ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                   ๒๓๒. ๕. จกฺขุปาลตฺเถรคาถาวณฺณนา
      อนฺโธหํ หตเนตฺโตสฺมีติ อายสฺมโต จกฺขุปาลตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      โสปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ กโรนฺโต สิทฺธตฺถสฺส
@เชิงอรรถ:  สี. อคฺโค ธมฺโม
ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต ภควติ ปรินิพฺพุเต ถูปมเห
กยิรมาเน ปุปฺผํ ๑- คเหตฺวา ถูปํ ปูเชสิ. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก
นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ ปุญฺญานิ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ
พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ มหาสุวณฺณสฺส นาม กุฏุมฺพิกสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ,
ตสฺส ปาโลติ นามมกํสุ. มาตา ตสฺส อาธาวิตฺวา ปริธาวิตฺวา วิจรณกาเล อญฺญํ ปุตฺตํ
ลภิ. ตสฺส มาตาปิตโร จูฬปาโลติ นามํ กตฺวา อิตรํ มหาปาโลติ โวหรึสุ. อถ เต
วยปฺปตฺเต ฆรพนฺธเนน พนฺธึสุ. ตสฺมึ สมเย สตฺถา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน.
ตตฺถ มหาปาโล เชตวนํ คจฺฉนฺเตหิ อุปาสเกหิ สทฺธึ วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถุ
สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ กุฏุมฺพภารํ กนิฏฺฐภาติกสฺเสว ภารํ กตฺวา
สยํ ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท อาจริยุปชฺฌายานํ สนฺติเก ปญฺจวสฺสานิ วสิตฺวา
วุฏฺฐวสฺโส ปวาเรตฺวา สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา สฏฺฐิมตฺเต สหายภิกฺขู
ลภิตฺวา เตหิ สทฺธึ ภาวนานุกูลํ วสนฏฺฐานํ ปริเยสนฺโต อญฺญตรํ ปจฺจนฺตคามํ
นิสฺสาย คามวาสิเกหิ อุปาสเกหิ กาเรตฺวา ทินฺนาย อรญฺญายตเน ปณฺณสาลาย
วสนฺโต สมณธมฺมํ กโรติ. ตสฺส อกฺขิโรโค อุปฺปนฺโน. เวชฺโช เภสชฺชํ สมฺปาเทตฺวา
อทาสิ. โส เวชฺเชน วุตฺตวิธานํ น ปฏิปชฺชิ. เตนสฺส โรโค วฑฺฒิ. โส "อกฺขิโรค-
วูปสมนโต กิเลสโรควูปสมนเมว มยฺหํ วรนฺ"ติ อกฺขิโรคํ อชฺฌุเปกฺขิตฺวา
วิปสฺสนายเยว ยุตฺตปฺปยุตฺโต อโหสิ. ตสฺส ภาวนํ อุสฺสุกฺกาเปนฺตสฺส อปุพฺพํ
อจริมํ อกฺขีนิ เจว กิเลสา  จ ภิชฺชึสุ. โส สุกฺขวิปสฺสโก อรหา อโหสิ. เตน
วุตฺตํ อปทาเน ๒- :-
          "นิพฺพุเต โลกมหิเต ๓-       อาหุตีนํ ปฏิคฺคเห
           สิทฺธตฺถมฺหิ ภควติ           มหาถูปมโห อหุ.
           มเห ปวตฺตมานมฺหิ          สิทฺธตฺถสฺส มเหสิโน
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อุมาปุปฺผํ    ขุ.อป. ๓๒/๒๑/๒๓๕ อุมฺมาปุปฺผิยตฺเถราปทาน
@ สี. โลกนาถมฺหิ
           อุมาปุปฺผํ คเหตฺวาน         ถูปปมฺหิ อภิโรปยึ.
           จตุนฺนวุติโต กปฺเป          ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ          ถูปปูชายิทํ ผลํ.
           อิโต จ นวเม กปฺเป        โสมเทวสนามกา
           ปญฺจาสีติสุ ราชาโน ๑-      จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ   กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อถ เถเร อกฺขิโรเคน วิหาเร โอหีเน คามํ ปิณฺฑาย คเต ภิกฺขู ทิสฺวา
อุปาสกา "กสฺมา เถโร นาคโต"ติ ปุจฺฉิตฺวา ตมตฺถํ สุตฺวา โสกาภิภูตา ปิณฺฑปาตํ
อุปเนตฺวา "ภนฺเต กิญฺจิ มา จินฺตยิตฺถ, อิทานิ มยเมว ปิณฺฑปาตํ อาเนตฺวา
อุปฏฺฐหิสฺสามา"ติ ตถา กโรนฺติ. ภิกฺขู เถรสฺส โอวาเท ฐตฺวา น จิรสฺเสว
อรหตฺตํ ปตฺวา วุฏฺฐวสฺสา ปวาเรตฺวา "สตฺถารํ วนฺทิตุํ สาวตฺถึ คมิสฺสาม ภนฺเต"ติ
อาหํสุ. เถโร "อหํ ทุพฺพโล อจกฺขุโก, มคฺโค จ สอุปทฺทโว, มยา สทฺธึ คจฺฉนฺตานํ
ตุมฺหากํ ปริสฺสโย ภวิสฺสติ, ตุเมฺห ปฐมํ คจฺฉถ, คนฺตฺวา สตฺถารํ มหาเถเร
จ มม วนฺทนาย วนฺทถ, จูฬปาลสฺส มม ปวตฺตึ กเถตฺวา ๒- กญฺจิ ปุริสํ
เปเสยฺยาถา"ติ อาห. เต ปุนปิ ยาจิตฺวา คมนํ อลภนฺตา "สาธู"ติ ปฏิสุณิตฺวา
เสนาสนํ สํสาเมตฺวา อุปาสเก อาปุจฺฉิตฺวา อนุกฺกเมน เชตวนํ คนฺตฺวา สตฺถารํ
มหาเถเร จ ตสฺส วนฺทนาย วนฺทิตฺวา ทุติยทิวเส สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จรนฺตา ๓-
จูฬปาลสฺส ตํ ปวตฺตึ วตฺวา เตน "อยํ ภนฺเต มยฺหํ ภาคิเนยฺโย ปาลิโต นาม,
อิมํ เปสิสฺสามี"ติ ๔- วุตฺเต "มคฺโค  สปริสฺสโย, น สกฺกา เอเกน คหฏฺเฐน คนฺตุํ,
ตสฺมา ปพฺพาเชตพฺโพ"ติ ตํ ปพฺพาเชตฺวา เปเสสุํ. โส อนุกฺกเมน เถรสฺส สนฺติกํ
คนฺตฺวา อตฺตานํ ตสฺส อาโรเจตฺวา ตํ คเหตฺวา อาคจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค
อญฺญตรสฺส คามสฺส สามนฺตา อรญฺญฏฺฐาเน เอกิสฺสา กฏฺฐหาริยา คายนฺติยา สทฺทํ
@เชิงอรรถ:  สี. ปญฺจาสึสุ ราชาโน     สี. ปวตฺตึ วตฺวา อกฺขมํ กเถตฺวา
@ ฉ.ม. จริตฺวา           ม. เปสิสฺสามิ นนฺติ
สุตฺวา ปฏิพทฺธจิตฺโต หุตฺวา ยฏฺฐิโกฏึ วิสฺสชฺเชตฺวา "ติฏฺฐถ ภนฺเต มุหุตฺตํ
ยาวาหํ อาคจฺฉามี"ติ วตฺวา ตสฺสา สนฺติกํ คนฺตฺวา ตตฺถ สีลวิปตฺตึ ปาปุณิ.
เถโร "อิทานิเมว อิตฺถิยา คีตสทฺโท สุโต, สามเณโร จ จิรายติ, นูน ๑- สีลวิปตฺตึ
ปตฺโต ภวิสฺสตี"ติ จินฺเตสิ. โสปิ อาคนฺตฺวา "คจฺฉาม ภนฺเต"ติ อาห. เถโร
"กึ ปาโป ชาโตสี"ติ ปุจฺฉิ. สามเณโร ตุณฺหี หุตฺวา ปุน ปุจฺฉิโตปิ น กเถสิ,
เถโร "ตาทิเสน ปาเปน มยฺหํ ยฏฺฐิคหณกิจฺจํ นตฺถิ, คจฺฉ ตฺวนฺ"ติ วตฺวา ปุน
เตน "พหุปริสฺสโย มคฺโค, ตุเมฺห จ อนฺธา, กถํ คมิสฺสถา"ติ วุตฺเต "พาล
อิเธว เม นิปชฺชิตฺวา มรณนฺตสฺสาปิ อปราปรํ ปริวตฺเตนฺตสฺสาปิ ๒- ตาทิเสน คมนํ
นาม นตฺถี"ติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺโต:-
     [๙๕] "อนฺโธหํ หตเนตฺโตสฺมิ     กนฺตารทฺธานปกฺขนฺโท ๓-
           สยมาโนปิ คจฺฉิสฺสํ       น สหาเยน ปาเปนา"ติ
คาถํ อภาสิตฺถ.
      ตตฺถ อนฺโธติ จกฺขุวิกโล. หตเนตฺโตติ วินฏฺฐจกฺขุโก, เตน "ปโยควิปตฺติ-
วเสนาหํ อุปหตเนตฺตตาย อนฺโธ, น ชจฺจนฺธภาเวนา"ติ ยถาวุตฺตํ อนฺธภาวํ วิเสเสติ.
อถวา "อนฺโธ"ติ อิทํ "อนฺเธ ชิณฺเณ มาตาปิตโร โปเสตี"ติอาทีสุ ๔- วิย มํสจกฺขุ-
เวกลฺลทีปนํ, "สพฺเพปิเม ปริพฺพาชกา อนฺธา อจกฺขุกา" ๕- "อนฺโธ เอกจกฺขุ ทฺวิ-
จกฺขู"ติอาทีสุ ๖- วิย น ปญฺญาจกฺขุเวกลฺลทีปนนฺติ ทสฺเสตุํ "หตเนตฺโตสฺมี"ติ ๗-
วุตฺตํ, เตน มุขฺยเมว อนฺธภาวํ ทสฺเสติ. กนฺตารทฺธานปกฺขนฺโทติ กนฺตาเร วิวเน ๘-
ทีฆมคฺคํ อนุปวิฏฺโฐ, น ชาติกนฺตาราทิคหนํ สํสารทฺธานํ ปฏิปนฺโนติ อธิปฺปาโย.
ตาทิสํ หิ กนฺตารทฺธานํ อยํ เถโร สมติกฺกมิตฺวา ฐิโต, สยมาโนปีติ สยนฺโตปิ,
@เชิงอรรถ:  ม. นนุ   สี. ปวฏฺเฏนฺตสฺสาปิ   สี. กนฺตารทฺธานปกฺกนฺโต   ม.ม. ๑๓/๒๘๘/๒๖๔
@  ฆฏิการสุตฺต   ขุ.อุทาน. ๒๕/๕๕/๑๘๙ ปฐมนานาติตฺถิยสุตฺต [โถกํ วิสทิสํ]
@ องฺ.ติก. ๒๐/๒๙/๑๒๓ อนฺธสุตฺต   ม. อนฺโธหํ หตเนตฺโตสฺมีติ
@ สี. กนฺตาเร วิย วเน
ปาเทสุ อวหนฺเตสุ อุเรน ชณฺณุกาหิ จ ภูมิยํ สยนฺโต ๑- ปริวตฺเตนฺโตปิ คจฺเฉยฺยํ.
๒- น สหาเยน ปาเปนาติ ตาทิเสน ปาปปุคฺคเลน สหายภูเตน สทฺธึ น คจฺฉิสฺสนฺติ
โยชนา. ตํ สุตฺวา อิตโร สํเวคชาโต "ภาริยํ วต มยา สาหสิกกมฺมํ กตนฺ"ติ
พาหา ปคฺคยฺห กนฺทนฺโต วนสณฺฑํ ปกฺขนฺโท จ ๓- อโหสิ. อถ เถรสฺส สีลเตเชน
ปณฺฑุกมฺพลสิลาสนํ อุณฺหาการํ ทสฺเสสิ. เตน สกฺโก ตํ การณํ ญตฺวา เถรสฺส
สนฺติกํ คนฺตฺวา สาวตฺถิคามิปุริสํ วิย อตฺตานํ ญาเปตฺวา ยฏฺฐิโกฏึ คณฺหนฺโต
มคฺคํ สงฺขิปิตฺวา ตทเหว สายณฺเห สาวตฺถิยํ เถรํ เนตฺวา ตตฺถ เชตวเน
จูฬปาลิเตน การิตาย ปณฺณสาลาย ผลเก นิสีทาเปตฺวา ตสฺส สหายวณฺเณน เถรสฺส
อาคตภาวํ ชานาเปตฺวา ปกฺกามิ, จูฬปาลิโตปิ ตํ ยาวชีวํ สกฺกจฺจํ อุปฏฺฐาสีติ.
                   จกฺขุปาลตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๓๐๔-๓๐๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=6778&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=6778&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=232              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5528              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5719              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5719              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]