อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                   ๓๒๙. ๒. เสตุจฺฉตฺเถรคาถาวณฺณนา
      มาเนน วญฺจิตาเสติ อายสฺมโต เสตุจฺฉตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺญํ
อุปจินนฺโต ติสฺสสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต
เอกทิวสํ ติสฺสํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส สุมธุรํ ปนสผลํ อภิสงฺขตํ
นาฬิเกรสาฬวํ ๑- อทาสิ. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ
เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท อญฺญตรสฺส มณฺฑลิกรญฺโญ ปุตฺโต
หุตฺวา นิพฺพตฺติ, เสตุจฺโฉติสฺส นามํ อโหสิ. โส ปิตริ มเต รชฺเช ปติฏฺฐิโต
อุสฺสาหสตฺตีนํ ๒- อภาเวน ราชกิจฺจานิ วิราเธนฺโต รชฺชํ ปรหตฺถคตํ กตฺวา ทุกฺขปฺ-
ปตฺติยา สํเวคชาโต ชนปทจาริกํ จรนฺตํ ภควนฺตํ ทิสฺวา อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ
สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา ปริกมฺมํ กโรนฺโต ตทเหว อรหตฺตํ ปาปุณิ.
เตน วุตฺตํ อปทาเน ๓- :-
          "ติสฺสสฺส โข ภควโต        ปุพฺเพ ผลมทาสหํ
           นาฬิเกรญฺจ ปาทาสึ        ขชฺชกํ อภิสมฺมตํ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สาฬุวนํ, ม. สาฬุวํ    ๒ สี. อุสฺสาหนสฺส สมฺปตฺตีนํ
@๓ ขุ.อป. ๓๒/๑๓/๒๔๙ ขชฺชกทายกตฺเถราปทาน
           พุทฺธสฺส ตมหํ ทตฺวา        ติสฺสสฺส ตุ มเหสิโน
           โมทามหํ กามกามี         อุปปชฺชึ ยมิจฺฉกํ.
           เทฺวนวุเต อิโต กปฺเป      ยํ ทานมททึ ตทา
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         ผลทานสฺสิทํ ผลํ.
           อิโต เตรสกปฺปมฺหิ         ราชา อินฺทสโม อหุ
           สตฺตรตนสมฺปนฺโน          จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา กิเลเส ครหนฺโต:-
    [๑๐๒] "มาเนน วญฺจิตาเส         สงฺขาเรสุ สงฺกิลิสฺสมานาเส
           ลาภาลาเภน มถิตา        สมาธึ นาธิคจฺฉนฺตี"ติ
คาถํ อภาสิ.
      ตตฺถ มาเนน วญฺจิตาเสติ "เสยฺโยหมสฺมี"ติอาทินยปฺปวตฺเตน มาเนน
อตฺตุกฺกํสนปรวมฺภนาทิวเสน กุสลภณฺฑจฺเฉทเนน วิปฺปลฺลทฺธา. สงฺขาเรสุ สงฺกิลิสฺส-
มานาเสติ อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ จกฺขาทีสุ เจว รูปาทีสุ จ สงฺขตธมฺเมสุ สงฺกิลิสฺส-
มานา, "เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา"ติ ตํ นิมิตฺตํ ตณฺหาคาหาทิวเสน ๑-
สงฺกิเลสํ อาปชฺชมานา. ลาภาลาเภน มถิตาติ ปตฺตจีวราทีนญฺเจว วตฺถาทีนญฺจ
ลาเภน เตสํเยว จ อลาเภน ตํ นิมิตฺตํ อุปฺปนฺเนหิ อนุนยปฏิเฆหิ มถิตา
มทฺทิตา อภิภูตา. นิทสฺสนมตฺตญฺเจตํ, อฏฺฐนฺนมฺปิ โลกธมฺมานํ เจตฺถ ๒- สงฺคโห
ทฏฺฐพฺโพ. สมาธึ นาธิคจฺฉนฺตีติ เต เอวรูปา ปุคฺคลา สมาธึ สมถวิปสฺสนาวเสน
จิตฺเตกคฺคตํ กทาจิปิ น วินฺทนฺติ น ปฏิลภนฺติ น ปาปุณนฺติ สมาธิสํวตฺตนิกานํ
ธมฺมานํ อภาวโต, อิตเรสญฺจ ภาวโต. อิธาปิ ยถา มานาทีหิ อภิภูตา อวิทฺทสุโน
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ตณฺหาทิวเสน        ๒ ฉ.ม. อวสิฏฺฐโลกธมฺมานมฺเปตฺถ
สมาธึ นาธิคจฺฉนฺติ, น เอวํ วิทฺทสุโน. เต ปน มาทิสา เตหิ อนภิภูตา สมาธึ
อธิคจฺฉนฺเตวาติ พฺยติเรกมุเขน อญฺญาพฺยากรณนฺติ เวทิตพฺพํ.
                    เสตุจฺฉตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๓๒๑-๓๒๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=7145&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=7145&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=239
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5569
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5754
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5754
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26