บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

หน้าที่ ๒๑๗.

๗. สตฺตมวคฺค ๑๙๘. ๑. วปฺปตฺเถรคาถาวณฺณนา ปสฺสติ ปสฺโสติ อายสฺมโต วปฺปตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? โส กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺโต "อสุโก จ อสุโก จ เถโร สตฺถุ ปมํ ธมฺมปฏิคฺคาหกา อเหสุนฺ"ติ โถมนํ สุตฺวา ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปตฺถนํ ปฏฺเปสิ "อหมฺปิ ภควา อนาคเต ตาทิสสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปมํ ธมฺมปฏิคฺคาหกานํ อญฺตโร ภเวยฺยนฺ"ติ, สตฺถุ สนฺติเก สรณคมนญฺจ ปเวเทสิ. โส ยาวชีวํ ปุญฺานิ กตฺวา ตโต จุโต เทว- มนุสฺเสสุเยว สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท กปิลวตฺถุสฺมึ วาเสฏฺสฺส นาม พฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, วปฺโปติสฺส นามํ อโหสิ. โส อสิเตน อิสินา "สิทฺธตฺถกุมาโร สพฺพญฺู ภวิสฺสตี"ติ พฺยากโต โกณฺฑญฺปฺปมุเขหิ พฺราหฺมณปุตฺเตหิ สทฺธึ ฆราวาสํ ปหาย ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา "ตสฺมึ สพฺพญฺุตํ ปตฺเต ตสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา อมตํ ปาปุณิสฺสามี"ติ อุรุเวลายํ วิหรนฺตํ ^๑- มหาสตฺตํ ฉพฺพสฺสานิ ปธานํ ปทหนฺตํ อุปฏฺหิตฺวา โอฬาริกาหาร- ปริโภเคน นิพฺพิชฺชิตฺวา อิสิปตนํ คโต. อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา สตฺถารา สตฺตสตฺตาหานิ วีตินาเมตฺวา อิสิปตนํ คนฺตฺวา ธมฺมจกฺเก ปวตฺติเต ปาฏิปททิวเส โสตาปตฺติผเล ปติฏฺิโต ปญฺจมิยํ ปกฺขสฺส อญฺาสิโกณฺฑญฺาทีหิ สทฺธึ อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ^๒- :- "อุภินฺนํ เทวราชูนํ สงฺคาโม ปจฺจุปฏฺิโต ^๓- อโหสิ สมุปพฺยูฬฺโห มหาโฆโส อวตฺตถ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. วิหรนฺโต ^๒ ขุ.อป. ๓๒/๒๐/๒๐๔ สรณคมนิยตฺเถราปทาน @^๓ ฉ.ม. สมุปฏฺิโต, สี. สงฺคาเม ปจฺจุปฏฺิเต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๘.

ปทุมุตฺตโร โลกวิทู อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห อนฺตลิกฺเข ิโต สตฺถา สํเวเชสิ มหาชนํ. สพฺเพ เทวา อตฺตมนา นิกฺขิตฺตกวจาวุธา สมฺพุทฺธํ อภิวาเทตฺวา เอกคฺคาสึสุ ตาวเท. มยฺหํ สงฺกปฺปมญฺาย วาจาสภิมุทีรยิ อนุกมฺปโก โลกวิทู นิพฺพาเปสิ มหาชนํ. ปทุฏฺจิตฺโต มนุโช เอกปาณํ วิเหยํ เตน จิตฺตปฺปโทเสน อปายํ อุปปชฺชติ. สงฺคามสีเส นาโคว พหู ปาเณ วิเหยํ นิพฺพาเปถ สกํ จิตฺตํ มา หญฺิตฺโถ ปุนปฺปุนํ. ทวินฺนมฺปิ ยกฺขราชูนํ เสนา สา วิมฺหิตา อหุ สรณญฺจ อุปาคจฺฉุํ โลกเชฏฺ สุตาทินํ. สญฺาเปตฺวาน ชนตํ ปทมุทฺธริ จกฺขุมา เปกฺขมาโนว เทเวหิ ปกฺกามิ อุตฺตรามุโข. ปมํ สรณํ คจฺฉึ ทิปทินฺทสฺส ^๑- ตาทิโน กปฺปานํ สตสหสฺสํ ทุคฺคตึ นุปปชฺชหํ. มหาทุนฺทุภินามา จ โสฬสาสุํ รเถสภา ตึสกปฺปสหสฺสมฺหิ ราชาโน จกฺกวตฺติโน. กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตนา ปฏิลทฺธสมฺปตฺตึ ปจฺจเวกฺขณมุเขน สตฺถุ คุณ- มหนฺตตํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา "อีทิสํ นาม สตฺถารํ พาหุลิกาทิวาเทน สมุทาจริมฺห. อโห ปุถุชฺชนภาโว นาม อนฺธกรโณ อจกฺขุกรโณ, อริยภาโวเยว จกฺขุกรโณ"ติ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ทฺวิปทินฺทสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๙.

ทสฺเสนฺโต:- ^๑- "ปสฺสติ ปสฺโส ปสฺสนฺตํ อปสฺสนฺตญฺจ ปสฺสติ อปสฺสนฺโต อปสฺสนฺตํ ปสฺสนฺตญฺจ น ปสฺสตี"ติ คาถํ อภาสิ. ^๑- [๖๑] ตตฺถ ปสฺสติ ปสฺโสติ ปสฺสติ สมฺมาทิฏฺิยา ธมฺเม อวิปรีตํ ชานาติ พุชฺฌตีติ ปสฺโส, ทสฺสนสมฺปนฺโน อริโย, โส ปสฺสนฺตํ อวิปรีตทสฺสาวึ "อยํ อวิปรีตทสฺสาวี"ติ ปสฺสติ ปญฺาจกฺขุนา ธมฺมาธมฺมํ ยถาสภาวโต ชานาติ. น เกวลํ ปสฺสนฺตเมว, อถ โข อปสฺสนฺตญฺจ ปสฺสติ, โย ปญฺาจกฺขุวิรหิโต ธมฺเม ยถาสภาวโต น ปสฺสติ, ตมฺปิ อปสฺสนฺตํ ปุถุชฺชนํ "อนฺโธ วตายํ ภวํ อจกฺขุโก"ติ อตฺตโน ปญฺาจกฺขุนา ปสฺสติ. อปสฺสนฺโต อปสฺสนฺตํ, ปสฺสนฺตญฺจ น ปสฺสตีติ อปสฺสนฺโต ปญฺาจกฺขุรหิโต อนฺธพาโล ตาทิสํ อนฺธพาลํ อยํ ธมฺมาธมฺมํ ยถาสภาวโต น ปสฺสตีติ ยถา อปสฺสนฺตํ น ปสฺสติ น ชานาติ, เอวํ อตฺตโน ปญฺาจกฺขุนา ธมฺมาธมฺมํ ยถาสภาวโต ปสฺสนฺตญฺจ ปณฺฑิตํ "อยํ เอวํวิโธ"ติ น ปสฺสติ น ชานาติ, ตสฺมา อหมฺปิ ปุพฺเพ ทสฺสนรหิโต สกลํ เยฺยํ หตฺถามลกํ วิย ปสฺสนฺตํ ภควนฺตํ อปสฺสนฺตมฺปิ ปูรณาทึ ยถาสภาวโต น ปสฺสึ, อิทานิ ปน พุทฺธานุภาเวน สมฺปนฺโน อุภเยปิ ยถาสภาวโต ปสฺสามีติ เสวิตพฺพาเสวิตพฺเพสุ อตฺตโน อวิปรีตปฏิปตฺตึ ทสฺเสติ. วปฺปตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา. --------- @เชิงอรรถ: ^๑-๑ ฉ.ม. "ปสฺสติ ปสฺโส"ติ คาถํ อภาสิ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๒๑๗-๒๑๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=4847&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=4847&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=198 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5330 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5571 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5571 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26