อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                  ๒๒๗. ๑๐. สามิทตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ปญฺจกฺขนฺธา ปริญฺาตาติ อายสฺมโต สามิทตฺตตฺเถรสฺส คาถา. กา
อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร อตฺถทสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห
นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺโต สตฺถริ ปรินิพฺพุเต ตสฺส ถูเป ปุปฺเผหิ
ฉตฺตาติฉตฺตํ กตฺวา ปูชํ อกาสิ. โส เตน ปุญฺกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา
อปราปรํ ปุญฺานิ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห
อญฺตรสฺส พฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, สามิทตฺโตติสฺส นามํ อโหสิ. โส
อนุกฺกเมน วิญฺุตํ ปตฺโต พุทฺธานุภาวํ สุตฺวา อุปาสเกหิ สทฺธึ วิหารํ คโต
สตฺถารํ ธมฺมํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อคาธทุรุตฺตรณฏฺเน
เทเสนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส เอกมนฺตํ นิสีทิ. สตฺถา ตสฺส อชฺฌาสยํ โอโลเกตฺวา
ตถา ธมฺมํ เทเสสิ, ยถา สทฺธํ ปฏิลภิ สํสาเร จ สํเวคํ. โส ปฏิลทฺธสทฺโธ
สํเวคชาโต ปพฺพชิตฺวา าณสฺส อปริปกฺกตฺตา กติปยกาลํ อลสพหุลี วิหาสิ.
ปุน สตฺถารา ธมฺมเทสนาย สมุตฺเตชิโต วิปสฺสนาย กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา ตตฺถ
ยุตฺตปฺปยุตฺโต วิหรนฺโต น จิรสฺเสว ๑- อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน  ๒- :-
          "ปรินิพฺพุเต ภควติ           อตฺถทสฺสีนรุตฺตเม
           ฉตฺตาติฉตฺตํ กาเรตฺวา       ถูปมฺหิ อภิโรปยึ.
           กาเลน กาลมาคนฺตฺวา       นมสฺสึ โลกนายกํ
           ปุปฺผจฺฉทนํ กตฺวาน          ฉตฺตมฺหิ อภิโรปยึ.
           สตฺตรเส กปฺปสเต          เทวรชฺชมการยึ
           มนุสฺสตฺตํ น คจฺฉามิ         ถูปปูชายิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ        ภวา สพฺเพ สมูหตา
           นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา       วิหรามิ อนาสโว.
           สฺวาคตํ วต เม อาสิ        พุทฺธเสฏฺสฺส สนฺติเก
           ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา      กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      โส อปรภาเค ภิกฺขูหิ "กึ ตยา อาวุโส อุตฺตริมนุสฺสธมฺโม อธิคโต"ติ
ปุฏฺโ สาสนสฺส นิยฺยานิกภาวํ อตฺตโน จ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปตฺตึ เตสํ ปเวเทนฺโต
อญฺาพฺยากรณวเสน:-
     [๙๐] "ปญฺจกฺขนฺธา ปริญฺาตา       ติฏฺนฺติ ฉินฺนมูลกา
           วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร         นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว"ติ
คาถํ อภาสิ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. น จิเรเนว  ๒ ขุ.อป. ๓๒/๑/๒๓๓ อธิฉตฺติยตฺเถราปทาน
      ตตฺถ ปญฺจกฺขนฺธา ปริญฺาตาติ มยา อิเม ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา "อิทํ
ทุกฺขํ, เอตฺตกํ ทุกฺขํ, น ตโต ภิยฺโย"ติ ตีหิ ปริญฺาหิ ปริจฺฉินฺทิตฺวา าตา
วิทิตา ปฏิวิทฺธา. ๑- ติฏฺนฺติ ฉินฺนมูลกาติ ตถา ปริญฺาตตฺตาเยว มูลภูตสฺส
สมุทยสฺส สพฺพโส ปหีนตฺตา เต อิทานิ ยาว จริมกจิตฺตนิโรธา ติฏฺนฺติ ฉินฺนมูลกา,
จริมกจิตฺตนิโรเธน ปน อปฺปฏิสนฺธิกาว นิรุชฺฌนฺติ. เตนาห "วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร,
นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว"ติ. ตสฺสตฺโถ เหฏฺา วุตฺโตเยว.
                   สามิทตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                    ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณาย
                       นวมวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.
                          ------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปฏิลทฺธา

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๒๙๓-๒๙๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=6534&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=6534&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=227
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5495
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5694
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5694
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26