ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                           ๕. ปญฺจมวคฺค
                  ๒๙๘. ๑. กุมารกสฺสปตฺเถรคาถาวณฺณนา
      อโห พุทฺธา อโห ธมฺมาติ อายสฺมโต กุมารกสฺสปตฺเถรสฺส คาถา. กา
อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต
ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปาปุณิ.
"กุลเคเห"ติ ปน องฺคุตฺตรฏฺฐกถายํ ๑- วุตฺตํ. โส สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ
สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ จิตฺตกถิกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา สยมฺปิ ตํ
ฐานนฺตรํ อากงฺขนฺโต ปณิธานํ กตฺวา ตทนุรูปานิ ปุญฺญานิ กโรนฺโต กสฺสปสฺส ภควโต
กาเล สมณธมฺมํ กตฺวา สุคตีสุเยว สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห เสฏฺฐิ-
ธีตาย กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. สา กิร กุมาริกากาเลเยว ปพฺพชิตุกามา หุตฺวา
มาตาปิตโร ยาจิตฺวา ปพฺพชฺชํ อลภมานา กุลฆรํ ๒- คตาปิ คพฺภสณฺฐิตมฺปิ อชานนฺตี
สามิกํ อาราเธตฺวา ๓- เตน อนุญฺญาตา ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตา. ตสฺสา คพฺภินิภาวํ ๔-
ทิสฺวา ภิกฺขุนิโย เทวทตฺตํ ปุจฺฉึสุ, โส "อสฺสมณี"ติ อาห. ปุน ทสพลํ ปุจฺฉึสุ.
สตฺถา อุปาลิตฺเถรํ ปฏิจฺฉาเปสิ. เถโร สาวตฺถินครวาสีนิ กุลานิ วิสาขญฺจ อุปาสิกํ
ปกฺโกสาเปตฺวา สราชิกาย ปริสาย วินิจฺฉนฺโต ๕- "ปุเร ลทฺโธ คพฺโภ, ปพฺพชฺชา
อโรคา"ติ อาห. สตฺถา "สุวินิจฺฉิตํ อธิกรณนฺ"ติ เถรสฺส สาธุการํ อทาสิ.
      สา ภิกฺขุนี สุวณฺณพิมฺพสทิสํ ปุตฺตํ วิชายิ. ตํ ราชา ปเสนทิโกสโล โปเสสิ,
"กสฺสโป"ติ จสฺส นามํ อกํสุ. อปรภาเค อลงฺกริตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ เนตฺวา
ปพฺพาเชสิ. กุมารกาเล ปพฺพชิตตฺตา ภควตา "กสฺสปํ ปกฺโกสถ, อิทํ ผลํ วา
@เชิงอรรถ:  มโน.ปู. ๑/๒๑๗ กุมารกสฺสปตฺเถรวตฺถุ    สี. ปติกุลํ    อิ. อาโรเจตฺวา
@ อิ. คพฺภินิวณฺณํ                      ฉ.ม. วินิจฺฉินนฺโต
ขาทนียํ ๑- วา กสฺสปสฺส เทถา"ติ วุตฺเต "กตรกสฺสปสฺสา"ติ. "กุมารกสฺสปสฺสา"ติ.
เอวํ คหิตนามตฺตา รญฺโญ ๒- โปสาวนิกปุตฺตตฺตา จ วุฑฺฒกาเลปิ กุมารกสฺสโปเตฺวว
ปญฺญายิตฺถ.
      โส ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺฐาย วิปสฺสนาย เจว กมฺมํ กโรติ, พุทฺธวจนญฺจ
อุคฺคณฺหาติ. อถ เตน สทฺธึ ปพฺพตมตฺถเก สมณธมฺมํ กตฺวา อนาคามี หุตฺวา
สุทฺธาวาเส นิพฺพตฺโต มหาพฺรหฺมา "วิปสฺสนาย มุขํ ทสฺเสตฺวา มคฺคผลปฺปตฺติยา ๓-
อุปายํ กริสฺสามี"ติ ปญฺจทส ปเญฺห อภิสงฺขริตฺวา อนฺธวเน วสนฺตสฺส เถรสฺส
"อิเม ปเญฺห สตฺถารํ ปุจฺเฉยฺยาสี"ติ อาจิกฺขิตฺวา คโต. โส เต ปเญฺห ภควนฺตํ
ปุจฺฉิ. ภควาปิสฺส พฺยากาสิ. เถโร สตฺถารา กถิตนิยาเมเนว เต อุคฺคณฺหิตฺวา
วิปสฺสนํ คพฺภํ คณฺหาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๔- :-
          "อิโต สตสหสฺสมฺหิ          กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโก
           สพฺพโลกหิโต ธีโร ๕-      ปทุมุตฺตรนามโก.
           ตทาหํ พฺราหฺมโณ หุตฺวา     วิสฺสุโต เวทปารคู
           ทิวาวิหารํ วิจรํ           อทฺทสํ โลกนายกํ.
           จตุสจฺจํ ปกาเสนฺตํ         โพธยนฺตํ สเทวกํ ๖-
           สสาวกํ จิตฺตกถิกํ ๗-       วณฺณยนฺตํ มหาชเน. ๘-
           ตทา มุทิตจิตฺโตหํ          นิมนฺเตตฺวา ตถาคตํ
           นานารตฺเตหิ วตฺเถหิ       อลงฺกริตฺวาน มณฺฑปํ.
           นานารตนปชฺโชตํ          สสํฆํ โภชยึ ตหึ
           โภชยิตฺวาน สตฺตาหํ        นานคฺครสโภชนํ.
           นานาจิตฺเตหิ ปุปฺเผหิ       ปูชยิตฺวา สสาวกํ
           นิปจฺจ ปาทมูลมฺหิ          ตํ ฐานํ ปตฺถยึ อหํ.
@เชิงอรรถ:  อิ. โอทนียํ   สี.,ม. รญฺญา    ม. มคฺคผลุปฺปตฺติยา   ขุ.อป. ๓๓/๑๒๕/๑๙๔
@  กุมารกสฺสปตฺเถราปทาน (สฺยา)   ฉ.ม. วีโร         ม. สเทวกํ สมารกํ
@ ฉ.ม. วิจิตฺตกถิกานคฺคํ          สี. วณฺณยนฺติ มหาชนา
           ตทา มุนิวโร อาห         กรุเณกรสาสโย
           ปสฺสเถตํ ทิชวรํ           ปทุมานนโลจนํ.
           ปีติปาโมชฺชพหุลํ           สมุคฺคตตนูรุหํ
           หาสาวหํ วิสาลกฺขํ ๑-      มม สาสนลาลสํ.
           ปติตํ ปาทมูเล เม         เอกาวตฺถสุมานสํ
           เอส ปตฺเถติ ตํ ฐานํ       วิจิตฺตกถิกตฺตนํ.
           สตสหสฺสิโต กปฺเป         โอกฺกากกุลสมฺภโว
           โคตโม นาม โคตฺเตน      สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
           ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท      โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต
           กุมารกสฺสโป นาม         เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก.
           วิจิตฺตปุปฺผทุสฺสานํ          รตนานญฺจ วาหสา
           วิจิตฺตกถิกานํ โส          อคฺคตํ ปาปุณิสฺสติ.
           เตน กมฺเมน สุกเตน       เจตนาปณิธีหิ จ
           ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ        ตาวตึสมคจฺฉหํ.
           ปริพฺภมํ ภวาภเว ๒-       รงฺคมชฺเฌ ยถา นโฏ
           สาขมิคตฺรโช หุตฺวา        มิคิยา กุจฺฉิโมกฺกมึ.
           ตทา มยิ กุจฺฉิคเต         วชฺฌวาโร อุปฏฺฐิโต
           สาเขน จตฺตา เม มาตา    นิโคฺรธํ สรณํ คตา.
           เตน สา มิคราเชน        มรณา ปริโมจิตา
           ปริจฺจชิตฺวา สปาณํ         มเมวํ โอวที ตทา.
           นิโคฺรธเมว เสเวยฺย       น สาขมุปสํวเส
           นิโคฺรธสฺมึ มตํ เสยฺโย      ยญฺเจ สาขสฺมิ ๓- ชีวิตํ.
@เชิงอรรถ:  สี. หาสาทิกํ วิสาลกฺขํ,ฉ.ม. หาสมฺหิตวิสาลกฺขํ   สี. ภวากาเส   ฉ.ม. สาขมฺหิ
                  เตนานุสิฏฺฐา มิคยูถเปน ๑-
                  อหญฺจ มาตา จ ตเถตเร จ
                  อาคมฺม รมฺมํ ตุสิตาธิวาสํ
                  คตา ปวาสํ สฆรํ ยเถว.
           ปุโน กสฺสปวีรสฺส          อตฺถเมนฺตมฺหิ สาสเน
           อารุยฺห เสลสิขรํ          ยุญฺชิตฺวา ชินสาสนํ.
           อิทานาหํ ราชคเห         ชาโต เสฏฺฐิกุเล อหุํ ๒-
           อาปนฺนสตฺตา ๓- เม มาตา  ปพฺพชิ อนคาริยํ.
           สคพฺภํ ตํ วิทิตฺวาน         เทวทตฺตมุปานยุํ
           โส อโวจ วินาเสถ        ปาปิกํ ภิกฺขุนึ อิมํ.
           อิทานิปิ มุนินฺเทน          ชิเนน อนุกมฺปิตา
           สุขินี ชนนี ๔- มยฺหํ        มาตา ภิกฺขุนุปสฺสเย.
           ตํ วิทิตฺวา มหีปาโล        โกสโล มํ อโปสยิ
           กุมารปริหาเรน           นาเมนาหญฺจ กสฺสโป.
           มหากสฺสปมาคมฺม          อหํ กุมารกสฺสโป
           วมฺมิกสทิสํ กายํ           สุตฺวา พุทฺเธน เทสิตํ.
           ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม       อนุปาทาย สพฺพโส
           ปายาสึ ทมยิตฺวาหํ         เอตทคฺคมปาปุณึ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา จิตฺตกถิกภาเวน สตฺถารา เอตทคฺเค ฐปิโต อตฺตโน
ปฏิปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตฺวา รตนตฺตยคุณวิภาวนมุเขน อญฺญํ พฺยากโรนฺโต:-
      [๒๐๑] "อโห พุทฺธา อโห ธมฺมา อโห โน สตฺถุ สมฺปทา
@เชิงอรรถ:  สี. มิคยูถเมนํ         สี. อหุ      สี. อาปนฺนคพฺภา      ฉ.ม. อชนี
           ยตฺถ เอตาทิสํ ธมฺมํ         สาวโก สจฺฉิกาหิติ.
     [๒๐๒] อสงฺเขยฺเยสุ กปฺเปสุ        สกฺกายาธิคตา อหุ ๑-
           เตสมยํ ปจฺฉิมโก           จริโมยํ สมุสฺสโย
           ชาติมรณสํสาโร            นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว"ติ
คาถาทฺวยํ อภาสิ.
      ตตฺถ อโหติ อจฺฉริยตฺเถ นิปาโต. พุทฺธาติ สพฺพญฺญุพุทฺธา, คารววเสน
พหุวจนํ, อโห อจฺฉริยา สมฺพุทฺธาติ อตฺโถ. ธมฺมาติ ปริยตฺติธมฺเมน สทฺธึ
นวโลกุตฺตรธมฺมา. อโห โน สตฺถุ สมฺปทาติ อมฺหากํ สตฺถุ ทสพลสฺส อโห สมฺปตฺติโย.
ยตฺถาติ ยสฺมึ สตฺถริ พฺรหฺมจริยวาเสน. เอตาทิสํ ธมฺมํ, สาวโก สจฺฉิกาหิตีติ
เอตาทิสํ เอวรูปํ สุวิสุทฺธชฺฌานาภิญฺญาปริวารํ ๒- อนวเสสกิเลสกฺขยาวหํ
สนฺตํ ปณีตํ อนุตฺตรํ ธมฺมํ สาวโกปิ นาม สจฺฉิกริสฺสติ, ตสฺมา เอวํวิธคุณ- ๓-
วิเสสาธิคมเหตุภูตา อโห อจฺฉริยา พุทฺธา ภควนฺโต, อจฺฉริยา ธมฺมคุณา, อจฺฉริยา
อมฺหากํ สตฺถุ สมฺปตฺติโยติ รตนตฺตยสฺส คุณาธิมุตฺตึ ปเวเทสีติ. ธมฺมสมฺปตฺติ-
กิตฺตเนเนว หิ สํฆสุปฺปฏิปตฺติ กิตฺติตา โหตีติ.
      เอวํ สาธารณวเสน ทสฺสิตํ ธมฺมสฺส สจฺฉิกิริยํ อิทานิ อตฺตูปนายิกํ กตฺวา
ทสฺเสนฺโต "อสงฺเขยฺเยสู"ติ คาถมาห. ตตฺถ อสงฺเขยฺเยสูติ คณนปถํ วีติวตฺเตสุ
มหากปฺเปสุ. สกฺกายาติ ปจฺจุปาทานกฺขนฺธา. เต หิ ปรมตฺถโต วิชฺชมานธมฺม-
สมูหตาย "สกฺกายา"ติ วุจฺจนฺติ. อหูติ นิวตฺตนูปายสฺส ๔- อนธิคตตฺตา อนปคตา
อเหสุํ. เตสมยํ ปจฺฉิมโก, จริโมยํ สมุสฺสโยติ ยสฺมา อยํ สพฺพปจฺฉิมโก, ตโตเอว
จริโม, ตสฺมา ชาติมรณสหิโต ขนฺธาทิปฏิปาฏิสญฺญิโต สํสาโร อิทานิ อายตึ
ปุนพฺภวาภาวโต ปุนพฺภโว นตฺถิ, อยมนฺติมา ชาตีติ อตฺโถ.
                  กุมารกสฺสปตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อหู   อิ.....ภิสญฺญา....   สี.,อิ. เอวํ วิวิธ...
@ สี.,อิ. วุตฺตรูปา ยสฺส


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๔๙๗-๕๐๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=11110&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=11110&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=298              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5977              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6110              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6110              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]