ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลีอักษรไทย เปต.อ. (ปรมตฺถที.)

                     ๑๐๘. ๑๑. สุตฺตเปตวตฺถุวณฺณนา
     อหํ ปุเร ปพฺพชิตสฺส ภิกฺขุโนติ อิทํ สุตฺตเปตวตฺถุ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ?
     สาวตฺถิยา กิร อวิทูเร อญฺญตรสฺมึ คามเก อมฺหากํ สตฺถริ อนุปฺปนฺเนเยว
สตฺตนฺนํ วสฺสสตานํ อุปริ อญฺญตโร ทารโก เอกํ ปจฺเจกพุทฺธํ อุปฏฺฐหิ. ตสฺส
มาตา ตสฺมึ วยปฺปตฺเต ตสฺสตฺถาย สมานกุลโต อญฺญตรํ กุลธีตรํ อาเนสิ.
วิวาหทิวเสเยว จ โส กุมาโร สหาเยหิ สทฺธึ นฺหายิตุํ คโต อหินา ทฏฺโฐ กาลํ
อกาสิ, "ยกฺขคาเหนา"ติปิ วทนฺติ. โส ปจฺเจกพุทฺธสฺส อุปฏฺฐาเนน พหุํ กุสลกมฺมํ
กตฺวา ฐิโตปิ ตสฺสา ทาริกาย ปฏิพทฺธจิตฺตตาย วิมานเปโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ,
มหิทฺธิโก ปน อโหสิ มหานุภาโว.
     อถ โส ตํ ทาริกํ อตฺตโน วิมานํ เนตุกาโม "เกน นุ โข อุปาเยน
เอสา ทิฏฺฐธมฺมเวทนียกมฺมํ กตฺวา มยา สทฺธึ อิธ อภิรเมยฺยา"ติ ตสฺสา ทิพฺพโภค-
สมฺปตฺติยา อนุภวนเหตุํ วีมํสนฺโต ปจฺเจกพุทฺธํ จีวรกมฺมํ กโรนฺตํ ทิสฺวา
มนุสฺสรูเปน คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา "กึ ภนฺเต สุตฺตเกน อตฺโถ อตฺถี"ติ อาห. จีวรกมฺมํ
กโรมิ อุปาสกาติ. "เตนหิ ภนฺเต อสุกสฺมึ ฐาเน สุตฺตภิกฺขํ จรถา"ติ ตสฺสา
ทาริกาย เคหํ ทสฺเสสิ. ปจฺเจกพุทฺโธ ตตฺถ คนฺตฺวา ฆรทฺวาเร อฏฺฐาสิ. อถ
สา ปจฺเจกพุทฺธํ ตตฺถ ฐิตํ ทิสฺวา ๑- ปสนฺนมานสา "สุตฺตเกน เม อยฺโย อตฺถิโก"ติ
ญตฺวา เอกํ สุตฺตคุฬํ อทาสิ. อถ โส อมนุสฺโส มนุสฺสรูเปน ตสฺสา ทาริกาย
ฆรํ คนฺตฺวา ตสฺสา มาตรํ ยาจิตฺวา ตาย สทฺธึ กติปาหํ วสิตฺวา ตสฺสา
มาตุยา อนุคฺคหตฺถํ ตสฺมึ เคเห สพฺพภาชนานิ หิรญฺญสุวณฺณสฺส ปูเรตฺวา สพฺพตฺถ
อุปริ นามํ ลิขิ "อิทํ เทวทตฺติยํ ธนํ ๒- น เกนจิ คเหตพฺพนฺ"ติ, ตญฺจ ทาริกํ
คเหตฺวา อตฺตโน วิมานํ อคมาสิ. ตสฺสา มาตา ปหูตํ ธนํ ลภิตฺวา อตฺตโน
ญาตกานํ กปณทฺธิกาทีนญฺจ ทตฺวา อตฺตนา จ ปริภุญฺชิตฺวา กาลํ กโรนฺตี
"มม ธีตา อาคจฺฉติ เจ, อิทํ ธนํ ทสฺเสถา"ติ ญาตกานํ กเถตฺวา กาลมกาสิ.
@เชิงอรรถ:  ม. ปจฺเจกพุทฺธํ ทิสฺวา           ม. เทวทตฺติกธนํ
     ตโต สตฺตนฺนํ วสฺสสตานํ อจฺจเยน อมฺหากํ ภควติ โลเก อุปฺปชฺชิตฺวา
ปวตฺติตวรธมฺมจกฺเก อนุกฺกเมน สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต ตสฺสา อิตฺถิยา เตน อมนุสฺเสน
สทฺธึ วสนฺติยา อุกฺกณฺฐา อุปฺปชฺชิ. สา ตํ ๑- "สาธุ อยฺยปุตฺต มํ สกญฺเญว
เคหํ ปฏิเนหี"ติ วทนฺตี:-
         [๓๔๑] "อหํ ปุเร ปพฺพชิตสฺส ภิกฺขุโน
               สุตฺตํ อทาสึ อุปสงฺกมฺม ๒- ยาจิตา
               ตสฺส วิปาโก วิปุลผลูปลพฺภติ ๓-
               พหุกา ๔- จ เม อุปฺปชฺชเร ๕- วตฺถโกฏิโย.
         [๓๔๒] ปุปฺผาภิกิณฺณํ รมิตํ ๖- วิมานํ
               อเนกจิตฺตํ นรนาริเสวิตํ
               สาหํ ภุญฺชามิ จ ปารุปามิ จ
               ปหูตวิตฺตา น จ ตาว ขียติ.
         [๓๔๓] ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากมนฺวยา
               สุขญฺจ สาตญฺจ อิธูปลพฺภติ
               สาหํ คนฺตฺวา ปุนเทว มานุสํ
               กาหามิ ปุญฺญานิ นยยฺยปุตฺต มนฺ"ติ
อิมา คาถา อภาสิ.
    #[๓๔๑]  ตตฺถ "ปพฺพชิตสฺส ภิกฺขุโน"ติ อิทํ ปจฺเจกพุทฺธํ สนฺธาย วุตฺตํ.
โส หิ กามาธิมลานํ อตฺตโน สนฺตานโต อนวเสสโต ปพฺพาชิตตฺตา ปหีนตฺตา
ปรมตฺถโต "ปพฺพชิโต"ติ, ภินฺนกิเลสตฺตา "ภิกฺขู"ติ จ วตฺตพฺพตํ อรหติ. สุตฺตนฺติ
กปฺปาสิยสุตฺตํ. อุปสงฺกมฺมาติ มยฺหํ เคหํ อุปสงฺกมิตฺวา. ยาจิตาติ "อุทฺทิสฺส
อริยา
@เชิงอรรถ:  สี.,ม. ตํ อาห    สี.,อิ. อุปคมฺม. เอวมุปริปิ     ปาลิ. ผลูปลพฺภติ (สฺยา)
@ ปาลิ.,สี. พหู     สี. อุปปชฺชเร                ม. รมมิทํ
ติฏฺฐนฺติ, เอสา อริยาน ยาจนา"ติ ๑- เอวํ วุตฺตาย กายวิญฺญตฺติปโยคสงฺขาตาย
ภิกฺขาจริยาย ยาจิตา. ตสฺสาติ ตสฺส สุตฺตทานสฺส. วิปาโก วิปุลผลูปลพฺภตีติ
วิปุลผโล อุฬารอุทโย มหาอุทโย วิปาโก เอตรหิ อุปลพฺภติ ปจฺจนุภวียติ. พหุกาติ
อเนกา. วตฺถโกฏิโยติ วตฺถานํ โกฏิโย, อเนกสตสหสฺสปเภทานิ วตฺถานีติ ๒- อตฺโถ.
    #[๓๔๒] อเนกจิตฺตนฺติ นานาวิธจิตฺตกมฺมํ, อเนเกหิ วา มุตฺตามณิอาทีหิ
รตเนหิ วิจิตฺตรูปํ. นรนาริเสวิตนฺติ ปริจารกภูเตหิ นเรหิ นารีหิ จ อุปเสวิตํ.
สาหํ ภุญฺชามีติ สา อหํ ตํ วิมานํ ปริภุญฺชามิ. ปารุปามีติ อเนกาสุ วตฺถโกฏีสุ
อิจฺฉิติจฺฉิตํ นิวาเสมิ เจว ปริทหามิ จ. ปหูตวิตฺตาติ ปหูตวิตฺตูปกรณา มหทฺธนา
มหาโภคา. น จ ตาว ขียตีติ ตญฺจ วิตฺตํ น ขียติ, น ปริกฺขยํ ปริยาทานํ
คจฺฉติ.
    #[๓๔๓] ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากมนฺวยาติ ตสฺเสว สุตฺตทานมยปุญฺญกมฺมสฺส
อนฺวยา ปจฺจยา เหตุภาเวน วิปากภูตํ สุขํ อิฏฺฐมธุรสงฺขาตํ สาตญฺจ อิธ อิมสฺมึ
วิมาเน อุปลพฺภติ. คนฺตฺวา ปุนเทว มานุสนฺติ ปุน เอว มนุสฺสโลกํ อุปคนฺตฺวา.
กาหามิ ปุญฺญานีติ มยฺหํ สุขวิเสสนิปฺผาทกานิ ปุญฺญานิ กริสฺสามิ, เยสํ วา
มยา อยํ สมฺปตฺติ ลทฺธาติ อธิปฺปาโย. นยยฺยปุตฺต มนฺติ อยฺยปุตฺต มํ มนุสฺสโลกํ
นย, เนหีติ อตฺโถ.
     ตํ สุตฺวา โส อมนุสฺโส ตสฺสา ปฏิพทฺธจิตฺตตาย อนุกมฺปาย คมนํ
อนิจฺฉนฺโต:-
         [๓๔๔] "สตฺต ตุวํ วสฺสสตา อิธาคตา
               ชิณฺณา จ วุฑฺฒา จ ตหึ ภวิสฺสสิ
               สพฺเพว เต กาลกตา จ ญาตกา
               กึ ตตฺถ คนฺตฺวาน อิโต กริสฺสสี"ติ
คาถมาห.
@เชิงอรรถ:  ขุ.ชา. ๒๗/๑๐๒๖/๒๒๐ อิฏฺฐิเสนชาตก       ม. อเนกสตสหสฺสปมาณานีติ
     ตตฺถ สตฺตาติ วิภตฺติโลเปน นิทฺเทโส, นิสฺสกฺเก วา เอตํ ปจฺจตฺตวจนํ.
วสฺสสตาติ วสฺสสตโต, สตฺตหิ วสฺสสเตหิ อุทฺธํ ตุวํ อิธาคตา อิมํ วิมานํ อาคตา,
อิธาคตาย ตุยฺหํ สตฺต วสฺสสตานิ โหนฺตีติ อตฺโถ. ชิณฺณา จ วุฑฺฒา จ ตหึ
ภวิสฺสสีติ อิธ ทิพฺเพหิ อุตุอาหาเรหิ อุปถมฺภิตตฺตภาวา กมฺมานุภาเวน เอตฺตกํ
กาลํ ทหรากาเรเนว ฐิตา, อิโต ปน คตา กมฺมสฺส จ ปริกฺขีณตฺตา มนุสฺสานญฺจ
อุตุอาหารวเสน ชราชิณฺณา วโยวุฑฺฒา จ ตหึ มนุสฺสโลเก ภวิสฺสสิ. กินฺติ?
สพฺเพว เต กาลกตา จ ญาตกาติ ทีฆสฺส อทฺธุโน คตตฺตา ตว ญาตโยปิ
สพฺเพ เอว มตา, ตสฺมา อิโต เทวโลกโต ตตฺถ มนุสฺสโลกํ คนฺตฺวา กึ กริสฺสสิ,
อวเสสมฺปิ อายุญฺจ อิเธว เขเปหิ, อิธ วสาหีติ อธิปฺปาโย.
     เอวํ เตน วุตฺตา สา ตสฺส วจนํ อสทฺทหนฺตี ปุนเทว:-
         [๓๔๕] "สตฺเตว วสฺสานิ อิธาคตาย เม
               ทิพฺพญฺจ สุขญฺจ สมปฺปิตาย
               สาหํ คนฺตฺวา ปุนเรว ๑- มานุสํ
               กาหามิ ปุญฺญานิ นยยฺยปุตฺต มนฺ"ติ
คาถมาห.
     ตตฺถ สตฺเตว วสฺสานิ อิธาคตาย เมติ อยฺยปุตฺต มยฺหํ อิธาคตาย สตฺเตว
วสฺสานิ มญฺเญ วีติวตฺตานิ. สตฺต วสฺสสตานิ ทิพฺพสุขสมปฺปิตาย พหุมฺปิ กาลํ
คตํ อสลฺลกฺเขนฺตี เอวมาห.
     เอวํ ปน ตาย วุตฺโต โส วิมานเปโต นานปฺปการํ ตํ อนุสาสิตฺวา "ตฺวํ
อิทานิ สตฺตาหโต อุตฺตริ ตตฺถ น ชีวิสฺสสิ, ๒-  มาตุยา เต นิกฺขิตฺตํ มยา ทินฺนํ
ธนํ อตฺถิ, ตํ สมณพฺราหฺมณานํ ทตฺวา อิเธว อุปฺปตฺตึ ปตฺเถหี"ติ วตฺวา ตํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปุนเทว           สี.,อิ. อุทฺธํ น ชีวิสฺสสิ
พาหายํ คเหตฺวา คามมชฺเฌ ฐเปตฺวา "อิธาคเต อญฺเญปิ ชเน `ยถาพลํ ปุญฺญานิ
กโรถา'ติ โอวเทยฺยาสี"ติ วตฺวา คโต. เตน วุตฺตํ:-
         [๓๔๖] "โส ตํ คเหตฺวาน ปสยฺห พาหายํ
               ปจฺจานยิตฺวาน เถรึ สุทุพฺพลํ
               วชฺเชสิ `อญฺญมฺปิ ชนํ อิธาคตํ
               กโรถ ปุญฺญานิ สุขูปลพฺภตี'ติ "
     ตตฺถ โสติ โส วิมานเปโต. ตนฺติ ตํ อิตฺถึ. คเหตฺวาน ปสยฺห พาหายนฺติ
ปสยฺห เนตา วิย ๑- พาหายํ ตํ คเหตฺวา. ปจฺจานยิตฺวานาติ ตสฺสา ชาตสํวุฑฺฒคามํ
ปุนเทว อานยิตฺวา. เถรินฺติ ถาวรึ, ชิณฺณํ วุฑฺฒนฺติ อตฺโถ. สุทุพฺพลนฺติ
ชราชิณฺณตาย เอว สุฏฺฐุ ทุพฺพลํ. สา กิร ตโต วิมานโต อปคมนสมนนฺตรเมว
ชิณฺณา วุฑฺฒา มหลฺลิกา อทฺธคตา วโยอนุปฺปตฺตา อโหสิ. วชฺเชสีติ วเทยฺยาสิ.
วตฺตพฺพวจนาการญฺจ ทสฺเสตุํ "อญฺญมฺปิ ชนนฺ"ติอาทิ วุตฺตํ. ตสฺสตฺโถ:- ภทฺเท
ตฺวมฺปิ ปุญฺญํ กเรยฺยาสิ, อญฺญมฺปิ ชนํ อิธ ตว ทสฺสนตฺถาย อาคตํ "ภทฺรมุขา
อาทิตฺตํ สีสํ วา เจลํ วา อชฺฌุเปกฺขิตฺวาปิ ทานสีลาทีนิ ปุญฺญานิ กโรถาติ,
กเต จ ปุญฺเญ เอกํเสเนว ตสฺส ผลภูตํ สุขํ อุปลพฺภติ, น เอตฺถ สํสโย
กาตพฺโพ"ติ วเทยฺยาสิ โอวเทยฺยาสีติ.
     เอวญฺจ วตฺวา ตสฺมึ คเต สา อิตฺถี อตฺตโน ญาตกานํ วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา
เตสํ อตฺตานํ ชานาเปตฺวา เตหิ นิยฺยาทิตธนํ คเหตฺวา สมณพฺราหฺมณานํ ทานํ
เทนฺตี อตฺตโน สนฺติกํ อาคตาคตานํ:-
         [๓๔๗] "ทิฏฺฐา มยา อกเตน สาธุนา
               เปตา วิหญฺญนฺติ ตเถว มนุสฺสา
@เชิงอรรถ:  ม. ปสยฺหนฺโต วิย โส
               กมฺมญฺจ กตฺวา สุขเวทนียํ
               เทวา มนุสฺสา จ สุเข ฐิตา ปชา"ติ
คาถาย โอวาทํ อทาสิ.
     ตตฺถ อกเตนาติ อนิพฺพตฺติเตน อตฺตนา อนุปจิเตน. สาธุนาติ กุสลกมฺเมน,
อิตฺถมฺภูตลกฺขเณ กรณวจนํ. วิหญฺญนฺตีติ วิฆาตํ อาปชฺชนฺติ. สุขเวทนียนฺติ
สุขวิปากํ ปุญฺญกมฺมํ. สุเข ฐิตาติ สุเข ปติฏฺฐิตา. "สุเขธิตา"ติ วา ปาโฐ,
สุเขน อภิวุฑฺฒา ผีตาติ อตฺโถ. อยํ เหตฺถ อธิปฺปาโย:- ยถา เปตา ตเถว
มนุสฺสา อกเตน กุสเลน, กเตน จ อกุสเลน วิหญฺญมานา ขุปฺปิปาสาทินา วิฆาตํ
อาปชฺชนฺตา มหาทุกฺขํ อนุภวนฺตา ทิฏฺฐา มยา. สุขเวทนียํ ปน กมฺมํ กตฺวา
เตน กเตน กุสลกมฺเมน, อกเตน จ อกุสลกมฺเมน เทวมนุสฺสปริยาปนฺนา ปชา
สุเข ฐิตา ทิฏฺฐา มยา, อตฺตปจฺจกฺขเมตํ, ตสฺมา ปาปํ ทูรโตว ปริวชฺเชนฺตา
ปุญฺญกิริยาย ยุตฺตปยุตฺตา โหถาติ.
     เอวํ ปน โอวาทํ เทนฺตี สมณพฺราหฺมณาทีนํ สตฺตาหํ มหาทานํ ปวตฺเตตฺวา
สตฺตเม ทิวเส กาลํ กตฺวา ตาวตึเสสุ นิพฺพตฺติ. ภิกฺขู ตํ ปวตฺตึ ภควโต อาโรเจสุํ.
ภควา ตมตฺถํ อฏฺฐุปฺปตฺตึ กตฺวา สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสสิ, วิเสสโต จ
ปจฺเจกพุทฺเธสุ ปวตฺติตทานสฺส มหปฺผลตํ มหานิสํสตญฺจ ปกาเสสิ, ตํ สุตฺวา
มหาชโน วิคตมลมจฺเฉโร ทานาทิปุญฺญาภิรโต อโหสีติ.
                      สุตฺตเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       -------------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้า ๑๕๕-๑๖๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=3435&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=3435&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=108              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=3860              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=4022              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=4022              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]