บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                   ๒๖๓. ๖. เมฬชินตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ยทาหํ ธมฺมมสฺโสสินฺติอาทิกา อายสฺมโต เมฬชินตฺเถรสฺส คาถา. กา
อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺานิ อุปจินนฺโต
สุเมธสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ ภควนฺตํ
ปิณฺฑาย คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส มธุรํ อาโมทผลํ อทาสิ. โส เตน
ปุญฺกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท พาราณสิยํ ขตฺติยกุเล
นิพฺพตฺติตฺวา เมฬชิโนติ ลทฺธนาโม วิชฺชาสิปฺเปสุ นิปฺผตฺตึ คโต ปณฺฑิโต พฺยตฺโต
ทิสาสุ ปากโฏ อโหสิ. โส ภควติ พาราณสิยํ อิสิปตเน วิหรนฺเต วิหารํ คนฺตฺวา
สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺเปตฺวา
ตทเหว อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน  ^๑- :-
          "สหสฺสรํสี ภควา           สยมฺภู อปราชิโต
           วิเวกา วุฏฺหิตฺวาน        โคจรายาภินิกฺขมิ.
           ผลหตฺโถ อหํ ทิสฺวา        อุปคจฺฉึ นราสภํ
           ปสนฺนจิตฺโต สุมโน         อวฏํ อททึ ผลํ.
           จตุนฺนวุเต อิโต ^๒- กปฺเป   ยํ ผลํ อททึ ตทา
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         ผลทานสฺสิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อปรภาเค ภิกฺขูหิ "อาวุโส กึ ตยา อุตฺตริมนุสฺสธมฺโม
อธิคโต"ติ ปุฏฺโ สีหนาทํ นทนฺโต:-
@เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.อป. ๓๓/๙๔/๑๔๕ อวฏผลิยตฺเถราปทาน (สฺยา)     ^๒ ฉ.ม. จตุนฺนวุติโต
    [๑๓๑] "ยทาหํ ธมฺมมสฺโสสึ         ภาสมานสฺส สตฺถุโน
           น กงฺขมภิชานามิ          สพฺพญฺู อปราชิเต.
   [๑๓๒]   สตฺถวาเห มหาวีเร        สารถีนํ วรุตฺตเม
           มคฺเค ปฏิปทายํ วา        กงฺขา มยฺหํ น วิชฺชตี"ติ
คาถาทฺวยํ อภาสิ.
      ตตฺถ ยทาติ ยสฺมึ กาเล. อหนฺติ อตฺตานํ นิทฺทิสติ. ธมฺมนฺติ จตุสจฺจธมฺมํ.
อสฺโสสินฺติ สุณึ. สตฺถุโนติ ทิฏฺธมฺมิกาทิอตฺเถหิ เวเนยฺยานํ สาสนฏฺเน
สตฺถุโน. กงฺขนฺติ สํสยํ. สงฺขตมสงฺขตญฺจ อนวเสสโต ชานนฏฺเน สพฺพญฺู.
กุโตจิปิ ปราชิตาภาเวน ^๑- อปราชิเต. ^๒- เวเนยฺยสตฺตานํ สํสารกนฺตารโต นิพฺพานํ
ปฏิวาหนฏฺเน สตฺถวาเห. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ยโต ปภูติ อหํ สตฺถุโน ธมฺมํ
เทเสนฺตสฺส จตุสจฺจธมฺมํ อสฺโสสึ โสตทฺวารานุสาเรน อุปธาเรสึ อุปลภึ, ตโต
ปฏฺาย อนวเสสสงฺขตาสงฺขตสมฺมุติธมฺมานํ สยมฺภูาเณน ชานนโต สพฺพญฺู ^๓-
อนาวรณทสฺสาวิมฺหิ, ปญฺจนฺนมฺปิ มารานํ อภิภวนโต เตหิ ^๔- อปราชิตตฺตา สเทวเก
โลเก อปฺปฏิหตธมฺมจกฺกตฺตา จ อปราชิเต, เวเนยฺยสตฺตานํ โลภกนฺตาราทิโต
วาหนฏฺเน สตฺถวาเห, มหาวิกฺกนฺตตาย มหาวีเร, อญฺเหิ ทุทฺทมานํ ปุริส-
ทมฺมานํ สรณโต อจฺจนฺติเกน ทมเถน ^๕- ทมนโต สารถีนํ ปวรภูเต อุตฺตเม สมฺมา-
สมฺพุทฺเธ, "พุทฺโธ นุ โข, โน นุ โข"ติ กงฺขํ นาภิชานามิ อปรปจฺจย-
ภาวโต. ตถารูเป เทสิเต อริยมคฺเค ตทุปาทายภูตาย จ สีลาทิปฏิปทาย
"นิยฺยานิโก นุ โข, น นุ โข"ติ กงฺขา วิจิกิจฺฉา น วิชฺชติ นตฺถีติ. เอตฺถ
จ อริยธมฺเม สํสยาภาวกถเนน อริยสํเฆปิ สํสยาภาโว กถิโตเยวาติ ทฏฺพฺพํ
ตตฺถ ปติฏตาย ^๖- อนญฺถาภาวโตติ.
                   เมฬชินตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
@เชิงอรรถ: ^๑ สี., ม. อปราชิต....     ^๒ อิ., ม. อปราชิโต      ^๓ อิ. สพฺพญฺุ
@^๔ สี., อิ. เตหิปิ           ^๕ สี., อิ. ทมเนน        ^๖ ฉ.ม. ปติฏฺิตสฺส

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๓๘๙-๓๙๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=8662&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=8662&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=263
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5707
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5873
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5873
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26