บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                    ๒๓๕. ๘. อภยตฺเถรคาถาวณฺณนา
      รูปํ ทิสฺวา สติ มุฏฺาติ อายสฺมโต อภยตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      โสปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺ
อุปจินนฺโต สุเมธสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ
สุเมธํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺโต สฬลปุปฺเผหิ ปูชมกาสิ. โส เตน ปุญฺกมฺเมน
เทเวสุ นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ ปุญฺานิ กตฺวา สุคตีสุเยว สํสรนฺโต อิมสฺมึ
พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา อภโยติ ลทฺธนาโม วิญฺุตํ
ปตฺโต เหตุสมฺปตฺติยา โจทิยมาโน เอกทิวสํ วิหารํ คโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา
ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา กตปุพฺพกิจฺโจ วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต วิหรติ. อถสฺส
เอกทิวสํ คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺสฺส อลงฺกตปฏิยตฺตํ มาตุคามํ ทิสฺวา อโยนิโส-
มนสิการวเสน ตสฺส รูปํ อารพฺภ ฉนฺทราโค อุปฺปชฺชิ, โส วิหารํ ปวิสิตฺวา "สตึ
วิสฺสชฺชิตฺวา โอโลเกนฺตสฺส รูปารมฺมเณ มยฺหํ กิเลโส อุปฺปนฺโน, อยุตฺตํ มยา
กตนฺ"ติ อตฺตโน จิตฺตํ นิคฺคณฺหนฺโต ตาวเทว วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ.
เตน วุตฺตํ อปทาเน ^๑- :-
          "สุเมโธ นาม นาเมน        สยมฺภู อปราชิโต
           วิเวกมนุพฺรูหนฺโต           อชฺโฌคหิ มหาวนํ.
           สฬลํ ปุปฺผิตํ ทิสฺวา          คนฺถิตฺวาน วฏํสกํ
           พุทฺธสฺส อภิโรเปสึ          สมฺมุขา โลกนายกํ.
           ตึสกปฺปสหสฺสมฺหิ            ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ          พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
           อูนวีเส กปฺปสเต           โสฬสาสุํ สุนิมฺมิตา
           สตฺตรตนสมฺปนฺนา           จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
@เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.อป. ๓๒/๔๓/๒๓๘ วฏํสกิยตฺเถราปทาน
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน กิเลสุปฺปตฺตินิทสฺสเนน "กิเลเส อนุวตฺเตนฺตสฺส
วฏฺฏทุกฺขโต นตฺเถว สีสุกฺขิปนํ. อหํ ปน เต นานุวตฺตินฺ"ติ ทสฺเสนฺโต:-
     [๙๘] "รูปํ ทิสฺวา สติ มุฏฺา        ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต
           สารตฺตจิตฺโต เวเทติ        ตญฺจ อชฺโฌส ติฏฺติ
           ตสฺส วฑฺฒนฺติ อาสวา        ภวมูโลปคามิโน"ติ ^๑-
คาถํ อภาสิ.
      ตตฺถ รูปนฺติ รชฺชนียํ รูปายตนํ, ตํ ปเนตฺถ อิตฺถิรูปํ อธิปฺเปตํ. ทิสฺวาติ
จกฺขุนา ทิสฺวา, จกฺขุทฺวารานุสาเรน นิมิตฺตานุพฺยญฺชนสลฺลกฺขณวเสน ^๒- ตํ
คเหตฺวา, ตสฺส ^๓- ตถาคหณเหตูติ อตฺโถ. สติ มุฏฺาติ อสุภสภาเว กาเย
"อสุภนฺ"เตฺวว ปวตฺตนสติ ^๔- นฏฺา. ยถา ปน รูปํ ทิสฺวา สติ นฏฺา, ตํ ทสฺเสนฺโต
อาห "ปิย นิมิตฺตํ มนสิกโรโต"ติ. ยถาอุปฏฺิตํ อารมฺมณํ "สุภํ สุขนฺ"ติอาทินา
ปิยนิมิตฺตํ กตฺวา อโยนิโสมนสิกาเรน มนสิกโรโต สติ มุฏฺาติ โยชนา. ตโตว ^๕-
สารตฺตจิตฺโต เวเทตีติ สุฏฺุ รตฺตจิตฺโต หุตฺวา ตํ รูปารมฺมณํ อนุภวติ
อภินนฺทติ, ^๖- อภินนฺทนฺโต ปน ตญฺจ อชฺโฌส ติฏฺติ อชฺโฌสาย ตํ อารมฺมณํ คิลิตฺวา
ปรินิฏฺเปตฺวา วตฺตติ เจว, เอวํภูตสฺส จ ตสฺส วฑฺฒนฺติ ^๗- อาสวา ภวมูโลป-
คามิโนติ ภวสฺส สํสารสฺส มูลภาวํ การณภาวํ อุปคมนสภาวา กามาสวาทโย
จตฺตาโรปิ อาสวา ตสฺส ปุคฺคลสฺส อุปรูปริ วฑฺฒนฺติเยว, น หายนฺติ. มยฺหํ
ปน ปฏิสงฺขาเน ^๘- ตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา สจฺจานิ ปฏิวิชฺฌนฺตสฺส มคฺคปฏิปาฏิยา
เต จตฺตาโรปิ อาสวา อนวเสสโต ปหีนา ปริกฺขีณาติ อธิปฺปาโย.
                     อภยตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. ภวมูลาภวคามิโนติ  ^๒ สี.,ม. นิมิตฺตานุพฺยญฺชนุปลกฺขณวเสน   ^๓ สี. ตสฺส วา
@^๔ สี. ปวตฺตนกา สติ     ^๕ ฉ.ม. ตถา ภูโตว   ^๖ สี. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ
@^๗ ม. เอวํภูตสฺส วฑฺฒนฺติ  ^๘ สี.,ม. ปฏิสงฺขาเร

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๓๑๓-๓๑๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=6967&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=6967&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=235
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5540
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5730
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5730
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26