ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                   ๑๔๑. ๔. ปุณฺณตฺเถรคาถาวณฺณนา ๑-
      สพฺภิเรว สมาเสถาติ อายสฺมโต ปุณฺณตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยํ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ทสพลสฺส อุปฺปตฺติโต ปุเรตรเมว หํสวตีนคเร พฺราหฺมณ-
มหาสาลกุเล นิพฺพตฺโต อนุกฺกเมน วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถริ โลเก อุปฺปชฺชนฺเต ๒-
เอกทิวสํ พุทฺธานํ ธมฺมเทสนากาเล เหฏฺฐา วุตฺตนเยน มหาชเนน สทฺธึ วิหารํ
คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต นิสีทิตฺวา ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ ธมฺมกถิกานํ
อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา "มยาปิ อนาคเต เอวรูเปน ภวิตุํ วฏฺฏตี"ติ จินฺเตตฺวา
เทสนาวสาเน วุฏฺฐิตาย ปริสาย สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา นิมนฺเตตฺวา เหฏฺฐา
วุตฺตนเยเนว มหาสกฺการํ กตฺวา ภควนฺตํ เอวมาห "ภนฺเต อหํ อิมินา อธิการ-
กมฺเมน นาญฺญํ สมฺปตฺตึ ปตฺเถมิ. ยถา ปน โส ภิกฺขุ อิโต สตฺตมทิวสมตฺถเก
ธมฺมกถิกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐปิโต, เอวํ อหมฺปิ อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน
ธมฺมกถิกานํ ภิกฺขูนํ อคฺโค ภเวยฺยนฺ"ติ ปตฺถนํ อกาสิ. สตฺถา อนาคตํ โอโลเกตฺวา
ตสฺส ปตฺถนาย สมิชฺฌนภาวํ ทิสฺวา "อนาคเต กปฺปสตสหสฺสมตฺถเก โคตโม
นาม พุทฺโธ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส สาสเน ตฺวํ ปพฺพชิตฺวา ธมฺมกถิกานํ อคฺโค
ภวิสฺสสี"ติ พฺยากาสิ.
      โส ตตฺถ ยาวชีวํ กลฺยาณธมฺมํ กตฺวา ตโต จุโต กปฺปสตสหสฺสํ ปุญฺญญาณ-
สมฺภารํ ๓- สมฺภรนฺโต เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อมฺหากํ ภควโต กาเล
กปิลวตฺถุนครสฺส อวิทูเร โทณวตฺถุนามเก พฺราหฺมณคาเม พฺราหฺมณมหาสาลกุเล
อญฺญาโกณฺฑญฺญตฺเถรสฺส ๔- ภาคิเนยฺโย หุตฺวา นิพฺพตฺติ. ตสฺส นามคฺคหณทิวเส
"ปุณฺโณ"ติ นามํ อกํสุ. โส สตฺถริ อภิสมฺโพธึ ปตฺวา ปวตฺตวรธมฺมจกฺเก อนุปุพฺเพน
ราชคหํ คนฺตฺวา ตํ อุปนิสฺสาย วิหรนฺเต อญฺญาโกณฺฑญฺญตฺเถรสฺส สนฺติเก
@เชิงอรรถ:  ก. ปุณฺณมนฺตานีปุตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา    สี. อุปฺปนฺเน   สี. ปุญฺญสมฺภารํ
@ ฉ.ม. อญฺญาสิโกณฺฑญฺญตฺเถรสฺส, ก., ม. อญฺญาตโกณฺฑญฺญ...
ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท สพฺพํ ปุพฺพกิจฺจํ ๑- กตฺวา ปธานมนุยุญฺชนฺโต
ปพฺพชิตกิจฺจํ มตฺถกํ ปาเปตฺวาว "ทสพลสฺส สนฺติกํ คมิสฺสามี"ติ มาตุลตฺเถเรน
สทฺธึ สตฺถุ สนฺติกํ อคนฺตฺวา กปิลวตฺถุสามนฺตาเยว โอหียิตฺวา โยนิโสมนสิกาเร
กมฺมํ กโรนฺโต น จิรสฺเสว วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. วุตฺตมฺปิ
เจตํ
อปทาเน:- ๒-
          "อชฺฌายโก มนฺตธโร       ติณฺณํ เวทาน ปารคู
           ปุรกฺขโตมฺหิ สิสฺเสหิ       อุปคจฺฉึ นรุตฺตมํ.
           ปทุมุตฺตโร โลกวิทู        อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห
           มม กมฺมํ ปกิตฺเตสิ ๓-     สงฺขิตฺเตน มหามุนิ.
           ตาหํ ธมฺมํ สุณิตฺวาน       อภิวาเทตฺวาน สตฺถุโน
           อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวาน       ปกฺกามึ ๔- ทกฺขิณามุโข.
           สงฺขิตฺเตน สุณิตฺวาน       วิตฺถาเรน อเทสยึ ๕-
           สพฺเพ สิสฺสา อตฺตมนา     สุตฺวาน มม ภาสโต
           สกํ ทิฏฺฐึ วิโนเทตฺวา      พุทฺเธ จิตฺตํ ปสาทยุํ. ๖-
           สงฺขิตฺเตนปิ เทเสมิ       วิตฺถาเรน ตเถวหํ
           อภิธมฺมนยญฺโญหํ ๗-       กถาวตฺถุวิสุทฺธิยา
           สพฺเพสํ วิญฺญาเปตฺวาน     วิหรามิ อนาสโว.
           อิโต ปญฺจสเต กปฺเป      จตุโร สุปฺปกาสกา
           สตฺตรตนสมฺปนฺนา         จตุทีปมฺหิ อิสฺสรา.
           ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส ฯเปฯ   กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      ตสฺส ปน ปุณฺณตฺเถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตา กุลปุตฺตา ปญฺจสตา อเหสุํ.
@เชิงอรรถ:  สี. สพฺพกิจฺจํ    ขุ. อปทาน. ๓๒/๔๓๔/๕๒ ปุณฺณมนฺตาณิปุตฺตตฺเถราปทาน    ม.
@สงฺกิตฺเตสิ   ฉ.ม. ปกฺกมึ   ฉ.ม. อภาสยึ   ม. ปสาทยึ  ฉ.ม. อภิธมฺมนยญฺญูหํ
เถโร สยํ ทสกถาวตฺถุลาภิตาย เตปิ ทสหิ กถาวตฺถูหิ โอวทิ. เต ตสฺส โอวาเท ฐตฺวา
สพฺเพว อรหตฺตํ ปตฺตา. เต อตฺตโน ปพฺพชิตกิจฺจํ ๑- มตฺถกปฺปตฺตํ ญตฺวา อุปชฺฌายํ
อุปสงฺกมิตฺวา อาหํสุ  "ภนฺเต อมฺหากํ กิจฺจํ มตฺถกปฺปตฺตํ, ทสนฺนญฺจมฺห
กถาวตฺถูนํ ลาภิโน, สมโย ทานิ ๒- โน ทสพลํ ปสฺสิตุนฺ"ติ. เถโร เตสํ วจนํ
สุตฺวา จินฺเตสิ "มม ทส กถาวตฺถุลาภิตํ สตฺถา ชานาติ อหํ ธมฺมํ เทเสนฺโต ทส
กถาวตฺถูนิ อมุญฺจิตฺวาว เทเสมิ, มยิ คจฺฉนฺเต สพฺเพปิเม ภิกฺขู มํ ปริวาเรตฺวา
คจฺฉิสฺสนฺติ, เอวํ คณสงฺคณิกาย คนฺตฺวา ปน อยุตฺตํ มยฺหํ ทสพลํ ปสฺสิตุํ,
อิเม ตาว คนฺตฺวา ปสฺสนฺตู"ติ เต ภิกฺขู อาห "อาวุโส ตุเมฺห ปุรโต คนฺตฺวา
ตถาคตํ ปสฺสถ, มม วจเนน จสฺส ปาเท วนฺทถ, อหมฺปิ ตุมฺหากํ คตมคฺเคนาคมิสฺสามี"ติ.
เต เถรา สพฺเพปิ ทสพลสฺส ชาติภูมิรฏฺฐวาสิโน สพฺเพ ขีณาสวา สพฺเพ
ทสกถาวตฺถุลาภิโน อตฺตโน อตฺตโน อุปชฺฌายสฺส โอวาทํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ๓-
เถรํ วนฺทิตฺวา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรนฺตา สฏฺฐิโยชนมคฺคํ อติกฺกมฺม ราชคเห
เวฬุวนมหาวิหารํ คนฺตฺวา ทสพลสฺส ปาเท วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ.
      อาจิณฺณํ โข ปเนตํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ อาคนฺตุเกหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ
ปฏิสมฺโมทิตุนฺติ ภควา เตหิ สทฺธึ "กจฺจิ ภิกฺขเว ขมนียนฺ"ติอาทินา นเยน
มธุรปฏิสนฺถารํ กตฺวา "กุโต จ ตุเมฺห ภิกฺขเว อาคจฺฉถา"ติ ปุจฺฉิ. อถ เตหิ
"ชาติภูมิโต"ติ วุตฺเต "โก นุ โข ภิกฺขเว ชาติภูมิยํ ชาติภูมิกานํ ภิกฺขูนํ
สพฺรหฺมจารีนํ เอวํ สมฺภาวิโต' อตฺตนา จ อปฺปิจฺโฉ อปฺปิจฺฉกถญฺจ ภิกฺขูนํ
กตฺตา"ติ ๔- ทสกถาวตฺถุลาภึ ภิกฺขุํ ปุจฺฉิ. เตปิ "ปุณฺโณ นาม ภนฺเต อายสฺมา
มนฺตานิปุตฺโต"ติ อาโรจยึสุ. ตํ กถํ สุตฺวา อายสฺมา สาริปุตฺโต เถรสฺส ทสฺสนกาโม
อโหสิ. อถ สตฺถา ราชคหโต สาวตฺถึ อคมาสิ. ปุณฺณตฺเถโรปิ ทสพลสฺส ตตฺถ อาคตภาวํ
สุตฺวา "สตฺถารํ ปสฺสิสฺสามี"ติ คนฺตฺวา อนฺโตคนฺธกุฏิยํเยว ตถาคตํ สมฺปาปุณิ.
@เชิงอรรถ:  ม. ปพฺพชฺชกิจฺจํ     ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ     สี. อมทฺทิตฺวา
@ ม.มู. ๑๒/๒๕๒/๒๑๕ รถวินีตสุตฺต
สตฺถา ตสฺส ธมฺมํ เทเสสิ. เถโร ธมฺมํ สุตฺวา ทสพลํ วนฺทิตฺวา ปฏิสลฺลานตฺถาย
อนฺธวนํ คนฺตฺวา อญฺญตรมฺหิ รุกฺขมูเล ทิวาวิหารํ นิสีทิ.
      สาริปุตฺตตฺเถโรปิ ตสฺสาคมนํ สุตฺวา สีสานุโลกิโต ๑- คนฺตฺวา โอกาสํ
สลฺลกฺเขฺตวา ตํ รุกฺขมูเล นิสินฺนํ อุปสงฺกมิตฺวา เถเรน สทฺธึ สมฺโมทิตฺวา ตํ
สตฺตวิสุทฺธิกฺกมํ ๒- ปุจฺฉิ. เถโรปิสฺส ปุจฺฉิตปุจฺฉิตํ ๓- พฺยากโรนฺโต
รถวินีตูปมาย จิตฺตํ อาราเธสิ, เต อญฺญมญฺญสฺส สุภาสิตํ สมนุโมทึสุ. อถ สตฺถา
อปรภาเค ภิกฺขุสํฆมชฺเฌ นิสินฺโน เถรํ "เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ
ธมฺมกถิกานํ ยทิทํ ปุณฺโณ"ติ ๔- ธมฺมกถิกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิ. โส เอกทิวสํ
อตฺตโน วิมุตฺติสมฺปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตฺวา "สตฺถารํ นิสฺสาย อหญฺเจว อญฺเญ จ พหู
สตฺตา สํสารทุกฺขโต วิปฺปมุตฺตา, พหูปการา วต สปฺปุริสสํเสวา"ติ ๕-
ปีติโสมนสฺสชาโต อุทานวเสน ปีติเวควิสฺสฏฺฐํ ๖-
       ๗- "สพฺภิเรว สมาเสถ        ปณฺฑิเตหตฺถทสฺสิภิ
           อตฺถํ มหนฺตํ คมฺภีรํ        ทุทฺทสํ นิปุณํ อณุํ
           ธีรา สมธิคจฺฉนฺติ         อปฺปมตฺตา วิจกฺขณา"ติ
คาถํ อภาสิ. ๗-
      [๔] ตตฺถ สพฺภิเรวาติ สปฺปุริเสหิเอว. สนฺโตติ ปเนตฺถ พุทฺธาทโย อริยา
อธิปฺเปตา. เต หิ อนวเสสโต อสตํ ธมฺมํ ปหาย สทฺธมฺเม อุกฺกํสคตตฺตา สาติสยํ
ปสํสยิตฺวา จ ๘- วิเสสโต "สนฺโต สปฺปุริสา"ติ จ วุจฺจนฺติ. สมาเสถาติ สมํ
อาเสถ ๙- สห วเสยฺย. เต ปยิรุปาสนฺโต เตสํ สุสฺสูสนฺโต ทิฏฺฐานุคติญฺจ อาปชฺชนฺโต
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สีลานุโลกิโก      ม. ตํ วิสุทฺธิกถํ       ม. ปุจฺฉิตํ ปุจฺฉิตํ
@ องฺ.เอกก. ๒๐/๑๙๖/๒๓ เอตทคฺควคฺค: ปฐมวคฺค   ม. สปฺปุริสสํวาสาติ
@ สี. ปีติเวควิสิฏฺฐํ       ๗-๗ ฉ.ม. "สพฺภิเรว สมาเสถา"ติ คาถํ อภาสิ
@ ฉ.ม. ปสํสิยตฺตา จ, สี. ปาสํสตาย จ    ม. สมฺมา อาเสถ, สี. สมํ อาเสวถ
สมานวาโส ภเวยฺยาติ อตฺโถ. ปณฺฑิเตหตฺถทสฺสีภีติ เตสํ โถมนา. ปณฺฑา วุจฺจติ
ปญฺญา, สา อิเมสํ สญฺชาตาติ ปณฺฑิตา. ตโตเอว อตฺตตฺถาทิเภทํ อตฺถํ อวิปรีตโต
ปสฺสนฺตีติ อตฺถทสฺสิโน. เตหิ ปณฺฑิเตหิ อตฺถทสฺสีหิ สมาเสถ. กสฺมาติ เจ?
ยสฺมา เต สนฺโต ปณฺฑิตา, เต วา สมฺมา เสวนฺตา เอกนฺตหิตภาวโต มคฺค-
ญาณาทีเหว อรณียโต อตฺถํ, มหาคุณตาย สนฺตตาย จ มหนฺตํ, อคาธภาวโต
คมฺภีรญาณโคจรโต จ คมฺภีรํ, หีนจฺฉนฺทาทีหิ ทฏฺฐุํ อสกฺกุเณยฺยตฺตา อิตเรหิ
จ ๑- กิจฺเฉน ทฏฺฐพฺพตฺตา ทุทฺทสํ, ทุทฺทสตฺตา สณฺหนิปุณสภาวตฺตา นิปุณญาณ-
โคจรโต จ นิปุณํ, นิปุณตฺตาเอว สุขุมสภาวตาย อณุํ นิพฺพานํ, อวิปรีตฏฺเฐน
วา ปรมตฺถสภาวตฺตา อตฺถํ, อริยภาวกรตฺตา มหตฺตนิมิตฺตตาย มหนฺตํ, อนุตฺตาน-
สภาวตาย คมฺภีรํ, ทุกฺเขน ทฏฺฐพฺพํ น สุเขน ทฏฺฐุํ สกฺกาติ ทุทฺทสํ, คมฺภีรตฺตา
ทุทฺทสํ, ทุทฺทสตฺตา คมฺภีรนฺติ จตุสจฺจํ, วิเสสโต นิปุณํ อณุํ นิโรธสจฺจนฺติ
เอวเมตํ จตุสจฺจํ ธีรา สมธิคจฺฉนฺติ ธิติสมฺปนฺนตาย ธีรา จตุสจฺจกมฺมฏฺฐาน-
ภาวนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา สมฺมเทว อธิคจฺฉนฺติ. อปฺปมตฺตาติ สพฺพตฺถ สติอวิปฺปวาเสน
อปฺปมาทปฏิปตฺตึ ปูเรนฺตา. วิจกฺขณาติ วิปสฺสนาภาวนาย เฉกา กุสลา. ตสฺมา
สพฺภิเรว สมาเสถาติ โยชนา. ปณฺฑิเตหตฺถทสฺสีภีติ วา เอตํ นิสฺสกฺกวจนํ. ยสฺมา
ปณฺฑิเตหิ อตฺถทสฺสีภิ สมุทายภูเตหิ ธีรา อปฺปมตฺตา วิจกฺขณา มหนฺตาทิวิเสสวนฺตํ
อตฺถํ สมธิคจฺฉนฺติ, ตสฺมา ตาทิเสหิ สพฺภิเรว สมาเสถาติ สมฺพนฺโธ. เอวเมสา
เถรสฺส ปฏิเวธทีปเนน อญฺญพฺยากรณคาถาปิ อโหสีติ.
                   ปุณฺณตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       --------------
@เชิงอรรถ:  สี. ตถา อิตเรหิ จ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๕๒-๕๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=1171&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=1171&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=141              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=4992              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5309              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5309              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]