภ กเถสิ.
     ราชคเห กิร อญฺญตโร อฑฺโฒ มหทฺธโน มหาโภโค ปหูตวิตฺตูปกรโณ
อเนกโกฏิธนสนฺนิจโย เสฏฺฐี อโหสิ, ตสฺส มหาธนสมฺปนฺนตาย "มหาธนเสฏฺฐี"เตฺวว
สมญฺญา อโหสิ. เอโกว ปุตฺโต ๑- อโหสิ ปิโย มนาโป. ตสฺมึ วิญฺญุตํ ปตฺเต
มาตาปิตโร เอวํ จินฺเตสุํ "อมฺหากํ ปุตฺตสฺส ทิวเส สหสฺสํ สหสฺสํ ปริพฺพยํ
กโรนฺตสฺส วสฺสสเตนาปิ อยํ ธนสนฺนิจโย ปริกฺขยํ น คมิสฺสติ, กึ อิมสฺส
สิปฺปุคฺคหณปริสฺสเมน, อกิลนฺตกายจิตฺโต ยถาสุขํ โภเค ปริภุญฺชตู"ติ สิปฺปํ น
สิกฺขาเปสุํ. วยปฺปตฺเต  ๒- ปน กุลรูปโยพฺพนวิลาสสมฺปนฺนํ กามาภิมุขํ
ธมฺมสญฺญาภิมุขํ กญฺญํ อาเนสุํ. โส ตาย สทฺธึ อภิรมนฺโต ธมฺเม จิตฺตมตฺตมฺปิ
อนุปฺปาเทตฺวา สมณพฺราหฺมณคุรุชเนสุ อนาทโร ๓- หุตฺวา ธุตฺตชนปริวุโต รชฺชมาโน
ปญฺจกามคุเณ รโต คิทฺโธ โมเหน อนฺโธ หุตฺวา กาลํ วีตินาเมตฺวา มาตาปิตูสุ
กาลกเตสุ นฏนาฏกคายกาทีนํ ยถิจฺฉิตํ เทนฺโต ธนํ วินาเสตฺวา นจิรสฺเสว
ปาริชุญฺญปฺปตฺโต หุตฺวา อิณํ คเหตฺวา ชีวิกํ กปฺเปนฺโต ปุน อิณมฺปิ อลภิตฺวา
อิณายิเกหิ โจทิยมาโน เตสํ อตฺตโน เขตฺตวตฺถุฆราทีนิ ทตฺวา กปาลหตฺโถ ภิกฺขํ
จริตฺวา ภุญฺชนฺโต ตสฺมึเยว นคเร อนาถสาลายํ วสติ.
     อถ นํ เอกทิวสํ โจรา สมาคตา เอวมาหํสุ "อมฺโภ ปุริส กึ ตุยฺหํ
อิมินา ทุชฺชีวิเตน, ตรุโณ ตฺวมสิ ถามชวพลสมฺปนฺโน, กสฺมา หตฺถปาทวิกโล
วิย อจฺฉสิ, เอหิ อเมฺหหิ สห โจริกาย ปเรสํ สนฺติกํ คเหตฺวา สุเขน ชีวิกํ
@เชิงอรรถ:  ม. อถสฺส เอกปุตฺโต   สี.,อิ. วยปฺปตฺตสฺส   ม. อคารโว
กปฺเปหี"ติ. โส "นาหํ โจริกํ กาตุํ ชานามี"ติ อาห. โจรา "มยํ ตํ สิกฺขาเปม,
เกวลํ ตฺวํ อมฺหากํ วจนํ กโรหี"ติ อาหํสุ. โส "สาธู"ติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เตหิ
สทฺธึ อคมาสิ. อถ เต โจรา ตสฺส หตฺเถ มหนฺตํ มุคฺครํ ทตฺวา สนฺธึ ฉินฺทิตฺวา
ฆรํ ปวิสนฺตา ตํ สนฺธิมุเข ฐเปตฺวา อาหํสุ "สเจ อิธ อญฺโญ โกจิ อาคจฺฉติ,
ตํ อิมินา มุคฺคเรน ปหริตฺวา เอกปฺปหาเรเนว มาเรหี"ติ. โส อนฺธพาโล หิตาหิตํ
อชานนฺโต ปเรสํ อาคมนเมว โอโลเกนฺโต ตตฺถ อฏฺฐาสิ, โจรา ปน ฆรํ ปวิสิตฺวา
คยฺหูปคํ ภณฺฑํ คเหตฺวา ฆรมนุสฺเสหิ ญาตมตฺตาว อิโต จิโต จ ปลายึสุ.
ฆรมนุสฺสา อุฏฺฐหิตฺวา สีฆํ สีฆํ ธาวนฺตา อิโต จิโต จ โอโลเกนฺตา ตํ ปุริสํ
สนฺธิทฺวาเร ฐิตํ ทิสฺวา "หเร ทุฏฺฐโจรา"ติ คเหตฺวา หตฺถปาเท มุคฺคราทีหิ
โปเถตฺวา ๑- รญฺโญ ทสฺเสสุํ "อยํ เทว โจโร สนฺธิมุเข คหิโต"ติ. ราชา "อิมสฺส
สีสํ ฉินฺทาเปหี"ติ นครคุตฺติกํ อาณาเปสิ. "สาธุ เทวา"ติ นครคุตฺติโก ตํ
คาหาเปตฺวา ปจฺฉาพาหํ คาฬฺหพนฺธนํ พนฺธาเปตฺวา รตฺตวณฺณวิรลมาลาพนฺธกณฺฐํ ๒-
อิฏฺฐกจุณฺณมกฺขิตสีสํ วชฺฌปหตเภริเทสิตมคฺคํ รถิกาย รถิกํ สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ
วิจราเปตฺวา กสาหิ ตาเฬนฺโต อาฆาตนาภิมุขํ เนติ, "อยํ อิมสฺมึ นคเร
วิลุมฺปมานกโจโร คหิโต"ติ โกลาหลํ อโหสิ.
     เตน จ สมเยน ตสฺมึ นคเร สุลสา นาม นครโสภิณี ปาสาเท ฐิตา
วาตปานนฺตเรน โอโลเกนฺตี ตํ ตถา ปิยมานํ ทิสฺวา ปุพฺเพ เตน กตปริจยา
"อยํ ปุริโส อิมสฺมึเยว นคเร มหตึ สมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวา อิทานิ เอวรูปํ อนตฺถํ
อนยพฺยสนํ ปตฺโต"ติ ตสฺส การุญฺญํ ๓- อุปฺปาเทตฺวา จตฺตาโร โมทเก ปานียญฺจ
เปเสสิ, นครคุตฺติกสฺส จ อาโรจาเปสิ "ตาว อยฺโย อาคเมตุ, ยาวายํ ปุริโส
อิเม โมทเก ขาทิตฺวา ปานียํ ปิวิสฺสตี"ติ.
     อเถตสฺมึ อนฺตเร อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ทิพฺเพน จกฺขุนา โอโลเกนฺโต
ตสฺส พฺยสนปตฺตึ  ๔- ทิสฺวา กรุณาย สญฺโจทิตมานโส "อยํ ปุริโส อกตปุญฺโญ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. อุปฺโปเถตฺวา  ม....มาลาคนฺธกณฺณํ  สี.,อิ. การุญฺญตํ
@ ม. ตสฺส ตํ ปวตฺตึ
กตปาโป, เตนายํ นิรเย นิพฺพตฺติสฺสติ, มยิ ปน คเต โมทเก จ ปานียญฺจ
ทตฺวา ภุมฺมเทเวสุ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ยนฺนูนาหํ อิมสฺส อวสฺสโย ภเวยฺยนฺ"ติ
จินฺเตตฺวา ปานียโมทเกสุ อุปนียมาเนสุ ตสฺส ปุริสสฺส ปุรโต ปาตุรโหสิ. โส เถรํ
ทิสฺวา ปสนฺนมานโส "กึ เม อิทาเนว อิเมหิ มาริยมานสฺส โมทเกหิ ขาทิเตหิ, อิทํ
ปน ปรโลกํ คจฺฉนฺตสฺส ปาเถยฺยํ ภวิสฺสตี"ติ จินฺเตตฺวา โมทเก จ ปานียญฺจ
เถรสฺส ทาเปสิ. เถโร ตสฺส ปสาทสํวฑฺฒนตฺถํ ตสฺส ปสฺสนฺตสฺเสว ตถารูเป
ฐาเน นิสีทิตฺวา โมทเก ปริภุญฺชิตฺวา ปานียญฺจ ปิวิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ.
โส ปน ปุริโส โจรฆาตเกหิ อาฆาตนํ เนตฺวา สีสจฺเฉทํ ปาปิโต อนุตฺตเร
ปุญฺญกฺเขตฺเต  มหาโมคฺคลฺลานตฺเถเร  กเตน ปุญฺเญน อุฬาเร เทวโลเก
นิพฺพตฺตนารโหปิ ยสฺมา "สุลสํ อาคมฺม มยา อยํ เทยฺยธมฺโม ลทฺโธ"ติ สุลสาย
คเตน สิเนเหน มรณกาเล จิตฺตํ อุปกฺกิลิฏฺฐํ อโหสิ, ตสฺมา หีนกายํ อุปปชฺชนฺโต
ปพฺพตคหนสมฺภูเต สนฺทจฺฉาเย  ๑- มหานิโคฺรธรุกฺเข รุกฺขเทวตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ.
     โส กิร สเจ ปฐมวเย กุลวํสฏฺฐปเน อุสฺสุกฺกํ อกริสฺส, ตสฺมึเยว นคเร
เสฏฺฐีนํ อคฺโค อภวิสฺส. มชฺฌิมวเย มชฺฌิโม, ปจฺฉิมวเย ปจฺฉิโม. สเจ ปน
ปฐมวเย ปพฺพชิโต อภวิสฺส, อรหา อภวิสฺส, มชฺฌิมวเย สกทาคามี อนาคามี
วา อภวิสฺส, ปจฺฉิมวเย โสตาปนฺโน อภวิสฺส. ปาปมิตฺตสํสคฺเคน ปน อิตฺถิธุตฺโต
สุราธุตฺโต ทุจฺจริตนิรโต อนาทริโก  ๒- หุตฺวา อนุกฺกเมน สพฺพสมฺปตฺติโต
ปริหายิตฺวา มหาพฺยสนํ ปตฺโตติ วทนฺติ.
     อถ โส อปเรน สมเยน สุลสํ อุยฺยานคตํ ทิสฺวา สญฺชาตกามราโค อนฺธการํ
มาเปตฺวา ตํ อตฺตโน  ๓- ภวนํ เนตฺวา สตฺตาหํ ตาย สทฺธึ สํวาสํ กปฺเปสิ,
อตฺตานญฺจสฺสา อาโรเจสิ. ตสฺสา มาตา ตํ อปสฺสนฺตี โรทมานา อิโต จิโต
จ ปริพฺภมติ, ตํ ทิสฺวา มหาชโน "อยฺโย มหาโมคฺคลฺลาโน มหิทฺธิโก มหานุภาโว
@เชิงอรรถ:  ม. สนฺตจฺฉาเย    สี.,อิ. อนาทริยโก    สี. ตํ ตตฺถ อตฺตโน
ตสฺสา คตึ ชาเนยฺย, ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺเฉยฺยาสี"ติ อาห. สา "สาธุ อยฺโย"ติ
เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา ตมตฺถํ ปุจฺฉิ. เถโร "อิโต สตฺตเม ทิวเส เวฬุวนมหาวิหาเร
ภควติ ธมฺมํ เทเสนฺเต ปริสปริยนฺเต ปสฺสิสฺสสี"ติ อาห. อถ สุลสา ตํ เทวปุตฺตํ
อโวจ "อยุตฺตํ มยฺหํ ตว ภวเน วสนฺติยา, อชฺช สตฺตโม ทิวโส, มม มาตา
มํ อปสฺสนฺตี ปริเทวโสกสมาปนฺนา ภวิสฺสติ, สาธุ มํ เทว ตตฺเถว เนหี"ติ.
โส ตํ เนตฺวา เวฬุวเน ภควติ ธมฺมํ เทเสนฺเต ปริสปริยนฺเต ฐเปตฺวา
อทิสฺสมานรูโป อฏฺฐาสิ.
     ตโต มหาชโน สุลสํ ทิสฺวา เอวมาห "อมฺม สุลเส ตฺวํ เอตฺตกํ ทิวสํ
กุหึ คตา, ตว มาตา ตฺวํ อปสฺสนฺตี ปริเทวโสกสมาปนฺนา อุมฺมาทปตฺตา วิย
ชาตา"ติ. สา ตํ ปวตฺตึ มหาชนสฺส อาจิกฺขิ. มหาชเนน จ "กถํ โส ปุริโส
ตถาปาปปสุโต ๑- อกตกุสโล เทวูปปตฺตึ ปฏิลภตี"ติ วุตฺเต สุลสา "มยา ทาปิเต
โมทเก ปานียญฺจ อยฺยสฺส มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺส ทตฺวา เตน ปุญฺเญน เทวูปปตฺตึ
ปฏิลภตี"ติ อาห. ตํ สุตฺวา มหาชโน อจฺฉริยพฺภุตจิตฺตชาโต อโหสิ, "อรหนฺโต
นาม อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส, เยสุ อปฺปโกปิ กโต กาโร สตฺตานํ เทวูปปตฺตึ
อาวหตี"ติ  อุฬารํ ปีติโสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทสิ. ภิกฺขู ตมตฺถํ ภควโต อาโรเจสุํ.
ตโต ภควา อิมิสฺสา อฏฺฐุปฺปตฺติยา:-
         [๑] "เขตฺตูปมา อรหนฺโต     ทายกา กสฺสกูปมา
             พีชูปมํ เทยฺยธมฺมํ        เอตฺโต นิพฺพตฺตเต ผลํ.
         [๒] เอตํ พีชํ กสี เขตฺตํ      เปตานํ ทายกสฺส จ
             ตํ เปตา ปริภุญฺชนฺติ      ทาตา ปุญฺเญน วฑฺฒติ.
@เชิงอรรถ:  ม. กตปาปปสุโต
         [๓] อิเธว กุสลํ กตฺวา       เปเต จ ปฏิปูชิย ๑-
             สคฺคญฺจ กมติฏฺฐานํ ๒-    กมฺมํ กตฺวาน ภทฺทกนฺ"ติ
อิมา คาถา อภาสิ.
     #[๑] ตตฺถ เขตฺตูปมาติ ขิตฺตํ วุตฺตํ พีชํ ตายติ มหปฺผลภาวกรเณน รกฺขตีติ
เขตฺตํ, สาลิพีชาทีนํ วิรุหนฏฺฐานํ. ตํ อุปมา เอเตสนฺติ เขตฺตูปมา, เกทารสทิสาติ
อตฺโถ. อรหนฺโตติ ขีณาสวา. เต หิ กิเลสารีนํ สํสารจกฺกสฺส อรานญฺจ หตตฺตา,
ตโต เอว อารกตฺตา, ปจฺจยาทีนํ อรหตฺตา, ปาปกรเณ รหาภาวา จ "อรหนฺโต"ติ
วุจฺจนฺติ. ตตฺถ ยถา เขตฺตํ หิ ติณาทิโทสรหิตํ สฺวาภิสงฺขตพีชมฺหิ วุตฺเต
อุตุสลิลาทิปจฺจยนฺตรูเปตํ กสฺสกสฺส มหปฺผลํ โหติ, เอวํ ขีณาสวสนฺตาโน
โลภาทิโทสรหิโต สฺวาภิสงฺขาเต เทยฺยธมฺมพีเช วุตฺเต กาลาทิปจฺจยนฺตรสหิโต ทายกสฺส
มหปฺผโล โหติ. เตนาห ภควา "เขตฺตูปมา อรหนฺโต"ติ. อุกฺกฏฺฐนิทฺเทโส อยํ ตสฺส
เสขาทีนมฺปิ เขตฺตภาวาปฏิกฺเขปโต. ๓-
     ทายกาติ จีวราทีนํ ปจฺจยานํ ทาตาโร ปริจฺจชนกา, เตสํ ๔- ปริจฺจาเคน อตฺตโน
สนฺตาเน โลภาทีนํ ปริจฺจชนกา เฉทนกา, ตโต วา อตฺตโน สนฺตานสฺส โสธกา,
รกฺขกา จาติ อตฺโถ. กสฺสกูปมาติ กสฺสกสทิสา. ยถา กสฺสโก สาลิเขตฺตาทีนิ
กสิตฺวา ยถากาลญฺจ วุตฺตุทกทานนีหรณนิธานรกฺขณาทีหิ ๕- อปฺปมชฺชนฺโต อุฬารํ
วิปุลญฺจ สสฺสผลํ ปฏิลภติ, เอวํ ทายโกปิ อรหนฺเตสุ เทยฺยธมฺมปริจฺจาเคน
ปาริจริยาย จ อปฺปมชฺชนฺโต อุฬารํ วิปุลญฺจ ทานผลํ ปฏิลภติ. เตน วุตฺตํ
"ทายกา กสฺสกูปมา"ติ.
     พีชูปมํ เทยฺยธมฺมนฺติ ลิงฺควิปลฺลาเสน วุตฺตํ, พีชสทิโส เทยฺยธมฺโมติ อตฺโถ.
อนฺนปานาทิกสฺส หิ ทสวิธสฺส ทาตพฺพวตฺถุโน เอตํ นามํ. เอตฺโต นิพฺพตฺตเต
ผลนฺติ เอตสฺมา ทายกปฏิคฺคาหกเทยฺยธมฺมปริจฺจาคโต ทานผลํ นิพฺพตฺตติ เจว
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. ปฏิปูชยํ  ม. คมติฏฺฐานํ  สี.,อิ. เขตฺตสฺส วา ปฏิกฺเขปโต
@ ม. เต ตํ  สี....รกฺขณาทีสุ
อุปฺปชฺชติ จ, จิรตรปพนฺธวเสน ปวตฺตติ จาติ อตฺโถ. เอตฺถ จ ยสฺมา
ปริจฺจาคเจตนาภิสงฺขตสฺส อนฺนปานาทิวตฺถุโน ภาโว, น อิตรสฺส, ตสฺมา "พีชูปมํ
เทยฺยธมฺมนฺ"ติ เทยฺยธมฺมคฺคหณํ กตํ. เตน เทยฺยธมฺมาปเทเสน เทยฺยธมฺมวตฺถุวิสยาย
ปริจฺจาคเจตนายเยว พีชภาโว ทฏฺฐพฺโพ. สา หิ ปฏิสนฺธิอาทิปฺปเภทสฺส ตสฺส
นิสฺสยารมฺมณปฺปเภทสฺส จ ผลสฺส นิปฺผาทิกา, น เทยฺยธมฺโมติ.
     #[๒] เอตํ พีชํ กสี เขตฺตนฺติ ยถาวุตฺตํ พีชํ, ยถาวุตฺตญฺจ เขตฺตํ, ตสฺส
พีชสฺส ตสฺมึ เขตฺเต วปนปโยคสงฺขาตา  ๑- กสิ จาติ อตฺโถ. เอตํ ตยํ เกสํ
อิจฺฉิตพฺพนฺติ อาห "เปตานํ ทายกสฺส จา"ติ. ยทิ ทายโก เปเต อุทฺทิสฺส ทานํเทติ,
เปตานญฺจ ทายกสฺส จ, ยทิ น เปเต อุทฺทิสฺส ทานํ เทติ, ทายกสฺส เอว เอตํ พีชํ
เอสา กสิ เอตํ เขตฺตํ อุปการาย โหตีติ อธิปฺปาโย. อิทานิ ตํ อุปการํ ทสฺเสตุํ
"ตํ เปตา ปริภุญฺชนฺติ ทาตา ปุญฺเญน วฑฺฒตี"ติ วุตฺตํ. ตตฺถ ตํ เปตา
ปริภุญฺชนฺตีติ ทายเกน เปเต อุทฺทิสฺส ทาเน ทินฺเน ยถาวุตฺตเขตฺตกสิพีชสมฺปตฺติยา
อนุโมทนาย จ ยํ เปตานํ อุปกปฺปติ, ตํ ทานผลํ เปตา ปริภุญฺชนฺติ. ทาตา
ปุญฺเญน วฑฺฒตีติ ทาตา ปน อตฺตโน ทานมยปุญฺญนิมิตฺตํ เทวมนุสฺเสสุ
โภคสมฺปตฺติอาทินา ปุญฺญผเลน อภิวฑฺฒติ. ปุญฺญผลมฺปิ หิ "กุสลานํ ภิกฺขเว ธมฺมานํ
สมาทานเหตุ เอวมิทํ ปุญฺญํ ปวฑฺฒตี"ติอาทีสุ  ๒- ปุญฺญนฺติ วุจฺจติ.
     #[๓] อิเธว กุสลํ กตฺวาติ อนวชฺชสุขวิปากฏฺเฐน กุสลํ เปตานํ อุทฺทิสนวเสน
ทานมยํ ปุญฺญํ อุปจินิตฺวา อิเธว อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว. เปเต จ ปฏิปูชิยาติ
เปเต อุทฺทิสฺส ทาเนน สมฺมาเนตฺวา อนุภุยฺยมานทุกฺขโต เต โมเจตฺวา. เปเต
หิ อุทฺทิสฺส ทิยฺยมานํ ทานํ เตสํ ปูชา นาม โหติ. เตนาห "อมฺหากญฺจ กตา
ปูชา"ติ, ๓- "เปตานํ ปูชา จ กตา อุฬารา"ติ ๔- จ. "เปเต จา"ติ จสทฺเทน "ปิโย
จ โหติ มนาโป, อภิคมนีโย  ๕- จ โหติ วิสฺสาสนีโย, ภาวนีโย จ โหติ ครุกาตพฺโพ,
@เชิงอรรถ:  ม. วปนปโยคกายวจีปโยคสงฺขาตา   ที.ปา. ๑๑/๘๐/๔๙   ขุ.เปต. ๒๖/๑๘/๑๕๓
@ ขุ.เปต. ๒๖/๒๕/๑๕๔            ม. สพฺภิ สมฺภาวนีโย
ปาสํโส จ โหติ กิตฺตนีโย วิญฺญูนนฺ"ติ เอวมาทิเก ทิฏฺฐธมฺมิเก ทานานิสํเส
สงฺคณฺหาติ. สคฺคญฺจ กมติฏฺฐานํ, กมฺมํ กตฺวาน ภทฺทกนฺติ กลฺยาณํ กุสลกมฺมํ
กตฺวา ทิพฺเพหิ อายุกาทีหิ ทสหิ ฐาเนหิ สุฏฺฐุ อคฺคตฺตา "สคฺคนฺ"ติ ลทฺธนามํ
กตปุญฺญานํ นิพฺพตฺตนฏฺฐานํ เทวโลกํ กมติ อุปปชฺชนวเสน อุปคจฺฉติ ๑-.
     เอตฺถ จ "กุสลํ กตฺวา"ติ วตฺวา ปุน "กมฺมํ กตฺวาน ภทฺทกนฺ"ติ วจนํ
"เทยฺยธมฺมปริจฺจาโค วิย ปตฺติทานวเสน ทานธมฺมปริจฺจาโคปิ ทานมยกุสล-
กมฺมเมวา"ติ ทสฺสนตฺถนฺติ ทฏฺฐพฺพํ. เกจิ ปเนตฺถ "เปตาติ อรหนฺโต อธิปฺเปตา"ติ
วทนฺติ, ตํ เตสํ มติมตฺตํ "เปตา"ติ ขีณาสวานํ อาคตฏฺฐานสฺเสว อภาวโต,
พีชาทิภาวสฺส จ ทายกสฺส วิย เตสํ อยุชฺชมานตฺตา, เปตโยนิกานํ ยุชฺชมานตฺตา จ.
     เทสนาปริโยสาเน เทวปุตฺตํ สุลสญฺจ อาทึ กตฺวา จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ
ธมฺมาภิสมโย อโหสีติ.
                    เขตฺตูปมเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้า ๑-๑๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=1&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=86              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=2972              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=3162              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=3162              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านเล่มก่อนหน้าแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]