ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลีอักษรไทย เปต.อ. (ปรมตฺถที.)

                   ๑๐๙. ๑๒. กณฺณมุณฺฑเปติวตฺถุวณฺณนา
     โสณฺณโสปานผลกาติ อิทํ สตฺถริ สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต กณฺณมุณฺฑเปตึ อารพฺภ
วุตฺตํ.
     อตีเต กิร กสฺสปพุทฺธกาเล กิมิลนคเร ๑- อญฺตโร อุปาสโก โสตาปนฺโน
ปญฺจหิ อุปาสกสเตหิ สทฺธึ สมานจฺฉนฺโท หุตฺวา อารามโรปนเสตุพนฺธนจงฺกมน-
กรณาทีสุ ปุญฺกมฺเมสุ ปสุโต หุตฺวา วิหรนฺโต สํฆสฺส วิหารํ กาเรตฺวา เตหิ
สทฺธึ กาเลน กาลํ วิหารํ คจฺฉติ. เตสํ ภริยาโยปิ อุปาสิกา หุตฺวา อญฺมญฺ
สมคฺคา มาลาคนฺธวิเลปนาทิหตฺถา กาเลน กาลํ วิหารํ คจฺฉนฺติโย อนฺตรามคฺเค
อารามสภาทีสุ วิสฺสมิตฺวา คจฺฉนฺติ.
     อเถกทิวสํ กติปยา ธุตฺตา เอกิสฺสา สภาย สนฺนิสินฺนา ตาสุ ตตฺถ วิสฺสมิตฺวา
คตาสุ ตาสํ รูปสมฺปตฺตึ ทิสฺวา ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา ตาสํ สีลาจารคุณสมฺปนฺนตํ
ตฺวา กถํ สมุฏฺาเปสุํ "โก เอตาสุ เอกิสฺสาปิ สีลเภทํ กาตุํ สมตฺโถ"ติ. ตตฺถ
อญฺตโร "อหํ สมตฺโถ"ติ อาห. เต เตน "สหสฺเสน อพฺภุตํ กโรมา"ติ อพฺภุตํ
อกํสุ. กเต ตว สหสฺสํ อเมฺหหิ เทยฺยํ, อกเต ตยา อมฺหากํ ทเทยฺยํ ๒-, โส ๓-
อเนเกหิ อุปาเยหิ วายมมาโน ๔- ตาสุ สภํ ๕-  อาคตาสุ สุมุญฺจิตํ สตฺตตนฺตึ
มธุรสฺสรํ วีณํ วาเทนฺโต มธุเรเนว สเรน กามปฏิสํยุตฺตคีตานิ คายนฺโต คีตสทฺเทน
ตาสุ อญฺตรํ อิตฺถึ สีลเภทํ ปาเปนฺโต อติจารินึ กตฺวา เต ธุตฺเต ๖- สหสฺสํ
ปราเชสิ. เต สหสฺสปราชิตา ๗- ตสฺสา สามิกสฺส อาโรเจสุํ. สามิโก ตํ ปุจฺฉิ ๘- "กึ
ตฺวํ เอวรูปา, ยถา เต ปุริสา อโวจุนฺ"ติ. สา "นาหํ อีทิสํ ชานามี"ติ
ปฏิกฺขิปิตฺวา ตสฺมึ อสทฺทหนฺเต สมีเป ิตํ สุนขํ ทสฺเสตฺวา สปถํ อกาสิ "สเจ มยา
ตาทิสํ ปาปกมฺมํ กตํ, อยํ ฉินฺนกณฺโณ กาฬสุนโข ตตฺถ ตตฺถ ภเว ชาตํ มํ ขาทตู"ติ.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. กิมฺพิลนคเร   ฉ.ม. อิเม ปาา น ทิสฺสนฺติ
@ สี. โส โลเภน ภเยน จ  สี. คายมาโน     ม. อาสนฺนํ
@ สี.,อิ. ปาเปตฺวา ตาย สทฺธึ วิปฺปฏิปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา เตหิ ธุตฺเตหิ
@ สี. เต เตน สหสฺเสน ปราชิตา   สี.,อิ. โส อสทฺทหนฺโต ตํ ปฏิปุจฺฉิ
อิตราปิ ปญฺจสตา อิตฺถิโย ตํ อิตฺถึ อติจารินึ ชานนฺตี "กึ อยํ ตถารูปํ ปาปํ
อกาสิ, อุทาหุ นากาสี"ติ โจทิตา "น มยํ เอวรูปํ ชานามา"ติ มุสา วตฺวา
"สเจ มยํ ชานาม, ภเว ภเว เอติสฺสาเยว ทาสิโย ภเวยฺยามา"ติ สปถํ อกํสุ.
     อถ สา อติจารินี อิตฺถี เตเนว วิปฺปฏิสาเรน ฑยฺหมานหทยา สุสฺสิตฺวา
นจิเรเนว กาลํ กตฺวา หิมวติ ปพฺพตราเช สตฺตนฺนํ มหาสรานํ อญฺตรสฺส
กณฺณมุณฺฑทหสฺส ตีเร วิมานเปตี หุตฺวา นิพฺพตฺติ, วิมานสามนฺตา จสฺสา
กมฺมวิปากานุภวนโยคฺคา เอกา โปกฺขรณี นิพฺพตฺติ. เสสา จ ปญฺจสตา อิตฺถิโย
กาลํ กตฺวา สปถกมฺมวเสน ตสฺสาเยว ทาสิโย หุตฺวา นิพฺพตฺตึสุ. สา ตตฺถ
ปุพฺเพ กตสฺส ปุญฺกมฺมสฺส ผเลน ทิวสภาคํ ทิพฺพสมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวา อฑฺฒรตฺเต
ปาปกมฺมพลสญฺโจทิตา สยนโต อุฏฺหิตฺวา โปกฺขรณิตีรํ คจฺฉติ. ตตฺถ คตํ
คชโปตกปฺปมาโณ เอโก กาฬสุนโข เภรวรูโป ฉินฺนกณฺโณ ติขิณายตกถินทาโ
สุวิปฺผุลิตขทิรงฺคารปุญฺชสทิสนยโน นิรนฺตรปฺปวตฺตวิชฺชุลตาสงฺฆาตสทิสชิโวฺห
กถินติขิณนโข ขรายตทุพฺพณฺณโลโม ตโต อาคนฺตฺวา ตํ ภูมิยํ นิปาเตตฺวา
อติสยชิฆจฺฉาภิภูโต วิย ปสยฺห ขาทนฺโต อฏฺิสงฺขลิกมตฺตํ กตฺวา ทนฺเตหิ คเหตฺวา
โปกฺขรณิยํ ขิปิตฺวา อนฺตรธายติ. สา จ ตตฺถ ปกฺขิตฺตสมนนฺตรเมว ปกติรูปธารินี
หุตฺวา วิมานํ อภิรุยฺห สยเน นิปชฺชติ. อิตรา ปน ตสฺสา ทาสพฺยเมว ทุกฺขํ
อนุภวนฺติ. เอวํ ตาสํ ตตฺถ วสนฺตีนํ ปญฺาสาธิกานิ ปญฺจ วสฺสสตานิ วีติวตฺตานิ.
     อถ ตาสํ ปุริเสหิ วินา ทิพฺพสมฺปตฺตึ อนุภวนฺตีนํ อุกฺกณฺา อเหสุํ. ตตฺถ
จ กณฺณมุณฺฑทหโต นิคฺคตา ปพฺพตวิวเรน อาคนฺตฺวา คงฺคํ นทึ อนุปวิฏฺา
เอกา นที อตฺถิ, ตาสญฺจ วสนฏฺานสมีเป เอโก ทิพฺพผเลหิ อมฺพรุกฺเขหิ
ปนสลพุชาทีหิ จ อุปโสภิโต อารามสทิโส อรญฺปฺปเทโส อตฺถิ. ตา เอวํ สมจินฺเตสุํ
"หนฺท มยํ อิมานิ อมฺพผลานิ อิมิสฺสา นทิยา ปกฺขิปิสฺสาม, อปฺเปว นาม
อิมํ ผลํ ทิสฺวา ผลโลเภน โกจิเทว ปุริโส อิธาคจฺเฉยฺย, เตน สทฺธึ รมิสฺสามาติ.
ตา ตถา อกํสุ. ตาหิ ปน ปกฺขิตฺตานิ อมฺพผลานิ กานิจิ ตาปสา คณฺหึสุ,
กานิจิ วนจรกา, กานิจิ กากา วิลุชฺชึสุ, กานิจิ ตีเร ลคฺคึสุ. เอกํ ปน คงฺคาย
โสตํ ปตฺวา อนุกฺกเมน พาราณสึ สมฺปาปุณิ.
     เตน จ สมเยน พาราณสิราชา โลหชาลปริกฺขิตฺเต คงฺคาชเล นฺหายติ.
อถ ตํ ผลํ นทิโสเตน วุยฺหมานํ อนุกฺกเมน อาคนฺตฺวา โลหชาเล ลคฺคิ. ตํ
วณฺณคนฺธรสสมฺปนฺนํ มหนฺตํ ทิพฺพํ อมฺพผลํ ทิสฺวา ราชปุริสา รญฺโ อุปเนสุํ.
ราชา ตสฺส เอกเทสํ คเหตฺวา วีมํสนตฺถาย เอกสฺส พนฺธนาคาเร ปิตสฺส
วชฺฌโจรสฺส ขาทิตุํ อทาสิ. โส ตํ ขาทิตฺวา "เทว มยา เอวรูปํ น ขาทิตปุพฺพํ,
ทิพฺพมิทํ มญฺเ อมฺพผลนฺ"ติ อาห. ราชา ปุนปิ ตสฺส เอกํ ขณฺฑํ อทาสิ,
โส ตํ ขาทิตฺวา วิคตวลิตปลิโต อติวิย มโนหรรูโป โยพฺพเน ิโต วิย อโหสิ.
ตํ ทิสฺวา ราชา อจฺฉริยพฺภุตชาโต ตํ อมฺพผลํ ปริภุญฺชิตฺวา สรีเร วิเสสํ ลภิตฺวา
มนุสฺเส ปุจฺฉิ "กตฺถ เอวรูปานิ ทิพฺพอมฺพผลานิ สํวิชฺชนฺตี"ติ. มนุสฺสา
เอวมาหํสุ "หิมวนฺเต กิร เทว ปพฺพตราเช"ติ. สกฺกา ปน ตานิ ๑- อาเนตุนฺติ.
วนจรกา เทว ชานนฺตีติ.
     ราชา วนจรเก ปกฺโกสาเปตฺวา เตสํ ตมตฺถํ อาจิกฺขิตฺวา เตหิ สมฺมนฺเตตฺวา
ทินฺนสฺส เอกสฺส วนจรกสฺส กหาปณสหสฺสํ ทตฺวา ตํ วิสฺสชฺเชสิ "คจฺฉ สีฆํ
ตํ เม อมฺพผลํ อาเนหี"ติ. โส ตํ กหาปณสหสฺสํ ปุตฺตทารสฺส ทตฺวา ปาเถยฺยํ
คเหตฺวา ปฏิคงฺคํ กณฺณมุณฺฑทหาภิมุโข คนฺตฺวา มนุสฺสปถํ อติกฺกมิตฺวา
กณฺณมุณฺฑทหโต โอรํ สฏฺิโยชนปฺปมาเณ ปเทเส เอกํ ตาปสํ ทิสฺวา เตน
อาจิกฺขิตมคฺเคน คจฺฉนฺโต ปุน ตึสโยชนปฺปมาเณ ปเทเส เอกํ ตาปสํ ทิสฺวา เตน
อาจิกฺขิตมคฺเคน คจฺฉนฺโต ปุน ปณฺณรสโยชนปฺปมาเณ าเน อญฺ ตาปสํ ทิสฺวา ตสฺส
อตฺตโน อาคมนการณํ ๒- กเถสิ, ตาปโส ตํ อนุสาสิ "อิโต ปฏฺาย อิมํ มหาคงฺคํ
ปหาย อิมํ ขุทฺทกนทึ นิสฺสาย ปฏิโสตํ คจฺฉนฺโต ยทา ปพฺพตวิวรํ ปสฺสสิ,
@เชิงอรรถ:  ก. กาจิ          สี. อาคมนาการํ
ตทา รตฺติยํ อุกฺกํ คเหตฺวา ปวิเสยฺยาสิ. อยญฺจ นที รตฺติยํ นปฺปวตฺตติ, เตน
เต คมนโยคฺคา โหติ, กติปยโยชนาติกฺกเมน เต อมฺเพ ปสฺสิสฺสสี"ติ. โส ตถา
กตฺวา อุทยนฺเต สูริเย วิวิธรตนรํสิชาลปชฺโชติตภูมิภาคํ
ผลภาราวนตสาขาวิตานตรุคโณปโสภิตํ นานาวิธวิหงฺคคณูปกูชิตํ อติวิย มโนหรํ อมฺพวนํ
สมฺปาปุณิ.
     อถ นํ ตา อมนุสฺสิตฺถิโย ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา "เอส มม ปริคฺคโห ๑-,
เอส มม ปริคฺคโห"ติ อุปธาวึสุ. โส ปน ตาหิ สทฺธึ ตตฺถ ทิพฺพสมฺปตฺตึ
อนุภวิตุํ โยคฺคสฺส ปุญฺกมฺมสฺส อกตตฺตา ตา ทิสฺวาว ภีโต วิรวนฺโต ปลายิตฺวา
อนุกฺกเมน พาราณสึ ปตฺวา ตํ ปวตฺตึ รญฺโ อาโรเจสิ. ราชา ตํ สุตฺวา
ตา อิตฺถิโย ทฏฺุํ อมฺพผลานิ จ ปริภุญฺชิตุํ สญฺชาตาภิลาโส รชฺชภารํ อมจฺเจสุ
อาโรเปตฺวา มิควาปเทเสน สนฺนทฺธธนุกลาโป ขคฺคํ พนฺธิตฺวา กติปยมนุสฺสปริวาโร
เตเนว วนจรเกน ทสฺสิตมคฺเคน คนฺตฺวา กติปยโยชนนฺตเร าเน มนุสฺเสปิ เปตฺวา
วนจรกเมว คเหตฺวา อนุกฺกเมน คนฺตฺวา ตมฺปิ ตโต นิวตฺตาเปตฺวา อุทยนฺเต
ทิวากเร อมฺพวนํ ปาวิสิ. อถ นํ ตา อิตฺถิโย อภินวอุปฺปนฺนมิว เทวปุตฺตํ ทิสฺวา ๒-
ปจฺจุคฺคนฺตฺวา "ราชา"ติ ตฺวา สญฺชาตสิเนหพหุมานา สกฺกจฺจํ นฺหาเปตฺวา
ทิพฺเพหิ วตฺถาลงฺการมาลาคนฺธวิเลปเนหิ สุมณฺฑิตปสาธิตํ กตฺวา วิมานํ อาโรเปตฺวา
นานคฺครสํ ทิพฺพโภชนํ โภเชตฺวา ตสฺส อิจฺฉานุรูปํ ปยิรุปาสึสุ.
     อถ ทิยฑฺฒวสฺสสเต อติกฺกนฺเต ๓- ราชา อฑฺฒรตฺติสมเย อุฏฺหิตฺวา นิสินฺโน
ตํ อติจารินึ เปตึ โปกฺขรณิตีรํ คจฺฉนฺตึ ทิสฺวา "กึ นุ โข เอสา อิมาย
เวลาย คจฺฉตี"ติ วีมํสิตุกาโม อนุพนฺธิ. อถ นํ ตตฺถ คตํ สุนเขน ขชฺชมานํ
ทิสฺวา "กึ นุ โข อิทนฺ"ติ อชานนฺโต ตโย จ ทิวเส วีมํสิตฺวา "เอโส เอติสฺสา
ปจฺจามิตฺโต ภวิสฺสตี"ติ นิสิเตน อุสุนา วิชฺฌิตฺวา ชีวิตา โวโรเปตฺวา ตญฺจ
อิตฺถึ โปเถตฺวา โปกฺขรณึ โอตาเรตฺวา ๔- ปฏิลทฺธปุริมรูปํ ทิสฺวา:-
@เชิงอรรถ:  ม. ปุริสปริคฺคโห. เอวมุปริปิ
@ ม. ตา สูรยุวติสทิสรูปโสภาภรณา อมนุสฺสิตฺถิโย
@ ม. เอวํ ทฺวีสุ วสฺสสเตสุ อติกฺกมนฺเตสุ   ม. โอคาเหตฺวา
         [๓๔๘] "โสณฺณโสปานผลกา              โสณฺณวาลุกสนฺถตา
               ตตฺถ โสคนฺธิยา วคฺคู             สุจิคนฺธา มโนรมา.
         [๓๔๙] นานารุกฺเขหิ สญฺฉนฺนา            นานาคนฺธสเมริตา
               นานาปทุมสญฺฉนฺนา               ปุณฺฑรีกสโมหตา. ๑-
         [๓๕๐] สุรภึ สมฺปวายนฺติ                มนุญฺา มาลุเตริตา
               หํสโกญฺจาภิรุทา จ               จกฺกวกฺกาภิกูชิตา.
         [๓๕๑] นานาทิชคณากิณฺณา               นานาสรคณายุตา
               นานาผลธรา รุกฺขา              นานาปุปฺผธรา วนา.
         [๓๕๒] น มนุสฺเสสุ อีทิสํ                นครํ ยาทิสํ อิทํ
               ปาสาทา พหุกา ตุยฺหํ             โสวณฺณรูปิยามยา
               ททฺทลฺลมานา อาเภนฺติ            สมนฺตา จตุโร ทิสา.
         [๓๕๓] ปญฺจ ทาสิสตา ตุยฺหํ              ยา เตมา ปริจาริกา
               ตา กมฺพุกายูรธรา ๒-            กญฺจนาเวฬภูสิตา.
         [๓๕๔] ปลฺลงฺกา พหุกา ตุยฺหํ             โสวณฺณรูปิยามยา
               กทลิมิคสญฺฉนฺนา                 สชฺชา โคนกสนฺถตา.
         [๓๕๕] ยตฺถ ตุวํ วาสูปคตา              สพฺพกามสมิทฺธินี
               สมฺปตฺตายฑฺฒรตฺตาย              ตโต อุฏฺาย คจฺฉสิ.
         [๓๕๖] อุยฺยานภูมึ คนฺตฺวาน              โปกฺขรญฺา สมนฺตโต
               ตสฺสา ตีเร ตุวํ าสิ             หริเต สทฺทเล สุเภ.
         [๓๕๗] ตโต เต กณฺณมุณฺโฑ สุนโข         องฺคมงฺคานิ ขาทติ
               ยทา จ ขายิตา อาสิ             อฏฺิสงฺขลิกา กตา
               โอคาหสิ โปกฺขรณึ               โหติ กาโย ยถา ปุเร.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปุณฺฑรีกสโมตตา          สี.,อิ. กากมฺพุเกยูรธรา
         [๓๕๘] ตโต ตฺวํ องฺคปจฺจงฺคี             สุจารุ ปิยทสฺสนา
               วตฺเถน ปารุปิตฺวาน              อายาสิ มม สนฺติกํ.
         [๓๕๙] กึ นุ กาเยน วาจาย             มนสา ทุกฺกฏํ กตํ
               กิสฺสกมฺมวิปาเกน                กณฺณมุณฺโฑ สุนโข ตว ๑-
               องฺคมงฺคานิ ขาทตี"ติ
ทฺวาทสหิ คาถาหิ ตํ ตสฺสา ปวตฺตึ ปฏิปุจฺฉิ.
     #[๓๔๘] ตตฺถ โสณฺณโสปานผลกาติ สุวณฺณมยโสปานผลกา. โสณฺณวาลุกสนฺถตาติ
สมนฺตโต สุวณฺณมยาหิ วาลุกาหิ สนฺถตา. ตตฺถาติ โปกฺขรณิยํ.
โสคนฺธิยาติ โสคนฺธิกา. วคฺคูติ สุนฺทรา รุจิรา. สุจิคนฺธาติ มนุญฺคนฺธา.
    #[๓๔๙] นานาคนฺธสเมริตาติ นานาวิธสุรภิคนฺธวเสน คนฺธวายุนา สมนฺตโต
เอริตา. นานาปทุมสญฺฉนฺนาติ นานาวิธรตฺตปทุมสญฺฉาทิตสลิลตลา.
ปุณฺฑรีกสโมตตาติ เสตปทุเมหิ จ สโมกิณฺณา.
    #[๓๕๐] สุรภึ สมฺปวายนฺตีติ สมฺมเทว สุคนฺธํ วายติ ๒- โปกฺขรณีติ อธิปฺปาโย.
หํสโกญฺจาภิรุทาติ หํเสหิ จ โกญฺเจหิ จ อภินาทิตา.
    #[๓๕๑] นานาทิชคณากิณฺณาติ ๓- นานาทิชคณากิณฺณา. นานาสรคณายุตาติ
นานาวิธวิหงฺคมาภิรุทสมูหยุตฺตา. นานาผลธราติ นานาวิธผลธาริโน สพฺพกาลํ
วิวิธผลภารนมิตสาขตฺตา. นานาปุปฺผธรา วนาติ นานาวิธสุรภิกุสุมทายิกานิ วนานีติ
อตฺโถ. ลิงฺควิปลฺลาเสน หิ "วนา"ติ วุตฺตํ.
    #[๓๕๒] น มนุสฺเสสุ อีทิสํ นครนฺติ ยาทิสํ ตว อิทํ นครํ, อีทิสํ มนุสฺเสสุ
นตฺถิ, มนุสฺสโลเก น อุปลพฺภตีติ อตฺโถ. รูปิยามยาติ รชตมยา. ททฺทลฺลมานาติ
อติวิย วิโรจมานา. อาเภนฺตีติ โสภยนฺติ. สมนฺตา จตุโร ทิสาติ สมนฺตโต จตสฺโสปิ
ทิสาโย.
@เชิงอรรถ:  สี.,ม. กณฺณมุณฺโฑ จ สุนโข     อิ.,ม. วายนฺติ   สี. นานาทิชคณายุตาติ
    #[๓๕๓] ยา เตมาติ ยา เต อิมา. ปริจาริกาติ เวยฺยาวจฺจการินิโย. ตาติ
ตา ปริจาริกาโย. กมฺพุกายูรธราติ สงฺขวลยกายูรวิภูสิตา. กญฺจนาเวฬภูสิตาติ
สุวณฺณวฏํสกสมลงฺกตเกสหตฺถา.
    #[๓๕๔] กทลิมิคสญฺฉนฺนาติ กทลิมิคจมฺมปจฺจตฺถรณตฺถตา. สชฺชาติ สชฺชิตา
สยิตุํ ยุตฺตรูปา. โคนกสนฺถตาติ ทีฆโลมเกน โกชเวน สนฺถตา.
    #[๓๕๕] ยตฺถาติ ยสฺมึ ปลฺลงฺเก. วาสูปคตาติ วาสํ อุปคตา, สยิตาติ อตฺโถ.
สมปตฺตายฑฺฒรตฺตายาติ อฑฺฒรตฺติยา อุปคตาย. ตโตติ ปลฺลงฺกโต.
    #[๓๕๖] โปกฺขรญฺาติ โปกฺขรณิยา. หริเตติ นีเล. สทฺทเลติ ตรุณติณสญฺฉนฺเน.
สุเภติ สุทฺเธ. สุเภติ วา ตสฺสา อาลปนํ. ภทฺเท สมนฺตโต หริเต
สทฺทเล ตสฺสา โปกฺขรณิยา ตีเร ตฺวํ คนฺตฺวาน าสิ ติฏฺสีติ โยชนา.
    #[๓๕๗] กณฺณมุณฺโฑติ ขณฺฑิตกณฺโณ ฉินฺนกณฺโณ. ขายิตา อาสีติ ขาทิตา
อโหสิ. อฏฺิสงฺขลิกา กตาติ อฏฺิสงฺขลิกมตฺตา กตา. ยถา ปุเรติ สุนเขน ขาทนโต
ปุพฺเพ วิย.
    #[๓๕๘] ตโตติ โปกฺขรณึ โอคาหนโต ปจฺฉา. องฺคปจฺจงฺคีติ
ปริปุณฺณสพฺพงฺคปจฺจงฺควตี. สุจารูติ สุฏฺุ มโนรมา. ปิยทสฺสนาติ ทสฺสนียา.
อายาสีติ อาคจฺฉสิ.
     เอวํ เตน รญฺา ปุจฺฉิตา สา เปตี อาทิโต ปฏฺาย อตฺตโน ปวตฺตึ
ตสฺส กเถนฺตี:-
         [๓๖๐] "กิมิลายํ ๑- คหปติ          สทฺโท อาสิ อุปาสโก
               ตสฺสาหํ ภริยา อาสึ          ทุสฺสีลา อติจารินี.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. กิมฺพิลายํ. เอวมุปริปิ
         [๓๖๑] โส มํ อติจรมานาย ๑-       สามิโก เอตทพฺรวิ
              `เนตํ ฉนฺนํ ปติรูปํ ๒-         ยํ ตฺวํ อติจราสิ มํ'.
         [๓๖๒] สาหํ โฆรญฺจ สปถํ           มุสาวาทญฺจ ภาสิสํ
              `นาหํ ตํ อติจรามิ            กาเยน อุท เจตสา.
         [๓๖๓] สจาหํ ตํ อติจรามิ           กาเยน อุท เจตสา
               กณฺณมุณฺโฑยํ ๓- สุนโข        องฺคมงฺคานิ ขาทตุ'
         [๓๖๔] ตสฺส กมฺมสฺส วิปากํ          มุสาวาทสฺส จูภยํ
               สตฺเตว วสฺสสตานิ ๔-        อนุภูตํ ยโต หิ เม
               กณฺณมุณฺโฑ จ สุนโข          องฺคมงฺคานิ ขาทตี"ติ
ปญฺจ คาถา อาห.
    #[๓๖๐-๓๖๑] ตตฺถ กิมิลายนฺติ เอวํนามเก นคเร. อติจารินีติ ภริยา หิ
ปตึ อติกฺกมฺม จรณโต "อติจารินี"ติ วุจฺจติ. อติจรมานาย มยิ โส สามิโก
มํ เอตทพฺรวีติ โยชนา. เนตํ ฉนฺนนฺติอาทิ วุตฺตาการทสฺสนํ. ตตฺถ เนตํ ฉนฺนนฺติ
น เอตํ ยุตฺตํ. น ปติรูปนฺติ ตสฺเสว เววจนํ. ยนฺติ กิริยาปรามสนํ. อติจราสีติ
อติจรสิ, อยเมว วา ปาโ. ยํ มํ ตฺวํ อติจรสิ, ตตฺถ ยํ อติจรณํ, เนตํ
ฉนฺนํ เนตํ ปติรูปนฺติ อตฺโถ.
    #[๓๖๒-๓๖๔] โฆรนฺติ ทารุณํ. สปถนฺติ สปนํ. ภาสิสนฺติ อภาสึ. สจาหนฺติ
สเจ อหํ. ตนฺติ ตฺวํ. ตสฺส กมฺมสฺสาติ ตสฺส ปาปกมฺมสฺส ทุสฺสีลฺยกมฺมสฺส.
มุสาวาทสฺส จาติ "นาหํ ตํ อติจรามี"ติ วุตฺตมุสาวาทสฺส จ. อุภยนฺติ อุภยสฺส
วิปากํ. อนุภูตนฺติ อนุภูยมานํ มยาติ อตฺโถ. ยโตติ ยโต ปาปกมฺมโต.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. เอวํ อติจรมานาย       สี. ฉนฺนํ น ปฏิรูปํ
@ สี.,อิ. อยํ กณฺณมุณฺโฑ          สี. สตฺต วสฺสสตานิ จ
เอวญฺจ ปน วตฺวา เตน อตฺตโน กตํ อุปการํ กิตฺเตนฺตี:-
         [๓๖๕] "ตฺวญฺจ เทว พหุกาโร        อตฺถาย เม อิธาคโต
               สุมุตฺตาหํ กณฺณมุณฺฑสฺส         อโสกา อกุโตภยา.
         [๓๖๖] ตาหํ เทว นมสฺสามิ          ยาจามิ ปญฺชลีกตา
               ภุช อมานุเส กาเม         รม เทว มยา สหา"ติ
เทฺว คาถา อาห. ตตฺถ เทวาติ ราชานํ อาลปติ. กณฺณมุณฺฑสฺสาติ กณฺณมุณฺฑโต.
นิสฺสกฺเก หิ อิทํ สามิวจนํ. อถ ราชา ตตฺถ วาเสน นิพฺพินฺนมานโส คมนชฺฌาสยํ
ปกาเสสิ. ตํ สุตฺวา เปตี รญฺโ ปฏิพทฺธจิตฺตา ตตฺเถวสฺส วาสํ ยาจนฺตี "ตาหํ
เทว นมสฺสามี"ติ คาถมาห.
     ปุน ราชา เอกํเสน นครํ คนฺตุกาโมว หุตฺวา อตฺตโน อชฺฌาสยํ
ปเวเทนฺโต:-
         [๓๖๗] "ภุตฺตา อมานุสา กามา ๑-    รมิโตมฺหิ ตยา สห
               ตาหํ สุภเค ยาจามิ          ขิปฺปํ ปฏินยาหิ มนฺ"ติ
โอสานคาถํ อาห. ตตฺถ ตาหนฺติ ตํ อหํ. สุภเคติ สุภคยุตฺเต. ปฏินยาหิ มนฺติ
มยฺหํ นครเมว มํ ปฏิเนหิ. เสสํ สพฺพตฺถ ปากฏเมว.
     อถ สา วิมานเปตี รญฺโ วจนํ สุตฺวา วิโยคํ อสหมานา โสกาตุรตาย
พฺยากุลหทยา เวธมานสรีรา นานาวิเธหิ อุปาเยหิ ยาจิตฺวาปิ ตํ ตตฺถ วาเสตุํ
อสกฺโกนฺตี พหูหิ มหารเหหิ รตเนหิ สทฺธึ ราชานํ นครํ เนตฺวา ปาสาทํ
อาโรเปตฺวา กนฺทิตฺวา ปริเทวิตฺวา อตฺตโน วสนฏฺานเมว คตา. ราชา ปน
ตํ ทิสฺวา สญฺชาตสํเวโค ทานาทีนิ ปุญฺกมฺมานิ กตฺวา สคฺคปรายโน อโหสิ.
อถ อมฺหากํ ภควติ โลเก อุปฺปชฺชิตฺวา ปวตฺติตวรธมฺมจกฺเก อนุกฺกเมน สาวตฺถิยํ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. ภุตฺวา อมานุเส กาเม
วิหรนฺเต เอกทิวสํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ปพฺพตจาริกํ จรมาโน ตํ อิตฺถึ
สปริวารํ ทิสฺวา ตาย กตกมฺมํ ปุจฺฉิ, สา อาทิโต ปฏฺาย สพฺพํ เถรสฺส
กเถสิ, เถโร ตาสํ ธมฺมํ เทเสสิ, ตํ ปวตฺตึ เถโร ภควโต อาโรเจสิ, ภควา
ตมตฺถํ อฏฺุปฺปตฺตึ กตฺวา สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสสิ, มหาชโน ปฏิลทฺธสํเวโค
ปาปโต โอรมิตฺวา ทานาทีนิ ปุญฺกมฺมานิ กตฺวา สคฺคปรายโน อโหสีติ.
                    กณฺณมุณฺฑเปติวตฺถุวณฺณนา นิฏฺิตา.
                       ------------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้า ๑๖๑-๑๗๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=3570&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=3570&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=109              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=3888              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=4053              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=4053              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]