บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

๑๕๓. ๖. เพลฏฺฐสีสตฺเถรคาถาวณฺณนา ยถาปิ ภทฺโท อาชญฺโญติ อายสฺมโต เพลฏฺฐสีสตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? @เชิงอรรถ: ^๑-๑ ฉ.ม. "ปญฺจ ฉินฺเท"ติ คาถํ อภาสิ ^๒ สี. นิพฺพตฺตาปนกานิ @^๓ สี. พนฺธนํ รชฺชุกํ ^๔ สี. เทวโลกุปฺปตฺติ..... @^๕ สี. อนาคามิมคฺคาธิคมโต จ อุปริ ^๖ สี. จ-สทฺโท น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๑.

โส กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา สมณธมฺมํ กโรนฺโต อุปนิสฺสยสมฺปตฺติยา อภาเวน วิเสสํ นิพฺพตฺเตตุํ นาสกฺขิ. วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปน พหุํ กุสลํ อุปจินิตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต ตโต ^๑- เอกตฺตึสกปฺเป เวสฺสภุํ ภควนฺตํ ปสฺสิตฺวา ปสนฺนจิตฺโต มาตุลุงฺคผลํ อทาสิ. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ ^๒- นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ ปุญฺญานิ กตฺวา สุคติโต สุคตึ อุปคจฺฉนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺโต ภควโต อภิสมฺโพธิยา ปุเรตรเมว อุรุเวลกสฺสปสฺส สนฺติเก ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อคฺคึ ปริจรนฺโต อุรุเวลกสฺสปสฺส ทมเน อาทิตฺตปริยายเทสนาย ^๓- ชฏิลสหสฺเสน ^๔- สทฺธึ อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ^๕- :- "กณิการํว โชตนฺตํ ปุณฺณมาเยว จนฺทิมํ ชลนฺตํ ^๖- ทีปรุกฺขํว อทฺทสํ โลกนายกํ. มาตุลุงฺคผลํ คยฺห อทาสึ สตฺถุโน อหํ ทกฺขิเณยฺยสฺส วีรสฺส ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิ. เอกตึเส อิโต กปฺเป ยํ ผลมททึ อหํ ^๗- ทุคฺคตึ นาภิชานามิ ผลทานสฺสิทํ ผลํ. กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. เอวํ อธิคตารหตฺโต อายสฺมโต ธมฺมภณฺฑาคาริกสฺส อุปชฺฌาโย อยํ เถโร เอกทิวสํ ผลสมาปตฺติโต อุฏฺฐาย ตํ สนฺตํ ปณีตํ นิรามิสสุขํ อตฺตโน ปุพฺพโยคญฺจ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ปีติเวควเสน:- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อิโต (อิทํ ปทํ ยุตฺตตรํ) ^๒ ฉ.ม. เทเวสุ ^๓ วินย.มหา. ๔/๕๔/๔๔ @ อุรุเวลปาฏิหาริยกถา, สํ.สฬา. ๑๘/๓๑/๒๓ อาทิตฺตสุตฺต (สฺยา) @^๔ ฉ.ม. ปุราณชฏิลสหสฺเสน ^๕ ขุ.อป. ๓๓/๙๖/๑๔๗ มาตุลุงฺคผลทายกตฺเถราปทาน @^๖ ม. ชลิตํ ^๗ ปาลิ.,ฉ.ม. ยํ ผลํ อททึ ตทา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๒.

^๑- "ยถาปิ ภทฺโท อาชญฺโญ นงฺคลาวตฺตนี สิขี คจฺฉติ อปฺปกสิเรน เอวํ รตฺตินฺทิวา มม คจฺฉนฺติ อปฺปกสิเรน สุเข ลทฺเธ นิรามิเส"ติ คาถํ อภาสิ. ^๑- [๑๖] ตตฺถ ยถาปีติ โอปมฺมปฏิปาทนตฺเถ นิปาโต. ภทฺโทติ สุนฺทโร ถามพลสมตฺถชวปรกฺกมาทิสมฺปนฺโน. อาชญฺโญติ อาชานีโย ชาติมา การณา- การณานํ อาชานนโก. ^๒- โส ติวิโธ อุสภาชญฺโญ อสฺสาชญฺโญ หตฺถิอาชญฺโญติ. เตสุ อุสภาชญฺโญ อิธาธิปฺเปโต. โส จ โข เฉกกสนกิจฺเจ นิยุตฺโต, เตนาห "นงฺคลาวตฺตนี"ติ. นงฺคลสฺส สปาลสฺส ^๓- อาวตฺตนโก, ^๔- นงฺคลํ อิโต จิโต จ อาวตฺเตตฺวา เขตฺเต กสโกติ ^๕- อตฺโถ. นงฺคลํ วา อาวตฺติสฺสติ ^๖- เอตฺถาติ นงฺคลา- วตฺตํ, เขตฺเต นงฺคลปโถ, ตสฺมึ นงฺคลาวตฺตนิ. คาถาสุขตฺถํ เหตฺถ "วตฺตนี"ติ ทีฆํ กตฺวา วุตฺตํ. สิขีติ มตฺถเก อวตฺถานโต สิขาสทิสตาย สิขา, สิงฺคํ. ตทสฺส อตฺถีติ สิขี. อปเร ปน "กูฏํ อิธ ^๗- `สิขา'ติ อธิปฺเปตนฺ"ติ วทนฺติ, อุภยถาปิ ปธานงฺค- กิตฺตนเมตํ "สิขี"ติ. อปฺปกสิเรนาติ อปฺปกิลมเถน. รตฺตินฺทิวาติ รตฺติโย จ ทิวา จ, เอวมิมํ ^๘- อปฺปกสิเรน คจฺฉนฺตีติ โยชนา. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ยถา ภทฺโท อุสภาชานีโย กสเน นิยุตฺโต ฆนติณมูลาทิเกปิ นงฺคลปเถ ตํปิ ^๙- อคเณนฺโต อปฺปกสิเรน อิโต จิโต จ ปริวตฺเตนฺโต คจฺฉติ, ยาว กสนติณานํ ปริสฺสมํ ทสฺเสติ, เอวมิมํ ^๘- รตฺตินฺทิวาปิ อปฺปกสิเรเนว คจฺฉนฺติ อติกฺกมนฺตีติ. ตตฺถ การณมาห "สุเข ลทฺเธ นิรามิเส"ติ. ยสฺมา กามามิสโลกามิสวฏฺฏามิเสหิ อสมฺมิสฺสํ สนฺตํ ปณีตํ ผลสมาปตฺติสุขํ ลทฺธํ, ตสฺมาติ อตฺโถ. ปจฺจตฺเต เจตํ ภุมฺมวจนํ ยถา "วนปฺปคุมฺเพ "^๑๐- "เตน วต เร วตฺตพฺเพ"ติ ^๑๑- จ. อถวา ตโต ปภูติ รตฺตินฺทิวา @เชิงอรรถ: ^๑-๑ ฉ.ม. "ยถาปิ ภทฺโท อาชญฺโญ"ติ คาถํ อภาสิ ^๒ ก. อาชานนโต ^๓ ฉ.ม. ผาลสฺส @^๔ ก. อาวตฺตนโต ^๕ ฉ.ม. กสนโก ^๖ ม. อาวตฺติยติ, ฉ.ม. อาวตฺตยติ ^๗ ฉ.ม. กกุธํ @^๘ ฉ.ม. เอวํ มมํ, สี. มม ^๙ ฉ.ม. ปิ-สทฺโทนทิสฺสติ ^๑๐ ขุ.ขุทฺทก. ๒๕/๑๓/๘ @ รตนสุตฺต, ขุ.สุตฺต. ๒๕/๒๓๖/๓๗๙ รตนสุตฺต ^๑๑ อภิ.กถา.๓๗/๑/๑ ปุคฺคลกถา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๓.

อปฺปกสิเรน คจฺฉนฺตีติ วิจารณาย อาห "สุเข ลทฺเธ นิรามิเส ", นิรามิเส สุเข ลทฺเธ สติ ตสฺส ลทฺธกาลโต ปฏฺฐายาติ อตฺโถ. เพลฏฺฐสีสตฺเถรคาถาวณฺณนา -------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๑๐๐-๑๐๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=2278&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=2278&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=153 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5074 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5372 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5372 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26