ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                  ๑๔๐. ๓. กงฺขาเรวตตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ปญฺ อิมํ ปสฺสาติ อายสฺมโต กงฺขาเรวตสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ เถโร ปทุมุตฺตรภควโต กาเล หํสวตีนคเร พฺราหฺมณมหาสาลกุเล
นิพฺพตฺติโต. เอกทิวสํ พุทฺธานํ ธมฺมเทสนากาเล เหฏฺา วุตฺตนเยน มหาชเนน สทฺธึ
วิหารํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต ิโต ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ ฌานาภิรตานํ
อคฺคฏฺาเน เปนฺตํ ทิสฺวา "มยาปิ อนาคเต เอวรูเปน ภวิตุํ วฏฺฏตี"ติ
จินฺเตตฺวา เทสนาวสาเน สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา เหฏฺา วุตฺตนเยน มหาสกฺการํ
กตฺวา ภควนฺตํ อาห "ภนฺเต อหํ อิมินา อธิการกมฺเมน อญฺ สมฺปตฺตึ น ปตฺเถมิ,
ยถา ปน โส ภิกฺขุ ตุเมฺหหิ อิโต สตฺตมทิวสมตฺถเก ฌายีนํ อคฺคฏฺาเน ปิโต,
เอวํ อหมฺปิ อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน ฌายีนํ อคฺโค ภเวยฺยนฺ"ติ ปตฺถนมกาสิ.
สตฺถา อนาคตํ โอโลเกตฺวา นิปฺผชฺชนภาวํ ทิสฺวา "อนาคเต กปฺปสต-
สหสฺสาวสาเน โคตโม นาม พุทฺโธ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส สาสเน ตฺวํ ฌายีนํ อคฺโค
ภวิสฺสสี"ติ พฺยากริตฺวา ปกฺกามิ.
      โส ยาวชีวํ กลฺยาณกมฺมํ กตฺวา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา
อมฺหากํ ภควโต กาเล สาวตฺถินคเร มหาโภคกุเล นิพฺพตฺโต ปจฺฉาภตฺตํ
ธมฺมสฺสวนตฺถํ คจฺฉนฺเตน มหาชเนน สทฺธึ วิหารํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต
ิโต ทสพลสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา อุปสมฺปทํ ลภิตฺวา
กมฺมฏฺานํ กถาเปตฺวา ฌานปริกมฺมํ กโรนฺโต ฌานลาภี หุตฺวา ฌานํ ๑- ปาทกํ
กตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. โส เยภุยฺเยน ทสพเลน สมาปชฺชิตพฺพสมาปตฺตึ
สมาปชฺชนฺโต อโหรตฺตํ ฌาเนสุ จิณฺณวสี อโหสิ. อถ นํ สตฺถา "เอตทคฺคํ
@เชิงอรรถ:  สี. ฌานเมว
ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ ฌายีนํ ยทิทํ กงฺขาเรวโต"ติ ๑- ฌายีนํ อคฺคฏฺาเน
เปสิ. วุตฺตมฺปิ เจตํ อปทาเน:- ๒-
          "ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน         สพฺพธมฺเมสุ จกฺขุมา
           อิโต สตสหสฺสมฺหิ            กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโก.
           สีหหนุ พฺรหฺมคิโร ๓-         หํสทุนฺทุภินิสฺสโน ๔-
           นาควิกฺกนฺตคมโน            จนฺทสูราธิกปฺปโภ.
           มหามติ มหาวีโร            มหาฌายี มหาพโล
           มหาการุณิโก นาโถ          มหาตมวิทฺธํสโน. ๕-
           ส กทาจิ ติโลกคฺโค          เวเนยฺยํ วินยํ ๖- พหุํ
           ธมฺมํ เทเสสิ สมฺพุทฺโธ        สตฺตาสยวิทู มุนิ.
           ฌายึ ฌานรตํ วีรํ            อุปสนฺตํ อนาวิลํ
           วณฺณยนฺโต ปริสตึ            โตเสสิ ชนตํ ชิโน.
           ตทาหํ หํสวติยํ              พฺราหฺมโณ เวทปารคู
           ธมฺมํ สุตฺวาน มุทิโต          ตํ านมภิปตฺถยึ.
           ตทา ชิโน วิยากาสิ          สํฆมชฺเฌ วินายโก
           มุทิโต โหหิ ตฺวํ พฺรหฺเม       ลจฺฉเส ตํ มโนรถํ.
           สตสหสฺสิโต กปฺเป           โอกฺกากกุลสมฺภโว
           โคตโม นาม โคตฺเตน        สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
           ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท        โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต
           เรวโต นาม นาเมน         เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก.
           เตน กมฺเมน สุกเตน         เจตนาปณิธีหิ จ
           ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ          ตาวตึสมคจฺฉหํ.
@เชิงอรรถ:  องฺ.เอกก. ๒๐/๒๐๔/๒๔ เอตทคฺควคฺค: ทุติยวคฺค    ขุ.อป. ๓๓/๑๓๒/๒๒๒ (สฺยา)
@ สี. พฺรหฺมสโร    สี....ภินิสฺสโร   ๕. สี. มหาตมวิโนทโน, ฉ.ม. มหาตมปนูทโน
@ สี. เวเนยฺยวินเย, ม. วินเย ปิฏเก วินยํ ปิฏกํ
           ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ         ชาโตหํ โกลิเย ปุเร
           ขตฺติเย กุลสมฺปนฺเน          อิทฺเธ ผีเต มหทฺธเน.
           ยทา กปิลวตฺถุสฺมึ            พุทฺโธ ธมฺมมเทสยิ
           ตทา ปสนฺโน สุคเต          ปพฺพชึ อนคาริยํ.
           กงฺขา เม พหุลา ๑- อาสิ     กปฺปากปฺเป ตหึ ตหึ
           สพฺพํ ตํ วินยี พุทฺโธ          เทเสตฺวา ธมฺมมุตฺตมํ.
           ตโตหํ ติณฺณสํสาโร           ตทา ฌานสุเข รโต
           วิหรามิ ตทา พุทฺโธ          มํ ทิสฺวา เอตทพฺรวิ.
                  ยา กาจิ กงฺขา อิธ วา หุรํ วา
                  สเวทิยา ๒- วา ปรเวทิยา วา
                  เย ฌายิโน ตา ปชหนฺติ สพฺพา
                  อาตาปิโน พฺรหฺมจริยํ จรนฺตา.
           สตสหสฺเส กตํ กมฺมํ          ผลํ ทสฺเสสิ เม อิธ
           สุมุตฺโต สรเวโคว           กิเลเส ฌาปยึ มม.
           ตโต ฌานรตํ ทิสฺวา          พุทฺโธ โลกนฺตคู มุนิ
           ฌายีนํ ภิกฺขูนํ อคฺโค          ปญฺาเปสิ มหามติ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ         ภวา สพฺเพ สมูหตา
           นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา        วิหรามิ อนาสโว.
           สฺวาคตํ วต เม อาสิ         มม พุทฺธสฺส สนฺติเก
           ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา       กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
           ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส           วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม
           ฉฬภิญฺา สจฺฉิกตา           กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. ๓-
@เชิงอรรถ:  สี. พหุโส      อปทานปาลิ. สกเวทิยา    ม. พุทฺธานุสาสนนฺติ
      ตถา กตกิจฺโจ ปนายํ มหาเถโร ปุพฺเพ ทีฆรตฺตํ อตฺตโน กงฺขาปกตจิตฺตตํ
อิทานิ สพฺพโส วิคตกงฺขตญฺจ ปจฺจเวกฺขิตฺวา "อโห นูน มยฺหํ สตฺถุโน เทสนา-
นุภาโว, เตเนตรหิ เอวํ วิคตกงฺโข อชฺฌตฺตํ วูปสนฺตจิตฺโต ชาโต"ติ สญฺชาต-
พหุมาโน ภควโต ปญฺ ปสํสนฺโต:-
            ๑- "ปญฺ อิมํ ปสฺส ตถาคตานํ
                อคฺคิ ยถา ปชฺชลิโต นิสีเถ ๒-
                อาโลกทา จกฺขุททา ภวนฺติ
                เย อาคตานํ วินยนฺติ กงฺขนฺ"ติ
อิมํ คาถมาห. ๑-
      [๓] ตตฺถ ปญฺนฺติ ปกาเรหิ ๓- ชานาติ, ปกาเรหิ าเปตีติ จ ปญฺา.
เวเนยฺยานํ อาสยานุสยจริยาธิมุตฺติอาทิปฺปกาเร ธมฺมานํ กุสลาทิเก ขนฺธาทิเก จ
เทเสตพฺพปฺปกาเร ชานาติ, ยถาสภาวโต ปฏิวิชฺฌติ, เตหิ จ ปกาเรหิ าเปตีติ
อตฺโถ. สตฺถุ เทสนาาณญฺหิ อิธาธิปฺเปตํ, เตนาห "อิมนฺ"ติ. ตํ หิ อตฺตนิ
สิทฺเธน เทสนาพเลน นยคฺคาหโต ปจฺจกฺขํ วิย อุปฏฺิตํ คเหตฺวา "อิมนฺ"ติ วุตฺตํ.
ยทคฺเคน วา สตฺถุ เทสนาาณํ สาวเกหิ นยโต คยฺหติ, ตทคฺเคน อตฺตโน
วิสเย ปฏิเวธาณมฺปิ นยโต คยฺหเตว. เตนาห อายสฺมา ธมฺมเสนาปติ "อปิจ เม
ภนฺเต ธมฺมนฺวโย วิทิโต"ติ. ๔- ปสฺสาติ วิมฺหยปฺปตฺโต อนิยมโต อาลปติ อตฺตโนเยว
วา ๕- จิตฺตํ, ยถาห ภควา อุทาเนนฺโต "โลกมิมํ ปสฺส ๖- ปุถู อวิชฺชาย ปเรตา
ภูตา ภูตรตา วา ๗- อปริมุตฺตา"ติ. ๘- ตถาคตานนฺติ ตถา อาคมนาทิอตฺเถน ๙-
ตถาคตานํ. ตถา อาคโตติ หิ ตถาคโต, ตถา คโตติ ตถาคโต, ตถลกฺขณํ
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. "ปญฺ อิมํ ปสฺสา"ติ อิมํ คาถมาห     ก.,อิ. นิสีเว, นิสฺสิเวติปิ
@ ฉ.ม. ปกาเร     ที.มหา. ๑๐/๑๔๖/๗๕ มหาปรินิพฺพานสุตฺต,
@  ที.ปาฏิ. ๑๑/๑๔๓/๘๖ สมฺปสาทนียสุตฺต    สี. วา-สทฺโท น ทิสฺสติ    ม. ปสฺสถ
@ ก. ปเรตํ ภูตํ ภูตรตํ ภวา   ขุ.อุทาน. ๒๕/๓๐/๑๓๗ โลกสุตฺต    สี....อตฺเถหิ
อาคโตติ ตถาคโต, ตถธมฺเม ยาถาวโต ๑- อภิสมฺพุทฺโธติ ตถาคโต, ตถทสฺสิตาย
ตถาคโต, ตถาวาทิตาย ๒- ตถาคโต, ตถาการิตาย ตถาคโต, อภิภวนฏฺเน
ตถาคโตติ เอวํ อฏฺหิ การเณหิ ภควา ตถาคโต. ตถาย อาคโตติ ตถาคโต, ตถาย
คโตติ ตถาคโต, ตถลกฺขณํ คโตติ ตถาคโต, ตถานิ อาคโตติ ตถาคโต, ตถาวิโธติ
ตถาคโต, ตถา ปวตฺติโตติ ตถาคโต, ตเถหิ อาคโตติ ตถาคโต, ตถา คตภาเวน
ตถาคโตติ เอวมฺปิ อฏฺหิ การเณหิ ภควา ตถาคโตติ อยเมตฺถ สงฺเขโป. วิตฺถาโร ปน
ปรมตฺถทีปนิยา อุทานฏฺกถาย ๓- อิติวุตฺตกฏฺกถาย ๔- จ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ.
      อิทานิ ตสฺสา ปญฺาย อสาธารณวิเสสํ ทสฺเสตุํ "อคฺคิ ยถา"ติอาทิ วุตฺตํ.
ยถา อคฺคีติ อุปมาวจนํ. ยถาติ ตสฺส อุปมาภาวทสฺสนํ. ปชฺชลิโตติ อุปเมยฺเยน
สมฺพนฺธทสฺสนํ. นิสีเถติ กิจฺจกรณกาลทสฺสนํ. อยํ เหตฺถ อตฺโถ:- ยถา นาม
นิสีเถ รตฺติยํ จตุรงฺคสมนฺนาคเต อนฺธกาเร วตฺตมาเน อุนฺนเต าเน ปชฺชลิโต
อคฺคิ ตสฺมึ ปเทเส ตมกตํ ๕- วิธมนฺตํ ติฏฺติ, เอวเมว ตถาคตานํ อิมํ เทสนา-
าณสงฺขาตํ สพฺพโส เวเนยฺยานํ ๖- สํสยตมํ วิธมนฺตํ ปญฺ ปสฺสาติ. ยโต
เทสนาวิลาเสน สตฺตานํ าณมยํ อาโลกํ เทนฺตีติ อาโลกทา. ปญฺามยเมว
จกฺขุํ ททนฺตีติ จกฺขุททา. ตทุภยมฺปิ กงฺขาวินยปทฏฺานเมว กตฺวา ทสฺเสนฺโต
"เย อาคตานํ วินยนฺติ กงฺขนฺ"ติ อาห. เย ตถาคตา อตฺตโน สนฺติกํ อาคตานํ ๗-
อุปคตานํ เวเนยฺยานํ "อโหสึ นุ โข อหมตีตมทฺธานนฺ"ติอาทินยปฺปวตฺตํ ๘-
โสฬสวตฺถุกํ, "พุทฺเธ กงฺขติ ธมฺเม กงฺขตี"ติอาทินยปฺปวตฺตํ ๙- อฏวตฺถุกญฺจ
กงฺขํ วิจิกิจฺฉํ วินยนฺติ เทสนานุภาเวน อนวเสสโต วิธมนฺติ วิทฺธํเสนฺติ.
วินยกุกฺกุจฺจสงฺขาตา ปน กงฺขา ตพฺพินเยเนว วินีตา โหนฺตีติ.
@เชิงอรรถ:  สี. ยถาวโต    ฉ.ม. ตถวาทิตาย   ป.ที.อุทาน. หน้า ๑๖๐ สุปฺปวาสาสุตฺตวณฺณนา
@ ป.ที.อิติ. หน้า ๑๕๓ วิตกฺกสุตฺตวณฺณนา    ฉ.ม. ตมคตํ    ม. วิเนยฺยานํ
@ ก. อุปฺปตฺติตานํ, สี. คตานํ        ม.มู. ๑๒/๑๘/๑๑ สพฺพาสวสุตฺต,
@สํ.นิทาน. ๑๖/๒๐/๒๖ ปจฺจยสุตฺต      อภิ.สงฺ. ๓๔/๑๐๐๘/๒๔๒ นิกฺเขปกณฺฑ
      อปโร นโย:- ยถา อคฺคิ นิสีเถ รตฺติภาเค ปชฺชลิโต ปฏุตรชาโล สมุชฺชโล ๑-
อุจฺจาสเน ๒- ิตานํ โอภาสทานมตฺเตน  อนฺธการํ วิธมิตฺวา สมวิสมํ วิภาเวนฺโต
อาโลกทโท โหติ, อจฺจาสนฺเน ปน ิตานํ ตํ  ๓- สุปากฏํ กโรนฺโต จกฺขุกิจฺจกรณโต
จกฺขุทโท นาม โหติ, เอวเมว ๔- ตถาคตา อตฺตโน ธมฺมกายสฺส ทูเร ิตานํ
อกตาธิการานํ ปญฺาปชฺโชเตน โมหนฺธการํ วิธมิตฺวา กายสมกายวิสมาทิสมวิสมํ ๕-
วิภาเวนฺโต อาโลกทา ภวนฺติ, อาสนฺเน ิตานํ ปน กตาธิการานํ ธมฺมจกฺขุํ
อุปฺปาเทนฺโต จกฺขุททา ภวนฺติ. เย เอวํภูตา อตฺตโน วจีโคจรํ อาคตานํ
มาทิสานมฺปิ กงฺขาพหุลานํ กงฺขํ วินยนฺติ อริยมคฺคสมุปฺปาทเนน วิธมนฺติ, เตสํ
ตถาคตานํ ปญฺ าณาติสยํ ปสฺสาติ โยชนา. เอวมยํ เถรสฺส อตฺตโน
กงฺขาวิตรณปฺปกาสเนน อญฺาพฺยากรณคาถาปิ โหติ. อยํ หิ เถโร ปุถุชฺชนกาเล
กปฺปิเยปิ กุกฺกุจฺจโก หุตฺวา กงฺขาพหุลตาย "กงฺขาเรวโต"ติ ปญฺาโต, ปจฺฉา
ขีณาสวกาเลปิ ตเถว โวหริยิตฺถ. ๖- เตนาห "อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา กงฺขาเรวโต
คาถํ อภาสิตฺถา"ติ. ตํ วุตฺตตฺถเมว.
                  กงฺขาเรวตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                       ------------------
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สมุชฺชลํ     สี. อจฺจาสนฺเน   สี. อยํปาโ น ทิสฺสติ   สี. เอวเมวํ
@ ม. กายสมกายสมาสมวิสมํ, ฉ.ม. กายวิสมาทิสมวิสมํ     ฉ.ม. โวหรยิตฺถ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๔๖-๕๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=1037&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=1037&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=140              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=4985              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5304              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5304              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]