ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลีอักษรไทย เปต.อ. (ปรมตฺถที.)

หน้าที่ ๒๒๙.

๔. มหาวคฺค ๑๒๑. ๑. อมฺพสกฺขรเปตวตฺถุวณฺณนา ๑- เวสาลี นาม นครตฺถิ วชฺชีนนฺติ อิทํ อมฺพสกฺขรเปตวตฺถุ. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ? ภควติ เชตวเน วิหรนฺเต อมฺพสกฺขโร นาม ลิจฺฉวิราชา มิจฺฉาทิฏฺฐิโก นตฺถิกวาโท เวสาลิยํ รชฺชํ กาเรสิ. เตน จ สมเยน เวสาลินคเร อญฺญตรสฺส วาณิชสฺส อาปณสมีเป จิกฺขลฺลํ โหติ, ตตฺถ พหู ชนา อุปฺปติตฺวา อติกฺกมนฺตา กิลมนฺติ, เกจิ กทฺทเมน ลิมฺปนฺติ. ตํ ทิสฺวา โส วาณิโช "มา อิเม มนุสฺสา กลลํ อกฺกมึสู"ติ อปคตทุคฺคนฺธํ สงฺขวณฺณปฏิภาคํ ๒- โคสีสฏฺฐึ อาหราเปตฺวา นิกฺขิปาเปสิ. ปกติยา จ สีลวา อโหสิ อกฺโกธโน สณฺหวาโจ, ปเรสญฺจ ยถาภูตํ คุณํ กิตฺเตติ. โส เอกสฺมึ ทิวเส อตฺตโน สหายสฺส นฺหายนฺตสฺส ปมาเทน อโนโลเกนฺตสฺส นิวาสนวตฺถํ กีฬาธิปฺปาเยน อปนิธาย ตํ ทุกฺขาเปตฺวา อทาสิ. ภาคิเนยฺโย ปนสฺส โจริกาย ปรเคหโต ภณฺฑํ อาหริตฺวา ตสฺเสว อาปเณ นิกฺขิปิ. ภณฺฑสามิกา วีมํสนฺตา ภณฺเฑน สทฺธึ ตสฺส ภาคิเนยฺยํ ตญฺจ รญฺโญ ทสฺเสสุํ. ราชา "อิมสฺส สีสํ ฉินฺทถ, ภาคิเนยฺยํ ปนสฺส สูเล อาโรเปถา"ติ อาณาเปสิ. ราชปุริสา ตถา อกํสุ. โส กาลํ กตฺวา ภุมฺมเทเวสุ อุปฺปชฺชิ. โส โคสีเสน เสตุโน กตตฺตา เสตวณฺณํ ทิพฺพํ มโนชวํ อสฺสาชานียํ ปฏิลภิ, คุณวนฺตานํ วณฺณกถเนน ตสฺส คตฺตโต ทิพฺพคนฺโธ วายติ, สาฏกสฺส ปน อปนิหิตตฺตา นคฺโค อโหสิ. โส อตฺตนา ปุพฺเพ กตกมฺมํ โอโลเกนฺโต ตทนุสาเรน อตฺตโน ภาคิเนยฺยํ สูเล อาโรปิตํ ทิสฺวา กรุณาย โจทิยมาโน มโนชวํ อสฺสํ อภิรุหิตฺวา อฑฺฒรตฺติสมเย ตสฺส สูลาโรปิตฏฺฐานํ คนฺตฺวา อวิทูเร ฐิโต "ชีว โภ, ชีวิตเมว เสยฺโย"ติ ทิวเส ทิวเส วทติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อมฺพสกฺกร..., เอวมุปริปิ สี.,อิ. สงฺขวณฺณสนฺนิภํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๐.

เตน จ สมเยน อมฺพสกฺขโร ราชา หตฺถิกฺขนฺธวรคโต นครํ ปทกฺขิณํ กโรนฺโต อญฺญตรสฺมึ เคเห วาตปานํ วิวริตฺวา ราชวิภูตึ ปสฺสนฺตึ เอกํ อิตฺถึ ทิสฺวา ปฏิพทฺธจิตฺโต หุตฺวา ปจฺฉาสเน ๑- นิสินฺนสฺส ปุริสสฺส "อิมํ ฆรํ อิมญฺจ อิตฺถึ อุปธาเรหี"ติ สญฺญํ ทตฺวา อนุกฺกเมน อตฺตโน ราชเคหํ ปวิฏฺโฐ ตํ ปุริสํ เปเสสิ "คจฺฉ ภเณ ตสฺสา อิตฺถิยา สสามิกภาวํ วา อสามิกภาวํ วา ชานาหี"ติ. โส คนฺตฺวา ตสฺสา สสามิกภาวํ ญตฺวา รญฺโญ อาโรเจสิ. ราชา ตสฺสา อิตฺถิยา ปริคฺคหณูปายํ ๒- จินฺเตนฺโต ตสฺสา สามิกํ ปกฺโกสาเปตฺวา "เอหิ ภเณ มํ อุปฏฺฐาหี"ติ อาห. โส อนิจฺฉนฺโตปิ "ราชา อตฺตโน วจนํ อกโรนฺเต มยิ ราชทณฺฑํ กเรยฺยา"ติ ภเยน ราชุปฏฺฐานํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ทิวเส ทิวเส ราชุปฏฺฐานํ คจฺฉติ. ราชาปิ ตสฺส ภตฺตเวตนํ ทาเปตฺวา กติปยทิวสาติกฺกเมน ปาโตว อุปฏฺฐานํ อาคตํ เอวมาห "คจฺฉ ภเณ อมุมฺหิ ฐาเน เอกา โปกฺขรณี อตฺถิ, ตโต อรุณวณฺณมตฺติกํ รตฺตุปฺปลานิ จ อาเนหิ, สเจ อชฺเชว นาคจฺเฉยฺยาสิ, ชีวิตํ เต นตฺถี"ติ. ตสฺมึ จ คเต ทฺวารปาลํ อาห "อชฺช อนตฺถงฺคเต เอว สูริเย สพฺพทฺวารานิ ถเกตพฺพานี"ติ. สา จ โปกฺขรณี เวสาลิยา ติโยชนมตฺถเก โหติ, ตถาปิ โส ปุริโส มรณภยตชฺชิโต วาตเวเคน ปุพฺพเณฺหเยว ตํ โปกฺขรณึ สมฺปาปุณิ. "สา จ โปกฺขรณี อมนุสฺสปริคฺคหิตา"ติ ปเคว สุตตฺตา ภเยน โส "อตฺถิ นุ โข เอตฺถ โกจิ ปริสฺสโย"ติ สมนฺตโต อนุปริยายติ. ตํ ทิสฺวา โปกฺขรณิปาลโก อมนุสฺโส กรุณายมานรูโป มนุสฺสรูเปน อุปสงฺกมิตฺวา ๓- "กิมตฺถํ โภ ปุริส อิธาคโตสี"ติ อาห, โส ตสฺส ตํ ปวตฺตึ กเถสิ. โส "ยทิ เอวํ ยาวทตฺถํ คณฺหาหี"ติ อตฺตโน ทิพฺพรูปํ ทสฺเสตฺวา อนฺตรธายิ. โส ตตฺถ อรุณวณฺณมตฺติกํ รตฺตุปฺปลานิ จ คเหตฺวา อนตฺถงฺคเตเยว สูริเย นครทฺวารํ สมฺปาปุณิ, ตํ ทิสฺวา ทฺวารปาโล ตสฺส วิรวนฺตสฺเสว ทฺวารํ ถเกสิ. @เชิงอรรถ: ม. ปจฺจาสนฺเน สี.,อิ. ปริคฺคหกรณูปายํ สี.,อิ. อาคนฺตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๑.

โส ถกิเต ทฺวาเร ปเวสนํ อลภนฺโต ทฺวารสมีเป สูเล อาโรปิตํ ปุริสํ ทิสฺวา "เอเต มยิ อนตฺถงฺคเต เอว สูริเย อาคเต วิรวนฺเต เอว ทฺวารํ ถเกสุํ, `อหํ กาเลเยว ๑- อาคโต, มม โทโส นตฺถี'ติ ตยาปิ ญาตํ โหตู"ติ สกฺขิมกาสิ. ตํ สุตฺวา โส อาห "อหํ สูเล อาวุโต วชฺโฌ มรณาภิมุโข กถํ ตว สกฺขิ โหมิ, เอโก ปเนตฺถ เปโต มหิทฺธิโก มม สมีปํ อาคมิสฺสติ, ตํ สกฺขึ กโรหี"ติ. กถํ ปน โส มยา ทฏฺฐพฺโพติ. อิเธว ตฺวํ ติฏฺฐ, สยเมว ทกฺขิสฺสสีติ. โส ตตฺถ ฐิโต มชฺฌิมยาเม ๒- ตํ เปตํ อาคตํ ทิสฺวา สกฺขึ อกาสิ. วิภาตาย จ รตฺติยา รญฺญา "มม อาณา ตยา อติกฺกนฺตา, ตสฺมา ราชทณฺฑํ เต กริสฺสามี"ติ วุตฺเต เทว มยา ตว อาณา นาติกฺกนฺตา, อนตฺถงฺคเต เอว สูริเย อหํ อิธาคโตติ. ตตฺถ โก เต สกฺขีติ. โส ตสฺส สูลาวุตสฺส ปุริสสฺส สนฺติเก อาคจฺฉนฺตํ นคฺคเปตํ "สกฺขี"ติ นิทฺทิสิตฺวา "กถเมตํ อเมฺหหิ สทฺธาตพฺพนฺ"ติ รญฺญา วุตฺเต "อชฺช รตฺติยํ ตุเมฺหหิ สทฺธาตพฺพํ ปุริสํ มยา สทฺธึ เปเสถา"ติ อาห. ตํ สุตฺวา ราชา สยเมว เตน สทฺธึ ตตฺถ คนฺตฺวา ฐิโต เปเตน จ ตตฺถาคนฺตฺวา "ชีว โภ, ชีวิตเมว เสยฺโย"ติ วุตฺเต ตํ "เสยฺยา นิสชฺชา นยิมสฺส อตฺถี"ติอาทินา ปญฺจหิ คาถาหิ ปฏิปุจฺฉิ. อิทานิ อาทิโต ปน "เวสาลี นาม นครตฺถิ วชฺชีนนฺ"ติ คาถา ตาสํ สมฺพนฺธทสฺสนตฺถํ สงฺคีติกาเรหิ ฐปิตา:- [๕๑๗] "เวสาลี นาม นครตฺถิ วชฺชีนํ ตตฺถ อหุ ลิจฺฉวิ อมฺพสกฺขโร ทิสฺวาน เปตํ นครสฺส พาหิรํ ตตฺเถว ปุจฺฉิตฺถ ตํ การณตฺถิโก. [๕๑๘] เสยฺยา นิสชฺชา นยิมสฺส อตฺถิ อภิกฺกโม นตฺถิ ปฏิกฺกโม จ @เชิงอรรถ: สี.,อิ. กาลสฺเสว ม. ปจฺฉิมยาเม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๒.

อสิตปีตขายิตวตฺถโภคา ปริจารณา ๑- สาปิ อิมสฺส นตฺถิ. [๕๑๙] เย ญาตกา ทิฏฺฐสุตา สุหชฺชา อนุกมฺปกา ยสฺส อเหสุํ ปุพฺเพ ทฏฺฐุมฺปิ เต ทานิ น ตํ ลภนฺติ วิราชิตตฺโต ๒- หิ ชเนน เตน. [๕๒๐] น โอคฺคตตฺตสฺส ภวนฺติ มิตฺตา ชหนฺติ มิตฺตา วิกลํ วิทิตฺวา อตฺถญฺจ ทิสฺวา ปริวารยนฺติ พหู มิตฺตา อุคฺคตตฺตสฺส โหนฺติ. [๕๒๑] นิหีนตฺโต สพฺพโภเคหิ กิจฺโฉ สมฺมกฺขิโต สมฺปริภินฺนคตฺโต อุสฺสาวพินฺทูว ปลิมฺปมาโน อชฺช สุเว ชีวิตสฺสูปโรโธ. [๕๒๒] เอตาทิสํ อุตฺตมกิจฺฉปฺปตฺตํ อุตฺตาสิตํ ปุจิมนฺทสฺส สูเล อถ ตฺวํ เกน วณฺเณน วเทสิ ยกฺข `ชีว โภ ชีวิตเมว เสยฺโย'ติ. " #[๕๑๗] ตตฺถ ตตฺถาติ ตสฺสํ เวสาลิยํ. นครสฺส พาหิรนฺติ นครสฺส พหิ ภวํ, ๓- เวสาลินครสฺส พหิ เอว ชาตํ ปวตฺตํ สมฺพนฺธํ. ตตฺเถวาติ ยตฺถ ตํ ปสฺสิ, ตตฺเถว ฐาเน. ตนฺติ ตํ เปตํ. การณตฺถิโกติ "ชีว โภ, ชีวิตเมว เสยฺโย"ติ วุตฺตอตฺถสฺส การเณน อตฺถิโก หุตฺวา. @เชิงอรรถ: ก. ปริจาริกา. เอวมุปริปิ สี.,อิ. วิราธิตตฺโต ม. พาหิรภาคํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๓.

#[๕๑๘] เสยฺยา นิสชฺชา นยิมสฺส อตฺถีติ ปิฏฺฐิปสารณลกฺขณา ๑- เสยฺยา, ปลฺลงฺกาภุชนลกฺขณา นิสชฺชา จ อิมสฺส สูเล อาโรปิตปุคฺคลสฺส นตฺถิ. อภิกฺกโม นตฺถิ ปฏิกฺกโม จาติ อภิกฺกมาทิลกฺขณํ อปฺปมตฺตกมฺปิ คมนํ อิมสฺส นตฺถิ. ปริจารณา สาปีติ ยา อสิตปีตขายิตวตฺถปริโภคาทิลกฺขณา อินฺทฺริยานํ ปริจารณา, สาปิ อิมสฺส นตฺถิ. "ปริหรณา ๒- สาปี"ติ วา ปาโฐ, อสิตาทิปริโภควเสน อินฺทฺริยานํ ปริหรณา, สาปิ อิมสฺส นตฺถิ วิคตชีวิตตฺตาติ ๓- อตฺโถ. "ปริจารณา สาปี"ติ ๔- เกจิ ปฐนฺติ. #[๕๑๙] ทิฏฺฐสุตา สุหชฺชา, อนุกมฺปกา ยสฺส อเหสุํ ปุพฺเพติ สนฺทิฏฺฐสหายา เจว อทิฏฺฐสหายา จ ยสฺส มิตฺตา อนุทฺทยาวนฺโต เย อสฺส อิมสฺส ปุพฺเพ อเหสุํ. ทฏฺฐุมฺปีติ ปสฺสิตุมฺปิ น ลภนฺติ, กุโต สห วสิตุนฺติ อตฺโถ. วิราชิตตฺโตติ ปริจฺจตฺตสภาโว ๕-. ชเนน เตนาติ เตน ญาติอาทิชเนน. #[๕๒๐] น โอคฺคตตฺตสฺส ภวนฺติ มิตฺตาติ อปคตวิญฺญาณสฺส มตสฺส มิตฺตา นาม น โหนฺติ ตสฺส มิตฺเตหิ กาตพฺพกิจฺจสฺส อติกฺกนฺตตฺตา. ชหนฺติ มิตฺตา วิกลํ วิทิตฺวาติ มโต ตาว ติฏฺฐตุ, ชีวนฺตมฺปิ โภควิกลํ ปุริสํ วิทิตฺวา "น อิโต กิญฺจิ คยฺหูปคนฺ"ติ มิตฺตา ปชหนฺติ. อตฺถญฺจ ทิสฺวา ปริวารยนฺตีติ ตสฺส ปน สนฺตกํ อตฺถํ ธนํ ทิสฺวา ปิยวาทิโน มุขุลฺโลกิกา หุตฺวา ตํ ปริวาเรนฺติ. พหู มิตฺตา อุคฺคตตฺตสฺส โหนฺตีติ วิภวสมฺปตฺติยา ๖- อุคฺคตสภาวสฺส สมิทฺธสฺส พหู อเนกา มิตฺตา โหนฺติ, อยํ โลกิยสภาโวติ อตฺโถ. #[๕๒๑] นิหีนตฺโต สพฺพโภเคหีติ สพฺเพหิ อุปโภคปริโภควตฺถูหิ ปริหีนตฺโต. กิจฺโฉติ ทุกฺขิโต. สมฺมกฺขิโตติ รุหิเรหิ สมฺมกฺขิตสรีโร. สมฺปริภินฺนคตฺโตติ สูเลน อพฺภนฺตเร วิทาลิตคตฺโต. อุสฺสาวพินฺทูว ปลิมฺปมาโนติ ติณคฺเค ลิมฺปมานอุสฺสาวพินฺทุสทิโส. อชฺช สุเวติ อชฺช วา สุเว วา อิมสฺส นาม ปุริสสฺส ชีวิตสฺส อุปโรโธ นิโรโธ, ๗- ตโต อุทฺธํ นปฺปวตฺตตีติ อตฺโถ. @เชิงอรรถ: ม. ปิฏฺฐิปสารณลกฺขณสงฺขาตา ม. ปริจาริกา. เอวมุปริปิ @ ม. วิฆาตชีวิตตฺตาติ ม. ปริวารุณา จาปีติ สี. ปริจฺจตฺตตฺตภาโว @ สี. ภวสมฺปตฺติยา ม. อุปโรโธ ชาโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๔.

#[๕๒๒] อุตฺตาสิตนฺติ อาวุตํ อาโรปิตํ. ปุจิมนฺทสฺส สูเลติ นิมฺพรุกฺขสฺส ทณฺเฑน กตสูเล. เกน วณฺเณนาติ เกน การเณน. ชีว โภ ชีวิตเมว เสยฺโยติ โภ ปุริส ชีว. กสฺมา? สูลํ อาโรปิตสฺสาปิ หิ เต อิธ ชีวิตเมว อิโต จุตสฺส ชีวิตโต สตภาเคน สหสฺสภาเคน เสยฺโย สุนฺทรตโรติ. เอวํ เตน รญฺญา ปุจฺฉิโต โส เปโต อตฺตโน อธิปฺปายํ ปกาเสนฺโต:- [๕๒๓] "สาโลหิโต เอส อโหสิ มยฺหํ อหํ สรามิ ปุริมาย ชาติยา ทิสฺวา จ เม การุญฺญมโหสิ ราช มา ปาปธมฺโม นิรยํ ปตายํ. [๕๒๔] อิโต จุโต ลิจฺฉวิ เอส โปโส สตฺตุสฺสทํ นิรยํ โฆรรูปํ อุปปชฺชติ ทุกฺกฏกมฺมการี มหาภิตาปํ กฏุกํ ภยานกํ. [๕๒๕] อเนกภาเคน คุเณน เสยฺโย อยเมว สูโล นิรเยน เตน เอกนฺตทุกฺขํ กฏุกํ ภยานกํ เอกนฺตติพฺพํ นิรยํ ปตายํ. [๕๒๖] อิทญฺจ สุตฺวา วจนํ มเมโส ทุกฺขูปนีโต วิชเหยฺย ปาณํ ๑- ตสฺมา อหํ สนฺติเก น ภณามิ มา เมกโต ชีวิตสฺสูปโรโธ"ติ จตสฺโส คาถา อภาสิ. @เชิงอรรถ: ก. ปาปํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๕.

#[๕๒๓] ตตฺถ สาโลหิโตติ สมานโลหิโต โยนิสมฺพนฺเธน สมฺพนฺโธ, ญาตโกติ อตฺโถ. ปุริมาย ชาติยาติ ปุริมตฺตภาเว. มา ปาปธมฺโม นิรยํ ปตายนฺติ อยํ ปาปธมฺโม ปุริโส นิรยํ มา ปติ มา นิรยํ อุปปชฺชีติ อิมํ ทิสฺวา เม การุญฺญํ อโหสีติ โยชนา. #[๕๒๔] สตฺตุสฺสทนฺติ ปาปการีหิ สตฺเตหิ อุสฺสนฺนํ, อถ วา ปญฺจวิธพนฺธนํ, มุเข ตตฺตโลหเสจนํ, องฺคารปพฺพตาโรปนํ, โลหกุมฺภิปกฺเขปนํ, อสิปตฺตวนปฺปเวสนํ, เวตฺตรณิยํ สโมตรณํ, มหานิรเย ปกฺเขโปติ อิเมหิ สตฺตหิ ปญฺจวิธพนฺธนาทีหิ ทารุณการเณหิ อุสฺสนฺนํ, อุปรูปริ นิจิตนฺติ ๑- อตฺโถ. มหาภิตาปนฺติ มหาทุกฺขํ, มหาอคฺคิสนฺตาปํ วา. กฏุกนฺติ อนิฏฺฐํ. ภยานกนฺติ ภยชนกํ. #[๕๒๕] อเนกภาเคน คุเณนาติ อเนกโกฏฺฐาเสน อานิสํเสน. อยเมว สูโล นิรเยน เตนาติ ตโต อิมสฺส อุปฺปตฺติฏฺฐานภูตโต นิรยโต ๒- อยเมว สูโล เสยฺโยติ. นิสฺสกฺเก หิ อิทํ กรณวจนํ. เอกนฺตติพฺพนฺติ เอกนฺเตเนว ติขิณทุกฺขํ, นิยตมหาทุกฺขนฺติ อตฺโถ. #[๕๒๖] อิทญฺจ สุตฺวา วจนํ มเมโสติ "อิโต จุโต"ติอาทินา วุตฺตํ อิทํ มม วจนํ สุตฺวา เอโส ปุริโส ทุกฺขูปนีโต มม วจเนน นิรยทุกฺขํ อุปนีโต วิย หุตฺวา. วิชเหยฺย ปาณนฺติ อตฺตโน ชีวิตํ ปริจฺจเชยฺย. ตสฺมาติ เตน การเณน. มา เมกโตติ "มยา เอกโต อิมสฺส ปุริสสฺส ชีวิตสฺส ๓- อุปโรโธ มา โหตู"ติ อิมสฺส สนฺติเก อิทํ วจนํ อหํ น ภณามิ, อถ โข "ชีว โภ, ชีวิตเมว เสยฺโย"ติ อิทเมว ภณามีติ อธิปฺปาโย. เอวํ เปเตน อตฺตโน อธิปฺปาเย ปกาสิเต ปุน ราชา เปตสฺส ปวตฺตึ ปุจฺฉิตุํ โอกาสํ กโรนฺโต อิมํ คาถมาห:- @เชิงอรรถ: สี. นิวิสิตนฺติ ม. นรกโต สี. อิมสฺส ชีวิตสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๖.

[๕๒๗] "อญฺญาโต ๑- เอโส ปุริสสฺส อตฺโถ อญฺญมฺปิ อิจฺฉามเส ปุจฺฉิตุํ ตุวํ โอกาสกมฺมํ สเจ โน กโรสิ ปุจฺฉาม ตํ โน น จ กุชฺฌิตพฺพนฺ"ติ. [๕๒๘] "อทฺธา ปฏิญฺญา เม ตทา อหุ ๒- นาจิกฺขณา อปฺปสนฺนสฺส โหติ อกามา สทฺเธยฺยวโจติ กตฺวา ปุจฺฉสฺสุ มํ กามํ ยถา วิสยฺหนฺ"ติ ๓- อิมา รญฺโญ เปตสฺส จ วจนปฏิวจนคาถา. #[๕๒๗] ตตฺถ อญฺญาโตติ อวคโต ๔-. อิจฺฉามเสติ อิจฺฉาม. โนติ อมฺหากํ. น จ กุชฺฌิตพฺพนฺติ "อิเม มนุสฺสา ยงฺกิญฺจิ ปุจฺฉนฺตี"ติ โกโธ น กาตพฺโพ. #[๕๒๘] อทฺธาติ เอกํเสน. ปฏิญฺญา เมติ ญาณวเสน มยฺหํ "ปุจฺฉสฺสู"ติ ปฏิญฺญา ๕-, โอกาสทานนฺติ อตฺโถ. ตทา อหูติ ตสฺมึ กาเล ปฐมทสฺสเน อโหสิ. นาจิกฺขณา อปฺปสนฺนสฺส โหตีติ อกถนา อปฺปสนฺนสฺส โหติ. ปสนฺโน เอว หิ ปสนฺนสฺส กิญฺจิ กเถติ. ตฺวํ ปน ตทา มยิ อปฺปสนฺโน, อหญฺจ ตยิ, เตน ปฏิชานิตฺวา กเถตุกาโม นาโหสิ. อิทานิ ปนาหํ ตุยฺหํ อกามา สทฺเธยฺยวโจ อกาโม เอว สทฺธาตพฺพวจโน อิติ กตฺวา อิมินา การเณน. ปุจฺฉสฺสุ มํ กามํ ยถา วิสยฺหนฺติ ตฺวํ ยถา อิจฺฉสิ, ตมตฺถํ มํ ปุจฺฉสฺสุ. อหํ ปน ยถา วิสยฺหํ ยถา มยฺหํ สหิตุํ สกฺกา, ตถา อตฺตโน ญาณพลานุรูปํ กเถสฺสามีติ อธิปฺปาโย. เอวํ เปเตน ปุจฺฉนาย ๖- โอกาเส กเต ราชา:- @เชิงอรรถ: ม. อชฺฌิโต ม. อทฺธา ปฏิญฺญาตเมตํ ตทาหุ @ ม. ยถา วิสยนฺติ. เอวมุปริปิ ม. อชฺฌิโตติ อธิคโต @ ม. ปฏิญฺญาตวเสน มยฺหํ ปุจฺฉสฺสูติ สี.,อิ. ปุจฺฉิตาย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๗.

[๕๒๙] "ยงฺกิญฺจหํ จกฺขุนา ปสฺสิสฺสามิ สพฺพมฺปิ ตาหํ อภิสทฺทเหยฺยํ ทิสฺวาว ตํ โนปิ เจ สทฺทเหยฺยํ กเรยฺยาสิ เม ยกฺข นิยสฺสกมฺมนฺ"ติ คาถมาห. ตสฺสตฺโถ:- อหํ ยงฺกิญฺจิเทว จกฺขุนา ปสฺสิสฺสามิ, ตํ สพฺพมฺปิ ตเถว อหํ อภิสทฺทเหยฺยํ ๑-, ตํ ปน ทิสฺวาว ตํ วจนํ โนปิ เจ สทฺทเหยฺยํ ๒-, ยกฺข มยฺหํ นิยสฺสกมฺมํ นิคฺคหกมฺมํ กเรยฺยาสีติ. อถ วา ยงฺกิญฺจหํ จกฺขุนา ปสฺสิสฺสามีติ อหํ ยงฺกิญฺจิเทว จกฺขุนา ปสฺสิสฺสามิ อจกฺขุโคจรสฺส ๓- อทสฺสนโต. สพฺพมฺปิ ตาหํ อภิสทฺทเหยฺยนฺติ สพฺพมฺปิ เต อหํ ทิฏฺฐํ สุตํ อญฺญํ วา อภิสทฺทเหยฺยํ. ตาทิโส หิ มยฺหํ ตยิ อภิปฺปสาโทติ อธิปฺปาโย. ปจฺฉิมปทสฺส ปน ยถาวุตฺโตว อตฺโถ. ตํ สุตฺวา เปโต:- [๕๓๐] "สจฺจปฺปฏิญฺญา ตว เมสา โหตุ สุตฺวาน ธมฺมํ ลภ สุปฺปสาทํ อญฺญตฺถิโก โน จ ปทุฏฺฐจิตฺโต ยํ เต สุตํ อสุตญฺจาปิ ธมฺมํ สพฺพมฺปิ อกฺขิสฺสํ ๔- ยถา ปชานนฺ"ติ คาถมาห. อิโต ปรํ:- [๕๓๑] "เสเตน อสฺเสน อลงฺกเตน อุปยาสิ สูลาวุตกสฺส สนฺติเก ยานํ อิทํ อพฺภุตํ ทสฺสเนยฺยํ กิสฺเสตํ กมฺมสฺส อยํ วิปาโกติ. @เชิงอรรถ: สี.,อิ. อภิสทฺทเหยฺยํ ปฏิญฺเญยฺยํ สี. ทิสฺวา ตว วจนํ โนปิ โน สทฺทเหยฺยํ @ สี.,อิ. อจกฺขุโน ปรสฺส สี. สพฺพํ อาจิกฺขิสฺสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๘.

[๕๓๒] เวสาลิยา นครสฺส ๑- มชฺเฌ จิกฺขลฺลมคฺเค นรกํ อโหสิ โคสีสเมกาหํ ปสนฺนจิตฺโต เสตํ ๒- คเหตฺวา นรกสฺมึ นิกฺขิปึ. [๕๓๓] เอตสฺมึ ปาทานิ ปติฏฺฐเปตฺวา มยญฺจ อญฺเญ จ อติกฺกมิมฺหา ยานํ อิทํ อพฺภุตํ ทสฺสเนยฺยํ ตสฺเสว กมฺมสฺส อยํ วิปาโกติ. [๕๓๔] วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสติ คนฺโธ จ เต สพฺพทิสา ปวายติ ยกฺขิทฺธิปตฺโตสิ มหานุภาโว นคฺโค จาสิ กิสฺส อยํ วิปาโกติ. [๕๓๕] อกฺโกธโน นิจฺจปสนฺนจิตฺโต สณฺหาหิ วาจาหิ ชนํ อุเปมิ ตสฺเสว กมฺมสฺส อยํ วิปาโก ทิพฺโพ เม วณฺโณ สตตํ ปภาสติ. [๕๓๖] ยสญฺจ กิตฺติญฺจ ธมฺเม ฐิตานํ ทิสฺวาน มนฺเตมิ ปสนฺนจิตฺโต ตสฺเสว กมฺมสฺส อยํ วิปาโก ทิพฺโพ เม คนฺโธ สตตํ ปวายติ. [๕๓๗] สหายานํ ติตฺถสฺมึ นฺหายนฺตานํ ถเล คเหตฺวา นิทหิสฺส ทุสฺสํ @เชิงอรรถ: สี.,อิ. เวสาลิยา ตสฺส นครสฺส ก. เสตุํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๙.

ขิฑฺฑตฺถิโก โน จ ปทุฏฺฐจิตฺโต เตนมฺหิ นคฺโค กสิรา จ วุตฺตีติ. [๕๓๘] โย กีฬมาโน ปกโรติ ปาปํ ตสฺเสทิสํ กมฺมวิปากมาหุ อกีฬมาโน ปน โย กโรติ กึ ตสฺส กมฺมสฺส วิปากมาหูติ. [๕๓๙] เย ทุฏฺฐสงฺกปฺปมนา มนุสฺสา กาเยน วาจาย จ สงฺกิลิฏฺฐา กายสฺส เภทา อภิสมฺปรายํ อสํสยํ เต นิรยํ อุเปนฺติ. [๕๔๐] อปเร ปน สุคติมาสมานา ๑- ทาเน รตา สงฺคหิตตฺตภาวา กายสฺส เภทา อภิสมฺปรายํ อสํสยํ เต สุคตึ อุเปนฺตี"ติ เตสํ อุภินฺนํ วจนปฏิวจนคาถา โหนฺติ. #[๕๓๐] ตตฺถ สจฺจปฺปฏิญฺญา ตว เมสา โหตูติ "สพฺพมฺปิ ตาหํ อภิสทฺทเหยฺยนฺ"ติ ตว เอสา ปฏิญฺญา มยฺหํ สจฺจํ โหตุ. สุตฺวาน ธมฺมํ ลภ สุปฺปสาทนฺติ มยา วุจฺจมานํ ธมฺมํ สุตฺวา สุนฺทรํ ปสาทํ ลภสฺสุ. อญฺญตฺถิโกติ อาชานนตฺถิโก. ยถา ปชานนฺติ ยถา อญฺโญปิ ปชานนฺโต, "ยถาปิ ญาตนฺ"ติ วา ๒- มยา ยถา ญาตนฺติ อตฺโถ. @เชิงอรรถ: ก. อาสิสมานา ม. ยถา ปชานนฺติ วา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๐.

#[๕๓๑] กิสฺเสตํ กมฺมสฺส อยํ วิปาโกติ กิสฺเสตํ กิสฺส นาม เอตํ, กิสฺส กมฺมสฺส อยํ วิปาโก ๑-. เอตนฺติ วา นิปาตมตฺตํ, กิสฺส กมฺมสฺสาติ โยชนา. "กิสฺส เต"ติ จ เกจิ ปฐนฺติ. #[๕๓๒-๓๓] จิกฺขลฺลมคฺเคติ จิกฺขลฺลวติ ปถมฺหิ. นรกนฺติ อาวาฏํ. เอกาหนฺติ เอกํ อหํ. นรกสฺมึ นิกฺขิปินฺติ ยถา กทฺทโม ๒- น อกฺกมียติ, เอวํ ตสฺมึ จิกฺขลฺลาวาเฏ ฐเปสึ. ตสฺสาติ ตสฺส โคสีเสน เสตุกรณสฺส. #[๕๓๖-๗] ธมฺเม ฐิตานนฺติ ธมฺมจารีนํ สมจารีนํ. มนฺเตมีติ กเถมิ กิตฺตยามิ. ขิฑฺฑตฺถิโกติ หสาธิปฺปาโย. โน จ ปทุฏฺฐจิตฺโตติ ทุสฺสสามิเก น ทูสิตจิตฺโต, น อวหรณาธิปฺปาโย นาปิ วินาสาธิปฺปาโยติ อตฺโถ. #[๕๓๘] อกีฬมาโนติ อขิฑฺฑาธิปฺปาโย, โลภาทีหิ ทูสิตจิตฺโต. กึ ตสฺส กมฺมสฺส วิปากมาหูติ ตสฺส ตถา กตสฺส ๓- ปาปกมฺมสฺส กีว กฏุกํ ทุกฺขวิปากํ ๔- ปณฺฑิตา อาหุ. #[๕๓๙-๔๐] ทุฏฺฐสงฺกปฺปมนาติ กามสงฺกปฺปาทิวเสน ทูสิตมโนวิตกฺกา, เอเตน มโนทุจฺจริตมาห. กาเยน วาจาย จ สงฺกิลิฏฺฐาติ ปาณาติปาตาทิวเสน กายวาจาหิ มลินา. อาสมานาติ อาสึสมานา ปตฺถยมานา. เอวํ เปเตน สงฺเขเปเนว กมฺมผเลสุ วิภชิตฺวา ทสฺสิเตสุ ตํ อสทฺทหนฺโต ราชา:- [๕๔๑] "ตํ กินฺติ ชาเนยฺยมหํ อเวจฺจ กลฺยาณปาปสฺส อยํ วิปาโก @เชิงอรรถ: สี. กิสฺเสตํ ฯเปฯ วิปาโกติ เอตํ กิสฺส นาม กมฺมสฺส อยํ วิปาโก อิ. กทฺทเม @ ม. ตสฺส ยถา มยา กตสฺส สี.,อิ. ทุกฺขํ ทุกฺขวิปากํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๑.

กึ วาหํ ทิสฺวา อภิสทฺทเหยฺยํ โก วาปิ มํ สทฺทหาเปยฺย เอตนฺ"ติ คาถมาห. ตตฺถ ตํ กินฺติ ชาเนยฺยมหํ อเวจฺจาติ โยยํ ตยา "เย ทุฏฺฐสงฺกปฺปมนา มนุสฺสา, กาเยน วาจาย จ สงฺกิลิฏฺฐา"ติอาทินา, "อปเร ปน สุคติมาสมานา"ติ- อาทินา จ กลฺยาณสฺส ปาปสฺส จ กมฺมสฺส วิปาโก วิภชิตฺวา วุตฺโต, ตํ กินฺติ เกน การเณน อหํ อเวจฺจ อปรปจฺจยภาเวน สทฺทเหยฺยํ. กึ วาหํ ทิสฺวา อภิสทฺทเหยฺยนฺติ กีทิสํ วา ปนาหํ ปจฺจกฺขภูตํ นิทสฺสนํ ทิสฺวา ปฏิสทฺทเหยฺยํ ๑-. โก วาปิ มํ สทฺทหาเปยฺย เอตนฺติ โก วา วิญฺญู ปุริโส ปณฺฑิโต เอตมตฺถํ มํ สทฺทหาเปยฺย, ตํ กเถหีติ อตฺโถ. ตํ สุตฺวา เปโต การเณน ตมตฺถํ ตสฺส ปกาเสนฺโต:- [๕๔๒] "ทิสฺวา จ สุตฺวา อภิสทฺทหสฺสุ กลฺยาณปาปสฺส อยํ วิปาโก กลฺยาณปาเป อุภเย อสนฺเต สิยา นุ สตฺตา สุคตา ทุคฺคตา วา. [๕๔๓] โน เจตฺถ กมฺมานิ กเรยฺยุํ มจฺจา กลฺยาณปาปานิ มนุสฺสโลเก. นาเหสุํ สตฺตา สุคตา ทุคฺคตา วา หีนา ปณีตา จ มนุสฺสโลเก. [๕๔๔] ยสฺมา จ กมฺมานิ กโรนฺติ มจฺจา กลฺยาณปาปานิ มนุสฺสโลเก @เชิงอรรถ: สี. ปฏิญฺเญยฺยํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๒.

ตสฺมา หิ สตฺตา สุคตา ทุคฺคตา วา หีนา ปณีตา จ มนุสฺสโลเก. [๕๔๕] ทฺวยชฺช ๑- กมฺมานํ วิปากมาหุ สุขสฺส ทุกฺขสฺส จ เวทนียํ ตา เทวตาโย ปริจารยนฺติ ปจฺเจนฺติ พาลา ทฺวยตํ อปสฺสิโน"ติ คาถา อภาสิ. #[๕๔๒] ตตฺถ ทิสฺวา จาติ ปจฺจกฺขโต ทิสฺวาปิ. สุตฺวาติ ธมฺมํ สุตฺวา ตทนุสาเรน นยํ เนนฺโต ๒- อนุมินนฺโต. กลฺยาณปาปสฺสาติ กุสลสฺส อกุสลสฺส จ กมฺมสฺส อยํ สุโข อยํ ทุกฺโข จ วิปาโกติ อภิสทฺทหสฺสุ. อุภเย อสนฺเตติ กลฺยาเณ ปาเป จาติ ทุวิเธ กมฺเม อวิชฺชมาเน. สิยา นุ สตฺตา สุคตา ทุคฺคตา วาติ "อิเม สตฺตา สุคตึ คตา ทุคฺคตึ คตา วา ๓-, สุคติยํ วา อฑฺฒา ทุคฺคติยํ ทลิทฺทา วา"ติ ๔-, อยมตฺโถ กึ นุ สิยา กถํ สมฺภเวยฺยาติ อตฺโถ. #[๕๔๓-๔] อิทานิ ยถาวุตฺตมตฺถํ "โน เจตฺถ กมฺมานี"ติ จ "ยสฺมา จ กมฺมานี"ติ จ คาถาทฺวเยน พฺยติเรกโต อนฺวยโต จ วิภาเวติ. ตตฺถ หีนา ปณีตาติ กุลรูปาโรคฺยปริวาราทีหิ หีนา อุฬารา จ. #[๕๔๕] ทฺวยชฺช กมฺมานํ วิปากมาหูติ ทฺวยํ ทุวิธํ อชฺช อิทานิ กมฺมานํ สุจริตทุจฺจริตานํ วิปากํ วทนฺติ กเถนฺติ. กึ ตนฺติ อาห "สุขสฺส ทุกฺขสฺส จ เวทนียนฺ"ติ, อิฏฺฐสฺส จ อนิฏฺฐสฺส จ อนุภวนโยคฺคํ. ตา เทวตาโย ปริจารยนฺตีติ เย อุกฺกํสวเสน สุขเวทนียํ วิปากํ ปฏิลภนฺติ, เต เทวโลเก ตา เทวตา หุตฺวา ทิพฺพสุขสมปฺปิตา อินฺทฺริยานิ ปริจาเรนฺติ. ปจฺเจนฺติ พาลา ทฺวยตํ อปสฺสิโนติ @เชิงอรรถ: ก. ทฺวยญฺจ สี. นยนฺโต ม. สุคติยา ทุคฺคติยา วา คตา @ สี. อทฺธา สุคตึ คตาปิ วา อทฺธา ทุคฺคติยํ ทลิทฺทา วาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๓.

เย พาลา กมฺมญฺจ กมฺมผลญฺจาติ ทฺวยํ อปสฺสนฺตา อสทฺทหนฺตา, เต ปาปปฺปสุตา ทุกฺขเวทนียํ วิปากํ อนุภวนฺตา นิรยาทีสุ กมฺมุนา ปจฺเจนฺติ ทุกฺขํ ปาปุณนฺติ. เอวํ กมฺมผลํ สทฺทหนฺโต ปน ตฺวํ กสฺมา เอวรูปํ ทุกฺขํ ปจฺจนุภวสีติ อนุโยคํ สนฺธาย:- [๕๔๖] "น มตฺถิ กมฺมานิ สยํกตานิ ทตฺวาปิ เม นตฺถิ โย ๑- อาทิเสยฺย อจฺฉาทนํ สยนมถนฺนปานํ เตนมฺหิ นคฺโค กสิรา จ วุตฺตี"ติ คาถมาห. ตตฺถ น มตฺถิ กมฺมานิ สยํกตานีติ ยสฺมา สยํ อตฺตนา ปุพฺเพ กตานิ ปุญฺญกมฺมานิ มม นตฺถิ น วิชฺชนฺติ, เยหิ อิทานิ อจฺฉาทนาทีนิ ลเภยฺยํ. ทตฺวาปิ เม นตฺถิ โย อาทิเสยฺยาติ โย สมณพฺราหฺมณานํ ทานํ ทตฺวา "อสุกสฺส เปตสฺส โหตู"ติ เม อาทิเสยฺย อุทฺทิเสยฺย, โส นตฺถิ. เตนมฺหิ นคฺโค กสิรา จ วุตฺตีติ เตน ทุวิเธนาปิ การเณน ๒- อิทานิ นคฺโค นิจฺโจโฬ อมฺหิ, กสิรา ทุกฺขา จ วุตฺติ ชีวิกา โหตีติ. ตํ สุตฺวา ราชา ตสฺส อจฺฉาทนาทิลาภํ อากงฺขนฺโต:- [๕๔๗] "สิยา นุ โข การณํ กิญฺจิ ยกฺข อจฺฉาทนํ เยน ตุวํ ลเภถ อาจิกฺข เม ตฺวํ ยทตฺถิ เหตุ สทฺธายิกํ ๓- เหตุวโจ สุโณมา"ติ คาถมาห. @เชิงอรรถ: ก. โส สี. กมฺเมน การเณน สี.,อิ. สทฺธายิตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๔.

ตตฺถ เยนาติ เยน การเณน ตฺวํ อจฺฉาทนํ ลเภถ ลเภยฺยาสิ, กิญฺจิ ตํ การณํ สิยา นุ โข ภเวยฺย นุ โขติ อตฺโถ. ยทตฺถีติ ยทิ อตฺถิ. อถสฺส เปโต ตํ การณํ อาจิกฺขนฺโต:- [๕๔๘] "กปฺปิตโก นาม อิธตฺถิ ภิกฺขุ ฌายี สุสีโล อรหา วิมุตฺโต คุตฺตินฺทฺริโย สํวุตปาติโมกฺโข สีติภูโต อุตฺตมทิฏฺฐิปตฺโต. [๕๔๙] สขิโล วทญฺญู สุวโจ สุมุโข สฺวาคโม สุปฺปฏิมุตฺตโก จ ปุญฺญสฺส เขตฺตํ อรณวิหารี เทวมนุสฺสานญฺจ ทกฺขิเณยฺโย. [๕๕๐] สนฺโต วิธูโม อนีโฆ นิราโส มุตฺโต วิสลฺโล อมโม อวงฺโก นิรูปธี สพฺพปปญฺจขีโณ ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺโต ชุติมา. [๕๕๑] อปฺปญฺญาโต ทิสฺวาปิ น จ สุชาโน มุนีติ นํ วชฺชิสุ โวหรนฺติ ชานนฺติ ตํ ยกฺขภูตา อเนชํ กลฺยาณธมฺมํ วิจรนฺตํ ๑- โลเก. [๕๕๒] ตสฺส ตุวํ เอกยุคํ ทุเว วา มมุทฺทิสิตฺวาน สเจ ทเทถ @เชิงอรรถ: สี. วิจรนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๕.

ปฏิคฺคหีตานิ จ ตานิ อสฺสุ มมญฺจ ปสฺเสถ สนฺนทฺธทุสฺสนฺ"ติ คาถา อภาสิ. #[๕๔๘] ตตฺถ กปฺปิตโก นามาติ ชฏิลสหสฺสสฺส อพฺภนฺตเร อายสฺมโต อุปาลิตฺเถรสฺส อุปชฺฌายํ สนฺธาย วทติ. อิธาติ อิมิสฺสา เวสาลิยา สมีเป. ฌายีติ อคฺคผลฌาเนน ฌายี. สีติภูโตติ สพฺพกิเลสทรถปริฬาหวูปสเมน สีติภาวปฺปตฺโต. อุตฺตมทิฏฺฐิปตฺโตติ อุตฺตมํ อคฺคผลํ สมฺมาทิฏฺฐึ ปตฺโต. #[๕๔๙] สขิโลติ มุทุ. สุวโจติ สุพฺพโจ. สฺวาคโมติ สุฏฺฐุ อาคตาคโม. สุปฺปฏิมุตฺตโกติ สุฏฺฐุ ปฏิมุตฺตกวาโจ, มุตฺตภาณีติ อตฺโถ. อรณวิหารีติ เมตฺตาวิหารี. #[๕๕๐] สนฺโตติ อุปสนฺตกิเลโส. วิธูโมติ วิคตมิจฺฉาวิตกฺกธูโม. อนีโฆติ นิทฺทุกฺโข. นิราโสติ นิตฺตโณฺห. มุตฺโตติ สพฺพภเวหิ วิมุตฺโต. วิสลฺโลติ วีตราคาทิสลฺโล. อมโมติ มมํการวิรหิโต. อวงฺโกติ กายวงฺกาทิวงฺกวิรหิโต. นิรูปธีติ กิเลสาภิสงฺขาราทิอุปธิปฺปหายี. สพฺพปปญฺจขีโณติ ปริกฺขีณตณฺหาทิปปญฺโจ. ชุติมาติ อนุตฺตราย ญาณชุติยา ชุติมา. อปฺปญฺญาโตติ ปรมปฺปิจฺฉตาย ปฏิจฺฉนฺนคุณตาย จ น ปากโฏ ๑-. #[๕๕๑] ทิสฺวาปิ น จ สุชาโนติ คมฺภีรภาเวน ทิสฺวาปิ "เอวํสีโล, เอวํธมฺโม, เอวํปญฺโญ"ติ น สุวิญฺเญยฺโย. ชานนฺติ ตํ ยกฺขภูตา อเนชนฺติ ยกฺขภูตา จ อเนชํ นิตฺตณฺหํ "อรหา"ติ ตํ ชานนฺติ. กลฺยาณธมฺมนฺติ สุนฺทรสีลาทิคุณํ. #[๕๕๒] ตสฺสาติ ตสฺส กปฺปิตกมหาเถรสฺส. เอกยุคนฺติ เอกํ วตฺถยุคํ. ทุเว วาติ เทฺว วา วตฺถยุคานิ. มมุทฺทิสิตฺวานาติ มมํ อุทฺทิสิตฺวา. ปฏิคฺคหีตานิ จ ตานิ อสฺสูติ ตานิ วตฺถยุคานิ เตน ปฏิคฺคหิตานิ จ อสฺสุ ภเวยฺยุํ. สนฺนทฺธทุสฺสนฺติ ทุสฺเสน กตสนฺนาหํ, ลทฺธวตฺถํ นิวตฺถปารุตทุสฺสนฺติ อตฺโถ. @เชิงอรรถ: ม. ปฏิจฺฉนฺนคุณตฺตา ปากโฏ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๖.

ตโต ราชา:- [๕๕๓] "กสฺมึ ปเทเส สมณํ วสนฺตํ คนฺตฺวาน ปสฺเสมุ มยํ อิทานิ โย มชฺช ๑- กงฺขํ วิจิกิจฺฉิตญฺจ ทิฏฺฐีวิสูกานิ วิโนทเยยฺยา"ติ ๒- เถรสฺส วสนฏฺฐานํ ปุจฺฉิ. ตตฺถ กสฺมึ ปเทเสติ กตรสฺมึ ปเทเส. โย มชฺชาติ โย อชฺช ๓-, มกาโร ปทสนฺธิกโร. ตโต เปโต:- [๕๕๔] "เอโส นิสินฺโน กปินจฺจนายํ ปริวาริโต เทวตาหิ พหูหิ ธมฺมึ กถํ ภาสติ สจฺจนาโม สกสฺมิ อจฺเฉรเก ๔- อปฺปมตฺโต"ติ คาถมาห. ตตฺถ กปินจฺจนายนฺติ กปีนํ วานรานํ นจฺจเนน "กปินจฺจนา"ติ ลทฺธโวหาเร ปเทเส. สจฺจนาโมติ ฌายี สุสีโล อรหา วิมุตฺโตติอาทีหิ คุณนาเมหิ ยาถาวนาโม อวิปรีตนาโม. เอวํ เปเตน วุตฺเต ราชา ตาวเทว เถรสฺส สนฺติกํ คนฺตุกาโม:- [๕๕๕] "ตถาหํ ๕- กสฺสามิ คนฺตฺวา อิทานิ อจฺฉาทยิสฺสํ สมณํ ยุเคน @เชิงอรรถ: สี.,ก. สมชฺช สี. ทิฏฺฐิวิสุกานิ จ โก วิโนทเยติ, ก. ทิฏฺฐิวิสูกานิ โก @วิโนทเย เจติ สี. สมชฺชาติ โส อชฺช ฉ.ม. สกสฺมิมาเจรเก ม. ยถาหํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๗.

ปฏิคฺคหีตานิ จ ตานิ อสฺสุ ตุวญฺจ ปสฺเสมุ สนฺนทฺธทุสฺสนฺ"ติ คาถมาห. ตตฺถ กสฺสามีติ กริสฺสามิ. อถ เปโต "เทวตานํ เถโร ธมฺมํ เทเสติ, ตสฺมา นายํ อุปสงฺกมนกาโล"ติ ทสฺเสนฺโต:- [๕๕๖] "มา อกฺขเณ ปพฺพชิตํ อุปาคมิ สาธุ โว ลิจฺฉวิ เนส ธมฺโม ตโต จ กาเล อุปสงฺกมิตฺวา ตตฺเถว ปสฺสาหิ ๑- รโห นิสินฺนนฺ"ติ คาถมาห. ตตฺถ สาธูติ อายาจเน นิปาโต. โว ลิจฺฉวิ เนส ธมฺโมติ ลิจฺฉวิราช ตุมฺหากํ ราชูนํ เอส ธมฺโม น โหติ, ยํ อกาเล อุปสงฺกมนํ. ตตฺเถวาติ ตสฺมึเยว ฐาเน. เอวํ เปเตน วุตฺเต ราชา "สาธู"ติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อตฺตโน นิเวสนเมว คนฺตฺวา ปุน ยุตฺตปตฺตกาเล ๒- อฏฺฐ วตฺถยุคานิ คาหาเปตฺวา เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน ปฏิสนฺถารํ กตฺวา "อิมานิ ภนฺเต อฏฺฐ วตฺถยุคานิ ปฏิคฺคณฺหา"ติ ๓- อาห. ตํ สุตฺวา เถโร กถาสมุฏฺฐาปนตฺถํ "มหาราช ปุพฺเพ ตฺวํ อทานสีโล สมณพฺราหฺมณานํ วิเหฐนชาติโกว กถํ ปณีตานิ วตฺถานิ ทาตุกาโม ชาโต"ติ อาห. ตํ สุตฺวา ราชา ตสฺส การณํ อาจิกฺขนฺโต เปเตน สมาคมํ, เตน จ อตฺตนา จ กถิตํ สพฺพํ เถรสฺส อาโรเจตฺวา วตฺถานิ ทตฺวา เปตสฺส อุทฺทิสิ. @เชิงอรรถ: สี. ปสฺสามิ สี.,อิ. ยุตฺตปยุตฺตกาเล ม. ปฏิคฺคณฺหถาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๘.

เตน เปโต ทิพฺพวตฺถธโร อลงฺกตปฏิยตฺโต อสฺสารุโฬฺห เถรสฺส จ รญฺโญ จ ปุรโต ปาตุภวิ. ตํ ทิสฺวา ราชา อตฺตมโน ปมุทิโต ปีติโสมนสฺสชาโต "ปจฺจกฺขโต วต มยา กมฺมผลํ ทิฏฺฐํ, น ทานาหํ ปาปํ กริสฺสามิ, ปุญฺญเมว กริสฺสามี"ติ วตฺวา เตน เปเตน สกฺขึ อกาสิ. โส จ เปโต "สเจ ตฺวํ ลิจฺฉวิราช อิโต ปฏฺฐาย อธมฺมํ ปหาย ธมฺมํ จรสิ, เอวาหํ ตว สกฺขึ กริสฺสามิ, สนฺติกญฺจ เต อาคมิสฺสามิ, สูลาวุตญฺจ ปุริสํ สีฆํ สูลโต โมเจหิ, เอวํ โส ชีวิตํ ลภิตฺวา ธมฺมํ จรนฺโต ทุกฺขโต มุจฺจิสฺสติ, เถรญฺจ กาเลน กาลํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุณนฺโต ปุญฺญานิ กโรหี"ติ วตฺวา คโต. อถ ราชา เถรํ วนฺทิตฺวา นครํ ปวิสิตฺวา สีฆํ สีฆํ ลิจฺฉวิปริสํ สนฺนิปาเตตฺวา ๑- เต อนุชานาเปตฺวา ตํ ปุริสํ สูลโต โมเจตฺวา "อิมํ อโรคํ กโรถา"ติ ติกิจฺฉเก อาณาเปสิ. เถรญฺจ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ "สิยา นุ โข ภนฺเต นิรยคามิกมฺมํ ๒- กตฺวา ฐิตสฺส นิรยโต มุตฺตี"ติ. สิยา มหาราช, สเจ อุฬารํ ปุญฺญํ กโรติ, มุจฺจตีติ วตฺวา เถโร ราชานํ สรเณสุ จ สีเลสุ จ ปติฏฺฐาเปสิ. โส ตตฺถ ปติฏฺฐิโต เถรสฺส โอวาเท ฐตฺวา โสตาปนฺโน อโหสิ, สูลาวุโต ปน ปุริโส อโรโค หุตฺวา สํเวคชาโต ภิกฺขูสุ ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิ. ตมตฺถํ ทสฺเสนฺตา สงฺคีติการา:- [๕๕๗] "ตถาติ วตฺวา อคมาสิ ตตฺถ ปริวาริโต ทาสคเณน ลิจฺฉวิ โส ตํ นครํ อุปสงฺกมิตฺวา วาสูปคจฺฉิตฺถ สเก นิเวสเน. [๕๕๘] ตโต จ กาเล คิหิกิจฺจานิ กตฺวา นฺหาตฺวา ปิวิตฺวา จ ขณํ ลภิตฺวา @เชิงอรรถ: สี.,อิ. สนฺนิปาตาเปตฺวา อิ. นิรยคามินิกมฺมํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๙.

วิเจยฺย เปฬาโต จ ยุคานิ อฏฺฐ คาหาปยี ทาสคเณน ลิจฺฉวิ. [๕๕๙] โส ตํ ปเทสํ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ อทฺทส สมณํ สนฺตจิตฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ โคจรโต นิวตฺตํ สีติภูตํ รุกฺขมูเล นิสินฺนํ. [๕๖๐] ตเมนมโวจ อุปสงฺกมิตฺวา อปฺปาพาธํ ผาสุวิหารญฺจ ปุจฺฉิ เวสาลิยํ ลิจฺฉวิหํ ภทนฺเต ชานนฺติ มํ ลิจฺฉวิ อมฺพสกฺขโร. [๕๖๑] อิมานิ เม อฏฺฐ ยุคา สุภานิ ปฏิคฺคณฺห ภนฺเต ปททามิ ตุยฺหํ เตเนว อตฺเถน อิธาคโตสฺมิ ยถา อหํ อตฺตมโน ภเวยฺยนฺติ. [๕๖๒] ทูรโตว สมณา พฺราหฺมณา จ นิเวสนํ เต ปริวชฺชยนฺติ ปตฺตานิ ภิชฺชนฺติ จ เต ๑- นิเวสเน สงฺฆาฏิโย จาปิ วิทาลยนฺติ. ๒- [๕๖๓] อถาปเร ปาทกุฐาริกาหิ อวํสิรา สมณา ปาตยนฺติ ๓- เอตาทิสํ ปพฺพชิตา วิเหสํ ตยา กตํ สมณา ปาปุณนฺติ. @เชิงอรรถ: ม. ภิชฺชนฺติ ตว สี.,อิ. วินาสยนฺติ, ม. วิปาตยนฺติ ก. ปาฏิยนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๐.

[๕๖๔] ติเณน เตลมฺปิ น ตฺวํ อทาสิ มูฬฺหสฺส มคฺคมฺปิ น ปาวทาสิ อนฺธสฺส ทณฺฑํ สยมาทิยาสิ เอตาทิโส กทริโย อสํวุโต ตุวํ อถ ตฺวํ เกน วณฺเณน กิเมว ทิสฺวา อเมฺหหิ สห สํวิภาคํ กโรสีติ. [๕๖๕] ปจฺเจมิ ภนฺเต ยํ ตฺวํ วเทสิ วิเหสยึ สมเณ พฺราหฺมเณ จ ขิฑฺฑตฺถิโก โน จ ปทุฏฺฐจิตฺโต เอตมฺปิ เม ทุกฺกฏเมว ภนฺเต. [๕๖๖] ขิฑฺฑาย ยกฺโข ๑- ปสวิตฺวา ปาปํ เวเทติ ทุกฺขํ อสมตฺตโภคี ๒- ทหโร ยุวา นคฺคนิยสฺส ภาคี กึ สุ ตโต ทุกฺขตรสฺส โหติ. [๕๖๗] ตํ ทิสฺวา สํเวคมลตฺถํ ภนฺเต ตปฺปจฺจยา วาปิ ๓- ททามิ ทานํ ปฏิคฺคณฺห ภนฺเต วตฺถยุคานิ อฏฺฐ ยกฺขสฺสิมา คจฺฉนฺตุ ทกฺขิณาโยติ. [๕๖๘] อทฺธา หิ ทานํ พหุธา ปสตฺถํ ททโต จ เต อกฺขยธมฺมมตฺถุ ปฏิคฺคณฺหามิ เต วตฺถยุคานิ อฏฺฐ ยกฺขสฺสิมา คจฺฉนฺตุ ทกฺขิณาโยติ. @เชิงอรรถ: ก. โข ก. อปฺปมตฺตโภคี สี. ตาหํ, อิ. จาหํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๑.

[๕๖๙] ตโต หิ โส อาจมยิตฺวา ลิจฺฉวิ เถรสฺส ทตฺวาน ยุคานิ อฏฺฐ ปฏิคฺคหีตานิ จ ตานิ อสฺสุ ยกฺขญฺจ ปสฺเสถ สนฺนทฺธทุสฺสํ. [๕๗๐] ตมทฺทสา จนฺทนสารลิตฺตํ อาชญฺญมารูฬฺหมุฬารวณฺณํ อลงฺกตํ สาธุนิวตฺถทุสฺสํ ปริวาริตํ ยกฺขมหิทฺธิปตฺตํ. [๕๗๑] โส ตํ ทิสฺวา อตฺตมโน อุทคฺโค ปหฏฺฐจิตฺโต จ สุภคฺครูโป กมฺมญฺจ ทิสฺวาน มหาวิปากํ สนฺทิฏฺฐิกํ จกฺขุนา สจฺฉิกตฺวา. [๕๗๒] ตเมนมโวจ อุปสงฺกมิตฺวา ทสฺสามิ ทานํ สมณพฺราหฺมณานํ น จาปิ เม กิญฺจิ อเทยฺยมตฺถิ ตุวญฺจ เม ยกฺข พหูปกาโรติ. [๕๗๓] ตุวญฺจ เม ลิจฺฉวิ เอกเทสํ อทาสิ ทานานิ อโมฆเมตํ สฺวาหํ กริสฺสามิ ตยาว สกฺขึ อมานุโส มานุสเกน สทฺธินฺติ. [๕๗๔] คตี จ พนฺธู จ ปรายนญฺจ มิตฺโต มมาสิ อถ เทวตา เม ๑- @เชิงอรรถ: สี. เทวตาสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๒.

ยาจามิ ตํ ๑- ปญฺชลิโก ภวิตฺวา อิจฺฉามิ ตํ ยกฺข ปุนปิ ทฏฺฐุนฺติ. [๕๗๕] สเจ ตุวํ อสฺสทฺโธ ภวิสฺสสิ กทริยรูโป วิปฺปฏิปนฺนจิตฺโต ตฺวํ เนว มํ ลจฺฉสิ ๒- ทสฺสนาย ทิสฺวา จ ตํ โนปิ จ อาลปิสฺสํ. [๕๗๖] สเจ ปน ตฺวํ ๓- ภวิสฺสสิ ธมฺมคารโว ทาเน รโต สงฺคหิตตฺตภาโว โอปานภูโต สมณพฺราหฺมณานํ เอวํ มมํ ลจฺฉสิ ๔- ทสฺสนาย. [๕๗๗] ทิสฺวา จ ตํ อาลปิสฺสํ ภทนฺเต อิมญฺจ สูลโต ลหุํ ปมุญฺจ ยโต นิทานํ อกริมฺห สกฺขึ มญฺญามิ สูลาวุตกสฺส การณา. [๕๗๘] เต อญฺญมญฺญํ อกริมฺห สกฺขึ อยญฺจ สูลโต ๕- ลหุํ ปมุตฺโต สกฺกจฺจ ธมฺมานิ ๖- สมาจรนฺโต มุจฺเจยฺย โส นิรยา จ ตมฺหา กมฺมํ สิยา อญฺญตฺร เวทนียํ. ๗- [๕๗๙] กปฺปิตกญฺจ อุปสงฺกมิตฺวา เตเนว สห สํวิภชิตฺวา กาเล @เชิงอรรถ: สี. ยาจามหํ สี. เตเนว น ลจฺฉสิ สี. สเจ ตุวํ ก. ลิจฺฉวิ @ สี.,ก. สูลาวุโต ม. กมฺมานิ ก. สเวทนียํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๓.

สยํ มุเขนูปนิสชฺช ปุจฺฉ โส เต อกฺขิสฺสติ เอตมตฺถํ. [๕๘๐] ตเมว ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉสฺสุ อญฺญตฺถิโก ๑- โน จ ปทุฏฺฐจิตฺโต โส เต สุตํ อสุตญฺจาปิ ธมฺมํ สพฺพมฺปิ อกฺขิสฺสติ ยถา ปชานนฺติ. () ๒- [๕๘๑] โส ตตฺถ รหสฺสํ สมุลฺลปิตฺวา สกฺขึ กริตฺวาน อมานุเสน ปกฺกามิ โส ลิจฺฉวีนํ สกาสํ อถ พฺรวิ ปริสํ สนฺนิสินฺนํ. [๕๘๒] `สุณนฺตุ โภนฺโต มม เอกวากฺยํ วรํ วริสฺสํ ลภิสฺสามิ อตฺถํ สูลาวุโต ปุริโส ลุทฺทกมฺโม ปณิหิตทณฺโฑ ๓- อนุสตฺตรูโป. [๕๘๓] เอตฺตาวตา วีสติรตฺติมตฺตา ยโต อาวุโต เนว ชีวติ น มโต ตาหํ โมจยิสฺสามิ ทานิ ยถามตึ อนุชานาตุ สํโฆ'ติ. [๕๘๔] เอตญฺจ อญฺญญฺจ ลหุํ ปมุญฺจ โก ตํ วเทถ ตถา กโรนฺตํ ยถา ปชานาสิ ตถา กโรหิ ยถามตึ อนุชานาติ สํโฆติ. @เชิงอรรถ: ก. ปุญฺญตฺถิโก สี.,อิ.,ก. (สุโต จ ธมฺมํ สุคตึ อกฺขิสฺส) @ ม.,ก. ปณีตทณฺโฑ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๔.

[๕๘๕] โส ตํ ปเทสํ อุปสงฺกมิตฺวา สูลาวุตํ โมจยิ ขิปฺปเมว มา ภายิ สมฺมาติ จ ตํ อโวจ ติกิจฺฉกานญฺจ อุปฏฺฐเปสิ. [๕๘๖] กปฺปิตกญฺจ อุปสงฺกมิตฺวา เตเนว สห ๑- สํวิภชิตฺวา กาเล สยํ มุเขนูปนิสชฺช ลิจฺฉวิ ตเถว ปุจฺฉิตฺถ ๒- นํ การณตฺถิโก. [๕๘๗] สูลาวุโต ปุริโส ลุทฺทกมฺโม ปณีตทณฺโฑ อนุสตฺตรูโป เอตฺตาวตา วีสติรตฺติมตฺตา ยโต อาวุโต เนว ชีวติ น มโต. [๕๘๘] โส โมจิโต คนฺตฺวา มยา อิทานิ เอตสฺส ยกฺขสฺส วโจ หิ ๓- ภนฺเต สิยา นุ โข การณํ กิญฺจิเทว เยน โส นิรยํ โน วเชยฺย. [๕๘๙] อาจิกฺข ภนฺเต ยทิ อตฺถิ เหตุ สทฺธายิกํ ๔- เหตุวโจ ๕- สุโณม น เตสํ กมฺมานํ วินาสมตฺถิ อเวทยิตฺวา อิธ พฺยนฺติภาโวติ. [๕๙๐] สเจ ส ธมฺมานิ ๖- สมาจเรยฺย สกฺกจฺจ รตฺตินฺทิวมปฺปมตฺโต @เชิงอรรถ: สี. สมํ สี.,อิ. ปุจฺฉิ ก. วโจติ สี.,อิ. สทฺธายิตํ @ ก. เหตุ วโจติ สี. สเจ โส กมฺมานิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๕.

มุจฺเจยฺย โส นิรยา จ ตมฺหา กมฺมํ สิยา อญฺญตฺร เวทนียนฺติ. [๕๙๑] อญฺญาโต เอโส ปุริสสฺส อตฺโถ มมมฺปิ ทานิ อนุกมฺป ภนฺเต อนุสาส มํ โอวท ภูริปญฺญ ยถา อหํ โน นิรยํ วเชยฺยนฺติ. [๕๙๒] อชฺเชว พุทฺธํ สรณํ อุเปหิ ธมฺมญฺจ สํฆญฺจ ปสนฺนจิตฺโต ตเถว สิกฺขาย ปทานิ ปญฺจ อขณฺฑผุลฺลานิ สมาทิยสฺสุ. [๕๙๓] ปาณาติปาตา วิรมสฺสุ ขิปฺปํ โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยสฺสุ อมชฺชโป มา จ มุสา อภาณี สเกน ทาเรน จ โหหิ ตุฏฺโฐ อิมญฺจ อริยํ อฏฺฐงฺควเรนุเปตํ ๑- สมาทิยาหิ กุสลํ สุขุทฺรยํ. [๕๙๔] จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ ปจฺจยํ สยนาสนํ อนฺนํ ปานํ ขาทนียํ วตฺถเสนาสนานิ จ ททาหิ อุชุภูเตสุ วิปฺปสนฺเนน เจตสา. ๒- [๕๙๕] ภิกฺขูปิ สีลสมฺปนฺเน วีตราเค พหุสฺสุเต ตปฺเปหิ อนฺนปาเนน สทา ปุญฺญํ ปวฑฺฒติ. @เชิงอรรถ: อิ. อฏฺฐงฺควรํ อุเปตํ, ก. อิมญฺจ อฏฺฐงฺควรํ อุเปตํ @ ม.,ก. สทา ปุญฺญํ ปวฑฺฒติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๖.

[๕๙๖] เอวญฺจ ธมฺมานิ ๑- สมาจรนฺโต สกฺกจฺจ รตฺตินฺทิวมปฺปมตฺโต มุญฺจ ตุวํ ๒- นิรยา จ ตมฺหา กมฺมํ สิยา อญฺญตฺร เวทนียนฺติ. [๕๙๗] อชฺเชว พุทฺธํ สรณํ อุเปมิ ธมฺมญฺจ สํฆญฺจ ปสนฺนจิตฺโต ตเถว สิกฺขาย ปทานิ ปญฺจ อขณฺฑผุลฺลานิ สมาทิยามิ. [๕๙๘] ปาณาติปาตา วิรมามิ ขิปฺปํ โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยามิ อมชฺชโป โน จ มุสา ภณามิ สเกน ทาเรน จ โหมิ ตุฏฺโฐ อิมญฺจ อริยํ อฏฺฐงฺควเรนุเปตํ สมาทิยามิ กุสลํ สุขุทฺรยํ. [๕๙๙] จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ ปจฺจยํ สยนาสนํ อนฺนํ ปานํ ขาทนียํ วตฺถเสนาสนานิ จ. [๖๐๐] ภิกฺขู จ สีลสมฺปนฺเน วีตราเค พหุสฺสุเต ททามิ น วิกมฺปามิ ๓- พุทฺธานํ สาสเน รโตติ. [๖๐๑] เอตาทิโส ลิจฺฉวิ อมฺพสกฺขโร เวสาลิยํ อญฺญตโร อุปาสโก สทฺโธ มุทู การกโร จ ภิกฺขุ สํฆญฺจ สกฺกจฺจ ตทา อุปฏฺฐหิ. @เชิงอรรถ: สี. กมฺมานิ ม. มุญฺเจยฺย โส ตฺวํ สี.,ก. น วิกปฺปามิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๗.

[๖๐๒] สูลาวุโต จ อโรโค หุตฺวา เสรี สุขี ปพฺพชฺชํ อุปาคมิ ภิกฺขุญฺจ อาคมฺม กปฺปิตกุตฺตมํ อุโภปิ สามญฺญผลานิ อชฺฌคุํ. [๖๐๓] เอตาทิสา สปฺปุริสาน เสวนา มหปฺผลา โหติ สตํ วิชานตํ สูลาวุโต อคฺคผลํ อผสฺสยิ ๑- ผลํ กนิฏฺฐํ ปน อมฺพสกฺขโร"ติ คาถาโย อโวจุํ. #[๕๕๗-๕๖๐] ตตฺถ วาสูปคจฺฉิตฺถาติ วาสํ อุปคจฺฉิ. คิหิกิจฺจานีติ เคหํ อาวสนฺเตน กาตพฺพกุฏุมฺพกิจฺจานิ. วิเจยฺยาติ สุนฺทรวตฺถคหณตฺถํ วิจินิตฺวา. ปฏิกฺกนฺตนฺติ ปิณฺฑปาตโต ปฏิกฺกนฺตํ. เตนาห "โคจรโต นิวตฺตนฺ"ติ. อโวจาติ "เวสาลิยํ ลิจฺฉวิหํ ภทนฺเต"ติอาทิกํ อโวจ. #[๕๖๒-๓] วิทาลยนฺตีติ วิผาลยนฺติ. ปาทกุฐาริกาหีติ ปาทสงฺขาตาหิ กุฐารีหิ. ปาตยนฺตีติ ปริปาตยนฺติ. #[๕๖๔] ติเณนาติ ติณคฺเคนาปิ. มูฬฺหสฺส มคฺคมฺปิ น ปาวทาสีติ มคฺคมูฬฺหสฺส มคฺคมฺปิ ตฺวํ น กถยสิ "เอวายํ ปุริโส อิโต จิโต จ ปริพฺภมตู"ติ. เกฬีสีโล หิ อยํ ราชา. สยมาทิยาสีติ อนฺธสฺส หตฺถโต ยฏฺฐึ สยเมว อจฺฉินฺทิตฺวา คณฺหสิ. สํวิภาคํ กโรสีติ อตฺตนา ปริภุญฺชิตพฺพวตฺถุโต เอกจฺจานิ ทตฺวา สํวิภชสิ. @เชิงอรรถ: ก. ผุสฺสยิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๘.

#[๕๖๕] ปจฺเจมิ ภนฺเต ยํ ตฺวํ วเทสีติ "ภนฺเต ตฺวํ ปตฺตานิ ภิชฺชนฺตี"ติ- อาทินา ยํ วเทสิ, ตํ ปฏิชานามิ, สพฺพเมเวตํ มยา กตํ การาปิตญฺจาติ ทสฺเสติ. เอตมฺปีติ เอตํ ขิฑฺฑาธิปฺปาเยน กตมฺปิ. #[๕๖๖-๗] ขิฑฺฑาติ ขิฑฺฑาย. ปสวิตฺวาติ อุปจินิตฺวา. เวเทตีติ อนุภวติ. อสมตฺตโภคีติ อปริปุณฺณโภโค. ตเมว อปริปุณฺณโภคตํ ทสฺเสตุํ "ทหโร ยุวา"ติอาทิ วุตฺตํ. นคฺคนิยสฺสาติ นคฺคภาวสฺส. กึ สุ ตโต ทุกฺขตรสฺส โหตีติ กึ สุ นาม ตโต นคฺคภาวโต ทุกฺขตรํ อสฺส เปตสฺส โหติ. ยกฺขสฺสิมา คจฺฉนฺตุ ทกฺขิณาโยติ อิมา มยา ทิยฺยมานวตฺถทกฺขิณาโย เปตสฺส อุปกปฺปนฺตุ. #[๕๖๘-๗๒] พหุธา ปสตฺถนฺติ พหูหิ ปกาเรหิ พุทฺธาทีหิ วณฺณิตํ. อกฺขยธมฺมตฺถูติ อปริกฺขยธมฺมํ โหตุ. อาจมยิตฺวาติ หตฺถปาทโธวนปุพฺพกํ มุขํ วิกฺขาเลตฺวา. จนฺทนสารลิตฺตนฺติ สารภูตจนฺทนลิตฺตํ. อุฬารวณฺณนฺติ เสฏฺฐรูปํ. ปริวาริตนฺติ อนุกุลวุตฺตินา ปริชเนน ปริวาริตํ. ยกฺขมหิทฺธิปตฺตนฺติ มหตึ ยกฺขิทฺธึ เทวิทฺธึ ปตฺวา ฐิตํ. ตเมนมโวจาติ ตเมนํ อโวจ. #[๕๗๓] เอกเทสํ อทาสีติ จตูสุ ปจฺจเยสุ เอกเทสภูตํ วตฺถทานํ สนฺธาย วทติ. สกฺขินฺติ สกฺขิภาวํ. #[๕๗๔] มมาสีติ เม อาสิ. เทวตา เมติ ๑- มยฺหํ เทวตา อาสีติ โยชนา. #[๕๗๕-๗] วิปฺปฏิปนฺนจิตฺโตติ มิจฺฉาทิฏฺฐึ ปฏิปนฺนมานโส, ธมฺมิยํ ปฏิปทํ ปหาย อธมฺมิยํ ปฏิปทํ ปฏิปนฺโนติ อตฺโถ. ยโตนิทานนฺติ ยนฺนิมิตฺตํ ยสฺส สนฺติกํ อาคมนเหตุ. #[๕๗๙] สํวิภชิตฺวาติ ทานสํวิภาคํ กตฺวา. สยํ มุเขนูปนิสชฺช ปุจฺฉาติ อญฺเญ ปุริเส อเปเสตฺวา อุปนิสีทิตฺวา สมฺมุเขเนว ปุจฺฉ. ๒- @เชิงอรรถ: สี. เทวตาสีติ สี. ปุจฺฉิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๙.

#[๕๘๑-๓] สนฺนิสินฺนนฺติ สนฺนิปติตวเสน นิสินฺนํ. ลภิสฺสามิ อตฺถนฺติ มยา อิจฺฉิตมฺปิ อตฺถํ ลภิสฺสามิ. ปณิหิตทณฺโฑติ ๑- ฐปิตสรีรทณฺโฑ. อนุสตฺตรูโปติ ราชินิ อนุสตฺตสภาโว ๒-. วีสติรตฺติมตฺตาติ วีสติมตฺตา รตฺติโย อติวตฺตาติ อตฺโถ. ตาหนฺติ ตํ อหํ. ยถามตินฺติ มยฺหํ ยถารุจิ. #[๕๘๔] เอตญฺจ อญฺญญฺจาติ เอตํ สูเล อาวุตํ ปุริสํ อญฺญญฺจ ยสฺส ราชาณา ปณิหิตา, ตญฺจ ๓-. ลหุํ ปมุญฺจาติ สีฆํ โมเจหิ. โก ตํ วเทถ ตถา กโรนฺตนฺติ ตถา ธมฺมิยกมฺมํ กโรนฺตํ ตํ อิมสฺมึ วชฺชิรฏฺเฐ โก นาม "น ปโมเจหี"ติ วเทยฺย, เอวํ วตฺตุํ โกจิปิ น ลภตีติ อตฺโถ. #[๕๘๕] ติกิจฺฉกานญฺจาติ ติกิจฺฉเก จ. #[๕๘๘] ยกฺขสฺส วโจติ เปตสฺส วจนํ. ตสฺส ภนฺเต เปตสฺส วจเนน เอวมกาสินฺติ ทสฺเสติ. #[๕๙๐] ธมฺมานีติ ปุพฺเพ กตํ ปาปกมฺมํ อภิภวิตุํ สมตฺเถ ปุญฺญธมฺเม ๔-. กมฺมํ สิยา อญฺญตฺร เวทนียนฺติ ยํ ตสฺมึ ปาปกมฺเม อุปปชฺชเวทนียํ, ตํ อโหสิกมฺมํ นาม โหติ. ยํ ปน อปรปริยายเวทนียํ, ตํ อญฺญตฺร อปรปริยาเย เวทยิตพฺพผลํ โหติ สติ สํสารปฺปวตฺติยนฺติ อตฺโถ. #[๕๙๓] อิมญฺจาติ อตฺตนา วุจฺจมานํ ตาย อาสนฺนํ ปจฺจกฺขํ วาติ กตฺวา วุตฺตํ. อริยํ อฏฺฐงฺควเรนุเปตนฺติ ปริสุทฺธฏฺเฐน อริยํ, ปาณาติปาตาเวรมณิอาทีหิ อฏฺฐหิ องฺเคหิ อุเปตํ ยุตฺตํ อุตฺตมํ อุโปสถสีลํ. กุสลนฺติ อนวชฺชํ. สุขุทฺรยนฺติ สุขวิปากํ. #[๕๙๕] สทา ปุญฺญํ ปวฑฺฒตีติ สกิเทว ปุญฺญํ กตฺวา "อลเมตฺตาวตา"ติ อปริตุฏฺโฐ หุตฺวา อปราปรํ สุจริตํ ปูเรนฺตสฺส สพฺพกาลํ ปุญฺญํ อภิวฑฺฒติ, @เชิงอรรถ: ม. ปณีตทณฺโฑติ ม. อนุปตฺตรูโปติ ราชานํ อนุมตฺตปกติโก @ ม. ราชา ปหิณิ ตญฺจ ม. อญฺญธมฺเม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๐.

อปราปรํ วา สุจริตํ ปูเรนฺตสฺส ปุญฺญสงฺขาตํ ปุญฺญผลํ อุปรูปริ วฑฺฒติ ปริปูเรตีติ อตฺโถ. #[๕๙๗] เอวํ เถเรน วุตฺเต ราชา อปายทุกฺขโต อุตฺรสฺตจิตฺโต รตนตฺตเย ปุญฺญธมฺเม จ อภิวฑฺฒมานปสาโท ตโต ปฏฺฐาย ๑- สรณานิ สีลานิ จ สมาทิยนฺโต "อชฺเชว พุทฺธํ สรณํ อุเปมี"ติอาทิมาห. #[๖๐๑] ตตฺถ เอตาทิโสติ เอทิโส ยถาวุตฺตรูโป. เวสาลิยํ อญฺญตโร อุปาสโกติ เวสาลิยํ อเนกสหสฺเสสุ อุปาสเกสุ อญฺญตโร อุปาสโก หุตฺวา. สทฺโธติอาทิ กลฺยาณมิตฺตสนฺนิสฺสเยน ตสฺส ปุริมภาวโต อญฺญาทิสตํ ๒- ทสฺเสตุํ วุตฺตํ. ปุพฺเพ หิ โส อสฺสทฺโธ กกฺขโฬ ภิกฺขูนํ อกฺโกสการโก สํฆสฺส จ อนุปฏฺฐาโก อโหสิ, อิทานิ ปน สทฺโธ มุทุโก ๓- หุตฺวา ภิกฺขุสํฆญฺจ สกฺกจฺจํ ตทา อุปฏฺฐหีติ. ตตฺถ การกโรติ อุปการการี. #[๖๐๒] อุโภปีติ เทฺวปิ สูลาวุโต ราชา จ. สามญฺญผลานิ อชฺฌคุนฺติ ยถารหํ สามญฺญผลานิ อธิคจฺฉึสุ. ตยิทํ ยถารหํ ทสฺเสตุํ "สูลาวุโต อคฺคผลํ อผสฺสยิ, ผลํ กนิฏฺฐํ ปน อมฺพสกฺขโร"ติ วุตฺตํ. ตตฺถ ผลํ กนิฏฺฐนฺติ โสตาปตฺติผลํ สนฺธายาห. ยํ ปเนตฺถ อตฺถโต อวิภตฺตํ, ตํ สุวิญฺเญยฺยเมว. เอวํ รญฺญา เปเตน อตฺตนา จ วุตฺตมตฺถํ อายสฺมา กปฺปิตโก สตฺถารํ วนฺทิตุํ สาวตฺถึ คโต ภควโต อาโรเจสิ. สตฺถา ตมตฺถํ อฏฺฐุปฺปตฺตึ กตฺวา สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสสิ, สา เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา อโหสีติ. อมฺพสกฺขรเปตวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตา. @เชิงอรรถ: ม. อุฏฺฐาย ม. ปุริมสภาวโต อสทิสตํ สี. มุทุการโก

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้า ๒๒๙-๒๖๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=5073&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=5073&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=121              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=4323              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=4532              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=4532              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]