อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                  ๑๔๗. ๑๐. ปุณฺณมาสตฺเถรคาถาวณฺณนา
      วิหริ อเปกฺขนฺติ อายสฺมโต ปุณฺณมาสตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      โส กิร วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล จกฺกวากโยนิยํ นิพฺพตฺโต ภควนฺตํ คจฺฉนฺตํ
ทิสฺวา ๗- ปสนฺนมานโส อตฺตโน มุขตุณฺฑเกน สาลปุปฺผํ คเหตฺวา ปูชํ อกาสิ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ทุมนฺติตํ      ๒ สี. มม จินฺติตํ คทิตํ กถิตํ จินฺเตตฺวา วีมํสิตํ
@๓ ฉ.ม. สํวิภตฺเตสูติ   ๔ ม. สุทฺธีสุ ธมฺเมสุ วา  ๕ ฉ.ม. ปวรํ,
@  ตํ มคฺคผลนิพฺพานธมฺมํ, สี....มคฺคผลธมฺมํ
@๖ สี. อตฺถํ ปจฺจกฺขโต, ฉ.ม. อตฺตปจฺจกฺขโต  ๗ ม. ภควนฺตํ ทิสฺวา
โส เตน ปุญฺกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิโต สตฺตรเส กปฺเป อฏฺกฺขตฺตุํ
จกฺกวตฺติราชา อโหสิ, อิมสฺมึ ปน กปฺเป กสฺสปสฺส ภควโต สาสเน โอสกฺกมาเน
กุฏุมฺพิกกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ปพฺพชิตฺวา สมณธมฺมํ กตฺวา ตโต จุโต เทวมนุสฺเสสุ
สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถินคเร สมิทฺธิสฺส นาม ๑- พฺราหฺมณสฺส
ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ. ตสฺส ชาตทิวเส ตสฺมึ เคเห สพฺพา ริตฺตกุมฺภิโย
สุวณฺณมาสานํ ปุณฺณา อเหสุํ. เตนสฺส ปุณฺณมาโสติ นามํ อกํสุ. โส วยปฺปตฺโต
พฺราหฺมณวิชฺชาสุ นิปฺผตฺตึ ปตฺวา วิวาหกมฺมํ กตฺวา เอกํ ปุตฺตํ ลภิตฺวา
อุปนิสฺสยสมฺปนฺนตาย ฆราวาสํ ชิคุจฺฉนฺโต ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา
ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท สพฺพกิจฺจสมฺปนฺโน ๒- จตุสจฺจกมฺมฏฺาเน ๓-
ยุตฺตปฺปยุตฺโต วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ
อปทาเน ๔-:-
          "สินฺธุยา นทิยา ตีเร       จกฺกวาโก อหํ ตทา
           สุทฺธเสวาลภกฺโขหํ        ปาเปสุ จ สุสญฺโต. ๕-
           อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ         คจฺฉนฺตํ อนิลญฺชเส
           ตุณฺเฑน สาลํ ปคฺคยฺห      วิปสฺสิสฺสาภิโรปยึ.
           ยสฺส สทฺธา ตถาคเต      อจลา สุปฺปติฏฺิตา
           เตน จิตฺตปฺปสาเทน       ทุคฺคตึ โส น คจฺฉติ.
           สฺวาคตํ วต เม อาสิ      พุทฺธเสฏฺสฺส สนฺติเก
           วิหงฺคเมน สนฺเตน        สุพีชํ โรปิตํ มยา.
           เอกนวุติโต กปฺเป        ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ ๖-
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ        พุทฺธปูชายิทํ ๗- ผลํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สมิทฺธินามสฺส   ๒ ฉ.ม. ปุพฺพกิจฺจสมฺปนฺโน  ๓ สี. ตจปญฺจกกมฺมฏฺาเน
@๔ ขุ.อป. ๓๒/๑๓/๑๖๒ ปจฺจาคมนิยตฺเถราปทาน  ๕ สี., ม. ปาเณสุ จ สุสญฺโต
@๖ สี. ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ  ๗ สี. ปุปฺผปูชายิทํ
           สุจารุทสฺสนา นาม        อฏฺเเต เอกนามกา
           กปฺเป สตฺตรเส อาสุํ     จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อถสฺส ปุราณทุติยิกา ตํ ปโลเภตุกามา อลงฺกตปฏิยตฺตา ปุตฺเตน สทฺธึ
อุปคนฺตวา ปิยาลาปภาวาทิเกหิ ๑- ภาววิรเณ กมฺมํ นาม กาตุํ อารภิ. เถโร
ตสฺสา การณํ ทิสฺวา อตฺตโน กตฺถจิปิ อลคฺคภาวํ ปกาเสนฺโต:-
            ๒- "วิหริ อเปกฺขํ อิธ วา หุรํ วา
                โย เวทคู สมิโต ๓- ยตตฺโต
                สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อนูปลิตฺโต
                โลกสฺส ชญฺา อุทยพฺพยญฺจา"ติ
คาถํ อภาสิ. ๒-
      [๑๐] ตตฺถ วิหรีติ วิเสสโต หริ ๔- อปหริ อปเนสิ. อเปกฺขนฺติ ตณฺหํ.
อิธาติ อิมสฺมึ โลเก อตฺตภาเว วา. หุรนฺติ ปรสฺมึ ๕- อนาคเต อตฺตภาเว วา.
อิธาติ วา อชฺฌตฺติเกสุ อายตเนสุ. หุรนฺติ พาหิเรสุ. วาสทฺโท สมุจฺจยตฺโถ
"อปทา วา ทฺวิปทา วา"ติอาทีสุ ๖- วิย. โยติ อตฺตานเมว ปรํ วิย ทสฺเสติ.
เวทคูติ เวเทน คโต มคฺคาเณน นิพฺพานํ คโต อธิคโต, จตฺตาริ วา สจฺจานิ
ปริญฺาปหานสจฺฉิกิริยาภาวนาภิสมยวเสน อภิสเมจฺจ ๗- ิโต. ยตตฺโตติ มคฺคสํวเรน
สํยตสภาโว, สมฺมาวายาเมน วา สํยตสภาโว. สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อนูปลิตฺโตติ สพฺเพสุ
ธมฺเมสุ อารมฺมเณสุ ๘- ตณฺหาทิฏฺิเลปวเสน น อุปลิตฺโต, เตน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิลาสภาวาทิเกหิ  ๒-๒ ฉ.ม. "วิหริ อเปกฺขนฺ"ติ คาถํ อภาสิ  ๓ ก. สนฺตุสิโต
@๔ ม. วิหรินฺติ วิเสสโต หรึ    ๕ ฉ.ม. อปรสฺมึ    ๖ ขุ.อิติ. ๒๕/๙๐/๓๐๘,
@องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๓๔/๓๙ อคฺคปฺปสาทสุตฺต, องฺ.ปญฺจก. ๒๒/๓๒/๓๗ จุนฺทีสุตฺต (สฺยา)
@๗ ม. อภิสเมจฺจ อภิสมเย จ             ๘ ฉ.ม. สพฺเพสุ อารมฺมเณสุ ธมฺเมสุ
ลาภาทิโลกธมฺเม สมติกฺกมํ ทสฺเสติ. โลกสฺสาติ อุปาทานกฺขนฺธปญฺจกสฺส. ตํ หิ
ลุชฺชนปลุชฺชนตฺเถน โลโก. ชญฺาติ ชานิตฺวา. อุทยพฺพยญฺจาติ อุปฺปาทญฺเจว วยญฺจ,
เอเตน ยถาวุตฺตคุณานํ ปุพฺพภาคปฏิปทํ ทสฺเสติ. อยํ ปเนตฺถ อตฺโถ:- โย สกลสฺส
ขนฺธาทิโลกสฺส สมปญฺาสาย อากาเรหิ อุทยพฺพยํ ชานิตฺวา เวทคู ยตตฺโต กตฺถจิ
อนุปลิตฺโต, โส สพฺพตฺถ อเปกฺขํ วิเนยฺย ๑- สนฺตุสฺสิโต ตาทิสานํ วิปฺปการานํ
น กิญฺจิ มญฺติ, ๒- ตสฺมา ตฺวํ อนฺธพาเล ยถาคตมคฺเคเนว คจฺฉาติ. อถ
สา อิตฺถี "อยํ สมโณ มยิ ปุตฺเต จ นิรเปกฺโข, น สกฺกา อิมํ ปโลเภตุนฺ"ติ ๓-
ปกฺกามิ.
                   ปุณฺณมาสตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                    ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย
                       ปมวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.
                           -----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วินเย   ๒ ม. กินฺติ มญฺติ   ๓ ม. ปสาเทตุนฺติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๗๘-๘๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=1782&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=1782&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=147
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5032
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5338
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5338
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26