บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                  ๑๘๒. ๕. รมณียวิหาริตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ยถาปิ ภทฺโท อาชญฺโติ อายสฺมโต รมณียวิหาริตฺเถรสฺส คาถา. กา
อุปฺปตฺติ?
      โสปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺานิ อุปจินนฺโต อิโต
เอกนวุเต กปฺเป วิปสฺสึ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ปญฺจปติฏฺิเตน วนฺทิตฺวา
โกรณฺฑปุปฺเผหิ ปูชํ อกาสิ. โส เตน ปุญฺกมฺเมน เทเวสุ ^๑- นิพฺพตฺติตฺวา
อปราปรํ ปุญฺานิ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห
อญฺตรสฺส เสฏฺิสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺโต โยพฺพนมเทน กาเมสุ มุจฺฉํ อาปนฺโน
วิหรติ. โส เอกทิวสํ อญฺตรํ ปารทาริกํ ราชปุริเสหิ วิวิธา กมฺมการณา ^๒-
กรียมานํ ทิสฺวา สํเวคชาโต สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปพฺพชิ. ปพฺพชิโต
จ ราคจริตตาย นิจฺจกาลํ สุสมฺมฏฺ ปริเวณํ สูปฏฺิตํ ^๓- ปานียปริโภชนียํ
สุปญฺตฺตํ มญฺจปี กตฺวา วิหรติ. เตน โส รมณียวิหารีเตฺวว ปญฺายิตฺถ.
      โส ราคุสฺสนฺนตาย อโยนิโส มนสิ กริตฺวา สญฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฏฺิอาปตฺตึ
อาปชฺชิตฺวา "ธิรตฺถุ มํ เอวํภูโต สทฺธาเทยฺยํ ภุญฺเชยฺยนฺ"ติ วิปฺปฏิสารี หุตฺวา
"วิพฺภมิสฺสามี"ติ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค รุกฺขมูเล นิสีทิ, เตน จ มคฺเคน สกเฏสุ
คจฺฉนฺเตสุ เอโก สกฏยุตฺโต โคโณ ปริสฺสมนฺโต ^๔- วิสมฏฺาเน ขลิตฺวา ปติ, ตํ
สากฏิกา ยุคโต มุญฺจิตฺวา ติโณทกํ ทตฺวา ปริสฺสมํ วิโนเทตฺวา ปุนปิ ธุเร
โยเชตฺวา อคมํสุ. เถโร ตํ ทิสฺวา "ยถายํ โคโณ สกึ ขลิตฺวาปิ อุฏฺาย สกึ ^๕-
ธุรํ วหติ, เอวํ มยาปิ กิเลสวเสน สกึ ขลิเตนาปิ วุตฺถาย สมณธมฺมํ กาตุํ
วฏฺฏตี"ติ โยนิโส อุมฺมุชฺชนฺโต ^๖- นิวตฺติตฺวา อุปาลิตฺเถรสฺส อตฺตโน ปวตฺตึ
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. เทวโลเก    ^๒ ม. วิวิธกมฺมกรณํ   ^๓ ม. สุปติฏฺิตํ
@^๔ สี. ปริสฺสนฺโต    ^๕ สี., ม. สกํ   ^๖ สี. อุปปชฺชนฺโต
อาจิกฺขิตฺวา เตน วุตฺตวิธินา อาปตฺติโต วุฏฺหิตฺวา สีลํ ปากติกํ กตฺวา วิปสฺสนํ
ปฏฺเปตฺวา น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ^๑- :-
          "อกฺกนฺตญฺจ ปทํ ทิสฺวา      จกฺกาลงฺการภูสิตํ
           ปเทนานุปทํ ยนฺโต        วิปสฺสิสฺส มเหสิโน.
           โกรณฺฑํ ปุปฺผิตํ ทิสฺวา      สมูลํ ปูชิตํ มยา
           หฏฺโ หฏฺเน จิตฺเตน     อวนฺทึ ปทมุตฺตมํ.
           เอกนวุติโต กปฺเป        ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ        พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
           สตฺตปญฺาสกปฺปมฺหิ        เอโก วีตมโล อหุํ
           สตฺตรตนสมฺปนฺโน         จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา วิมุตฺติสุขํ อนุภวนฺโต อตฺตโน ปุพฺพภาคปฏิปตฺติยา
สทฺธึ อริยธมฺมาธิคมนทีปนึ:-
       ^๒- "ยถาปิ ภทฺโท อาชญฺโ     ขลิตฺวา ปติติฏฺติ
           เอวํ ทสฺสนสมฺปนฺนํ        สมฺมาสมฺพุทฺธสาวกนฺ"ติ
คาถํ อภาสิ. ^๒-
    [๔๕]  ตตฺถ ขลิตฺวาติ ปกฺขลิตฺวา. ปติติฏฺตีติ ปติฏฺหติ, ปุนเทว ยถาาเน
ติฏฺติ. เอวนฺติ ยถา ภทฺโท อุสภาชานีโย ภารํ วหนฺโต ปริสฺสมปฺปตฺโต วิสมฏฺานํ
อาคมฺม เอกวารํ ปกฺขลิตฺวา ปติโต น ตตฺตเกน ธุรํ ฉฑฺเฑติ, ถามชว ^๓-
ปรกฺกมสมฺปนฺนตาย ปน ขลิตฺวาปิ ปติติฏฺติ, อตฺตโน สภาเวเนว ตฺวา ภารํ
@เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.อป. ๓๒/๓๕/๒๘๒ โกรณฺฑปุปฺผิยตฺเถราปทาน  ^๒-๒ ฉ.ม. "ยถาปิ ภทฺโท อาชญฺโ,
@  ขลิตฺวา ปติติฏฺตี"ติ คาถํ อภาสิ  ^๓ สี. ถามวีริย....
วหติ, เอวํ กิเลสปริสฺสมปฺปตฺโต กิริยาปราเธน ขลิตฺวา ตํ ขลิตํ ถามวิริย-
สมฺปตฺติตาย ^๑- ปฏิปากติกํ กตฺวา มคฺคสมฺมาทิฏฺิยา ทสฺสนสมฺปนฺนํ, ตโตเอว
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สวนนฺเต อริยาย ชาติยา ชาตตาย สาวกํ, ตสฺส อุเร
วายามชนิตาภิชาติตาย ^๒- โอรสํ ปุตฺตํ ภทฺทาชานียสทิสกิจฺจตาย อาชานียนฺติ จ มํ
ธาเรถ อุปธาเรถาติ อตฺโถ.
                  รมณียวิหาริตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          -------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๑๗๙-๑๘๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=4023&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=4023&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=182
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5247
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5502
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5502
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26