บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

๑๖๖. ๙. หาริตตฺเถรคาถาวณฺณนา สมุนฺนมยมตฺตานนฺติ อายสฺมโต หาริตตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? โส กิร ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร หุตฺวา ตตฺถ ตตฺถ วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺญ- สมฺภารํ อุปจินนฺโต อิโต เอกตึเส กปฺเป สุทสฺสนํ นาม ปจฺเจกสมฺพุทฺธํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส กุฏชปุปฺเผหิ ปูชํ กตฺวา เตน ปุญฺญกมฺเมน สุคตีสุเยว ปริวตฺเตนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถินคเร พฺราหฺมณมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติ. หาริโตติสฺส ^๓- นามํ อโหสิ. ตสฺส วยปฺปตฺตสฺส มาตาปิตโร กุลรูปาทีหิ อนุจฺฉวิกํ กุมาริกํ พฺราหฺมณธีตรํ อาเนสุ ํ. โส ตาย สทฺธึ โภคสุขํ อนุภวนฺโต เอกทิวสํ อตฺตโน ตสฺสา จ รูปสมฺปตฺตึ โอโลเกตฺวา ธมฺมตาย โจทิยมาโน "อีทิสํ นาม รูปํ น จิรสฺเสว ชราย มจฺจุนา จ อภิปฺปมทฺทิยตี"ติ สํเวคํ ปฏิลภิ. กติปยทิวสาติกฺกเมเนว จสฺส ภริยํ กณฺหสปฺโป ฑํสิตฺวา มาเรสิ. โส เตน ภิยฺโยโส มตฺตาย สญฺชาตสํเวโค สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ฆรพนฺธเน ฉินฺทิตฺวา ปพฺพชิ. ตสฺส จ จริยานุกูลํ กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วิหรนฺตสฺส กมฺมฏฺฐานํ น สมฺปชฺชติ, จิตฺตํ อุชุคตํ น โหติ. โส คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺโฐ อญฺญตรํ อุสุการํ อุสุทณฺฑํ ^๔- ยนฺเต ปกฺขิปิตฺวา อุชุ ํ กโรนฺตํ ทิสฺวา "อิเม อเจตนมฺปิ นามํ อุชุ ํ กโรนฺติ, กสฺมา @เชิงอรรถ: ^๑ สี. น-สทฺโท น ทิสฺสติ ^๒ สี. กิญฺจิ ^๓ ม. หาริโตติ ^๔ สี. อุสุทณฺฑกํ อหํ จิตฺตํ อุชุ ํ น กริสฺสามี"ติ จินฺเตตฺวา ตโตว ^๑- ปฏินิวตฺติตฺวา ทิวาฏฺฐาเน นิสินฺโน วิปสฺสนํ อารภิ. อถสฺส ภควา อุปริ อากาเส นิสีทิตฺวา โอวาทํ เทนฺโต:- ^๒- "สมุนฺนมยมตฺตานํ อุสุกาโรว เตชนํ จิตฺตํ อุชุ ํ กริตฺวาน อวิชฺชํ ภินฺท ^๓- หาริตา"ติ คาถํ อภาสิ. ^๒- อยเมว เถโร อตฺตานํ ปรํ วิย โอวทนฺโต อภาสีติ จ วทนฺติ. [๒๙] ตตฺถ สมุนฺนมยนฺติ สมฺมา อุนฺนเมนฺโต, สมาปตฺติวเสน โกสชฺชปกฺเข ปติตุ ํ อทตฺวา ตโต อุทฺธรนฺโต วิริยสมตํ โยเชนฺโตติ อตฺโถ. อตฺตานนฺติ จิตฺตํ, อถวา สมุนฺนมยาติ โกสชฺชปกฺขโต สมุนฺนเมหิ. มกาโร ปทสนฺธิกโร. หีนวิริยตาย ตว จิตฺตํ กมฺมฏฺฐานวีถึ นปฺปฏิปชฺชติ เจ, ตํ วิริยารมฺภวเสน สมฺมา อุนฺนเมหิ, อโนนตํ ^๔- อนปนตํ กโรหีติ อธิปฺปาโย. เอวํ ปน กโรนฺโต อุสุกาโรว เตชนํ. จิตฺตํ อุชุ ํ กริตฺวาน, อวิชฺชํ ภินฺท หาริตาติ. ยถา นาม อุสุกาโร กณฺฑํ อีสกมฺปิ โอนตํ อปนตํ จ ^๕- วิชฺฌนฺโต ลกฺขํ ภินฺทนตฺถํ อุชุ ํ กโรติ, เอวํ โกสชฺชปาตโต อรกฺขเณน โอนตํ ^๖- อุทฺธจฺจปาตโต อรกฺขเณน อปนตํ วิชฺฌนฺโต ^๗- อปฺปนาปตฺติยา จิตฺตํ อุชุ ํ กริตฺวาน สมาหิตจิตฺโต วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา สีฆํ อคฺคมคฺคญาเณน อวิชฺชํ ภินฺท ปทาเลหีติ. ตํ สุตฺวา เถโร วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา น จิเรเนว อรหา อโหสิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๘-:- "หิมวนฺตสฺสาวิทูเร วสโล นาม ปพฺพโต พุทฺโธ สุทสฺสโน นาม วสเต ^๙- ปพฺพตนฺตเร. ปุปฺผํ เหมวนฺตํ คยฺห เวหาสํ อคมาสหํ ตตฺถทฺทสาสึ ^๑๐- สมฺพุทฺธํ โอฆติณฺณมนาสวํ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ตโต ^๒-๒ ฉ.ม. "สมุนฺนมยมตฺตานนฺ"ติ คาถํ อภาสิ ^๓ อิ. ฉินฺท @^๔ สี. อนมนฺตํ ^๕ สี. อีสกมฺปิ โอนตึ อปนตึ จ ^๖ สี. รกฺขเณน โอนตึ @^๗ สี. รกฺขเณน อปนตึ วิชฺฌนฺโต ^๘ ขุ.อป. ๓๓/๑๐๗/๑๕๗ กุฏชปุปฺผิยตฺเถราปทาน @ (สฺยา) ^๙ ม. วสนฺโต ^๑๐ ก. อตฺถทฺทสาสึ ปุปฺผํ กุฏชมาทาย สีเส กตฺวานหํ ตทา ^๑- พุทฺธสฺส อภิโรเปสึ สยมฺภุสฺส มเหสิโน. เอกตึเส อิโต กปฺเป ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ ทุคฺคตึ นาภิชานามิ ปุปฺผปูชายิทํ ผลํ. กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อญฺญํ พฺยากโรนฺโตปิ ตเมว คาถํ อภาสิ. หาริตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ---------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๑๓๔-๑๓๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=3029&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=3029&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=166 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5144 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5425 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5425 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26