บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๒

                    ๒๗๔. ๗. ติสฺสตฺเถรคาถาวณฺณนา
      พหู สปตฺเต ลภตีติ อายสฺมโต ติสฺสตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺ
อุปจินนฺโต ปิยทสฺสิสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺโต
สิปฺเปสุ นิปฺผตฺตึ คนฺตฺวา กาเมสุ อาทีนวํ ทิสฺวา ฆราวาสํ ปหาย ตาปสปพฺพชฺชํ
ปพฺพชิตฺวา อรญฺายตเน สาลวเน อสฺสมํ กาเรตฺวา วสติ. ภควา ตสฺส อนุคฺ-
คหนตฺถํ อสฺสมสฺส อวิทูเร สาลวเน นิโรธํ สมาปชฺชิตฺวา นิสีทิ. โส อสฺสมโต
นิกฺขมิตฺวา ผลาผลตฺถาย คจฺฉนฺโต ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส จตฺตาโร ทณฺเฑ
เปตฺวา ภควโต อุปริ ปุปฺผิตาหิ สาลสาขาหิ สาขามณฺฑปํ กตฺวา สตฺตาหํ
นวนเวหิ ^๑- สาลปุปฺเผหิ ภควนฺตํ ปูเชนฺโต อฏฺาสิ พุทฺธารมฺมณํ ปีตึ อวิชหนฺโต.
สตฺถา สตฺตาหสฺส อจฺจเยน นิโรธโต วุฏฺหิตฺวา ภิกฺขุสํฆํ จินฺเตสิ. ตาวเทว
สตสหสฺสมตฺตา ขีณาสวา สตฺถารํ ปริวาเรสุํ. ภควา ตสฺส ภาวินึ สมฺปตฺตึ
วิภาเวนฺโต อนุโมทนํ วตฺวา ปกฺกามิ. โส เตน ปุญฺกมฺเมน เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา
อปราปรํ สุคตีสุเยว สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห พฺราหฺมณกุเล
นิพฺพตฺติตฺวา ติสฺโสติ ลทฺธนาโม วยปฺปตฺโต ติณฺณํ เวทานํ ปารคู หุตฺวา
ปญฺจมตฺตานิ มาณวกสตานิ มนฺเต วาเจนฺโต ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺโต หุตฺวา สตฺถุ
ราชคหคมเน พุทฺธานุภาวํ ทิสฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺเปตฺวา
น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ^๒- :-
          "อชฺโฌคาเหตฺวา สาลวนํ        สุกโต อสฺสโม มม
           สาลปุปฺเผหิ สญฺฉนฺโน          วสามิ วิปิเน ตทา.
           ปิยทสฺสี ตุ ^๓- ภควา          สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. วณฺณวนฺเตหิ   ^๒ ขุ.อป. ๓๓/๘๐/๑๒๐ สาลมณฺฑปิยตฺเถราปทาน (สฺยา)  ^๓ ฉ.ม. จ
           วิเวกกาโม สมฺพุทฺโธ       สาลวนมุปาคมิ.
           อสฺสมา อภินิกฺขมฺม         ปวนํ อคมาสหํ
           มูลผลํ คเวสนฺโต          อาหิณฺฑามิ วเน ตทา.
           ตตฺถทฺทสาสึ สมฺพุทฺธํ        ปิยทสฺสึ มหายสํ
           สุนิสินฺนํ สมาปนฺนํ          วิโรนฺตํ มหาวเน.
           จตุทณฺเฑ เปตฺวาน        พุทฺธสฺส อุปรี อหํ
           มณฺฑปํ สุกตํ กตฺวา         สาลปุปฺเผหิ ฉาทยึ.
           สตฺตาหํ ธารยิตฺวาน        มณฺฑปํ สาลฉาทิตํ
           ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา      พุทฺธเสฏฺมวนฺทหํ.
           ภควา ตมฺหิ สมเย         วุฏฺหิตฺวา สมาธิโต
           ยุคมตฺตํ เปกฺขมาโน        นิสีทิ ปุริสุตฺตโม.
           สาวโก วรุโณ นาม        ปิยทสฺสิสฺส สตฺถุโน
           วสีสตสหสฺเสหิ            อุปคจฺฉิ วินายกํ.
           ปิยทสฺสี จ ภควา          โลกเชฏฺโ นราสโภ
           ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา         สิตํ ปาตุกรี ชิโน.
           อนุรุทฺโธ อุปฏฺาโก        ปิยทสฺสิสฺส สตฺถุโน
           เอกํสํ จีวรํ กตฺวา         อปุจฺฉิตฺถ ^๑- มหามุนึ.
           โก นุ โข ภควา เหตุ      สิตกมฺมสฺส สตฺถุโน
           การเณ วิชฺชมานมฺหิ        สตฺถา ปาตุกเร สิตํ.
           สตฺตาหํ ปุปฺผฉทนํ ^๒-       โย เม ธาเรสิ มาณโว
           ตสฺส กมฺมํ สริตฺวาน        สิตํ ปาตุกรึ อหํ.
           อโนกาสํ น ปสฺสามิ        ยตฺถ ^๓- ปุญฺ วิปจฺจติ
           เทวโลเก มนุสฺเส วา      โอกาโสว น สมฺมติ.
@เชิงอรรถ: ^๑ ม. อปุจฺฉิตํ     ^๒ ฉ.ม. สาลจฺฉทนํ     ^๓ ปาลิ. ยนฺตํ
           เทวโลเก วสนฺตสฺส        ปุญฺกมฺมสมงฺคิโน
           ยาวตา ปริสา ตสฺส        สาลจฺฉนฺนา ภวิสฺสติ.
           ตตฺถ ทิพฺเพหิ นจฺเจหิ       คีเตหิ วาทิเตหิ จ
           รมิสฺสติ สทา สนฺโต        ปุญฺกมฺมสมาหิโต.
           ยาวตา ปริสา ตสฺส        คนฺธคนฺธี ^๑- ภวิสฺสติ
           สาลสฺส ปุปฺผวสฺโส จ       ปวสฺสิสฺสติ ^๒- ตาวเท.
           ตโต จุโตยํ มนุโช         มานุสํ อาคมิสฺสติ
           อิธาปิ สาลจฺฉทนํ          สพฺพกาลํ ธริสฺสติ.
           อิธ นจฺจญฺจ คีตญฺจ         สมฺมตาฬสมาหิตํ
           ปริวาเรสฺสนฺติ มํ นิจฺจํ      พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
           อุคฺคจฺฉนฺเต จ สูริเย       สาลวสฺสํ ปวสฺสติ
           ปุญฺกมฺเมน สํยุตฺตํ         วสฺสเต สพฺพกาลิกํ.
           อฏฺารเส กปฺปสเต        โอกฺกากกุลสมฺภโว
           โคตโม นาม โคตฺเตน      สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
           ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท      โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต
           สพฺพาสเว ปริญฺาย        นิพฺพายิสฺสตินาสโว.
           ธมฺมํ อภิสเมนฺตสฺส         สาลฉทนํ ^๓- ภวิสฺสติ
           จิตเก ฌายมานสฺส         ฉทนํ ตตฺถ เหสฺสติ.
           วิปากํ กิตฺตยิตฺวาน         ปิยทสฺสี มหามุนิ
           ปริสาย ธมฺมํ เทเสสิ       ตปฺเปนฺโต ธมฺมวุฏฺิยา.
           ตึสกปฺปานิ เทเวสุ         เทวรชฺชมการยึ
           สฏฺิ จ สตฺตกฺขตฺตุญฺจ       จกฺกวตฺตี อโหสหํ.
           เทวโลกา อิธาคนฺตฺวา      ลภามิ วิปุลํ สุขํ
@เชิงอรรถ: ^๑ ม. สาลจฺฉนฺนา     ^๒ ม. ปวตฺติสฺสติ    ^๓ ฉ.ม. สาลจฺฉนฺนํ
           อิธาปิ สาลจฺฉทนํ          มณฺฑปสฺส อิทํ ผลํ.
           อยํ ปจฺฉิมโก มยฺหํ         จริโม วตฺตเต ภโว
           อิธาปิ สาลจฺฉทนํ          เหสฺสติ สพฺพกาลิกํ.
           มหามุนึ โตสยิตฺวา         โคตมํ สกฺยปุงฺควํ
           ปตฺโตมฺหิ อจลํ านํ        หิตฺวา ชยปราชยํ.
           อฏฺารเส กปฺปสเต        ยํ พุทฺธมภิปูชยึ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ         พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      โส อรหตฺตํ ปน ปตฺวา วิเสสโต ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺโต อโหสิ. ตตฺถ เกจิ
ปุถุชฺชนภิกฺขู เถรสฺส ลาภสกฺการํ ทิสฺวา พาลภาเวน อสหนาการํ ปเวเทสุํ. เถโร
ตํ ตฺวา ลาภสกฺกาเร อาทีนวํ ตตฺถ อตฺตโน อลคฺคภาวญฺจ ปกาเสนฺโต:-
    [๑๕๓] "พหู ^๑- สปตฺเต ลภติ       มุณฺโฑ สงฺฆาฏิปารุโต
           ลาภี อนฺนสฺส ปานสฺส       วตฺถสฺส สยนสฺส จ.
    [๑๕๔]  เอตมาทีนวํ ตฺวา         สกฺกาเรสุ มหพฺภยํ
           อปฺปลาโภ อนวสฺสุโต       สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเช"ติ
คาถาทฺวยํ อภาสิ.
      ตสฺสตฺโถ:- สิขมฺปิ ทสฺเสตฺวา ^๒- มุณฺฑิตเกสตาย มุณฺโฑ, ฉินฺทิตฺวา
สงฺฆาฏิตกาสาวธาริตาย ^๓- สงฺฆาฏิปารุโต, เอวํ เววณฺณิยํ อชฺฌูปคโต ปรายตฺต-
วุตฺติโก ปพฺพชิโต สเจ อนฺนปานาทีนํ ลาภี โหติ, โสปิ พหู สปตฺเต ลภติ,
ตสฺส ปสูยนฺตา ^๔- พหู สมฺภวนฺติ. ^๕- ตสฺมา เอตํ เอวรูปํ ลาภสกฺกาเรสุ มหพฺภยํ
วิปุลภยํ อาทีนวํ โทสํ วิทิตฺวา อปฺปิจฺฉตํ สนฺโตสญฺจ หทเย เปตฺวา
อนวชฺชุปฺปาทสฺสาปิ อุปฺปนฺนสฺส ลาภสฺส ปริวชฺชเนน อปฺปลาโภ, ตโตเอว ตตฺถ
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. ปหู    ^๒ ฉ.ม. อเสเสตฺวา    ^๓ อิ.,ม....ธารณตาย
@^๔ ฉ.ม. อุสูยนฺตา                 ^๕ สี. อุสูยกา พหู ภวนฺติ
ตณฺหาวสฺสุตาภาเวน อนวสฺสุโต, สํสาเร ภยสฺส อิกฺขนโต ภินฺนกิเลสตาย วา
ภิกฺขุ สนฺตุฏฺิฏฺานียสฺส สติสมฺปชญฺสฺส ^๑- วเสน สโต หุตฺวา ปริพฺพเช จเรยฺย
วิหเรยฺยาติ. ตํ สุตฺวา เต ภิกฺขู ตาวเทว เถรํ ขมาเปสุํ.
                     ติสฺสตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         ---------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๔๒๐-๔๒๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=9370&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=9370&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=274
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5789
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5946
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5946
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26