บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                   ๒๑๓. ๖. ปิยญฺชหตฺเถรคาถาวณฺณนา
      อุปฺปตนฺเตสุ นิปเตติ อายสฺมโต ปิยญฺชหตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. พหุการํ   ^๒ ขุ.อิติ. ๒๕/๑๐๔/๓๒๓ สีลสมฺปนฺนสุตฺต   ^๓ สี. ทสฺสนเมเวตํ
@  วุตฺตํ ตํ โข วิชฺชตีติอาทิ, ตตฺถ   ^๔ ม.อุปริ. ๑๔/๒๙๖/๒๖๗ จูฬกมฺมวิภงฺคสุตฺต
      โสปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺ
อุปจินนฺโต อิโต เอกนวุเต กปฺเป วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล หิมวนฺเต รุกฺขเทวตา
หุตฺวา ปพฺพตนฺตเร วสนฺโต เทวตาสมาคเมสุ อปฺปานุภาวตาย ปริสปริยนฺเต ตฺวา ธมฺมํ
สุตฺวา สตฺถริ ปฏิลทฺธสทฺโธ เอกทิวสํ สุวิสุทฺธํ รมณียํ คงฺคายํ ปุลินปฺปเทสํ
ทิสฺวา สตฺถุ คุเณ อนุสฺสริ "อิโตปิ สุวิสุทฺธา สตฺถุ คุณา อนนฺตา อปริเมยฺยา
จา"ติ, เอวํ โส สตฺถุ คุเณ อารพฺภ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา เตน ปุญฺกมฺเมน เทว-
มนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท เวสาลิยํ ลิจฺฉวิราชกุเล นิพฺพตฺติตฺวา
วยปฺปตฺโต ยุทฺธโสณฺโฑ อปราชิตสงฺคาโม อมิตฺตานํ ปิยหานิกรเณน ปิยญฺชโหติ
ปญฺายิตฺถ. โส สตฺถุ เวสาลิคมเน ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา อรญฺเ วสมาโน
วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ^๑- :-
          "ปพฺพเต หิมวนฺตมฺหิ         วสามิ ปพฺพตนฺตเร
           ปุลินํ โสภนํ ทิสฺวา         พุทฺธเสฏฺ อนุสฺสรึ.
           าเณ อุปนิธา นตฺถิ        สงฺขาตํ ^๒- นตฺถิ สตฺถุโน
           สพฺพธมฺมํ อภิญฺาย         าเณน อธิมุจฺจติ.
           นโม เต ปุริสาชญฺ        นโม เต ปุริสุตฺตม
           าเณน เต สโม นตฺถิ      ยาวตา าณมุตฺตมํ.
           าเณ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา     กปฺปํ สคฺคมฺหิ โมทหํ
           อวเสเสสุ กปฺเปสุ         กุสลํ จริตํ มยา.
           เอกนวุติโต กปฺเป         ยํ สญฺมลภึ ตทา
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         าณสญฺายิทํ ผลํ.
           อิโต สตฺตติกปฺปมฺหิ         เอโก ปุลินปุปฺผิโย
           สตฺตรตนสมฺปนฺโน          จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
@เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.อป. ๓๒/๘๔/๒๒๐ าณสญฺิกตฺเถราปทาน  ^๒ ฉ.ม. สงฺขารํ, ก. สงฺขานํ
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา ^๑- "อนฺธปุถุชฺชนานํ ปฏิปตฺติโต วิธุรา อริยานํ
ปฏิปตฺตี"ติ อิมสฺส อตฺถสฺส ทสฺสนวเสน ^๒- อญฺ พฺยากโรนฺโต:-
     [๗๖] "อุปฺปตนฺเตสุ นิปเต         นิปตนฺเตสุ อุปฺปเต
           วเส อวสมาเนสุ          รมมาเนสุ โน รเม"ติ
คาถํ อภาสิ.
      ตตฺถ อุปฺปตนฺเตสูติ อุณฺณมนฺเตสุ, สตฺเตสุ มานุทฺธจฺจถมฺภสารมฺภาทีหิ
อตฺตุกฺกํสเนน อนุปสนฺเตสุ. นิปเตติ นเมยฺย, เตสญฺเว ปาปธมฺมานํ ปริวชฺชเนน ^๓-
นิวาตวุตฺติ ภเวยฺย. นิปตนฺเตสูติ โอณมนฺเตสุ, หีนาธิมุตฺติกตาย โกสชฺเชน จ
คุณโต นิหียมาเนสุ. อุปฺปเตติ อุณฺณเมยฺย, ปณีตาธิมุตฺติกตาย วิริยารมฺเภน จ
คุณโต อุสฺสุกฺเกยฺย. ^๔- อถวา อุปฺปตนเตสูติ อุฏฺหนฺเตสุ, กิเลเสสุ ปริยุฏฺาน-
วเสน สีสํ อุกฺขิปนฺเตสุ. นิปเตติ ปฏิสงฺขานพเลน ^๕- ยถา เต น อุปฺปชฺชนฺติ, ตถา
อนุรูปปจฺจเวกฺขณาย นิปเตยฺย, วิกฺขมฺเภยฺย เจว สมุจฺฉินฺเทยฺย จ. นิปตนฺเตสูติ
ปริปตนฺเตสุ, อโยนิโสมนสิกาเรสุ วิริยปโยคมนฺทตาย วา ยถารทฺเธสุ สมถ-
วิปสฺสนาธมฺเมสุ หายมาเนสุ. อุปฺปเตติ โยนิโสมนสิกาเรน วิริยารมฺภสมฺปทาย จ
เต อุปฏฺาเปยฺย อุปฺปาเทยฺย วฑฺเฒยฺย จ. วเส อวสมาเนสูติ สตฺเตสุ มคฺค-
พฺรหฺมจริยวาสํ อริยวาสญฺจ อวสนฺเตสุ สยํ ตํ วาสํ วเสยฺยาติ. อริเยสุ วา
กิเลสวาสํ ทุติยกวาสํ อวสนฺเตสุ เยน วาเสน เต อวสมานา นาม โหนฺติ,
สยํ ตถา วเส. รมมาเนสุ โน รเมติ สตฺเตสุ กามคุณรติยา กิเลสรติยา รมนฺเตสุ
สยํ ตถา โน รเม น รเมยฺย, อริเยสุ วา นิรามิสาย ฌานาทิรติยา รมมาเนสุ
สยมฺปิ ตถา รเม, ตโต อญฺถา ปน กทาจิปิ โน รเม นาภิรเมยฺย วาติ อตฺโถ.
                    ปิยญฺชหตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. ปตฺวา เถโร   ^๒ สี. ทสฺสนวเสน อนวเสเสน   ^๓ สี. ปริวิวชฺชเนน
@^๔ สี. คุณโต อุปฺปเตยฺย อุกฺกํเสยฺย  ^๕ สี. ปฏิสงฺขานวเสน

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๒๖๑-๒๖๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=5844&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=5844&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=213
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5418
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5638
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5638
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26