ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลีอักษรไทย เปต.อ. (ปรมตฺถที.)

                     ๑๑๕. ๕. กุมารเปตวตฺถุวณฺณนา
     อจฺเฉรรูปํ สุคตสฺส ญาณนฺติ อิทํ กุมารเปตวตฺถุ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ?
     สาวตฺถิยํ กิร พหู อุปาสกา ธมฺมคณา หุตฺวา นคเร มหนฺตํ มณฺฑปํ
กาเรตฺวา ตํ นานาวณฺเณหิ วตฺเถหิ อลงฺกริตฺวา กาลสฺเสว สตฺถารํ ภิกฺขุสํฆญฺจ
นิมนฺเตตฺวา มหารหวรปจฺจตฺถรณตฺถเตสุ อาสเนสุ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสํฆํ
นิสีทาเปตฺวา คนฺธปุปฺผาทีหิ ปูเชตฺวา มหาทานํ ปวตฺเตนฺติ. ตํ ทิสฺวา อญฺญตโร
มจฺเฉรมลปริยุฏฺฐิตจิตฺโต ปุริโส ตํ สกฺการํ อสหมาโน เอวมาห "วรเมตํ สพฺพํ
สงฺการกูเฏ ฉฑฺฑิตํ, น เตฺวว อิเมสํ มุณฺฑกานํ ทินฺนนฺ"ติ. ตํ สุตฺวา อุปาสกา
สํวิคฺคมานสา "ภาริยํ วต อิมินา ปุริเสน ปาปํ ปสุตํ, เยน เอวํ พุทฺธปฺปมุเข
ภิกฺขุสํเฆ อปรทฺธนฺ"ติ ตมตฺถํ ตสฺส มาตุยา อาโรเจตฺวา "คจฺฉ ตฺวํ สสาวกสํฆํ
ภควนฺตํ ขมาเปหี"ติ อาหํสุ. สา "สาธู"ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา ปุตฺตํ สนฺตชฺเชนฺตี
สญฺญาเปตฺวา ภควนฺตํ ภิกฺขุสํฆญฺจ อุปสงฺกมิตฺวา ปุตฺเตน กตอจฺจยํ ทสฺเสนฺตี
ขมาเปตฺวา ภควโต ภิกฺขุสํฆสฺส จ สตฺตาหํ ยาคุทาเนน ปูชํ อกาสิ. ตสฺสา
ปุตฺโต นจิรสฺเสว กาลํ กตฺวา กิลิฏฺฐกมฺมูปชีวินิยา คณิกาย กุจฺฉิยํ นิพฺพตฺติ,
สา จ นํ ชาตมตฺตํเยว "ทารโก"ติ ญตฺวา สุสาเน ฉฑฺฑาเปสิ. โส ตตฺถ
อตฺตโน ปุญฺญพเลเนว คหิตารกฺโข เกนจิ อนุปทฺทุโต มาตุ องฺเก วิย สุขํ สุปิ.
เทวตา ตสฺส อารกฺขํ คณฺหึสูติ จ วทนฺติ.
     อถ ภควา ปจฺจูสสมเย มหากรุณาสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย พุทฺธจกฺขุนา โลกํ
โวโลเกนฺโต ตํ ทารกํ สิวถิกาย ฉฑฺฑิตํ ทิสฺวา สูริยุคฺคมนเวลาย สิวถิกํ อคมาสิ.
"สตฺถา อิธาคโต, การเณเนตฺถ ภวิตพฺพนฺ"ติ มหาชโน สนฺนิปติ. ภควา สนฺนิปติต-
ปริสาย "นายํ ทารโก โอญฺญาตพฺโพ, ๑-  ยทิปิ อิทานิ สุสาเน ฉฑฺฑิโต อนาโถ
ฐิโต, อายตึ ปน ทิฏฺเฐว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ อุฬารสมฺปตฺตึ ปฏิลภิสฺสตี"ติ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. โอมโก ญาตพฺโพ
วตฺวา เตหิ มนุสฺเสหิ "กึ นุ โข ภนฺเต อิมินา ปุริมชาติยํ กตํ กมฺมนฺ"ติ
ปุฏฺโฐ:-
                "พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส
                 ปูชํ อกาสิ ชนตา อุฬารํ
                 ตตฺรสฺส จิตฺตสฺสหุ อญฺญถตฺตํ
                 วาจํ อภาสิ ผรุสํ อสพฺภนฺ"ติ
อาทินา นเยน ทารเกน กตกมฺมํ อายตึ ปตฺตพฺพํ สมฺปตฺติญฺจ ปกาเสตฺวา
สนฺนิปติตาย ปริสาย อชฺฌาสยานุรูปํ ธมฺมํ กเถตฺวา อุปริ สามุกฺกํสิกํ ธมฺมเทสนํ
อกาสิ. สจฺจปริโยสาเน จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ, ตญฺจ
ทารกํ อสีติโกฏิวิภโว เอโก กุฏุมฺพิโก ภควโต สมฺมุขาว "มยฺหํ ปุตฺโต"ติ อคฺคเหสิ.
ภควา "เอตฺตเกน อยํ ทารโก รกฺขิโต, มหาชนสฺส จ อนุคฺคโห กโต"ติ วิหารํ
อคมาสิ.
     โส อปเรน สมเยน ตสฺมึ กุฏุมฺพิเก กาลงฺกเต เตน นิยฺยาทิตํ ธนํ ปฏิปชฺชิตฺวา
กุฏุมฺพํ สณฺฐเปนฺโต ตสฺมึ นคเรเยว มหาวิภโว คหปติ หุตฺวา ทานาทินิรโต
อโหสิ. อเถกทิวสํ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ "อโห นูน สตฺถา สตฺเตสุ
อนุกมฺปโก, โสปิ นาม ทารโก ตทา อนาโถ ฐิโต เอตรหิ มหตึ สมฺปตฺตึ
ปจฺจนุภวติ, อุฬารานิ จ ปุญฺญานิ กโรตี"ติ. ตํ สุตฺวา สตฺถา "น ภิกฺขเว
ตสฺส เอตฺตกาว สมฺปตฺติ, อถ โข อายุปริโยสาเน ตาวตึสภวเน สกฺกสฺส เทวรญฺโญ
ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติสฺสติ, มหตึ ทิพฺพสมฺปตฺตึ จ ปฏิลภิสฺสตี"ติ พฺยากาสิ.
ตํ สุตฺวา ภิกฺขุ จ มหาชโน จ "อิทํ กิร การณํ ทิสฺวา ทีฆทสฺสี ภควา
ชาตมตฺตสฺเสวสฺส อามกสุสาเน ฉฑฺฑิตสฺส ตตฺถ คนฺตฺวา สงฺคหํ อกาสี"ติ สตฺถุ
ญาณวิเสสํ โถเมตฺวา ตสฺมึ อตฺตภาเว ตสฺส ปวตฺตึ กเถสุํ. ตมตฺถํ ทีเปนฺตา
สงฺคีติการา:-
         [๔๕๓] "อจฺเฉรรูปํ สุคตสฺส ญาณํ
               สตฺถา ยถา ปุคฺคลํ พฺยากาสิ
               อุสฺสนฺนปุญฺญาปิ ภวนฺติ เหเก
               ปริตฺตปุญฺญาปิ ภวนฺติ เหเก.
         [๔๕๔] อยํ กุมาโร สีวถิกาย ฉฑฺฑิโต
               องฺคุฏฺฐเสฺนเหน ยาเปติ รตฺตึ
               น ยกฺขภูตา น สรีสปา วา
               วิเหฐเยยฺยุํ กตปุญฺญํ กุมารํ.
         [๔๕๕] สุนขาปิมสฺส ปลิหึสุ ปาเท
               ธงฺกา สิงฺคาลา ปริวตฺตยนฺติ
               คพฺภาสยํ ปกฺขิคณา หรนฺติ
               กากา ปน อกฺขิมลํ หรนฺติ.
         [๔๕๖] นยิมสฺส รกฺขํ วิทหึสุ เกจิ
               น โอสธํ สาสปธูปนํ วา
               นกฺขตฺตโยคมฺปิ น อคฺคเหสุํ
               น สพฺพธญฺญานิปิ อากิรึสุ.
         [๔๕๗] เอตาทิสํ อุตฺตมกิจฺฉปตฺตํ
               รตฺตาภตํ สีวถิกาย ฉฑฺฑิตํ
               โนนีตปิณฺฑํว ปเวธมานํ
               สสํสยํ ชีวิตสาวเสสํ.
         [๔๕๘] ตมทฺทสา เทวมนุสฺสปูชิโต
               ทิสฺวา จ ตํ พฺยากริ ภูริปญฺโญ
              `อยํ กุมาโร นครสฺสิมสฺส
               อคฺคกุลิโก ภวิสฺสติ โภคโต จ'.
         [๔๕๙] กิสฺส วตํ กึ ปน พฺรหฺมจริยํ
               กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
               เอตาทิสํ พฺยสนํ ปาปุณิตฺวา
               ตํ ตาทิสํ ปจฺจนุโภสฺสติทฺธินฺ"ติ
ฉ คาถา อโวจุํ.
    #[๔๕๓] ตตฺถ อจฺเฉรรูปนฺติ อจฺฉริยสภาวํ. สุคตสฺส ญาณนฺติ อญฺเญหิ
อสาธารณํ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ญาณํ, อาสยานุสยญาณาทิสพฺพญฺญุตญฺญาณเมว
สนฺธาย วุตฺตํ. ตยิทํ อญฺเญสํ อวิสยภูตํ กถํ ญาณนฺติ อาห "สตฺถา ยถา
ปุคฺคลํ พฺยากาสี"ติ. เตน สตฺถุ เทสนาย เอว ญาณสฺส อจฺฉริยภาโว วิญฺญายตีติ ๑-
ทสฺเสติ.
     อิทานิ พฺยากรณํ ทสฺเสนฺโต "อุสฺสนฺนปุญฺญาปิ ภวนฺติ เหเก, ปริตฺตปุญฺญาปิ
ภวนฺติ เหเก"ติ อาห. ตสฺสตฺโถ:- อุสฺสนฺนกุสลธมฺมาปิ อิเธกจฺเจ ปุคฺคลา
ลทฺธปจฺจยสฺส ๒- อปุญฺญสฺส ๓- วเสน ชาติอาทินา นิหีนา ภวนฺติ, ปริตฺตปุญฺญาปิ
อปฺปตรปุญฺญธมฺมาปิ เอเก สตฺตา เขตฺตสมฺปตฺติอาทินา ตสฺส ปุญฺญสฺส มหาชุติกตาย
อุฬารา ภวนฺตีติ.
    #[๔๕๔] สีวถิกายาติ สุสาเน. องฺคุฏฺฐเสฺนเหนาติ องฺคุฏฺฐโต ปวตฺตเสฺนเหน,
เทวตาย องฺคุฏฺฐโต ปคฺฆริตขีเรนาติ อตฺโถ. น ยกฺขภูตา น สรีสปา วาติ
ปิสาจภูตา วา ยกฺขภูตา วา สรีสปา วา เย เกจิ สรนฺตา คจฺฉนฺตา วา
น วิเหฐเยยฺยุํ น พาเธยฺยุํ. ๔-
@เชิงอรรถ:  ม. ขหาตีติ          ม. ลทฺธปจฺจยตาย         สี. ปุญฺญสฺส
@ ม. น ยกฺขภูตาติ ยกฺขา วา ภูตา วา. น สรีสปา วาติ เย เกจิ สรนฺตา
@คจฺฉนฺติ. น วิเหเฐยฺยุนฺติ น โปเถยฺยุํ
    #[๔๕๕] ปลิหึสุ ปาเทติ อตฺตโน ชิวฺหาย ปาเท ลิหึสุ. ธงฺกาติ กากา.
ปริวตฺตยนฺตีติ ๑- "มา นํ กุมารํ เกจิ วิเหเฐยฺยุนฺ"ติ รกฺขนฺตา นิโรคภาวชานนตฺถํ
อปราปรํ ปริวตฺตนฺติ. คพฺภาสยนฺติ คพฺภมลํ. ปกฺขิคณาติ คิชฺฌกุลลาทโย
สกุณคณา. หรนฺตีติ อปเนนฺติ. อกฺขิมลนฺติ อกฺขิคูถํ.
    #[๔๕๖] เกจีติ เกจิ มนุสฺสา, อมนุสฺสา ปน รกฺขํ สํวิทหึสุ. โอสธนฺติ
ตทา อายติญฺจ อาโรคฺยาวหํ อคทํ. สาสปธูปนํ วาติ ยํ ชาตสฺส ทารกสฺส
รกฺขณตฺถํ สาสเปน ธูปนํ กโรนฺติ, ตมฺปิ ตสฺส กโรนฺตา นาเหสุนฺติ ทีเปนฺติ.
นกฺขตฺตโยคมฺปิ น อคฺคเหสุนฺติ นกฺขตฺตยุตฺตมฺปิ น คณฺหึสุ, "อสุกมฺหิ นกฺขตฺเต
ติถิมฺหิ มุหุตฺเต อยํ ชาโต"ติ เอวํ ชาตกมฺมมฺปิสฺส น เกจิ อกํสูติ อตฺโถ. น
สพฺพธญฺญานิปิ อากิรึสูติ มงฺคลํ กโรนฺตา อคทวเสน ยํ สาสปเตลมิสฺสิตํ
สาลิอาทิธญฺญํ อากิรนฺติ, ตมฺปิสฺส นากํสูติ อตฺโถ.
    #[๔๕๗] เอตาทิสนฺติ เอวรูปํ. อุตฺตมกิจฺฉปตฺตนฺติ ปรมกิจฺฉํ อาปนฺนํ อติวิย
ทุกฺขปฺปตฺตํ. รตฺตาภตนฺติ รตฺติยํ อาภตํ. โนนีตปิณฺฑํ วิยาติ นวนีตปิณฺฑสทิสํ,
มํสเปสิมตฺตตฺตา เอวํ วุตฺตํ. ปเวธมานนฺติ ทุพฺพลภาเวน ปกมฺปมานํ. สสํสยนฺติ
"ชีวติ นุ โข น นุ โข ชีวตี"ติ สํสยิตตาย สํสยวนฺตํ. ชีวิตสาวเสสนฺติ ๒-
ชีวิตฏฺฐิติยา เหตุภูตานํ สาธนานํ อภาเวน เกวลํ ชีวิตมตฺตาวเสสกํ.
    #[๔๕๘] อคฺคกุลิโก ภวิสฺสติ โภคโต จาติ โภคนิมิตฺตํ โภคสฺส วเสน ๓-
อคฺคกุลิโก เสฏฺฐกุลิโก ภวิสฺสตีติ อตฺโถ.
    #[๔๕๙] "กิสฺส วตนฺ"ติ อยํ คาถา สตฺถุ สนฺติเก ฐิเตหิ อุปาสเกหิ เตน
กตกมฺมสฺส ปุจฺฉาวเสน วุตฺตา, สา จ โข สิวถิกาย สนฺนิปติเตหีติ เวทิตพฺพา.
ตตฺถ กิสฺสาติ กึ อสฺส. วตนฺติ วตสมาทานํ. ปุน กิสฺสาติ กีทิสสฺส สุจิณฺณสฺส
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. สิคาลา ปริวตฺตยนฺตีติ   ม. ชีวิตยาวเสสนฺติ
@ สี. โภคนิมิตฺตโภคสมฺปทาวเสน
วตสฺส พฺรหฺมจริยสฺส จาติ วิภตฺตึ วิปริณาเมตฺวา โยชนา. เอตาทิสนฺติ คณิกาย
กุจฺฉิยา นิพฺพตฺตนํ, สุสาเน ฉฑฺฑนนฺติ เอวรูปํ. พฺยสนนฺติ อนตฺถํ. ตาทิสนฺติ
ตถารูปํ, "องฺคุฏฺฐเสฺนเหน ยาเปติ รตฺตินฺ"ติอาทินา, "อยํ กุมาโร นครสฺสิมสฺส
อคฺคกุลิโก ภวิสฺสตี"ติอาทินา จ วุตฺตปฺปการนฺติ อตฺโถ. อิทฺธินฺติ เทวิทฺธึ,
ทิพฺพสมฺปตฺตินฺติ วุตฺตํ โหติ.
     อิทานิ เตหิ อุปาสเกหิ ปุฏฺโฐ ภควา ยถา ตทา พฺยากาสิ, ตํ ทสฺเสนฺตา
สงฺคีติการา:-
         [๔๖๐] "พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส
               ปูชํ อกาสิ ชนตา อุฬารํ
               ตตฺรสฺส จิตฺตสฺสหุ อญฺญถตฺตํ
               วาจํ อภาสิ ผรุสํ อสพฺภํ.
         [๔๖๑] โส ตํ วิตกฺกํ ปวิโนทยิตฺวา
               ปีตึ ปสาทํ ปฏิลทฺธา ปจฺฉา
               ตถาคตํ เชตวเน วสนฺตํ
               ยาคุยา อุปฏฺฐาสิ สตฺตรตฺตํ.
         [๔๖๒] ตสฺส วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยํ
               ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
               เอตาทิสํ พฺยสนํ ปาปุณิตฺวา
               ตํ ตาทิสํ ปจฺจนุโภสฺสติทฺธึ.
         [๔๖๓] ฐตฺวาน โส วสฺสสตํ อิเธว
               สพฺเพหิ กาเมหิ สมงฺคิภูโต
               กายสฺส เภทา อภิสมฺปรายํ
               สหพฺยตํ คจฺฉติ วาสวสฺสา"ติ
จตสฺโส คาถา อโวจุํ.
    #[๔๖๐] ตตฺถ ชนตาติ ชนสมูโห, อุปาสกคโณติ อธิปฺปาโย. ตตฺราติ ตสฺสํ
ปูชายํ. อสฺสาติ ตสฺส ทารกสฺส. จิตฺตสฺสหุ อญฺญถตฺตนฺติ ปุริมภวสฺมึ จิตฺตสฺส
อญฺญถาภาโว อนาทโร อคารโว อปจฺจโย อโหสิ. อสพฺภนฺติ สาธุสภาย สาเวตุํ
อยุตฺตํ ผรุสํ วาจํ อภาสิ.
    #[๔๖๑] โสติ โส อยํ. ตํ วิตกฺกนฺติ ตํ ปาปกํ วิตกฺกํ. ปวิโนทยิตฺวาติ
มาตรา กตาย สญฺญตฺติยา ๑- วูปสเมตฺวา. ปีตึ ปสาทํ ปฏิลทฺธาติ ปีตึ ปสาทญฺจ
ปฏิลภิตฺวา อุปฺปาเทตฺวา. ยาคุยา อุปฏฺฐาสีติ ยาคุทาเนน อุปฏฺฐหิ. สตฺตรตฺตนฺติ
สตฺตทิวสํ ๒-.
    #[๔๖๒] ตสฺส วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยนฺติ ตํ มยา เหฏฺฐา วุตฺตปฺปการํ
อตฺตโน จิตฺตสฺส ปสาทนํ ทานญฺจ อิมสฺส ปุคฺคลสฺส วตํ ตํ พฺรหฺมจริยญฺจ,
อญฺญํ กิญฺจิ นตฺถีติ อตฺโถ.
    #[๔๖๓] ฐตฺวานาติ ยาว อายุปริโยสานา อิเธว มนุสฺสโลเก ฐตฺวา.
อภิสมฺปรายนฺติ ปุนพฺภเว. สหพฺยตํ คจฺฉติ วาสวสฺสาติ สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส
ปุตฺตภาเวน สหภาวํ คมิสฺสติ. อนาคตตฺเถ หิ อิทํ ปจฺจุปฺปนฺนกาลวจนํ. เสสํ
สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                     กุมารเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้า ๒๐๕-๒๑๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=4540&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=4540&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=115              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=4153              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=4339              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=4339              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]