บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๙๗. ๑๒. อุรคเปตวตฺถุวณฺณนา อุรโคว ตจํ ชิณฺณนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อญฺญตรํ อุปาสกํ อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถิยํ กิร อญฺญตรสฺส อุปาสกสฺส ปุตฺโต กาลมกาสิ, โส ปุตฺตมรณเหตุ ปริเทวโสกสมาปนฺโน พหิ นิกฺขมิตฺวา กิญฺจิ กมฺมํ กาตุํ อสกฺโกนฺโต เคเหเยว อฏฺฐาสิ. อถ สตฺถา ปจฺจูสเวลายํ มหากรุณาสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย พุทฺธจกฺขุนา โลกํ โวโลเกนฺโต ตํ อุปาสกํ ทิสฺวา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ตสฺส เคหํ คนฺตฺวา ทฺวาเร อฏฺฐาสิ. อุปาสโก จ สตฺถุ อาคตภาวํ สุตฺวา สีฆํ อุฏฺฐาย คนฺตฺวา ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา หตฺถโต ปตฺตํ คเหตฺวา เคหํ ปเวเสตฺวา อาสนํ ปญฺญาเปตฺวา อทาสิ, นิสีทิ ภควา ปญฺญตฺเต อาสเน, อุปาสโกปิ ภควนฺตํ @เชิงอรรถ: ๑ สี. ยา ภนฺเต อนุกมฺปา กรณียา ๒ สี. สา เม ตุเมฺหหิ กตา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. ตํ ภควา "กึ อุปาสก โสกปเรโต ๑- วิย ทิสฺสตี"ติ อาห. อาม ภควา, ปิโย ๒- เม ปุตฺโต กาลกโต, เตนาหํ โสจามีติ. อถสฺส ภควา โสกวิโนทนํ กโรนฺโต อุรคชาตกํ ๓- กเถสิ. อตีเต กิร กาสิรฏฺเฐ พาราณสิยํ ธมฺมปาลํ นาม พฺราหฺมณกุลํ อโหสิ. ตตฺถ พฺราหฺมโณ พฺราหฺมณี ปุตฺโต ธีตา สุณิสา ทาสีติ อิเม สพฺเพปิ มรณานุสฺสติ- ภาวนาภิรตา อเหสุํ. เตสุ โย เคหโต นิกฺขมติ, โส เสสชเน โอวทิตฺวา นิรเปกฺโขว นิกฺขมติ. อเถกทิวสํ พฺราหฺมโณ ปุตฺเตน สทฺธึ ฆรโต นิกฺขมิตฺวา เขตฺตํ คนฺตฺวา กสติ, ปุตฺโต สุกฺขติณปณฺณกฏฺฐานิ อาลิมฺเปติ. ตตฺเถโก กณฺหสปฺโป ฑาหภเยน รุกฺขสุสิรโต นิกฺขมิตฺวา อิมํ พฺราหฺมณสฺส ปุตฺตํ ฑํสิ, โส วิสเวเคน มุจฺฉิโต ตตฺเถว ปริปติตฺวา กาลกโต สกฺโก เทวราชา หุตฺวา นิพฺพตฺติ. พฺราหฺมโณ ปุตฺตํ มตํ ทิสฺวา กมฺมนฺตสมีเปน คจฺฉนฺตํ เอกํ ปุริสํ เอวมาห "สมฺม มม ฆรํ คนฺตฺวา พฺราหฺมณึ เอวํ วเทหิ `นฺหายิตฺวา สุทฺธวตฺถนิวตฺถา เอกสฺส ภตฺตํ มาลาคนฺธาทีนิ จ คเหตฺวา ตุริตํ อาคจฺฉตู"ติ. โส ตตฺถ คนฺตฺวา ตถา อาโรเจสิ, เคหชโนปิ ตถา อกาสิ. พฺราหฺมโณ นฺหาตฺวา ภุญฺชิตฺวา วิลิมฺปิตฺวา ปริชนปริวุโต ปุตฺตสฺส สรีรํ จิตกํ อาโรเปตฺวา อคฺคึ ทตฺวา ทารุกฺขนฺธํ ฑหนฺโต วิย นิสฺโสโก นิสฺสนฺตาโป อนิจฺจสญฺญํ มนสิกโรนฺโต อฏฺฐาสิ. อถ พฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต สกฺโก หุตฺวา นิพฺพตฺติ, โส จ อมฺหากํ โพธิสตฺโต อโหสิ. โส อตฺตโน ปุริมชาตึ กตปุญฺญญฺจ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ปิตรํ ญาตเก จ อนุกมฺปมาโน พฺราหฺมณวเสน ตตฺถ อาคนฺตฺวา ญาตเก อโสจนฺเต ๔- ทิสฺวา "อมฺโภ มิคํ ฌาเปถ, อมฺหากํ มํสํ เทถ, ฉาโตมฺหี"ติ อาห. "น มิโค, มนุสฺโส พฺราหฺมณา"ติ อาห. กึ ตุมฺหากํ ปจฺจตฺถิโก เอโสติ. "น ปจฺจตฺถิโก, อุเร ชาโต โอรโส มหาคุณวนฺโต ตรุณปุตฺโต"ติ อาห. กิมตฺถํ ตุเมฺห ตถารูเป คุณวติ ตรุณปุตฺเต มเต น โสจถาติ, ตํ สุตฺวา พฺราหฺมโณ อโสจนการณํ กเถนฺโต:- @เชิงอรรถ: ๑ ม. โสกุปทฺทุโต ๒ ม. หิยฺโย ๓ ขุ.ชา. ๒๗/๗๑๗/๑๖๗ (สฺยา) ๔ ม. อโรทนฺเต [๘๕] "อุรโคว ตจํ ชิณฺณํ หิตฺวา คจฺฉติ สนฺตนุํ เอวํ สรีเร นิพฺโภเค เปเต กาลกเต สติ. [๘๖] ฑยฺหมาโน น ชานาติ ญาตีนํ ปริเทวิตํ ตสฺมา เอตํ น โรทามิ คโต โส ตสฺส ยา คตี"ติ เทฺว คาถา อภาสิ. #[๘๕-๘๖] ตตฺถ อุรโคติ อุเรน คจฺฉตีติ อุรโค. สปฺปสฺเสตํ อธิวจนํ. ตจํ ชิณฺณนฺติ ชชฺชรภาเวน ชิณฺณํ ปุราณํ อตฺตโน ตจํ นิมฺโมกํ. หิตฺวา คจฺฉติ สนฺตนุนฺติ ยถา อุรโค อตฺตโน ชิณฺณตจํ ๑- รุกฺขนฺตเร วา กฏฺฐนฺตเร วา มูลนฺตเร วา ปาสาณนฺตเร วา กญฺจุกํ โอมุญฺจนฺโต วิย สรีรโต โอมุญฺจิตฺวา ปหาย ฉฑฺเฑตฺวา ยถากามํ คจฺฉติ, เอวเมว สํสาเร ปริพฺภมนฺโต สตฺโต โปราณสฺส กมฺมสฺส ปริกฺขีณตฺตา ชชฺชรีภูตํ สํ ตนุํ อตฺตโน สรีรํ หิตฺวา คจฺฉติ, ยถากมฺมํ ๒- คจฺฉติ, ปุนพฺภววเสน อุปปชฺชตีติ อตฺโถ. เอวนฺติ ฑยฺหมานํ ปุตฺตสฺส สรีรํ ทสฺเสนฺโต อาห. สรีเร นิพฺโพเคติ อสฺส วิย ๓- อญฺเญสมฺปิ กาเย เอวํ โภควิรหิเต นิรตฺถเก ชาเต. เปเตติ อายุอุสฺมาวิญฺญาณโต อปคเต. ๔- กาลกเต สตีติ มเต ชาเต. ตสฺมาติ ยสฺมา ฑยฺหมาโน กาโย อเปตวิญฺญาณตฺตา ฑาหทุกฺขํ วิย ญาตีนํ รุทิตํ ปริเทวิตมฺปิ น ชานาติ, ตสฺมา เอตํ มม ปุตฺตํ นิมิตฺตํ กตฺวา น โรทามิ. คโต โส ตสฺส ยา คตีติ ยทิ มตสตฺตา น อุจฺฉิชฺชนฺติ, มตสฺส ปน กโตกาสสฺส กมฺมสฺส วเสน ยา คติ ปาฏิกงฺขา, ตํ จุติอนนฺตรเมว คโต, ๕- โส น ปุริมญาตีนํ รุทิตํ ปริเทวิตํ วา ปจฺจาสึสติ, นาปิ เยภุยฺเยน ปุริมญาตีนํ รุทิเตน กาจิ อตฺถสิทฺธีติ อธิปฺปาโย. @เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. ชิณฺณํ ตจํ ทุกฺขํ ชเนนฺตํ ๒ ม. ยถากามํ ๓ ม. อยํ วิย @๔ สี. อายุอุสฺมวิญฺญาเณ อิเต กายโต อปคเต @๕ ม. ยา คติ ปาฏิกงฺขาติ วุจฺจติ, ตทนนฺตรเมว เอวํ พฺราหฺมเณน อตฺตโน อโสจนการเณ กถิเต ปริยายมนสิการโกสลฺเล ๑- ปกาสิเต พฺราหฺมณรูโป สกฺโก พฺราหฺมณึ อาห "อมฺม ตุยฺหํ โส มโต กึ โหตี"ติ. ทส มาเส กุจฺฉินา ปริหริตฺวา ถญฺญํ ปาเยตฺวา หตฺถปาเท สณฺฐเปตฺวา สํวฑฺฒิโต ปุตฺโต เม สามีติ. ยทิ เอวํ ปิตา ตาว ปุริสภาเวน มา โรทตุ, มาตุ นาม หทยํ มุทุกํ, ตฺวํ กสฺมา น โรทสีติ. ตํ สุตฺวา สา อโรทนการณํ กเถนฺตี:- [๘๗] "อนพฺภิโต ๒- ตโต อาคา นานุญฺญาโต อิโต คโต ยถาคโต ตถา คโต ตตฺถ กา ปริเทวนา. [๘๘] ฑยฺหมาโน น ชานาติ ญาตีนํ ปริเทวิตํ ตสฺมา เอตํ น โรทามิ คโต โส ตสฺส ยา คตี"ติ คาถาทฺวยมาห. ตตฺถ อนพฺภิโตติ อนวฺหาโต, "เอหิ มยฺหํ ปุตฺตภาวํ อุปคจฺฉา"ติ เอวํ อปกฺโกสิโต. ตโตติ ยตฺถ ปุพฺเพ ฐิโต, ตโต ปรโลกโต. อาคาติ อาคญฺฉิ. นานุญฺญาโตติ อนนุมโต, "คจฺฉ ตาต ปรโลกนฺ"ติ เอวํ อเมฺหหิ อวิสฺสฏฺโฐ. อิโตติ อิธโลกโต. คโตติ อปคโต. ยถาคโตติ เยนากาเรน อาคโต, อเมฺหหิ อนพฺภิโต เอว อาคโตติ อตฺโถ. ตถา คโตติ เตเนวากาเรน คโต. ยถา สเกเนว กมฺมุนา อาคโต, ตถา สเกเนว กมฺมุนา คโตติ. เอเตน กมฺมสฺสกตํ ทสฺเสติ. ตตฺถ กา ปริเทวนาติ เอวํ อวสวตฺติเก สํสารปวตฺเต มรณํ ปฏิจฺจ กา นาม ปริเทวนา, อยุตฺตา สา ปญฺญวตา อกรณียาติ ทสฺเสติ. เอวํ พฺราหฺมณิยา วจนํ สุตฺวา ตสฺส ภคินึ ปุจฺฉิ "อมฺม ตุยฺหํ โส กึ โหตี"ติ. ภาตา เม สามีติ. อมฺม ภคินิโย นาม ภาตูสุ สิเนหา, ตฺวํ กสฺมา น โรทสีติ. สาปิ อโรทนการณํ กเถนฺตี:- @เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. อตฺตโน โยนิโสมนสิการโกสลฺเล ๒ สี. อนวฺหิโต [๘๙] "สเจ โรเท กิสา อสฺสํ ตตฺถ เม กึ ผลํ สิยา ญาติมิตฺตสุหชฺชานํ ภิยฺโย โน อรตี สิยา. [๙๐] ฑยฺหมาโน น ชานาติ ญาตีนํ ปริเทวิตํ ตสฺมา เอตํ น โรทามิ คโต โส ตสฺส ยา คตี"ติ คาถาทฺวยมาห. ตตฺถ สเจ โรเท กิสา อสฺสนฺติ ยทิ อหํ โรเทยฺยํ, กิสา ปริสุกฺขสรีรา ภเวยฺยํ. ตตฺถ เม กึ ผลํ สิยาติ ตสฺมึ มยฺหํ ภาตุ มรณนิมิตฺเต โรทเน กึ นาม ผลํ โก อานิสํโส ภเวยฺย, น เตน มยฺหํ ภาติโก อาคจฺเฉยฺย, นาปิ โส เตน สุคตึ คจฺเฉยฺยาติ อธิปฺปาโย. ญาติมิตฺตสุหชฺชานํ, ภิยฺโย โน อรตี สิยาติ อมฺหากํ ญาตีนํ มิตฺตานํ สุหทยานญฺจ มม โสจเนน ภาตุ มรณทุกฺขโต ภิยฺโยปิ อรติ ทุกฺขเมว สิยาติ. เอวํ ภคินิยา วจนํ สุตฺวา ตสฺส ภริยํ ปุจฺฉิ "ตุยฺหํ โส กึ โหตี"ติ. ภตฺตา เม สามีติ. ภทฺเท อิตฺถิโย นาม ภตฺตริ สิเนหา โหนฺติ, ตสฺมึ จ มเต วิธวา อนาถา โหนฺติ, กสฺมา ตฺวํ น โรทสีติ. สาปิ อตฺตโน อโรทนการณํ กเถนฺตี:- [๙๑] "ยถาปิ ทารโก จนฺทํ คจฺฉนฺตมนุโรทติ เอวํสมฺปทเมเวตํ โย เปตมนุโสจติ. [๙๒] ฑยฺหมาโน น ชานาติ ญาตีนํ ปริเทวิตํ ตสฺมา เอตํ น โรทามิ คโต โส ตสฺส ยา คตี"ติ คาถาทฺวยมาห. ตตฺถ ทารโกติ พาลทารโก. จนฺทนฺติ จนฺทมณฺฑลํ. คจฺฉนฺตนฺติ นภํ อพฺภุสฺสุกฺกมานํ. ๑- อนุโรทตีติ "มยฺหํ รถจกฺกํ คเหตฺวา เทหี"ติ อนุโรทติ. @เชิงอรรถ: ๑ ม. อพฺภุคฺคมมานํ เอวํ สมฺปทเมเวตนฺติ โย เปตํ มตํ อนุโสจติ, ตสฺเสตํ อนุโสจนํ เอวํสมฺปทํ เอวรูปํ, อากาเสน คจฺฉนฺตสฺส จนฺทสฺส คเหตุกามตาสทิสํ อลพฺภเนยฺยวตฺถุสฺมึ อิจฺฉาภาวโตติ อธิปฺปาโย. เอวํ ตสฺส ภริยาย วจนํ สุตฺวา ทาสึ ปุจฺฉิ "อมฺม ตุยฺหํ โส กึ โหตี"ติ. อยฺโย เม สามีติ. ยทิ เอวํ เตน ตฺวํ โปเถตฺวา เวยฺยาวจฺจํ การิตา ภวิสฺสสิ, ตสฺมา มญฺเญ "สุมุตฺตาหํ เตนา"ติ น โรทสีติ. สามิ มา มํ เอวํ อวจ, น เจตํ อนุจฺฉวิกํ, ๑- อติวิย ขนฺติเมตฺตานุทฺทยาสมฺปนฺโน ยุตฺตวาที มยฺหํ อยฺยปุตฺโต อุเร สํวฑฺฒปุตฺโต วิย อโหสีติ. อถ กสฺมา น โรทสีติ. สาปิ อตฺตโน อโรทนการณํ กเถนฺตี:- [๙๓] "ยถาปิ พฺรเหฺม อุทกุมฺโภ ภินฺโน อปฺปฏิสนฺธิโย เอวํสมฺปทเมเวตํ โย เปตมนุโสจติ. [๙๔] ฑยฺหมาโน น ชานาติ ญาตีนํ ปริเทวิตํ ตสฺมา เอตํ น โรทามิ คโต โส ตสฺส ยา คตี"ติ คาถาทฺวยมาห. ตตฺถ ยถาปิ พฺรเหฺม อุทกุมฺโภ, ภินฺโน อปฺปฏิสนฺธิโยติ พฺราหฺมณ เสยฺยถาปิ อุทกฆโฏ มุคฺครปฺปหาราทินา ภินฺโน อปฺปฏิสนฺธิโย ปุน ปากติโก น โหติ. เสสเมตฺถ วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานตฺถเมว. สกฺโก เตสํ กถํ ๒- สุตฺวา ปสนฺนมานโส "สมฺมเทว ตุเมฺหหิ มรณสฺสติ ภาวิตา, อิโต ปฏฺฐาย น ตุเมฺหหิ กสิอาทิกรณกิจฺจํ อตฺถี"ติ เตสํ เคหํ สตฺตรตนภริตํ กตฺวา "อปฺปมตฺตา ทานํ เทถ, สีลํ รกฺขถ, อุโปสถกมฺมํ กโรถา"ติ โอวทิตฺวา อตฺตานญฺจ เตสํ นิเวเทตฺวา สกฏฺฐานเมว คโต. เตปิ พฺราหฺมณาทโย ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กโรนฺตา ยาวตายุกํ ฐตฺวา เทวโลเก อุปฺปชฺชึสุ. @เชิงอรรถ: ๑ ม. อนุจฺฉวิกํวสฺส ๒ สี.,อิ. ธมฺมกถํ สตฺถา อิมํ ชาตกํ อาหริตฺวา ตสฺส อุปาสกสฺส โสกสลฺลํ สมุทฺธริตฺวา อุปริ สจฺจานิ ปกาเสสิ, สจฺจปริโยสาเน อุปาสโก โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหีติ. อุรคเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตา. อิติ ขุทฺทกฏฺฐกถาย เปตวตฺถุสฺมึ ทฺวาทสวตฺถุปฏิมณฺฑิตสฺส ปฐมสฺส อุรควคฺคสฺส อตฺถสํวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ---------------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้า ๖๕-๗๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=1445&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=1445&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=97 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=3220 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=3410 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=3410 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]