ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลีอักษรไทย เปต.อ. (ปรมตฺถที.)

                     ๑๑๕. ๕. กุมารเปตวตฺถุวณฺณนา
     อจฺเฉรรูปํ สุคตสฺส าณนฺติ อิทํ กุมารเปตวตฺถุ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ?
     สาวตฺถิยํ กิร พหู อุปาสกา ธมฺมคณา หุตฺวา นคเร มหนฺตํ มณฺฑปํ
กาเรตฺวา ตํ นานาวณฺเณหิ วตฺเถหิ อลงฺกริตฺวา กาลสฺเสว สตฺถารํ ภิกฺขุสํฆญฺจ
นิมนฺเตตฺวา มหารหวรปจฺจตฺถรณตฺถเตสุ อาสเนสุ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสํฆํ
นิสีทาเปตฺวา คนฺธปุปฺผาทีหิ ปูเชตฺวา มหาทานํ ปวตฺเตนฺติ. ตํ ทิสฺวา อญฺตโร
มจฺเฉรมลปริยุฏฺิตจิตฺโต ปุริโส ตํ สกฺการํ อสหมาโน เอวมาห "วรเมตํ สพฺพํ
สงฺการกูเฏ ฉฑฺฑิตํ, น เตฺวว อิเมสํ มุณฺฑกานํ ทินฺนนฺ"ติ. ตํ สุตฺวา อุปาสกา
สํวิคฺคมานสา "ภาริยํ วต อิมินา ปุริเสน ปาปํ ปสุตํ, เยน เอวํ พุทฺธปฺปมุเข
ภิกฺขุสํเฆ อปรทฺธนฺ"ติ ตมตฺถํ ตสฺส มาตุยา อาโรเจตฺวา "คจฺฉ ตฺวํ สสาวกสํฆํ
ภควนฺตํ ขมาเปหี"ติ อาหํสุ. สา "สาธู"ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา ปุตฺตํ สนฺตชฺเชนฺตี
สญฺาเปตฺวา ภควนฺตํ ภิกฺขุสํฆญฺจ อุปสงฺกมิตฺวา ปุตฺเตน กตอจฺจยํ ทสฺเสนฺตี
ขมาเปตฺวา ภควโต ภิกฺขุสํฆสฺส จ สตฺตาหํ ยาคุทาเนน ปูชํ อกาสิ. ตสฺสา
ปุตฺโต นจิรสฺเสว กาลํ กตฺวา กิลิฏฺกมฺมูปชีวินิยา คณิกาย กุจฺฉิยํ นิพฺพตฺติ,
สา จ นํ ชาตมตฺตํเยว "ทารโก"ติ ตฺวา สุสาเน ฉฑฺฑาเปสิ. โส ตตฺถ
อตฺตโน ปุญฺพเลเนว คหิตารกฺโข เกนจิ อนุปทฺทุโต มาตุ องฺเก วิย สุขํ สุปิ.
เทวตา ตสฺส อารกฺขํ คณฺหึสูติ จ วทนฺติ.
     อถ ภควา ปจฺจูสสมเย มหากรุณาสมาปตฺติโต วุฏฺาย พุทฺธจกฺขุนา โลกํ
โวโลเกนฺโต ตํ ทารกํ สิวถิกาย ฉฑฺฑิตํ ทิสฺวา สูริยุคฺคมนเวลาย สิวถิกํ อคมาสิ.
"สตฺถา อิธาคโต, การเณเนตฺถ ภวิตพฺพนฺ"ติ มหาชโน สนฺนิปติ. ภควา สนฺนิปติต-
ปริสาย "นายํ ทารโก โอญฺาตพฺโพ, ๑-  ยทิปิ อิทานิ สุสาเน ฉฑฺฑิโต อนาโถ
ิโต, อายตึ ปน ทิฏฺเว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ อุฬารสมฺปตฺตึ ปฏิลภิสฺสตี"ติ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. โอมโก าตพฺโพ
วตฺวา เตหิ มนุสฺเสหิ "กึ นุ โข ภนฺเต อิมินา ปุริมชาติยํ กตํ กมฺมนฺ"ติ
ปุฏฺโ:-
                "พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส
                 ปูชํ อกาสิ ชนตา อุฬารํ
                 ตตฺรสฺส จิตฺตสฺสหุ อญฺถตฺตํ
                 วาจํ อภาสิ ผรุสํ อสพฺภนฺ"ติ
อาทินา นเยน ทารเกน กตกมฺมํ อายตึ ปตฺตพฺพํ สมฺปตฺติญฺจ ปกาเสตฺวา
สนฺนิปติตาย ปริสาย อชฺฌาสยานุรูปํ ธมฺมํ กเถตฺวา อุปริ สามุกฺกํสิกํ ธมฺมเทสนํ
อกาสิ. สจฺจปริโยสาเน จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ, ตญฺจ
ทารกํ อสีติโกฏิวิภโว เอโก กุฏุมฺพิโก ภควโต สมฺมุขาว "มยฺหํ ปุตฺโต"ติ อคฺคเหสิ.
ภควา "เอตฺตเกน อยํ ทารโก รกฺขิโต, มหาชนสฺส จ อนุคฺคโห กโต"ติ วิหารํ
อคมาสิ.
     โส อปเรน สมเยน ตสฺมึ กุฏุมฺพิเก กาลงฺกเต เตน นิยฺยาทิตํ ธนํ ปฏิปชฺชิตฺวา
กุฏุมฺพํ สณฺเปนฺโต ตสฺมึ นคเรเยว มหาวิภโว คหปติ หุตฺวา ทานาทินิรโต
อโหสิ. อเถกทิวสํ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุํ "อโห นูน สตฺถา สตฺเตสุ
อนุกมฺปโก, โสปิ นาม ทารโก ตทา อนาโถ ิโต เอตรหิ มหตึ สมฺปตฺตึ
ปจฺจนุภวติ, อุฬารานิ จ ปุญฺานิ กโรตี"ติ. ตํ สุตฺวา สตฺถา "น ภิกฺขเว
ตสฺส เอตฺตกาว สมฺปตฺติ, อถ โข อายุปริโยสาเน ตาวตึสภวเน สกฺกสฺส เทวรญฺโ
ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติสฺสติ, มหตึ ทิพฺพสมฺปตฺตึ จ ปฏิลภิสฺสตี"ติ พฺยากาสิ.
ตํ สุตฺวา ภิกฺขุ จ มหาชโน จ "อิทํ กิร การณํ ทิสฺวา ทีฆทสฺสี ภควา
ชาตมตฺตสฺเสวสฺส อามกสุสาเน ฉฑฺฑิตสฺส ตตฺถ คนฺตฺวา สงฺคหํ อกาสี"ติ สตฺถุ
าณวิเสสํ โถเมตฺวา ตสฺมึ อตฺตภาเว ตสฺส ปวตฺตึ กเถสุํ. ตมตฺถํ ทีเปนฺตา
สงฺคีติการา:-
         [๔๕๓] "อจฺเฉรรูปํ สุคตสฺส าณํ
               สตฺถา ยถา ปุคฺคลํ พฺยากาสิ
               อุสฺสนฺนปุญฺาปิ ภวนฺติ เหเก
               ปริตฺตปุญฺาปิ ภวนฺติ เหเก.
         [๔๕๔] อยํ กุมาโร สีวถิกาย ฉฑฺฑิโต
               องฺคุฏฺเสฺนเหน ยาเปติ รตฺตึ
               น ยกฺขภูตา น สรีสปา วา
               วิเหเยยฺยุํ กตปุญฺ กุมารํ.
         [๔๕๕] สุนขาปิมสฺส ปลิหึสุ ปาเท
               ธงฺกา สิงฺคาลา ปริวตฺตยนฺติ
               คพฺภาสยํ ปกฺขิคณา หรนฺติ
               กากา ปน อกฺขิมลํ หรนฺติ.
         [๔๕๖] นยิมสฺส รกฺขํ วิทหึสุ เกจิ
               น โอสธํ สาสปธูปนํ วา
               นกฺขตฺตโยคมฺปิ น อคฺคเหสุํ
               น สพฺพธญฺานิปิ อากิรึสุ.
         [๔๕๗] เอตาทิสํ อุตฺตมกิจฺฉปตฺตํ
               รตฺตาภตํ สีวถิกาย ฉฑฺฑิตํ
               โนนีตปิณฺฑํว ปเวธมานํ
               สสํสยํ ชีวิตสาวเสสํ.
         [๔๕๘] ตมทฺทสา เทวมนุสฺสปูชิโต
               ทิสฺวา จ ตํ พฺยากริ ภูริปญฺโ
              `อยํ กุมาโร นครสฺสิมสฺส
               อคฺคกุลิโก ภวิสฺสติ โภคโต จ'.
         [๔๕๙] กิสฺส วตํ กึ ปน พฺรหฺมจริยํ
               กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
               เอตาทิสํ พฺยสนํ ปาปุณิตฺวา
               ตํ ตาทิสํ ปจฺจนุโภสฺสติทฺธินฺ"ติ
ฉ คาถา อโวจุํ.
    #[๔๕๓] ตตฺถ อจฺเฉรรูปนฺติ อจฺฉริยสภาวํ. สุคตสฺส าณนฺติ อญฺเหิ
อสาธารณํ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส าณํ, อาสยานุสยาณาทิสพฺพญฺุตญฺาณเมว
สนฺธาย วุตฺตํ. ตยิทํ อญฺเสํ อวิสยภูตํ กถํ าณนฺติ อาห "สตฺถา ยถา
ปุคฺคลํ พฺยากาสี"ติ. เตน สตฺถุ เทสนาย เอว าณสฺส อจฺฉริยภาโว วิญฺายตีติ ๑-
ทสฺเสติ.
     อิทานิ พฺยากรณํ ทสฺเสนฺโต "อุสฺสนฺนปุญฺาปิ ภวนฺติ เหเก, ปริตฺตปุญฺาปิ
ภวนฺติ เหเก"ติ อาห. ตสฺสตฺโถ:- อุสฺสนฺนกุสลธมฺมาปิ อิเธกจฺเจ ปุคฺคลา
ลทฺธปจฺจยสฺส ๒- อปุญฺสฺส ๓- วเสน ชาติอาทินา นิหีนา ภวนฺติ, ปริตฺตปุญฺาปิ
อปฺปตรปุญฺธมฺมาปิ เอเก สตฺตา เขตฺตสมฺปตฺติอาทินา ตสฺส ปุญฺสฺส มหาชุติกตาย
อุฬารา ภวนฺตีติ.
    #[๔๕๔] สีวถิกายาติ สุสาเน. องฺคุฏฺเสฺนเหนาติ องฺคุฏฺโต ปวตฺตเสฺนเหน,
เทวตาย องฺคุฏฺโต ปคฺฆริตขีเรนาติ อตฺโถ. น ยกฺขภูตา น สรีสปา วาติ
ปิสาจภูตา วา ยกฺขภูตา วา สรีสปา วา เย เกจิ สรนฺตา คจฺฉนฺตา วา
น วิเหเยยฺยุํ น พาเธยฺยุํ. ๔-
@เชิงอรรถ:  ม. ขหาตีติ          ม. ลทฺธปจฺจยตาย         สี. ปุญฺสฺส
@ ม. น ยกฺขภูตาติ ยกฺขา วา ภูตา วา. น สรีสปา วาติ เย เกจิ สรนฺตา
@คจฺฉนฺติ. น วิเหเยฺยุนฺติ น โปเถยฺยุํ
    #[๔๕๕] ปลิหึสุ ปาเทติ อตฺตโน ชิวฺหาย ปาเท ลิหึสุ. ธงฺกาติ กากา.
ปริวตฺตยนฺตีติ ๑- "มา นํ กุมารํ เกจิ วิเหเยฺยุนฺ"ติ รกฺขนฺตา นิโรคภาวชานนตฺถํ
อปราปรํ ปริวตฺตนฺติ. คพฺภาสยนฺติ คพฺภมลํ. ปกฺขิคณาติ คิชฺฌกุลลาทโย
สกุณคณา. หรนฺตีติ อปเนนฺติ. อกฺขิมลนฺติ อกฺขิคูถํ.
    #[๔๕๖] เกจีติ เกจิ มนุสฺสา, อมนุสฺสา ปน รกฺขํ สํวิทหึสุ. โอสธนฺติ
ตทา อายติญฺจ อาโรคฺยาวหํ อคทํ. สาสปธูปนํ วาติ ยํ ชาตสฺส ทารกสฺส
รกฺขณตฺถํ สาสเปน ธูปนํ กโรนฺติ, ตมฺปิ ตสฺส กโรนฺตา นาเหสุนฺติ ทีเปนฺติ.
นกฺขตฺตโยคมฺปิ น อคฺคเหสุนฺติ นกฺขตฺตยุตฺตมฺปิ น คณฺหึสุ, "อสุกมฺหิ นกฺขตฺเต
ติถิมฺหิ มุหุตฺเต อยํ ชาโต"ติ เอวํ ชาตกมฺมมฺปิสฺส น เกจิ อกํสูติ อตฺโถ. น
สพฺพธญฺานิปิ อากิรึสูติ มงฺคลํ กโรนฺตา อคทวเสน ยํ สาสปเตลมิสฺสิตํ
สาลิอาทิธญฺ อากิรนฺติ, ตมฺปิสฺส นากํสูติ อตฺโถ.
    #[๔๕๗] เอตาทิสนฺติ เอวรูปํ. อุตฺตมกิจฺฉปตฺตนฺติ ปรมกิจฺฉํ อาปนฺนํ อติวิย
ทุกฺขปฺปตฺตํ. รตฺตาภตนฺติ รตฺติยํ อาภตํ. โนนีตปิณฺฑํ วิยาติ นวนีตปิณฺฑสทิสํ,
มํสเปสิมตฺตตฺตา เอวํ วุตฺตํ. ปเวธมานนฺติ ทุพฺพลภาเวน ปกมฺปมานํ. สสํสยนฺติ
"ชีวติ นุ โข น นุ โข ชีวตี"ติ สํสยิตตาย สํสยวนฺตํ. ชีวิตสาวเสสนฺติ ๒-
ชีวิตฏฺิติยา เหตุภูตานํ สาธนานํ อภาเวน เกวลํ ชีวิตมตฺตาวเสสกํ.
    #[๔๕๘] อคฺคกุลิโก ภวิสฺสติ โภคโต จาติ โภคนิมิตฺตํ โภคสฺส วเสน ๓-
อคฺคกุลิโก เสฏฺกุลิโก ภวิสฺสตีติ อตฺโถ.
    #[๔๕๙] "กิสฺส วตนฺ"ติ อยํ คาถา สตฺถุ สนฺติเก ิเตหิ อุปาสเกหิ เตน
กตกมฺมสฺส ปุจฺฉาวเสน วุตฺตา, สา จ โข สิวถิกาย สนฺนิปติเตหีติ เวทิตพฺพา.
ตตฺถ กิสฺสาติ กึ อสฺส. วตนฺติ วตสมาทานํ. ปุน กิสฺสาติ กีทิสสฺส สุจิณฺณสฺส
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. สิคาลา ปริวตฺตยนฺตีติ   ม. ชีวิตยาวเสสนฺติ
@ สี. โภคนิมิตฺตโภคสมฺปทาวเสน
วตสฺส พฺรหฺมจริยสฺส จาติ วิภตฺตึ วิปริณาเมตฺวา โยชนา. เอตาทิสนฺติ คณิกาย
กุจฺฉิยา นิพฺพตฺตนํ, สุสาเน ฉฑฺฑนนฺติ เอวรูปํ. พฺยสนนฺติ อนตฺถํ. ตาทิสนฺติ
ตถารูปํ, "องฺคุฏฺเสฺนเหน ยาเปติ รตฺตินฺ"ติอาทินา, "อยํ กุมาโร นครสฺสิมสฺส
อคฺคกุลิโก ภวิสฺสตี"ติอาทินา จ วุตฺตปฺปการนฺติ อตฺโถ. อิทฺธินฺติ เทวิทฺธึ,
ทิพฺพสมฺปตฺตินฺติ วุตฺตํ โหติ.
     อิทานิ เตหิ อุปาสเกหิ ปุฏฺโ ภควา ยถา ตทา พฺยากาสิ, ตํ ทสฺเสนฺตา
สงฺคีติการา:-
         [๔๖๐] "พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส
               ปูชํ อกาสิ ชนตา อุฬารํ
               ตตฺรสฺส จิตฺตสฺสหุ อญฺถตฺตํ
               วาจํ อภาสิ ผรุสํ อสพฺภํ.
         [๔๖๑] โส ตํ วิตกฺกํ ปวิโนทยิตฺวา
               ปีตึ ปสาทํ ปฏิลทฺธา ปจฺฉา
               ตถาคตํ เชตวเน วสนฺตํ
               ยาคุยา อุปฏฺาสิ สตฺตรตฺตํ.
         [๔๖๒] ตสฺส วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยํ
               ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
               เอตาทิสํ พฺยสนํ ปาปุณิตฺวา
               ตํ ตาทิสํ ปจฺจนุโภสฺสติทฺธึ.
         [๔๖๓] ตฺวาน โส วสฺสสตํ อิเธว
               สพฺเพหิ กาเมหิ สมงฺคิภูโต
               กายสฺส เภทา อภิสมฺปรายํ
               สหพฺยตํ คจฺฉติ วาสวสฺสา"ติ
จตสฺโส คาถา อโวจุํ.
    #[๔๖๐] ตตฺถ ชนตาติ ชนสมูโห, อุปาสกคโณติ อธิปฺปาโย. ตตฺราติ ตสฺสํ
ปูชายํ. อสฺสาติ ตสฺส ทารกสฺส. จิตฺตสฺสหุ อญฺถตฺตนฺติ ปุริมภวสฺมึ จิตฺตสฺส
อญฺถาภาโว อนาทโร อคารโว อปจฺจโย อโหสิ. อสพฺภนฺติ สาธุสภาย สาเวตุํ
อยุตฺตํ ผรุสํ วาจํ อภาสิ.
    #[๔๖๑] โสติ โส อยํ. ตํ วิตกฺกนฺติ ตํ ปาปกํ วิตกฺกํ. ปวิโนทยิตฺวาติ
มาตรา กตาย สญฺตฺติยา ๑- วูปสเมตฺวา. ปีตึ ปสาทํ ปฏิลทฺธาติ ปีตึ ปสาทญฺจ
ปฏิลภิตฺวา อุปฺปาเทตฺวา. ยาคุยา อุปฏฺาสีติ ยาคุทาเนน อุปฏฺหิ. สตฺตรตฺตนฺติ
สตฺตทิวสํ ๒-.
    #[๔๖๒] ตสฺส วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยนฺติ ตํ มยา เหฏฺา วุตฺตปฺปการํ
อตฺตโน จิตฺตสฺส ปสาทนํ ทานญฺจ อิมสฺส ปุคฺคลสฺส วตํ ตํ พฺรหฺมจริยญฺจ,
อญฺ กิญฺจิ นตฺถีติ อตฺโถ.
    #[๔๖๓] ตฺวานาติ ยาว อายุปริโยสานา อิเธว มนุสฺสโลเก ตฺวา.
อภิสมฺปรายนฺติ ปุนพฺภเว. สหพฺยตํ คจฺฉติ วาสวสฺสาติ สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส
ปุตฺตภาเวน สหภาวํ คมิสฺสติ. อนาคตตฺเถ หิ อิทํ ปจฺจุปฺปนฺนกาลวจนํ. เสสํ
สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                     กุมารเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้า ๒๐๕-๒๑๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=4540&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=4540&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=115              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=4153              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=4339              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=4339              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]