อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                   ๒๗๒. ๕. สพฺพมิตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ชโน ชนสฺมึ สมฺพทฺโธติ อายสฺมโต สพฺพมิตฺตตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺานิ อุปจินนฺโต
อิโต ทฺวานวุเต กปฺเป ติสฺสสฺส ภควโต กาเล เนสาทกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วนจาริโก ๑-
หุตฺวา วเน มิเค วธิตฺวา มํสํ ขาทนฺโต ชีวติ. อถสฺส ภควา อนุคฺคณฺหนตฺถํ
วสนฏฺานสมีเป ตีณิ ปทเจติยานิ ทสฺเสตฺวา ปกฺกามิ. โส อตีตกาเล สมฺมา-
สมฺพุทฺเธสุ กตปริจยตฺตา จกฺกงฺกิตานิ ๒- ทิสฺวา ปสนฺนมานโส โกรณฺฑปุปฺเผหิ ปูชํ
กตฺวา เตน ปุญฺกมฺเมน ตาวตึสภวเน นิพฺพตฺติตฺวา อปราปรํ สุคตีสุเยว สํสรนฺโต
อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถินคเร พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ, สพฺพมิตฺโตติสฺส นามํ
อโหสิ. โส วิญฺุตํ ปตฺโต เชตวนปฏิคฺคหเณ พุทฺธานุภาวํ ทิสฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ
ปพฺพชิตฺวา กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา อรญฺเ วิหรนฺโต วสฺสํ อุปคนฺตฺวา วุฏฺวสฺโส
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. วนจรโก   ๒ สี. จกฺกรตนานิ
ภควนฺตํ วนฺทิตุํ สาวตฺถึ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค มาควิเกหิ โอฑฺฑิเต ปาเส
มิคโปตกํ พทฺธํ อทฺทส. ๑- มาตา ปนสฺส มิคี ปาสํ อปฺปวิฏฺาปิ ปุตฺตสิเนเหน
ทูรํ น คจฺฉติ, มรณภเยน ปาสสมีปมฺปิ น อุปคจฺฉติ, มิคโปตโก จ ภีโต
อิโต จิโต จ ปริวตฺเตนฺโต กรุณํ วิลปติ, ตํ ทิสฺวา เถโร "อโห สตฺตานํ
เสฺนหเหตุกํ ทุกฺขนฺ"ติ คจฺฉนฺโต ตโต ปรํ สมฺพหุเล โจเร เอกํ ปุริสํ ชีวคาหํ
คเหตฺวา ปลาลเวณิยา สรีรํ ๒- เวเตฺวา ฌาเปนฺเต, ตญฺจ มหาวิรวํ วิรวนฺตํ ทิสฺวา
ตทุภยํ นิสฺสาย สญฺชาตสํเวโค เตสํ โจรานํ สุณนฺตานํเยว:-
    [๑๔๙] "ชโน ชนสฺมึ ๓- สมฺพทฺโธ ๔-  ชนเมวสฺสิโต ชโน
           ชโน ชเนน เหียติ         เหเติ จ ชโน ชนํ.
    [๑๕๐]  โก หิ ตสฺส ชเนนตฺโถ       ชเนน ชนิเตน วา
           ชนํ โอหาย คจฺฉํ ตํ ๕-      เหยิตฺวา พหุํ ชนนฺ"ติ
คาถาทฺวยํ อภาสิ.
      ตตฺถ ชโนติ อนฺธพาลชโน. ชนสฺมินฺติ อญฺเ ชเน. ๖- สมฺพทฺโธติ ตณฺหาพนฺธเนน
พทฺโธ. "อยํ เม ปุตฺโต, มาตา"ติอาทินา ๗- ปฏิพทฺโธ. อยเมว วา ปาโ, "อิเม มํ
โปเสนฺติ, อหํ อิเม นิสฺสาย ชีวามี"ติ ปฏิพทฺธจิตฺโตติ อตฺโถ. ชนเมวสฺสิโต
ชโนติ "อยํ เม ปุตฺโต, ธีตา"ติอาทินา อญฺเมว ชนํ อญฺโ ชโน อสฺสิโต ๘-
ตณฺหาย อลฺลีโน ปริคฺคยฺห ิโต. ชโน ชเนน เหียติ, เหเติ จ ชโน
ชนนฺติ กมฺมสฺสกตาย ยถาภูตาวโพธสฺส จ ๙- อภาวโต อชฺฌุเปกฺขนํ อกตฺวา โลภ-
วเสน ยถา ชโน ชนํ อสฺสิโต, เอวํ โทสวเสน ชโน ชเนน เหียติ วิพาธียติ.
"ตยิทํ มยฺหํว อุปริเหนผลวเสน ปริปติสฺสตี"ติ อชานนฺโต เหเติ จ ชโน ชนํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. มิคโปตโก พทฺโธ อโหสิ  ๒ สี. สกลสรีรํ  ๓ ฉ.ม. ชนมฺหิ  ๔ ปาลิ. สมฺพนฺโธ
@๕ ปาลิ. คจฺเฉยฺย  ๖ สี.,อิ. อญฺเน ชเนน  ๗ สี. อยํ เม ปุตฺโตติ มาตาปิตุอาทินา
@๘ ม. อาสิโต     ๙ สี. ยถาภูตเถตภาวโต โพธสฺส จ
      โก หิ ตสฺส ชเนนตฺโถติ ตสฺส อญฺชนสฺส อญฺเน ชเนน ตณฺหาวเสน
อสฺสิเตน โทสวเสน เหิเตน วา โก อตฺโถ. ชเนน ชนิเตน วาติ มาตาปิตา
หุตฺวา เตน อญฺเน ชเนน ๑- ชนิเตน วา โก อตฺโถ. ชนํ โอหาย คจฺฉํ ตํ,
เหยิตฺวา พหุํ ชนนฺติ ยสฺมา สํสาเร จรโต ชนสฺส อยเมวานุรูปา ๒- ปฏิปตฺติ,
ตสฺมา ตํ ชนํ, ตสฺส จ พาธิกา ยา สา ตณฺหา จ, โย จ โส โทโสเอว
พหุํ ชนํ พาธยิตฺวา ิโต, ๓- ตญฺจ โอหาย สพฺพโส ปหาย ปริจฺจชิตฺวา คจฺฉํ,
เตหิ ๔- อนุปทฺทุตํ านํ คจฺเฉยฺยํ ปาปุเณยฺยนฺติ อตฺโถ. เอวํ ปน วตฺวา เถโร
ตาวเทว วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตมปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๕- :-
          "วนกมฺมิโก ปุเร อาสึ       ปิตุมาตุมเตนหํ
           ปสุมาเรน ๖- ชีวามิ       กุสลํ เม น วิชฺชติ.
           มม อาสยสามนฺตา         ติสฺโส โลกคฺคนายโก
           ปทานิ ตีณิ ทสฺเสสิ         อนุกมฺปาย จกฺขุมา.
           อกฺกนฺเต จ ปเท ทิสฺวา     ติสฺสนามสฺส สตฺถุโน
           หฏฺโ หฏฺเน จิตฺเตน      ปเท จิตฺตํ ปสาทยึ.
           โกรณฺฑํ ปุปฺผิตํ ทิสฺวา       ปาทปํ ธรณีรุหํ
           สโกสกํ ๗- คเหตฺวาน      ปทเสฏฺมปูชยึ.
           เตน กมฺเมน สุกเตน       เจตนาปณิธีหิ จ
           ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ        ตาวตึสมคจฺฉหํ.
           ยํ ยํ โยนุปปชฺชามิ         เทวตฺตํ อถ มานุสํ
           โกรณฺฑวณฺณโกเยว ๘-      สุปฺปภาโส ภวามหํ.
           เทฺวนวุเต อิโต กปฺเป      ยํ กมฺมมกรึ ตทา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ชนเกน  ๒ สี. อยเมว เอวรูปา, อิ. อยเมวรูปา  ๓ ม. ิตํ  ๔ อิ. คจฺฉเตหิ,
@  ม. คจฺฉนฺเตหิ   ๕ ขุ.อป. ๓๓/๑๕/๓๑ โกรณฺฑปุปฺผิยตฺเถราปทาน (สฺยา)
@๖ สี. ปรรุหิเรน   ๗ สี. สโกฏกํ, ปาลิ. สโกฏิกํ       ๘ ฉ.ม. โกรณฺฑกฉวิ โหมิ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         ปทปูชายิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      เต ปน โจรา เถรสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา สํเวคชาตา ปพฺพชิตฺวา
ธมฺมานุธมฺมํ ปฏิปชฺชึสูติ.
                   สพฺพมิตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                        ----------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๔๑๔-๔๑๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=9243&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=9243&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=272
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5777
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5930
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5930
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26