บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                    ๒๑๙. ๒. กสฺสปตฺเถรคาถาวณฺณนา
      เยน เยน สุภิกฺขานีติ อายสฺมโต กสฺสปตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยํ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ตีสุ เวเทสุ
อญฺเสุ จ พฺราหฺมณสิปฺเปสุ นิปฺผตฺตึ คโต, โส เอกทิวสํ ภควนฺตํ ทิสฺวา
ปสนฺนมานโส สุมนปุปฺเผหิ ปูชํ อกาสิ. กโรนฺโต จ สตฺถุ สมนฺตโต อุปริ จ
ปุปฺผมุฏฺิโย ขิปิ. พุทฺธานุภาเวน ปุปฺผานิ ปุปฺผาสนากาเรน สตฺตาหํ อฏฺสุ.
โส ตํ อจฺฉริยํ ทิสฺวา ภิยฺโยโส มตฺตาย ปสนฺนมานโส อโหสิ. อปราปรํ ปุญฺานิ
กโรนฺโต กปฺปสตสหสฺสํ สุคตีสุเยว สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ
อญฺตรสฺส อุทิจฺจพฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, กสฺสโปติสฺส นามํ อโหสิ.
ตสฺส ทหรกาเลเยว ปิตา กาลมกาสิ. มาตา ตํ ปฏิชคฺคติ. โส เอกทิวสํ เชตวนํ
คโต ภควโต ธมฺมเทสนํ สุตฺวา เหตุสมฺปนฺนตาย ตสฺมึเยว อาสเน โสตาปนฺโน
หุตฺวา มาตุ สนฺติกํ คนฺตฺวา อนุชานาเปตฺวา ปพฺพชิโต สตฺถริ วุฏฺวสฺเส
ปวาเรตฺวา ชนปทจาริกํ ปกฺกนฺเต สยมฺปิ สตฺถารา สทฺธึ คนฺตุกาโม อาปุจฺฉิตุํ
มาตุ สนฺติกํ อคมาสิ. มาตา วิสฺสชฺเชนฺตี โอวาทวเสน:-
     [๘๒] "เยน เยน สุภิกฺขานิ          สิวานิ อภยานิ จ
           เตน ปุตฺตก คจฺฉสฺสุ          มา โสกาปหโต ภวา"ติ
คาถํ อภาสิ.
      ตตฺถ เยน เยนาติ ยตฺถ ยตฺถ. ภุมฺมตฺเถ หิ เอตํ กรณวจนํ, ยสฺมึ ยสฺมึ
ทิสาภาเคติ อตฺโถ. สุภิกฺขานีติ สุลภปิณฺฑานิ, รฏฺานีติ อธิปฺปาโย. สิวานีติ
เขมานิ อโรคานิ. อภยานีติ โจรภยาทีหิ นิพฺภยานิ, โรคทุพฺภิกฺขภยานิ ปน
"สุภิกฺขานิ, สิวานี"ติ ปททฺวเยเนว คหิตานิ. เตนาติ ตตฺถ, ตสฺมึ ตสฺมึ
ทิสาภาเคติ อตฺโถ. ปุตฺตกาติ อนุกมฺปนฺตี ตํ อาลปติ. มาติ ปฏิเสธตฺถวาจกนิปาโต.
^๑- โสกาปหโตติ วุตฺตคุณรหิตานิ รฏฺานิ คนฺตฺวา ทุพฺภิกฺขภยาทิชนิเกน โสเกน
อุปหโต มา ภว มาโหสีติ อตฺโถ. ตํ สุตฺวา เถโร "มม มาตา มยฺหํ โสก-
รหิตฏฺานคมนํ อาสีสติ, หนฺท มยฺหํ ^๒- สพฺพโส อจฺจนฺตเมว โสกรหิตํ านํ ปตฺตุํ
ยุตฺตนฺ"ติ อุสฺสาหชาโต วิปสฺสนํ ปฏฺเปตฺวา น จิรสฺเสว ^๓- อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน
วุตฺตํ อปทาเน ^๔- :-
@เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. มาติ ปฏิเสธตฺเถ นิปาโต    ^๒ ฉ.ม. มยํ    ^๓ สี. น จิรสฺเสว อรญฺเ วสนฺโต
@^๔ ขุ.อป. ๓๒/๑/๒๑๒ เสยฺยกตฺเถราปทาน
          "อชฺฌายโก มนฺตธโร            ติณฺณํ เวทาน ปารคู
           อพฺโภกาเส ^๑- ิโต สนฺโต      อทฺทสํ โลกนายกํ.
           สีหํ ยถา วนจรํ ^๒-            พฺยคฺฆราชํว นิตฺตสํ
           ติธาปภินฺนมาตงฺคํ              กุญฺชรํว มเหสินํ.
           เสเรยกํ คเหตฺวาน            อากาเส อุกฺขิปึ อหํ
           พุทฺธสฺส อานุภาเวน            ปริวาเรนฺติ สพฺพโส.
           อธิฏฺหิ มหาวีโร              สพฺพญฺู โลกนายโก
           สมนฺตา ปุปฺผจฺฉทนา            โอกิรึสุ นราสภํ.
           ตโต สา ปุปฺผกญฺจุกา           อนฺโตวณฺฏา พหิมุขา
           สตฺตาหํ ฉทนํ กตฺวา            ตโต อนฺตรธายถ.
           ตญฺจ อจฺฉริยํ ทิสฺวา            อพฺภุตํ โลมหํสนํ
           พุทฺเธ จิตฺตํ ปสาเทสึ           สุคเต โลกนายเก.
           เตน จิตฺตปฺปสาเทน            สุกฺกมูเลน โจทิโต
           กปฺปานํ สตสหสฺสํ              ทุคฺคตึ นุปปชฺชหํ.
           ปณฺณรสสหสฺสมฺหิ               กปฺปานํ ปญฺจวีสติ
           วีตมลาสนามา จ ^๓-           จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ      กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา "อิทเมว มาตุ วจนํ อรหตฺตปฺปตฺติยา ^๔- องฺกุสํ ชาตนฺ"ติ
ตเมว คาถํ ปจฺจุทาหาสิ.
                   กสฺสปตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. อชฺโฌกาเส  ^๒ สี. เอกจรํ  ^๓ สี. จิณฺณมาลาสนามา จ  ^๔ ม. อรหตฺตุปฺปตฺติยา

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๒๗๕-๒๗๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=6141&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=6141&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=219
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5456
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5667
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5667
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26