บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                             ทุติยวคฺค
                   ๑๔๘. ๑. จูฬวจฺฉตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ปามุชฺชพหุโลติ ^๑- อายสฺมโต จูฬวจฺฉตฺเถรสฺส ^๒- คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      โส กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล ทลิทฺทกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ปเรสํ ภติยา
ชีวิตํ กปฺเปนฺโต ภควโต สาวกํ สุชาตํ นาม เถรํ ปํสุกูลํ ปริเยสนฺตํ ทิสฺวา
ปสนฺนมานโส อุปสงฺกมิตฺวา วตฺถํ ทตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิ. โส เตน ปุญฺญ-
กมฺเมน เตตฺตึสกฺขตฺตุํ เทวรชฺชํ กาเรสิ. สตฺตสตฺตติกฺขตฺตุํ จกฺกวตฺติราชา อโหสิ,
อเนกวาเร ^๓- ปเทสราชา. เอวํ เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต กสฺสปสฺส ภควโต สาสเน
โอสกฺกมาเน ปพฺพชิตฺวา สมณธมฺมํ กตฺวา เอกํ พุทฺธนฺตรํ เทวมนุสฺสคตีสุ อปราปรํ
ปริวตฺเตนฺโต อมฺหากํ ภควโต กาเล โกสมฺพิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ.
จูฬวจฺโฉติสฺส ^๔- นามํ อโหสิ. โส วยปฺปตฺโต พฺราหฺมณสิปฺเปสุ นิปฺผตฺตึ คโต
พุทฺธคุเณ สุตฺวา ปสนฺนมานโส ภควนฺตํ อุปสงฺกมิ, ตสฺส ภควา ธมฺมํ กเถสิ. โส ^๕-
ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท กตปพฺพชฺชกิจฺโจ ^๖- จริตานุกูลํ กมฺมฏฺฐานํ
คเหตฺวา ภาเวนฺโต วิหริ. เตน จ สมเยน  โกสมฺพิกา ภิกฺขู ภณฺฑนชาตา
อเหสุํ. ตทา จูฬวจฺฉตฺเถโร อุภเยสํ ภิกฺขูนํ ลทฺธึ อนาทาย ภควตา ทินฺโนวาเท
ฐตฺวา วิปสฺสนํ พฺรูเหตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๗-:-
          "ปทุมุตฺตรภควโต           สุชาโต นาม สาวโก
           ปํสุกูลํ คเวสนฺโต          สงฺกาเร จรตี ^๘- ตทา.
@เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปาโมชฺชพหุโล. เอวมุปริปิ   ^๒ สี. จูฬควจฺฉสฺส เถรสฺส  ^๓ ฉ.ม. อเนกวารํ
@^๔ สี. จูฬควจฺโฉติสฺส  ^๕ สี. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ  ^๖ ฉ.ม. กตปุพฺพกิจฺโจ
@^๗ ขุ.อป. ๓๓/๘๕/๑๒๙ อุปฑฺฒทุสฺสทายกตฺเถราปทาน (สฺยา)   ^๘ ปาลิ. รถิยา
           นคเร หํสวติยา           ปเรสํ ภติโก ^๑- อหํ
           อุปฑฺฒทุสฺสํ ทตฺวาน         สิรสา อภิวาทยึ.
           เตน กมฺเมน สุกเตน       เจตนาปณิธีหิ จ
           ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ        ตาวตึสํ อคจฺฉหํ.
           เตตฺตึสกฺขตฺตุํ เทวินฺโท      เทวรชฺชมการยึ
           สตฺตสตฺตติกฺขตฺตุญฺจ         จกฺกวตฺตี อโหสหํ.
           ปเทสรชฺชํ วิปุลํ           คณนาโต อสงฺขยํ ^๒-
           อุปฑฺฒทุสฺสทาเนน          โมทามิ อกุโตภโย.
           อิจฺฉมาโน อหํ ^๓- อชฺช     สกานนํ สปพฺพตํ
           โขมทุสฺเสหิ ฉาเทยฺยํ       อฑฺฒทุสฺสสฺสิทํ ผลํ.
           สตสหสฺเส อิโต กปฺเป      ยํ ทานมททึ ตทา
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         อฑฺฒทุสฺสสฺสิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อถ จูฬวจฺฉตฺเถโร อรหตฺตํ ปตฺวา เตสํ ภิกฺขูนํ กลหาภิรติยา สกตฺถวินาสํ
ทิสฺวา ธมฺมสํเวคปฺปตฺโต, อตฺตโน จ ปตฺตวิเสสํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ปีติโสมนสฺสวเสน:-
       ^๔- "ปามุชฺชพหุโล ภิกฺขุ         ธมฺเม พุทฺธปฺปเวทิเต
           อธิคจฺเฉ ปทํ สนฺตํ         สงฺขารูปสมํ สุขนฺ"ติ
คาถํ อภาสิ. ^๔-
      [๑๑] ตตฺถ ปามุชฺชพหุโลติ สุปริสุทฺธสีลตาย วิปฺปฏิสาราภาวโต อธิกุสเลสุ
ธมฺเมสุ อภิรติวเสน ปมุชฺชพหุโล. ^๕- เตเนวาห "ธมฺเม พุทฺธปฺปเวทิเต"ติ.
@เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ภตโก      ^๒ ฉ.ม. อสงฺขิยํ      ^๓ ฉ.ม. จหํ
@^๔-๔ ฉ.ม. "ปาโมชฺชพหุโล"ติ คาถํ อภาสิ    ^๕ ฉ.ม. ปโมทพหุโล
ตตฺถ ธมฺเมติ สตฺตตึสาย โพธิปกฺขิยธมฺเม นววิเธ วา โลกุตฺตรธมฺเม. โส หิ
สพฺพญฺญุพุทฺเธน สามุกฺกํสิกาย เทสนาย ปกาสิตตฺตา สาติสยํ พุทฺธปฺปเวทิโต นาม.
ตสฺส ปน อธิคมูปายภาวโต เทสนาธมฺโมปิ อิธ ลพฺภเตว. ปทํ สนฺตนฺติ นิพฺพานํ
สนฺธาย วทติ. เอวรูโป หิ ภิกฺขุ สนฺตํ ปทํ สนฺตํ โกฏฺฐาสํ สพฺพสงฺขารานํ
อุปสมภาวโต สงฺขารูปสมํ ปรมสุขตาย สุขํ นิพฺพานํ อธิคจฺฉติ วินฺทติเยว.
ปริสุทฺธสีโล หิ ภิกฺขุ วิปฺปฏิสาราภาเวน ปามุชฺชพหุโล สทฺธมฺเม ยุตฺตปฺปยุตฺโต
วิมุตฺติปริโยสานา  สพฺพสมฺปตฺติโย ^๑- ปาปุณาติ. ยถาห "อวิปฺปฏิสารตฺถานิ โข
อานนฺท กุสลานิ สีลานิ, อวิปฺปฏิสาโร ปาโมชฺชตฺถายา"ติอาทิ. ^๒- อถวา ปามุชฺช-
พหุโลติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภควา, สฺวากฺขาโต ธมฺโม, สุปฏิปนฺโน สํโฆติ รตนตฺตยํ
สนฺธาย ปโมทพหุโล. กตฺถ ^๓- ปน โส ปโมทพหุโล กึ วา กโรตีติ อาห "ธมฺเม
พุทฺธปฺปเวทิเต"ติอาทิ. สทฺธาสมฺปนฺนสฺส หิ ^๔- สปฺปุริสสํเสวนสทฺธมฺมสฺสวน-
โยนิโสมนสิการธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺตีนํ สุเขเนว สมฺภวโต สมฺปตฺติโย หตฺถคตาเอว
โหนฺติ, ยถาห "สทฺธาชาโต อุปสงฺกมติ, อุปสงฺกมนฺโต ปยิรุปาสตี "ติอาทิ. ^๕-
                    จูฬวจฺฉตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๘๒-๘๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=1850&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=1850&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=148
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5047
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5351
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5351
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26