อรรถกถาเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เปต.อ. (ปรมตฺถที.)

                  ๙๑. ๖. ปญฺจปุตฺตขาทกเปติวตฺถุวณฺณนา
     นคฺคา ทุพฺพณฺณรูปาสีติ อิทํ สตฺถริ สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต ปญฺจปุตฺตขาทกเปตึ
อารพฺภ วุตฺตํ.
     สาวตฺถิยํ กิร อวิทูเร คามเก อญฺญตรสฺส กุฏุมฺพิกสฺส ภริยา วญฺฌา
อโหสิ. ตสฺส ญาตกา เอตทโวจุํ "ตว ปชาปติ วญฺฌา, อญฺญํ เต กญฺญํ
อาเนมา"ติ. โส ตสฺสา ภริยาย สิเนเหน น อิจฺฉิ. อถสฺส ภริยา ตํ ปวตฺตึ
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. เหตุสนฺทสฺสนํ          ๒ สี. ปสํสนํ, เอตฺถ
@๓ ม. เอวํวิธานํ ตฺวํ พลานุปฺปโทติ อุสฺสาหวฑฺฒเนน   ๔ สี. สมฺปหํสนชนนํ
สุตฺวา สามิกํ เอวมาห "สามิ อหํ วญฺฌา, อญฺญา กญฺญา อาเนตพฺพา, มา
เต กุลวํโส อุปจฺฉิชฺชี"ติ. โส ตาย นิปฺปีฬิยมาโน อญฺญํ อาเนสิ. สา อปเรน
สมเยน คพฺภินี อโหสิ. วญฺฌิตฺถี "อยํ ปุตฺตํ ลภิตฺวา อิมสฺส เคหสฺส อิสฺสรา
ภวิสฺสตี"ติ อิสฺสาปกตา ตสฺสา คพฺภปาตนูปายํ ปริเยสนฺตี อญฺญตรํ ปริพฺพาชิกํ  ๑-
อนฺนปานาทีหิ สงฺคณฺหิตฺวา ตาย  ๒- ตสฺสา คพฺภปาตํ ทาเปสิ. สา คพฺเภ ปติเต
อตฺตโน มาตุยา อาโรเจสิ, มาตา อตฺตโน ญาตเก สโมธาเนตฺวา ตมตฺถํ นิเวเทสิ.
เต วญฺฌิตฺถึ เอตทโวจุํ "ตยา อิมิสฺสา คพฺโภ ปาติโต"ติ. นาหํ ปาเตมีติ.  ๓- สเจ
ตยา คพฺโภ น ปาติโต, สปถํ กโรหีติ. "สเจ มยา คพฺโพ ปาติโต, ทุคฺคติปรายนา
ขุปฺปิปาสาภิภูตา สายํ ปาตํ ปญฺจ ปญฺจ  ๔- ปุตฺเต วิชายิตฺวา ขาทิตฺวา ติตฺตึ
น คจฺเฉยฺยํ, นิจฺจํ ทุคฺคนฺธา มกฺขิกา ปริกิณฺณา จ ภเวยฺยนฺ"ติ มุสา วตฺวา
สปถํ อกาสิ. สา นจิรสฺเสว กาลํ กตฺวา ตสฺเสว คามสฺส อวิทูเร ทุพฺพณฺณรูปา  ๕-
เปตี หุตฺวา นิพฺพตฺติ.
     ตทา ชนปเท วุฏฺฐวสฺสา อฏฺฐ เถรา สตฺถุ ทสฺสนตฺถํ สาวตฺถึ อาคจฺฉนฺตา
ตสฺส คามสฺส อวิทูเร ฉายูทกสมฺปนฺเน อรญฺญฏฺฐาเน วาสํ อุปคจฺฉึสุ. อถ สา
เปตี เถรานํ อตฺตานํ ทสฺเสสิ, เตสุ สํฆตฺเถโร ตํ เปตึ:-
     [๒๖] "นคฺคา ทุพฺพณฺณรูปาสิ       ทุคฺคนฺธา ปูติ วายสิ
          มกฺขิกาหิ ปริกิณฺณา  ๖-     กา นุ ตฺวํ อิธ ติฏฺฐสี"ติ
คาถาย ปฏิปุจฺฉิ.
     ตตฺถ นคฺคาติ นิจฺโจฬา. ทุพฺพณฺณรูปาสีติ วิรูปา อติวิย พีภจฺฉรูเปน ๗-
สมนฺนาคตา อสิ. ทุคฺคนฺธาติ อนิฏฺฐคนฺธา. ปูติ วายสีติ สรีรโต กุณปคนฺธํ
วายสิ. มกฺขิกาหิ ปริกิณฺณาติ นีลมกฺขิกาหิ สมนฺตโต อากิณฺณา. กา นุ ตฺวํ อิธ
ติฏฺฐสีติ กา นาม เอวรูปา อิมสฺมึ ฐาเน ติฏฺฐสิ, อิโต จิโต จ วิจรสีติ อตฺโถ.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปริพฺพาชกํ   ๒ ม. เตน    ๓ สี.,อิ. ปาเตสินฺติ   ๔ ม. ปญฺจ
@๕ ม. วุตฺตรูปา   ๖ สี.,อิ. มกฺขิกาปริกิณฺณาว   ๗ สี. วิรูเปน อติวิย
@พีภจฺฉทสฺสนรูเปน
     อถ สา เปตี มหาเถเรน เอวํ ปุฏฺฐา อตฺตานํ ปกาเสนฺตี สตฺตานํ สํเวคํ
ชเนนฺตี:-
     [๒๗] "อหํ ภทนฺเต เปติมฺหิ      ทุคฺคตา ยมโลกิกา
            ปาปกมฺมํ กริตฺวาน      เปตโลกํ อิโต คตา.
     [๒๘]   กาเลน ปญฺจ ปุตฺตานิ    สายํ ปญฺจ ปุนาปเร
            วิชายิตฺวาน ขาทามิ     เตปิ นา  ๑- โหนฺติ เม อลํ.
     [๒๙]   ปริฑยฺหติ ธูมายติ       ขุทาย หทยํ มม
            ปานียํ น ลเภ ปาตุํ     ปสฺส มํ พฺยสนํ คตนฺ"ติ
อิมา ติสฺโส คาถา อภาสิ.
    #[๒๗] ตตฺถ ภทนฺเตติ เถรํ คารเวน อาลปติ. ทุคฺคตาติ ทุคฺคตึ คตา.
ยมโลกิกาติ "ยมโลโก"ติ ลทฺธนาเม เปตโลเก ๒- ตตฺถ ปริยาปนฺนภาเวน วิทิตา. ๓-
อิโต คตาติ อิโต มนุสฺสโลกโต เปตโลกํ อุปปชฺชนวเสน คตา, อุปปนฺนาติ อตฺโถ.
    #[๒๘] กาเลนาติ รตฺติยา วิภาตกาเล. ภุมฺมตฺเถ หิ เอตํ กรณวจนํ. ปญฺจ
ปุตฺตานีติ ปญฺจ ปุตฺเต. ลิงฺควิปลฺลาเสน เหตํ วุตฺตํ. สายํ ปญฺจ ปุนาปเรติ
สายณฺหกาเล ปุน อปเร ปญฺจ ปุตฺเต ขาทามีติ โยชนา. วิชายิตฺวานาติ ทิวเส
ทิวเส ทส ทส  ๔- ปุตฺเต วิชายิตฺวา. เตปิ นา โหนฺติ เม อลนฺติ เตปิ ทส
ปุตฺตา เอกทิวสํ มยฺหํ ขุทาย ปฏิฆาตาย อลํ ปริยตฺตา น โหนฺติ. คาถาสุขตฺถํ
เหตฺถ นาอิติ  ๕- ทีฆํ กตฺวา วุตฺตํ.
    #[๒๙] ปริฑยฺหติ ธูมายติ ขุทาย หทยํ มมาติ ขุทาย ชิฆจฺฉาย พาธิยมานาย
มม หทยปเทโส อุทรคฺคินา ปริสมนฺตโต ๖- ฌายติ ธูมายติ สนฺตปฺปติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ก. น. เอวมุปริปิ  ๒ สี. ลทฺธนาเมน เปตโลโก วุจฺจติ  ๓ ม. วินิตา
@๔ ม. ทส     ๕ ม. คาถาสุขตฺถํ เตปิ นาอิติ      ๖ สี.,อิ. ปริโต
ปานียํ น ลเภ ปาตุนฺติ ปิปาสาภิภูตา ตตฺถ ตตฺถ วิจรนฺตี ปานียมฺปิ ปาตุํ
น ลภามิ. ปสฺส มํ พฺยสนํ คตนฺติ เปตูปปตฺติยา สาธารณํ อสาธารณญฺจ
อิมํ อีทิสํ พฺยสนํ อุปคตํ มํ ปสฺส ภนฺเตติ อตฺตนา อนุภวิยมานํ ทุกฺขํ เถรสฺส
ปเวเทสิ.
     ตํ สุตฺวา เถโร ตาย กตกมฺมํ ปุจฺฉนฺโต:-
         [๓๐] "กึ นุ กาเยน วาจาย    มนสา ทุกฺกฏํ กตํ
              กิสฺสกมฺมวิปาเกน        ปุตฺตมํสานิ ขาทสี"ติ
คาถมาห.
     ตตฺถ ทุกฺกฏนฺติ ทุจฺจริตํ. กิสฺสกมฺมวิปาเกนาติ กีทิสสฺส กมฺมสฺส วิปาเกน,
กึ ปาณาติปาตสฺส, อุทาหุ อทินฺนาทานาทีสุ อญฺญตรสฺสาติ อตฺโถ. "เกน
กมฺมวิปาเกนา"ติ เกจิ ปฐนฺติ.
     อถ สา เปตี อตฺตนา กตกมฺมํ เถรสฺส กเถนฺตี:-
         [๓๑] "สปตี  ๑- เม คพฺภินี อาสิ  ตสฺสา ปาปํ อเจตยึ
              สาหํ ปทุฏฺฐมนสา          อกรึ คพฺภปาตนํ.
         [๓๒] ตสฺสา เทฺวมาสิโก คพฺโภ    โลหิตญฺเญว ปคฺฆริ
              ตทสฺสา มาตา กุปิตา       มยฺหํ ญาตี สมานยิ
              สปถญฺจ มํ อกาเรสิ        ปริภาสาปยี จ มํ.
         [๓๓] สาหํ โฆรญฺจ สปถํ         มุสาวาทํ อภาสิสํ
              `ปุตฺตมํสานิ ขาทามิ        สเจ ตํ ปกตํ มยา'.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สปตฺตี
         [๓๔] ตสฺส กมฺมสฺส วิปาเกน      มุสาวาทสฺส จูภยํ
              ปุตฺตมํสานิ ขาทามิ         ปุพฺพโลหิตมกฺขิตา"ติ
คาถาโย อภาสิ.
    #[๓๑-๓๒] ตตฺถ สปตีติ สมานปติกา อิตฺถี วุจฺจติ. ตสฺสา ปาปํ อเจตยินฺติ
ตสฺสา สปติยา ปาปํ ลุทฺทกํ กมฺมํ อเจตยึ. ปทุฏฺฐมนสาติ ปทุฏฺฐจิตฺตา, ปทุฏฺเฐน
วา มนสา. เทฺวมาสิโกติ เทฺวมาสชาโต ปติฏฺฐิโต หุตฺวา เทฺวมาสิโก. โลหิตญฺเญว
ปคฺฆรีติ วิปชฺชมาโน  ๑- รุหิรญฺเญว  ๒- หุตฺวา วิสฺสนฺทิ. ตทสฺสา มาตา กุปิตา,
มยฺหํ ญาตี สมานยีติ ตทา อสฺสา สปติยา มาตา มยฺหํ กุปิตา อตฺตโน ญาตเก
สโมธาเนสิ. "ตตสฺสา"ติ วา ปาโฐ, ตโต อสฺสาติ ปทวิภาโค.
    #[๓๓-๓๔] สปถนฺติ สปนํ. ๓- ปริภาสาปยีติ ภเยน ตชฺชาเปสิ. สปถํ มุสาวาทํ
อภาสิสนฺติ "สเจ ตํ มยา กตํ, อีทิสี ภเวยฺยนฺ"ติ กตเมว ปาปํ อกตํ กตฺวา
ทสฺเสนฺตี มุสาวาทํ อภูตํ สปถํ อภาสึ. ปุตฺตมํสานิ ขาทามิ, สเจ ตํ ปกตํ
มยาติ อิทํ ตทา สปถสฺส กตาการทสฺสนํ, ยทิ เอตํ คพฺภปาตนปาปํ มยา
กตํ, อายตึ ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติยํ มยฺหํ ปุตฺตมํสานิเยว ขาเทยฺยนฺติ อตฺโถ. ตสฺส
กมฺมสฺสาติ ตสฺส คพฺภปาตนวเสน ปกตสฺส ปาณาติปาตกมฺมสฺส. มุสาวาทสฺส จาติ
มุสาวาทกมฺมสฺส จ. อุภยนฺติ อุภยสฺสปิ กมฺมสฺส อุภเยน วิปาเกน. กรณตฺเถ
หิ อิทํ ปจฺจตฺตวจนํ. ปุพฺพโลหิตมกฺขิตาติ ปสวนวเสน ๔- ปริภิชฺชนวเสน ๕- จ
ปุพฺเพน จ โลหิเตน จ มกฺขิตา หุตฺวา ปุตฺตมํสานิ ขาทามีติ โยชนา.
     เอวํ สา เปตี อตฺตโน กมฺมวิปากํ ปเวเทตฺวา ปุน เถเร  ๖- เอวมาห "อหํ
ภนฺเต อิมสฺมึเยว คาเม อสุกสฺส กุฏุมฺพิกสฺส ภริยา อิสฺสาปกตา หุตฺวา ปาปกมฺมํ
กตฺวา เอวํ เปตโยนิยํ นิพฺพตฺตา, สาธุ ภนฺเต ตสฺส กุฏุมฺพิกสฺส เคหํ คจฺฉถ,
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิภิชฺชมาโน       ๒ สี.,อิ. รุธิรญฺเญว       ๓ สี. สจฺจาปนํ
@๔ ม. สปถวเสน        ๕ สี.,อิ. ปริภุญฺชนวเสน    ๖ สี. เถรํ
โส ตุมฺหากํ ทานํ ทสฺสติ, ตํ ทกฺขิณํ มยฺหํ อุทฺทิสาเปยฺยาถ  ๑-, เอวํ
เม อิโต เปตโลกโต มุตฺติ ภวิสฺสตี"ติ. เถรา ตํ สุตฺวา ตํ อนุกมฺปมานา
อุลฺลุมฺปนสภาวสณฺฐิตา ตสฺส กุฏุมฺพิกสฺส เคหํ ปิณฺฑาย ปวิสึสุ. กุฏุมฺพิโก เถเร
ทิสฺวา สญฺชาตปฺปสาโท ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตานิ คเหตฺวา เถเร อาสเนสุ นิสีทาเปตฺวา
ปณีเตน อาหาเรน โภเชตุํ อารภิ. เถรา ตํ ปวตฺตึ กุฏุมฺพิกสฺส อาโรเจตฺวา
ตํ ทานํ ตสฺสา เปติยา อุทฺทิสาเปสุํ, ตํขณญฺเญว จ สา เปตี ตโต ทุกฺขโต
อเปตา อุฬารสมฺปตฺตึ ปฏิลภิตฺวา รตฺติยํ กุฏุมฺพิกสฺส อตฺตานํ ทสฺเสสิ. อถ เถรา
อนุกฺกเมน สาวตฺถึ คนฺตฺวา ภควโต ตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ภควา จ ตมตฺถํ อฏฺฐุปฺปตฺตึ
กตฺวา สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสสิ, เทสนาวสาเน มหาชโน ปฏิลทฺธสํเวโค
อิสฺสามจฺเฉรโต ปฏิวิรมิ. เอวํ สา เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา อโหสีติ.
                   ปญฺจปุตฺตขาทกเปติวตฺถุวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                      ---------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้า ๓๓-๓๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=732&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=732&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=91
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=3053
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=3236
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=3236
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26