อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                  ๓๑๑. ๕. มาตงฺคปุตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา
      อติสีตนฺติ อายสฺมโต มาตงฺคปุตฺตตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยํ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หิมวนฺตสมีเป มหโต ชาตสฺสรสฺส
เหฏฺา มหติ นาคภวเน มหานุภาโว นาคราชา หุตฺวา นิพฺพตฺโต เอกทิวสํ
นาคภวนโต นิกฺขมิตฺวา วิจรนฺโต สตฺถารํ อากาเสน คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส
อตฺตโน สีสมณินา ๓- ปูชํ อกาสิ. โส เตน ปุญฺกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต
อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท โกสลรฏฺเ มาตงฺคสฺส นาม กุฏุมฺพิกสฺส ปุตฺโต หุตฺวา
นิพฺพตฺโต มาตงฺคปุตฺโตเตฺวว ปญฺายิตฺถ. โส วิญฺุตํ ปตฺโต อลสชาติโก หุตฺวา
กิญฺจิ กมฺมํ อกโรนฺโต าตเกหิ อญฺเหิ จ ครหิโต "สุขชีวิโน อิเม สมณา
สกฺยปุตฺติยา"ติ สุขชีวิตํ อากงฺขนฺโต ภิกฺขูหิ กตปริจโย หุตฺวา สตฺถารํ
อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา อญฺเ ภิกฺขู อิทฺธิมนฺเต
ทิสฺวา อิทฺธิพลํ ปตฺเถตฺวา สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา ภาวนํ
อนุยุญฺชนฺโต ฉฬภิญฺโ อโหสิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๔- :-
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. อปฺปมาทธมฺมํ อนุยุญฺชนฺตสฺส     ๒ ม.ม. ๑๓/๓๕๒/๓๓๘ องฺคุลิมาลสุตฺต,
@  ขุ.ธมฺม. ๒๕/๒๗/๒๐ พาลนกฺขตฺตวตฺถุ   ๓ สี.,อิ. กณฺมณินา
@๔ ขุ.อป. ๓๓/๖๒/๘๘ มณิปูชกตฺเถราปทาน (สฺยา)
          "ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน         สพฺพธมฺมาน ปารคู
           วิเวกกาโม สมฺพุทฺโธ         คจฺฉเต อนิลญฺชเส.
           อวิทูเร หิมวนฺตสฺส           มหาชาตสฺสโร อหุ
           ตตฺถ เม ภวนํ อาสิ          ปุญฺกมฺเมน สํยุตํ.
           ภวนา นิกฺขมิตฺวาน ๑-        อทฺทสํ โลกนายกํ
           อินฺทีวรํว ชลิตํ ๒-           อาทิตฺตํว หุตาสนํ.
           วิชนํ อทฺทสํ ๓- ปุปฺผํ         ปูชยิสฺสนฺติ นายกํ
           สกํ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา         อวนฺทึ สตฺถุโน อหํ.
           มม สีเส มณึ คยฺห ๔-        ปูชยึ โลกนายกํ
           อิมาย มณิปูชาย             วิปาโก โหตุ ภทฺทโก.
           ปทุมุตฺตโร โลกวิทู           อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห
           อนฺตลิกฺเข ิโต สตฺถา        อิมํ คาถํ อภาสถ.
           โส เต อิชฺฌตุ สงฺกปฺโป       ลภสฺสุ ๕- วิปุลํ สุขํ
           อิมาย มณิปูชาย             อนุโภหิ มหายสํ.
           อิทํ วตฺวาน สมฺพุทฺโธ ๖-      ชลชุตฺตมนามโก
           อคมาสิ พุทฺธเสฏฺโ          ยตฺถ จิตฺตํ ปณีหิตํ.
           สฏฺิกปฺปานิ เทวินฺโท         เทวรชฺชมการยึ
           อเนกสตกฺขตฺตุญฺจ            จกฺกวตฺตี อโหสหํ.
           ปุพฺพกมฺมํ สรนฺตสฺส           เทวภูตสฺส เม สโต
           มณิ นิพฺพตฺตเต มยฺหํ          อาโลกกรโณ มมํ.
           ฉฬสีติสหสฺสานิ              นาริโย เม ปริคฺคหา
           วิจิตฺตวตฺถาภรณา            อามุตฺตมณิกุณฺฑลา ๗-.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อภินิกฺขมฺม         ๒ สี. อินฺทวชิรชลิตํ     ๓ ฉ.ม. วิจินํ นทฺทสํ
@๔ สี. มม สีสํ มณึ ปคฺคยฺห    ๕ ปาลิ. ลภตุ  ๖ ฉ.ม. ภควา     ๗ ฉ.ม. อามุกฺก....
           อาฬารมุขา ๑- หสุลา        สุสญฺา ๒- ตนุมชฺฌิมา
           ปริวาเรนฺติ มํ นิจฺจํ          มณิปูชายิทํ ผลํ.
           โสณฺณมยา มณิมยา           โลหิตงฺกมยา ตถา
           ภณฺฑา เม สุกตา โหนฺติ       ยทิจฺฉสิ ๓- ปิฬนฺธนา.
           กูฏาคารา คหา รมฺมา        สยนญฺจ มหารหํ
           มม สงฺกปฺปมญฺาย           นิพฺพตฺตนฺติ ยทิจฺฉกํ.
           ลาภา เตสํ สุลทฺธญฺจ         เย ลภนฺติ อุปสฺสุตึ
           ปุญฺกฺเขตฺตํ มนุสฺสานํ         โอสถํ ๔- สพฺพปาณินํ.
           มยฺหมฺปิ สุกตํ กมฺมํ           โยหํ อทกฺขิ นายกํ
           วินิปาตา สุมุตฺโตมฺหิ ๕-       ปตฺโตมฺหิ อจลํ ปทํ.
           ยํ ยํ โยนูปปชฺชามิ           เทวตฺตํ อถ มานุสํ
           ทิวสญฺเจว รตฺติญฺจ           อาโลโก โหติ เม สทา.
           ตาเยว มณิปูชาย            อนุโภตฺวาน สมฺปทา
           าณาโลโก มยา ทิฏฺโ       ปตฺโตมฺหิ อจลํ ปทํ.
           สตสหสฺเส อิโต ๖- กปฺเป     ยํ มณึ อภิปูชยึ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ           มณิปูชายิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ    กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      ฉฬภิญฺโ ปน หุตฺวา ปุคฺคลาธิฏฺานวเสน โกสชฺชํ ครหนฺโต อตฺตโน
จ วิริยารมฺภํ กิตฺเตนฺโต:-
    [๒๓๑] "อติสีตํ อติอุณฺหํ              อติสายมิทํ อหุ
           อิติ วิสฺสฏฺกมฺมนฺเต          ขณา อจฺเจนฺติ มาณเว.
    [๒๓๒]  โย จ สีตญฺจ อุณฺหญฺจ         ติณา ภิยฺโย น มญฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อฬารปมฺหา  ๒ สี. สุตฺถนา  ๓ สี. ยทิจฺฉาย  ๔ ฉ.ม. โอสธํ. เอวมุปริปิ
@๕ ฉ.ม. ปมุตฺโตมฺหิ   ๖ ฉ.ม. สตสหสฺสิโต
           กรํ ปุริสกิจฺจานิ             โส สุขา น วิหายติ.
    [๒๓๓]  ทพฺพํ กุสํ โปฏกิลํ            อุสีรํ มุญฺชปพฺพชํ
           อุรสา ปนุทหิสฺสามิ ๑-        วิเวกมนุพฺรูหยนฺ"ติ
คาถาตฺตยมาห.
      ตตฺถ อติสีตนฺติ หิมปาตวทฺทลาทินา ๒- อติวิย สีตํ, อิทํ อหูติ อาเนตฺวา
สมฺพนฺโธ. อติอุณฺหนฺติ ฆมฺมปริตาปาทินา อติวิย อุณฺหํ, อุภเยนปิ อุตุวเสน
โกสชฺชวตฺถุมาห. อติสายนฺติ ทิวสสฺส ปริณติยา ๓- อติสายํ, สายคฺคหเณเนว ๔- เจตฺถ
ปาโตปิ สงฺคยฺหติ, ตทุภเยน กาลวเสน ๕- โกสชฺชวตฺถุมาห. อิตีติ อิมินา ปกาเรน.
เอเตน "อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุนา ๖- กมฺมํ กตฺตพฺพํ โหตี"ติอาทินา ๗- วุตฺตํ
โกสชฺชวตฺถุํ สงฺคณฺหาติ. วิสฺสฏฺกมฺมนฺเตติ ปริจฺจตฺตโยคกมฺมนฺเต. ขณาติ
พุทฺธุปฺปาทาทโย พฺรหฺมจริยวาสสฺส โอกาสา. อจฺเจนฺตีติ อติกฺกมนฺติ. มาณเวติ
สตฺเต. ติณา ภิยฺโย น มญฺตีติ ติณโต อุปริ น มญฺติ, ติณํ วิย มญฺติ,
สีตุณฺหานิ อภิภวิตฺวา อตฺตนา กตฺตพฺพํ กโรติ. กรนฺติ กโรนฺโต. ปุริสกิจฺจานีติ
วีรปุริเสน กตฺตพฺพานิ อตฺตหิตปรหิตานิ. สุขาติ สุขโต, นิพฺพานสุขโตติ อธิปฺปาโย.
ตติยคาถาย อตฺโถ เหฏฺา วุตฺโตเยว.
                  มาตงฺคปุตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         ---------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๕๓๗-๕๔๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=12019&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=12019&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=311
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6088
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6209
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6209
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26