อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                   ๑๗๐. ๓. โสปากตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ยถาปิ เอกปุตฺตสฺมินฺติ อายสฺมโต โสปากตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      โส กิร ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร หุตฺวา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ
กุสลํ อุปจินนฺโต กกุสนฺธสฺส ภควโต กาเล อญฺตรสฺส กุฏุมฺพิกสฺส ปุตฺโต หุตฺวา
นิพฺพตฺโต เอกทิวสํ สตฺถารํ ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺโต พีชปูรผลานิ สตฺถุ อุปเนสิ.
ปฏิคฺคเหสิ ภควา อนุกมฺปํ อุปาทาย. โส ภิกฺขุสํเฆ จ อภิปฺปสนฺโน สลากภตฺตํ
ปฏฺเปตฺวา สํฆุทฺเทสวเสน ติณฺณํ ภิกฺขูนํ ยาวตายุกํ ขีรภตฺตํ อทาสิ. โส เตหิ
ปุญฺกมฺเมหิ อปราปรํ เทวมนุสฺเสสุ สมฺปตฺตึ ๑- อนุภวนฺโต เอกทา มนุสฺสโยนิยํ
นิพฺพตฺโต เอกสฺส ปจฺเจกพุทฺธสฺส ขีรภตฺตํ อทาสิ. เอวํ ตตฺถ ตตฺถ ปุญฺานิ กตฺวา
สุคตีสุเอว ปริพฺภมนฺโต ๒- อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ปุริมกมฺมนิสฺสนฺเทน สาวตฺถิยํ
อญฺตราย ทุคฺคติตฺถิยา กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. ตสฺส มาตา ทส มาเส
กุจฺฉินา ปริหริตฺวา ปริปกฺเก คพฺเภ วิชายนกาเล วิชายิตุํ อสกฺโกนฺตี มุจฺฉํ
อาปชฺชิตฺวา พหุเวลํ มตา วิย นิปชฺชิ. ตํ าตกา "มตา"ติ สญฺาย สุสานํ
เนตฺวา จิตกํ อาโรเปตฺวา เทวตานุภาเวน ๓- วาตวุฏฺิยา อุฏฺิตาย อคฺคึ อทตฺวา
ปกฺกมึสุ. ทารโก ปจฺฉิมภวิกตฺตา เทวตานุภาเวน มาตุกุจฺฉิโต อโรโค นิกฺขมิ.
มาตา ปน กาลมกาสิ. เทวตา ตํ คเหตฺวา มนุสฺสรูเปน สุสานโคปกสฺส เคเห
เปตฺวา กติปยกาลํ ปติรูเปน อาหาเรน โปเสสิ. ตโต ปรํ สุสานโคปโก จ
นํ อตฺตโน ปุตฺตํ กตฺวา วฑฺเฒติ. โส ตถา วฑฺเฒนฺโต ตสฺส ปุตฺเตน สุปิเยน
นาม ทารเกน สทฺธึ กีฬนฺโต วิจรติ. ตสฺส สุสาเน ชาตสํวฑฺฒภาวโต โสปาโกติ
สมญฺา อโหสิ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สมฺปตฺติโย  ๒ สี. สํสรนฺโต  ๓ ม. เทวตาธิคฺคหิเตน
      อเถกทิวสํ สตฺตวสฺสิกํ ตํ ภควา ปจฺจูสเวลาย าณชาลํ ปตฺถริตฺวา
เวเนยฺยพนฺธเว โอโลเกตฺวา ๑- าณชาลนฺโตคธํ ทิสฺวา สุสานฏฺานํ อคมาสิ. ทารโก
ปุพฺพเหตุนา โจทิยมาโน ปสนฺนมานโส สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา อฏฺาสิ.
สตฺถา ตสฺส ธมฺมํ กเถสิ. โส ธมฺมํ สุตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา "ปิตรา
อนุญฺาโตสี"ติ วุตฺโต ปิตรํ สตฺถุ สนฺติกํ เนสิ. ๒- ตสฺส ปิตา สตฺถารํ
อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา "ภนฺเต อิมํ ทารกํ ปพฺพาเชถา"ติ อนุชานิ. สตฺถา ตํ
ปพฺพาเชตฺวา เมตฺตาภาวนาย นิโยเชสิ. โส เมตฺตากมฺมฏฺานํ คเหตฺวา สุสาเน
วิหรนฺโต น จิรสฺเสว เมตฺตาฌานํ นิพฺพตฺเตตฺวา ฌานํ ปาทกํ กตฺวา วิปสฺสนํ
วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ สจฺฉากาสิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๓- :-
          "กกุสนฺโธ มหาวีโร       สพฺพธมฺมาน ปารคู
           คณมฺหา วูปกฏฺโ โส     อคมาสิ วนนฺตรํ.
           พีชมิญฺชํ ๔- คเหตฺวาน    ลตาย อาวุณึ ๕- อหํ
           ภควา ตมฺหิ สมเย       ฌายเต ปพฺพตนฺตเร.
           ทิสฺวานหํ เทวเทวํ       วิปฺปสนฺเนน เจตสา
           ทกฺขิเณยฺยสฺส วีรสฺส ๖-   พีชมิญฺชมทาสหํ. ๗-
           อิมสฺมึเยว กปฺปมฺหิ       ยํ มิญฺชมททึ ตทา
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ       พีชมิญฺชสฺสิทํ ๘- ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหา หุตฺวา ปน อญฺเสํ โสสานิกภิกฺขูนํ เมตฺตาภาวนาวิธึ ๙- ทสฺเสนฺโต:-
@เชิงอรรถ: ๑ สี. โอโลเกนฺโต  ๒ สี. อาเนสิ  ๓ ขุ.อป. ๓๓/๓๑/๕๖ วิเภทกพีชิยตฺเถราปทาน (สฺยา)
@๔ ปาลิ. วีชวีชํ  ๕ ปาลิ. อาจรึ  ๖ ม. ธีรสฺส   ๗ สี.ม. พีชปูรมทาสหํ,
@ ปาลิ. วีชวีชมทาสหํ     ๘ สี. พีชปูชายิทํ     ๙ สี. เมตฺตาภาวนายวิถึ
       ๑- "ยถาปิ เอกปุตฺตสฺมึ       ปิยสฺมึ กุสลี สิยา
           เอวํ สพฺเพสุ ปาเณสุ     สพฺพตฺถ กุสโล สิยา"ติ
คาถํ อภาสิ. ๑-
      [๓๓] ตตฺถ ยถาติ โอปมฺมตฺเถ นิปาโต. เอกปุตฺตสฺมินฺติ ปุนาติ จ
กุลวํสํ ตายติ จาติ ๒- ปุตฺโต, อตฺรชาทิเภโท ปุตฺโต. เอโก ปุตฺโต เอกปุตฺโต,
ตสฺมึ เอกปุตฺตสฺมึ. วิสเย เจตํ ภุมฺมวจนํ. ปิยสฺมินฺติ ปิยายิตพฺพตาย เจว
เอกปุตฺตตาย จ รูปสีลาจาราทีหิ จ เปมกรณฏฺานภูเต. กุสลีติ กุสลํ วุจฺจติ เขมํ
โสตฺถิภาโว, ตํ ลภิตพฺพํ เอตสฺส อตฺถีติ กุสลี, สตฺตานํ หิเตสี เมตฺตชฺฌาสโย.
สพฺเพสุ ปาเณสูติ สพฺเพสุ สตฺเตสุ. สพฺพตฺถาติ สพฺพาสุ ทิสาสุ, สพฺเพสุ
วา ภวาทีสุ, สพฺพาสุ วา อวตฺถาสุ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ยถา เอกปุตฺตเก ๓-
ปิเย มนาเป มาตาปิตา กุสลี เอกนฺตหิเตสี ภเวยฺย, เอวํ ปุรตฺถิมาทิเภทาสุ
สพฺพาสุ ทิสาสุ, กามภวาทิเภเทสุ สพฺเพสุ ๔- ภเวสุ ทหราทิเภทาสุ สพฺพาสุ
อวตฺถาสุ จ ๕- ิเตสุ สพฺเพสุ สตฺเตสุ เอกนฺตหิเตสิตาย กุสลี ภเวยฺย, "มิตฺโต
อุทาสีโน ๖- ปจฺจตฺถิโก"ติ สีมํ อกตฺวา สีมาสมฺเภทวเสน สพฺพตฺถ เอกรสํ เมตฺตํ
ภาเวยฺยาติ. อิมํ ปน คาถํ วตฺวา "สเจ ๗- ตุเมฺห อายสฺมนฺโต เอวํ เมตฺตาภาวนํ
อนุยุญฺเชยฺยาถ, เย เต ภควตา `สุขํ สุปตี'ติอาทินา ๘- เอกาทส เมตฺตานิสํสา
วุตฺตา, เอกํเสน เตสํ ภาคิโน ภวถา"ติ โอวาทมทาสิ.
                    โสปากตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         --------------
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. "ยถาปิ เอกปุตฺตสฺมินฺ"ติ คาถํ อภาสิ  ๒ สี.,ม. ปุนาติ กุลวํสํ
@    ตายตีติ วา   ๓ สี. เอกปุตฺเต   ๔ สี. สพฺเพสุ วา   ๕ สี. อวตฺถาสุปิ
@๖ สี. มิตฺโต อุทาหุ โน  ๗ ม. สพฺเพ  ๘ องฺ.เอกาทสก. ๒๔/๑๕/๒๘๔ เมตฺตาสุตฺต

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๑๔๖-๑๔๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=3277&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=3277&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=170
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5174
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5446
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5446
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26