บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                    ๒๓๐. ๓. เอรกตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ทุกฺขา กามา เอรกาติ อายสฺมโต เอรกตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต
สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ สตฺถารํ
ทิสฺวา ปสนฺนมานโส สตฺถุ กิญฺจิ ทาตพฺพยุตฺตกํ อลภนฺโต "หนฺทาหํ กายสารํ
ปุญฺญํ กริสฺสามี"ติ สตฺถุ คมนมคฺคํ โสเธตฺวา สมํ อกาสิ. สตฺถา เตน ตถาคตํ
มคฺคํ ปฏิปชฺชิ. โส ตตฺถ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส วนฺทิตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห
ปสนฺนจิตฺโต ยาว ทสฺสนูปจารสมติกฺกมา พุทฺธารมฺมณํ ปีตึ อวิชหนฺโต อฏฺฐาสิ.
โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺโต อปราปรํ ปุญฺญานิ กตฺวา สุคตีสุเยว
@เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. เตหิ วิมุตฺตญฺจาติ  ^๒ ฉ.ม. ทุรนฺนยนฺติ  ^๓ ฉ.ม. อุเรน  ^๔ สี. ปญฺญาเปตุํ
สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ สมฺภาวนียสฺส กุฏุมฺพิกสฺส ปุตฺโต
หุตฺวา นิพฺพตฺติ, เอรโกติสฺส นามํ อโหสิ อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก
อิติกตฺตพฺพตาสุ ^๑- ปรเมน เวยฺยตฺติเยน สมนฺนาคโต. ตสฺส มาตาปิตโร กุเลน
รูเปน ^๒- อาจาเรน วเยน โกสลฺเลน จ อนุจฺฉวิกํ ทาริกํ อาเนตฺวา วิวาหกมฺมํ อกํสุ.
โส ตาย สทฺธึ สํวาเสน เคเห วสนฺโต ปจฺฉิมภวิกตฺตา เกนจิเทว สํเวควตฺถุนา สํสาเร
สํวิคฺคมานโส สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิ, ตสฺส
สตฺถา กมฺมฏฺฐานํ อทาสิ. โส กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา กติปยทิวสาติกฺกเมน
อุกฺกณฺฐาภิภูโต วิหาสิ. อถ สตฺถา ตสฺส จิตฺตปฺปวตฺตึ ญตฺวา โอวาทวเสน "ทุกฺขา
กามา เอรกา"ติ คาถํ อภาสิ. โส ตํ สุตฺวา "อยุตฺตํ มยา กตํ, ^๓- โยหํ เอวรูปสฺส
สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา ตํ วิสฺสชฺเชนฺโต ^๔- มิจฺฉาวิตกฺกพหุโล
วิหาสินฺ"ติ สํเวคชาโต วิปสฺสนาย ยุตฺตปฺปยุตฺโต น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน
วุตฺตํ อปทาเน ^๕- :-
          "อุตฺตริตฺวาน นทิกํ          วนํ คจฺฉติ จกฺขุมา
           ตมทฺทสาสึ สมฺพุทฺธํ         สิทฺธตฺถํ วรลกฺขณํ.
           กุทาลปิฏกมาทาย          สมํ กตฺวาน ตํ ปถํ
           สตฺถารํ อภิวาเทตฺวา       สกํ จิตฺตํ ปสาทยึ.
           จตุนฺนวุติโต กปฺเป         ยํ กมฺมมกรึ ตทา
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         มคฺคทานสฺสิทํ ผลํ.
           สตฺตปญฺญาสกปฺปมฺหิ         เอโก อาสึ ชนาธิโป
           นาเมน สุปฺปพุทฺโธติ        นายโก โส นริสฺสโร.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหา ปน หุตฺวา อญฺญํ พฺยากโรนฺโต:-
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. กตฺตพฺพากตฺตพฺเพสุ    ^๒ ม. กุลานุรูเปน   ^๓ ม. กตํ โมฆา
@^๔ สี. วิสฺสชฺชิตฺวา         ^๕ ขุ.อป. ๓๒/๓๒/๒๓๗ มคฺคทายกตฺเถราปทาน
          [๙๓] "ทุกฺขา กามา เอรก
                น สุขา กามา เอรก
                โย กาเม กามยติ
                ทุกฺขํ โส กามยติ เอรก
                โย กาเม น กามยติ ^๑-
                ทุกฺขํ โส น กามยติ เอรกา"ติ
ตเมว ภควตา วุตฺตคาถํ ปจฺจุทาหาสิ.
      ตตฺถ ทุกฺขา กามาติ อิเม วตฺถุกามกิเลสกามา ทุกฺขวตฺถุตาย วิปริณาม-
ทุกฺขสํสารทุกฺขสภาวโต จ ทุกฺขา ทุกฺขมาทุกฺขนิพฺพตฺติกา ^๒-. วุตฺตํ เหตํ:-
"อปฺปสฺสาทา กามา พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย"ติอาทิ. ^๓-
เอรกาติ ปฐมํ ตาว ภควา ตํ อาลปติ, ปจฺฉา ปน เถโร อตฺตานํ นาเมน กเถสิ.
น สุขา กามาติ กามา นาเมเต ชานนฺตสฺส สุขา น โหนฺติ, อชานนฺตสฺส
ปน สุขโต อุปฏฺฐหนฺติ. ยถาห "โย สุขํ ทุกฺขโต อทฺท, ^๔- ทุกฺขมทฺทกฺขิ สลฺลโต"ติ-
อาทิ. ^๕- โย กาเม กามยติ, ทุกขํ โส กามยตีติ โย สตฺโต กิเลสกาเมน ^๖- วตฺถุ-
กาเม กามยติ, ตสฺส ตํ กามนํ สมฺปติ สปริฬาหตาย, อายตึ อปายทุกฺขเหตุตาย
จ วฏฺฏทุกฺขเหตุตาย จ ทุกฺขํ. วตฺถุกามา ปน ทุกฺขสฺส วตฺถุภูตา. อิติ โส
ทุกฺขสภาวํ ทุกฺขนิมิตฺตํ ทุกฺขวตฺถุญฺจ กามยตีติ วุตฺโต. อิตรํ ปฏิปกฺขวเสน
ตเมวตฺถํ ^๗- ญาเปตุํ วุตฺตํ, ตสฺมา ตสฺสตฺโถ วุตฺตวิปริยาเยน เวทิตพฺโพ.
                    เอรกตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. กามยติ เอรก   ^๒ สี. ทุกฺขา ทุกฺขา กามา  ^๓ วินย.มหาวิ. ๒/๔๑๗/๓๐๖
@ปาจิตฺติยกณฺฑ: อริฏฺฐสิกฺขาปท, ม.มู. ๑๒/๒๓๔/๑๙๖ อลคทฺทูปมสุตฺต  ^๔ สี. ทกฺขิ
@^๕ สํ.สฬา. ๑๘/๓๖๘/๒๕๗ ปฐมกสคาถวคฺค: ทฏฺฐพฺพสุตฺต (สฺยา),
@ขุ.อิติ. ๒๕/๕๓/๒๗๕ ทุติยเวทนาสุตฺต, ขุ.เถร. ๒๖/๙๘๖/๓๙๕ สารีปุตฺตตฺเถรคาถา
@^๖ สี. กิเลสกาเม     ^๗ สี. อิตรปฏิปกฺขวเสน เจว วตฺถุํ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๓๐๐-๓๐๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=6680&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=6680&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=230
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5520
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5712
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5712
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26