ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                  ๑๓๙. ๒. มหาโกฏฺิกตฺเถรคาถาวณฺณนา
      อุปสนฺโตติ ๑- อายสฺมโต มหาโกฏฺิกตฺเถรสฺส คาถา. ตสฺส กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ เถโร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร มหาโภคกุเล
นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺโต มาตาปิตูนํ อจฺจเยน กุฏุมฺพํ สณฺเปตฺวา ฆราวาสํ
วสนฺโต เอกทิวสํ ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต ธมฺมเทสนากาเล หํสวตีนครวาสิเก คนฺธ-
มาลาทิหตฺเถ เยน พุทฺโธ เยน ธมฺโม เยน สํโฆ, ตนฺนินฺเน ตปฺโปเณ ตปฺปพฺภาเร
คจฺฉนฺเต ทิสฺวา มหาชเนน สทฺธึ ๒- อุปคโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ ปฏิสมฺภิทาปตฺตานํ
อคฺคฏฺาเน เปนฺตํ ทิสฺวา "อยํ กิร อิมสฺมึ สาสเน ปฏิสมฺภิทาปตฺตานํ อคฺโค,
อโห วตาหมฺปิ เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน อยํ วิย ปฏิสมฺภิทาปตฺโต ๓- ภเวยฺยนฺ"ติ
จินฺเตตฺวา สตฺถุ เทสนาปริโยสาเน วุฏฺิตาย ปริสาย ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา "ภนฺเต
เสฺว มยฺหํ ภิกฺขํ คณฺหถา"ติ นิมนฺเตสิ. สตฺถา อธิวาเสสิ. โส ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา สกนิเวสนํ คนฺตฺวา สพฺพรตฺตึ พุทฺธสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส จ
นิสชฺชฏฺานํ คนฺธมาลาทามาทีหิ ๔- อลงฺกริตฺวา ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ
ปฏิยาทาเปตฺวา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน สเก นิเวสเน ภิกฺขุสตสหสฺสปริวารํ ภควนฺตํ
วิวิธยาคุขชฺชกปริวารํ ๕- นานารสสูปพฺยญฺชนํ คนฺธสาลิโภชนํ โภเชตฺวา
ภตฺตกิจฺจปริโยสาเน จินฺเตสิ "มหนฺตํ โข อหํ ตํ านนฺตรํ ปตฺเถมิ, น โข ปน
มยฺหํ ๖- ยุตฺตํ เอกทิวสเมว ทานํ ทตฺวา ตํ านนฺตรํ ปตฺเถตุํ, อนุปฏิปาฏิยา สตฺต
ทิวเส ๗- ทานํ ทตฺวา ปตฺเถสฺสามี"ติ. โส เตเนว นิยาเมน สตฺต ทิวเส มหาทานานิ
ทตฺวา ภตฺตกิจฺจปริโยสาเน ทุสฺสโกฏฺาคารํ วิวราเปตฺวา อุตฺตมํ ติจีวรปฺปโหนกํ
สุขุมวตฺถํ พุทฺธสฺส ปาทมูเล เปตฺวา ภิกฺขุสตสหสฺสสฺส จ ติจีวรํ ทตฺวา ตถาคตํ
อุปสงฺกมิตฺวา "ภนฺเต โย
@เชิงอรรถ:  สี. อุปสนฺโตติอาทิกา    สี. เตหิ สทฺธึ    ฉ.ม. ปฏิสมฺภิทาปตฺตานํ อคฺโค
@ ฉ.ม. คนฺธทามมาลาทามาทีหิ      สี....ขชฺชกาทิปริวารํ      สี. มยา
@ สี. สตฺตทิวสํ
โส ภิกฺขุ ตุเมฺหหิ อิโต สตฺตมทิวสมตฺถเก เอตทคฺเค ปิโต, อหมฺปิ โส ภิกฺขุ
วิย อนาคเต อุปฺปชฺชนกพุทฺธสฺส สาสเน ปพฺพชิตฺวา ปฏิสมฺภิทาปตฺตานํ อคฺโค
ภเวยฺยนฺ"ติ วตฺวา สตฺถุ ปาทมูเล นิปชฺชิตฺวา ปตฺถนํ อกาสิ. สตฺถา ตสฺส ปตฺถนาย
สมิชฺฌนภาวํ ทิสฺวา "อนาคเต อิโต กปฺปสตสหสฺสมตฺถเก โคตโม นาม พุทฺโธ
โลเก อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส สาสเน ตว ปตฺถนา สมิชฌิสฺสตี"ติ พฺยากาสิ. วุตฺตมฺปิ
เจตํ อปทาเน ๑-:-
          "ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน         สพฺพโลกวิทู มุนิ
           อิโต สตสหสฺสมฺหิ            กปฺเป อุปฺปชฺชิ จกฺขุมา.
           โอวาทโก วิญฺาปโก         ตารโก สพฺพปาณินํ
           เทสนากุสโล พุทฺโธ          ตาเรสิ ชนตํ พหุํ.
           อนุกมฺปโก การุณิโก          หิเตสี สพฺพปาณินํ
           สมฺปตฺเต ติตฺถิเย สพฺเพ       ปญฺจสีเล ปติฏฺปิ. ๒-
           เอวํ นิรากุลํ ๓- อาสิ        สุญฺตํ ติตฺถิเยหิ จ
           วิจิตฺตํ อรหนฺเตหิ            วสีภูเตหิ ตาทิภิ.
           รตนานฏฺปญฺาสํ            อุคฺคโต โส มหามุนิ
           กญฺจนคฺฆิยสงฺกาโส           พาตฺตึสวรลกฺขโณ.
           วสฺสสตสหสฺสานิ             อายุ วิชฺชติ ตาวเท
           ตาวตา ติฏฺมาโน โส        ตาเรสิ ชนตํ พหุํ.
           ตทาหํ หํสวติยํ              พฺราหฺมโณ เวทปารคู
           อุเปจฺจ ๔- สพฺพโลกคฺคํ       อสฺโสสึ ธมฺมเทสนํ.
           ตทา โส ๕- สาวกํ วีโร      ปภินฺนมติโคจรํ
           อตฺเถ ธมฺเม นิรุตฺเต จ       ปฏิภาเณ จ โกวิทํ.
@เชิงอรรถ:  ขุ.อป. ๓๓/๑๒๗//๒๐๓  มหาโกฏฺิกตฺเถราปทาน (สฺยา)    ก. ปติฏฺหิ,
@  สี.,ม. ปติฏฺยิ     ม. นิรากุโล     สี. อุเปตฺวา     ม. ตาทิสํ
           เปสิ เอตทคฺคมฺหิ           ตํ สุตฺวา มุทิโต อหํ
           สสาวกํ ชินวรํ              สตฺตาหํ โภชยึ ตทา.
           ทุสฺเสหิ ฉาทยิตฺวาน          สสิสฺสํ พุทฺธสาครํ ๑-
           นิปจฺจ ปาทมูลมฺหิ            ตํ านํ ปตฺถยึ อหํ.
           ตโต อโวจ โลกคฺโค         ปสฺสเถตํ ทิชุตฺตมํ ๒-
           วินตํ ปาทมูเล เม           กมโลทรสปฺปภํ.
           พุทฺธเสฏฺสฺส ภิกฺขุสฺส         านํ ปตฺถยเต อยํ
           ตาย สทฺธาย จาเคน         สทฺธมฺมสฺสวเนน จ.
           สพฺพตฺถ สุขิโต หุตฺวา         สํสริตฺวา ภวาภเว
           อนาคตมฺหิ อทฺธาเน          ลจฺฉเสตํ มโนรถํ.
           สตสหสฺสิโต กปฺเป           โอกฺกากกุลสมฺภโว
           โคตโม นาม โคตฺเตน        สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
           ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท        โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต
           โกฏฺิโก นาม นาเมน        เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก.
           ตํ สุตฺวา มุทิโต หุตฺวา        ยาวชีวํ ตทา ชินํ
           เมตฺตจิตฺโต ปริจรึ           สโต ปญฺ๓- สมาหิโต.
           เตน กมฺมวิปาเกน           เจตนาปณิธีหิ จ
           ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ          ตาวตึสมคจฺฉหํ.
           สตานํ ตีณิกฺขตฺตุญฺจ ๔-        เทวรชฺชมการยึ
           สตานํ ปญฺจกฺขตฺตุํ จ          จกฺกวตฺตี อโหสหํ.
           ปเทสรชฺชํ วิปุลํ             คณนาโต อสงฺขิยํ
           สพฺพตฺถ สุขิโต อาสึ          ตสฺส กมฺมสฺส วาหสา. ๕-
@เชิงอรรถ:  ม. ทุสฺเสหิ ฉาทยิตฺวาน, สสํฆํ โลกนายกํ, ฉ.ม. ทุสฺเสหจฺฉายยิตฺวาน,
@  สิสฺสํ พุทฺธิสาครํ    สี. ทฺวิชุตฺตมํ    สี. ปญฺโ
@ สี. ติสตกฺขตฺตุํ, ม. ตีณิกฺขตฺตุํ      สี. เตชสา
           ทุเว ภเว สํสรามิ           เทวตฺเต อถ มานุเส
           อญฺ คตึ น คจฺฉามิ          สุจิณฺณสฺส อิทํ ผลํ.
           ทุเว กุเล ปชายามิ          ขตฺติเย อถ พฺราหฺมเณ
           นีเจ กุเล น ชายามิ         สุจิณฺณสฺส อิทํ ผลํ.
           ปจฺฉิเม ภเว สมฺปตฺเต        พฺรหฺมพนฺธุ อโหสหํ
           สาวตฺถิยํ วิปฺปกุเล           ปจฺจาชาโต มหทฺธเน.
           มาตา จนฺทวตี นาม          ปิตา เม อสฺสลายโน
           ยทา เม ปิตรํ พุทฺโธ         วินยี สพฺพสุทฺธิยา.
           ตทา ปสนฺโน สุคเต          ปพฺพชึ อนคาริยํ
           โมคฺคลฺลาโน อาจริโย        อุปชฺฌา ๑- สาริสมฺภโว.
           เกเสสุ ฉิชฺชมาเนสุ          ทิฏฺิ ฉินฺนา สมูลิกา
           นิวาเสนฺโต จ กาสาวํ        อรหตฺตมปาปุณึ.
           อตฺถธมฺมนิรุตฺตีสุ             ปฏิภาเณ จ เม มติ
           ปภินฺนา เตน โลกคฺโค        เอตทคฺเค เปสิ มํ.
           อสนฺทิฏฺ วิยากาสึ           อุปติสฺเสน ปุจฺฉิโต
           ปฏิสมฺภิทาสุ เตนาหํ          อคฺโค สมฺพุทฺธสาสเน. ๒-
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ         ภวา สพฺเพ สมูหตา
           นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา        วิหรามิ อนาสโว.
           สฺวาคตํ วต เม อาสิ         มม พุทฺธสฺส สนฺติเก
           ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา       กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
           ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส ๓-        วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม
           ฉฬภิญฺา สจฺฉิกตา           กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
@เชิงอรรถ:  สี. อุปชฺโฌ   สี. พุทฺธสฺส สาสเน    สี. จตสฺโสปิ
      เอวํ โส ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺาณสมฺภารํ ๑- สมฺภรนฺโต อปราปรํ
เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณมหาสาลกุเล
นิพฺพตฺติ. โกฏฺิโกติสฺส ๒- นามํ อกํสุ. โส วยปฺปตโต ตโย เวเท อุคฺคเหตฺวา
พฺราหฺมณสิปฺเป นิปฺผตฺตึ คโต เอกทิวสํ สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา
ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา อุปสมฺปนฺนกาลโต ปฏฺาย วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต
สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา ปฏิสมฺภิทาสุ จิณฺณวสี หุตฺวา อภิญฺาเต ๓-
มหาเถเร อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉนฺโตปิ ทสพลํ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉนฺโตปิ
ปฏิสมฺภิทาสุเยว ปญฺหํ ปุจฺฉิ. เอวมยํ เถโร ตตฺถ กตาธิการตาย จิณฺณวสีภาเวน
จ ปฏิสมฺภิทาปตฺตานํ อคฺโค ชาโต. อถ นํ สตฺถา มหาเวทลฺลสุตฺตํ ๔- อฏฺุปฺปตฺตึ
กตฺวา ปฏิสมฺภิทาปตฺตานํ อคฺคฏฺาเน เปสิ "เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ
ภิกฺขูนํ ปฏิสมฺภิทาปตฺตานํ ยทิทํ มหาโกฏฺิโก"ติ. ๕- โส อปเรน สมเยน
วิมุตฺติสุขํ ปฏิสํเวเทนฺโต อุทานวเสน:-
      [๒] "อุปสนฺโต อุปรโต         มนฺตภาณี อนุทฺธโต
           ธุนาติ ปาปเก ธมฺเม      ทุมปตฺตํว มาลุโต"ติ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มหาโกฏฺิกตฺเถโร คาถํ อภาสิ.
      ตตฺถ อุปสนฺโตติ มนจฺฉฏฺานํ อินฺทฺริยานํ อุปสมเนน นิพฺพิเสวนภาวกรเณน
อุปสนฺโต. อุปรโตติ สพฺพสฺมา ปาปกรณโต โอรโต วิรโต. มนฺตภาณีติ มนฺตา
วุจฺจติ ปญฺา, ตาย ปน อุปปริกฺขิตฺวา ภณตีติ มนฺตภาณี, กาลวาทีอาทิภาวํ
อวิสฺสชฺเชนฺโตเยว ภณตีติ อตฺโถ. มนฺตภณนวเสน วา ภณตีติ มนฺตภาณี,
ทุพฺภาสิตโต วินา ๖- อตฺตโน ภาสนวเสน  ๗-  จตุรงฺคสมนฺนาคตํ สุภาสิตํเยว ภณตีติ
อตฺโถ. ชาติอาทิวเสน อตฺตโน อนุกฺกํสนโต น อุทฺธโตติ อนุทฺธโต.
@เชิงอรรถ:  สี. ปุญฺสมฺภารํ     สี. โกฏฺิโตติสฺส     ฉ.ม. อภิญฺาเต อภิญฺาเต
@ ม.มู. ๑๒/๔๔๙/๔๐๑    องฺ.เอกก. ๒๐/๒๑๘/๒๕ เอตทคฺควคฺค: ตติยวคฺค
@ สี. วินา-สทฺโท น ทิสฺสติ    สี. สาสนวเสน
อถวา ติณฺณํ ๑- กายทุจฺจริตานํ วูปสมเนน ตโต ปฏิวิรติยา อุปสนฺโต, ติณฺณํ
มโนทุจฺจริตานํ อุปรมเณน ปชหเนน อุปรโต,  จตุนฺนํ วจีทุจฺจริตานํ อปฺปวตฺติยา
ปริมิตภาณิตาย มนฺตภาณี, ติวิธทุจฺจริตนิมิตฺตอุปฺปชฺชนกสฺส ๒- อุทฺธจฺจสฺส
อภาวโต อนุทฺธโต. เอวํ ปน ติวิธทุจฺจริตปฺปหาเนน สุทฺเธ สีเล ปติฏฺิโต,
อุทฺธจฺจปฺปหาเนน สมาหิโต, ตเมว สมาธึ ปทฏฺานํ กตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา
มคฺคปฏิปาฏิยา ธุนาติ ปาปเก ธมฺเม ลามกฏฺเน ปาปเก สพฺเพปิ สงฺกิเลสธมฺเม
นิทฺธุนาติ, สมุจฺเฉทวเสน ปชหติ. ยถา กึ? ทุมปตฺตํว มาลุโต, ยถา นาม ทุมสฺส
รุกฺขสฺส ปตฺตํ ปณฺฑุปลาสํ มาลุโต วาโต ธุนาติ, พนฺธนโต วิโยเชนฺโต นีหรติ, เอวํ
ยถาวุตฺตปฏิปตฺติยํ ิโต ปาปธมฺเม อตฺตโน สนฺตานโต นีหรติ, เอวมยํ เถรสฺส
อญฺาปเทเสน อญฺาพฺยากรณคาถาปิ โหตีติ เวทิตพฺพา.
      เอตฺถ จ กายวจีทุจฺจริตปฺปหานวจเนน ปโยคสุทฺธึ ทสฺเสติ, มโนทุจฺจริตปฺปหาน-
วจเนน อาสยสุทฺธึ. เอวํ ปโยคาสยสุทฺธสฺส "อนุทฺธโต"ติ อิมินาอุทฺธจฺจาภาว-
วจเนน ตเทกฏฺตาย นีวรณปฺปหานํ ทสฺเสติ. เตสุ ปโยคสุทฺธิยา สีลสมฺปตฺติ
วิภาวิตา, อาสยสุทฺธิยา สมถภาวนาย อุปการกธมฺมปริคฺคโห, นีวรณปฺปหาเนน
สมาธิภาวนา, "ธุนาติ ปาปเก ธมฺเม"ติ อิมินา ปญฺาภาวนา วิภาวิตา โหติ.
เอวํ อธิสีลสิกฺขาทโย ติสฺโส สิกฺขา, ติวิธกลฺยาณํ สาสนํ, ตทงฺคปฺปหานาทีนิ
ตีณิ ปหานานิ, อนฺตทฺวยปริวชฺชเนน สทฺธึ มชฺฌิมาย ปฏิปตฺติยา ๓- ปฏิปชฺชนํ,
อปายภวาทีนํ ๔- สมติกฺกมนูปาโย จ ยถารหํ นิทฺธาเรตฺวา โยเชตพฺพา. อิมินา
นเยน เสสคาถาสุปิ ยถารหํ อตฺถโยชนา เวทิตพฺพา. อตฺถมตฺตเมว ปน ตตฺถ
ตตฺถ อปุพฺพํ วณฺณยิสฺสาม. "อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มหาโกฏฺิโก"ติ อิทํ ปูชาวจนํ,
ยถา ตํ มหาโมคฺคลฺลาโนติ.
                  มหาโกฏฺิกตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
@เชิงอรรถ:  สี. ติณฺณํ วา    สี. ติวิธํ ทุจฺจริตนิมิตฺตํ อุปฺปชฺชนกสฺส    สี. ปฏิปทาย
@ สี. อปายภยาทีนํ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๔๐-๔๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=893&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=893&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=139              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=4980              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5299              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5299              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]