ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๒ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๑ (ปรมตฺถที.๑)

                    ๒๗๗. ๑๐. สิริมตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ปเร จ นํ ปสํสนฺตีติ อายสฺมโต สิริมตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต
ปมุทุตฺตรสฺส ภควโต ๑- ปารมิโย ปูเรตฺวา ตุสิตภวเน ฐิตกาเล พฺราหฺมณกุเล
นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต ติณฺณํ เวทานํ ปารคู สนิฆณฺฑุเกฏุภานํ
สกฺขรปฺปเภทานํ อิติหาสปญฺจมานํ ปทโก เวยฺยากรโณ โลกายตมหาปุริสลกฺขเณสุ อนวโย
เนกฺขมฺมชฺฌาสยตาย กาเม ปหาย ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา จตุราสีติสหสฺส-
ปริมาเณน ตาปสคเณน ปริวุโต หิมวนฺตปฺปเทเส เทวตาภินิมฺมิเต อสฺสเม ๒- ฌานา-
ภิญฺญาโย นิพฺพตฺเตตฺวา วสนฺโต ๓- ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการตาย ลกฺขณมนฺเตสุ
อาคตนิยาเมน จ พุทฺธคุเณ อนุสฺสริตฺวา อตีเต พุทฺเธ อุทฺทิสฺส อญฺญตรสฺมึ
นทีนิวตฺตเน ปุลินเจติยํ กตฺวา ปูชาสกฺการาภิรโต อโหสิ. ตํ ทิสฺวา ตาปสา "กํ
อุทฺทิสฺส อยํ ปูชาสกฺกาโร กรียตี"ติ ปุจฺฉึสุ. โส เตสํ ลกฺขณมนฺเต อาหริตฺวา
ตตฺถ อาคตานิ มหาปุริสลกฺขณานิ วิภชิตฺวา ตทนุสาเรน อตฺตโน พเล ฐตฺวา พุทฺธคุเณ
กิตฺเตสิ. ตํ สุตฺวา เตปิ ตาปสา ปสนฺนมานสา ตโต ปฏฺฐาย สมฺมาสมฺพุทฺธํ
อุทฺทิสฺส ถูปปูชํ กาเรนฺตา ๔- วิหรนฺติ.
      เตน จ สมเยน ปทุมุตฺตรโพธิสตฺโต ตุสิตกายา จวิตฺวา มาตุกุจฺฉึ โอกฺกนฺโต
โหติ. จริมภเว ทฺวตฺตึส พุทฺธนิมิตฺตานิ ๕- ปาตุรเหสุํ, สพฺเพ จ อจฺฉริยพฺภูต-
ธมฺมา. ตาปโส ตานิ อนฺเตวาสิกานํ ทสฺเสตฺวา ภิยฺโยโส มตฺตาย สมฺมาสมฺพุทฺเธสุ
เตสํ ปสาทํ วฑฺเฒตฺวา กาลํ กตฺวา พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺติตฺวา เตหิ อตฺตโน สรีรสฺส
ปูชาย กรียมานาย ทิสฺสมานรูโป ๖- อาคนฺตฺวา "อหํ ตุมฺหากํ อาจริโย พฺรหฺมโลเก
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. ภควโต กาเล    สี.,อิ. อสฺสมปเท    สี. ปสนฺโน    ฉ.ม. กโรนฺตา
@ ฉ.ม. ปุพฺพนิมิตฺตานิ      ม. อทิสฺสมานรูโป, อาทิสฺสมานรูโป
นิพฺพตฺโต, ตุเมฺห อปฺปมตฺตา ปุลินเจติยปูชมนุยุญฺชถ, ภาวนาย จ ยุตฺตปฺปยุตฺตา
โหถา"ติ วตฺวา พฺรหฺมโลกเมว คโต.
      เอวํ โส เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ คหปติกุเล
นิพฺพตฺติ, ตสฺส ชาตทิวสโต ปฏฺฐาย ตสฺมึ กุเล สิริสมฺปตฺติยา วฑฺฒมานตฺตา
สิริมาเตฺวว นามํ อกํสุ. ตสฺส ปทสา คมนกาเล กนิฏฺฐภาตา นิพฺพตฺติ, ตสฺส
"อยํ สิรึ วฑฺเฒนฺโต ชาโต"ติ สิริวฑฺโฒติ นามํ อกํสุ. เต อุโภปิ เชตวนปฺ-
ปฏิคฺคหเณ พุทฺธานุภาวํ ทิสฺวา ปฏิลทฺธสทฺธา ปพฺพชึสุ. เตสุ สิริวฑฺโฒ น
ตาว ๑- อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺส ลาภี อโหสิ, จตุนฺนํ ปจฺจยานํ ลาภี, คหฏฺฐปพฺพชิตานํ
สกฺกโต ครุกโต, สิริมตฺเถโร ปน ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺฐาย ตาทิเสน กมฺมจฺฉิทฺเทน
อปฺปลาภี อโหสิ พหุชนาสมฺภาวิโต, ๒- สมถวิปสฺสนาสุ กมฺมํ กโรนฺโต น จิรสฺเสว
ฉฬภิญฺโญ อโหสิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๓- :-
          "ปพฺพเต หิมวนฺตมฺหิ          เทวโล นาม ตาปโส
           ตตฺถ เม จงฺกโม อาสิ       อมนุสฺเสหิ มาปิโต.
           ชฏาภารสฺส ๔- ภริโต       กมณฺฑลุธโร ตทา ๕-
           อุตฺตมตฺถํ คเวสนฺโต         วิปินา นิกฺขมึ ตทา.
           จุลฺลาสีติสหสฺสานิ           สิสฺสา มยฺหํ อุปฏฺฐหุํ
           สกกมฺมาภิปสุตา ๖-         วสนฺติ วิปิเน ตทา.
           อสฺสมา อภินิกฺขมฺม          อกํ ปุลินเจติยํ
           นานาปุปฺผํ สมาเนตฺวา       ตํ เจติยมปูชยึ.
           ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา       อสฺสมํ ปวิสามหํ
           สพฺเพ สิสฺสา สมาคนฺตฺวา     เอตมตฺถํ ปุจฺฉึสุ มํ. ๗-
@เชิงอรรถ:  สี. สิริวฑฺโฒ ตาว      สี. พหุชนสฺส จ สมฺภาวิโต, อิ. พหุชนา อสมฺภาวิโต
@ ขุ.อป. ๓๓/๗๗/๑๑๑ ปุฬินุปฺปาทกตฺเถราปทาน (สฺยา)    ฉ.ม. ชฏาภาเรน
@ ฉ.ม. สทา           ม. สกกมฺมานิ ปสุตา        สี. อปุจฺฉุ มํ
           ปุลิเนน กโต ถูโป          ยํ ตฺวํ เทว นมสฺสสิ
           มยมฺปิ ญาตุมิจฺฉาม          ปุฏฺโฐ อาจิกฺข โน ตุวํ.
           ทิฏฺฐา โน โว มนฺตปเท ๑-   จกฺขุมนฺโต มหายสา
           เต โข อหํ นมสฺสามิ        พุทฺธเสฏฺเฐ มหายเส.
           กีทิสา เต มหาวีรา         สพฺพญฺญู โลกนายกา
           กถํวณฺณา กถํสีลา           กีทิสา เต มหายสา.
           พาตฺตึสลกฺขณา พุทฺธา        จตฺตาลีสทิชาปิ จ
           เนตฺตา โคปขุมา เตสํ       ชิญฺชุกาผลสนฺนิภา.
           คจฺฉมานา จ เต พุทฺธา      ยุคมตฺตญฺจ เปกฺขเร
           น เตสํ ชาณุ นทติ          สนฺธิสทฺโท น สุยฺยติ.
           คจฺฉมานา จ สุคตา         อตุริตาว ๒- คจฺฉเร
           ปฐมํ ทกฺขิณํ ปาทํ           พุทฺธานํ เอส ธมฺมตา.
           อสมฺภีตา จ เต พุทฺธา       มิคราชาว เกสรี
           เนวุกฺกํเสนฺติ อตฺตานํ        โน จ วมฺเภนฺติ ปาณินํ.
           มานาติมานโต ๓- มุตฺตา     สมา สพฺเพสุ ปาณิสุ
           อนตฺตุกฺกํสกา พุทฺธา         พุทฺธานํ เอส ธมฺมตา.
           อุปฺปชฺชนฺตา จ สมฺพุทฺธา      อาโลกํ ทสฺสยนฺติ เต
           ฉพฺพิการํ ปกาเสนฺติ ๔-      เกวลํ วสุธํ อิมํ.
           ปสฺสนฺติ นิรยญฺเจเต         นิพฺพาติ นิรโย ตทา
           ปวสฺสติ มหาเมโฆ          พุทฺธานํ เอส ธมฺมตา.
           อีทิสา เต มหานาคา        อตุลา เต ๕- มหายสา
           วณฺณโต อนติกฺกนฺตา         อปฺปเมยฺยา ตถาคตา.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. นิทฺทิฏฺฐา นุ มนฺตปเท       ฉ.ม. อุทฺธรนฺตาว      ฉ.ม. มานาวมานโต
@ ฉ.ม. ฉปฺปการํ ปกมฺเปนฺติ        ฉ.ม. จ
           อนุโมทึสุ เม วากฺยํ         สพฺเพ สิสฺสา สคารวา
           ตถา จ ปฏิปชฺชึสุ           ยถาสตฺติ ยถาพลํ.
           ปฏิปูเชนฺติ ปุลินํ            สกกมฺมาภิลาสิโน
           สทฺทหนฺตา มม วากฺยํ        พุทฺธตฺตคตมานสา. ๑-
           ตทา จวิตฺวา ตุสิตา         เทวปุตฺโต มหายโส
           อุปฺปชฺชิ มาตุกุจฺฉิสฺมึ ๒-      ทสสหสฺสิ กมฺปถ.
           อสฺสมสฺสาวิทูรมฺหิ           จงฺกมมฺหิ ฐิโต อหํ
           สพฺเพ สิสฺสา สมาคนฺตฺวา     อาคจฺฉุํ มม สนฺติเก.
           อุสโภว มหี นทติ           มิคราชาว กุชฺชติ ๓-
           อุสุมาโรว สฬติ ๔-         กึ วิปาโก ภวิสฺสติ.
           ยํ ปกิตฺเตมิ สมฺพุทฺธํ         สิกตาถูปสนฺติเก
           โส ทานิ ภควา สตฺถา       มาตุกุจฉิมุปาคมิ.
           เตสํ ธมฺมกถํ วตฺวา         กิตฺตยิตฺวา มหามุนึ
           อุยฺโยเชตฺวา สเก สิสฺเส     ปลฺลงฺกมาภุชึ อหํ.
           พลญฺจ วต เม ขีณํ          พฺยาธินา ปรเมน ตํ
           พุทฺธเสฏฺฐํ สริตฺวาน         ตตฺถ กาลงฺกโต อหํ.
           สพฺเพ สิสฺสา สมาคนฺตฺวา     อกํสุ จิตกํ ตทา
           กเฬวรญฺจ เม คยฺห         จิตกํ อภิโรปยุํ.
           จิตกํ ปริวาเรตฺวา          สีเส กตฺวาน อญฺชลึ
           โสกสลฺลปเรตา เต         วิกฺกนฺทึสุ สมาคตา.
           เตสํ ลาลปฺปมานานํ         อคมํ จิตกํ ตทา ๕-
           อหํ อาจริโย ตุมฺหํ          มา โสจิตฺถ สุเมธสา.
           สทตฺเถ วายเมยฺยาถ        รตฺตินฺทิวมตนฺทิตา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. พุทฺธสกฺกตมานสา     สี. อุปคญฺฉิ มาตุกุจฺฉึ     ฉ.ม. กูชติ
@ สี. ผลติ                สี. อคมาสึ จิตนฺติกํ
           มา โว ปมตฺตา อหุตฺถ ๑-    ขโณ โว ปฏิปาทิโต.
           สเก สิสฺเสนุสาสิตฺวา        เทวโลกํ ปุนาคมึ
           อฏฺฐารส จ กปฺปานิ ๒-      เทวโลเก รมามหํ.
           สตานํ ปญฺจกฺขตฺตุญฺจ         จกฺกวตฺตี อโหสหํ
           อเนกสตกฺขตฺตุญฺจ           เทวรชฺชมการยึ.
           อวเสเสสุ กปฺเปสุ          โวกิณฺโณ สํสรึ อหํ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ          อุปฺปาทสฺส อิทํ ผลํ.
           ยถา โกมุทิเก มาเส        พหู ปุปฺผนฺติ ปาทปา
           ตเถวาหมฺปิ สมเย          ปุปฺผิโตมฺหิ มเหสินา.
           วีริยํ เม ธุรโธรยฺหํ         โยคกฺเขมาธิวาหนํ
           นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา       วิหรามิ อนาสโว.
           สตสหสฺสิโต กปฺเป          ยํ พุทฺธมภิกิตฺตยึ
           ทุคฺคตึ นาภิชานามิ          กิตฺตนาย อิทํ ผลํ.
           กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ   กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      ฉฬภิญฺญํ หิ สมานํ อายสฺมนฺตํ สิริมตฺเถรํ "อริโย"ติ อชานนฺตา ปุถุชฺชนา
ภิกฺขู สามเณรา จ อปฺปลาภิตาย โลกสฺส อนภิคตภาเวน ๓- อสมฺภาเวนฺตา ยํ
กิญฺจิ กเถตฺวา ครหนฺติ. สิริวฑฺฒตฺเถรํ ปน ปจฺจยานํ ลาภิภาเวน โลกสฺส
สกฺกตครุกตภาวโต สมฺภาเวนฺตา ปสํสนฺติ. เถโร "อวณฺณารหสฺส นาม วณฺณ-
ภณนํ, วณฺณาหรสฺส จ อวณฺณภณนํ อสฺส ๔- ปุถุชฺชนภาวสฺส ๕- โทโส"ติ ปุถุชฺชน-
ภาวญฺจ ครหนฺโต:-
    [๑๕๙] "ปเร จ นํ ปสํสนฺติ         อตฺตา เจ อสมาหิโต
           โมฆํ ปเร ปสํสนฺติ         อตฺตา หิ อสมาหิโต.
@เชิงอรรถ:  สี. อหุวตฺถ       สี. อฏฺฐารสานิ กปฺปานิ       สี. อสมฺภาวิตภาเวน,
@อิ. อนภิรติภาเวน    สี.,อิ. ภณนญฺจาติ อยํ        สี. ปุถุชฺชนสฺส
    [๑๖๐]  ปเร จ นํ ครหนฺติ         อตฺตา  เจ สุสมาหิโต
           โมฆํ ปเร ครหนฺติ         อตฺตา หิ สุสมาหิโต"ติ
คาถาทฺวยมภาสิ.
      ตตฺถ ปเรติ อตฺตโน อญฺเญ ปเร นาม, อิธ ปน ปณฺฑิเตหิ อญฺเญ
พาลา ปเรติ อธิปฺเปตา. เตสํ หิ อชานิตฺวา อปริโยคาเหตฺวา ภาสนโต ครหา
วิย ปสํสาปิ อปฺปมาณภูตา. ๑- นนฺติ นํ ปุคฺคลํ. ปสํสนฺตีติ อวิทฺทสุภาเวน
ตณฺหาวิปนฺนตาย วา, อถวา อภูตํเยว ปุคฺคลํ "อสุโก ภิกฺขุ ฌานลาภี, อริโย"ติ วา
อภูตคุณโรปเนน ๒- กิตฺเตนฺติ อภิตฺถวนฺติ. โย ปเนตฺถ จสทฺโท, โส อตฺตูปนยตฺโถ.
เตน ปเร นํ ปุคฺคลํ ปสํสนฺติ จ, ๓- ตญฺจ โข เตสํ ปสํสนมตฺตํ, น ปน ตสฺมึ
ปสํสาย วตฺถุ อตฺถีติ อิมมตฺถํ ทสฺเสติ. อตฺตา เจ อสมาหิโตติ ยํ ปุคฺคลํ ปเร
ปสํสนฺติ, โส เจ สยํ อสมาหิโต มคฺคสมาธินา ผลสมาธินา อุปจารปฺปนาสมาธิ-
มตฺเตเนว วา น สมาหิโต, ๔- สมาธานสฺส ปฏิปกฺขภูตานํ กิเลสานํ อปฺปหีนตฺตา
วิกฺขิตฺโต วิพฺภนฺตจิตฺโต โหติ เจติ อตฺโถ. "อสมาหิโต"ติ ๕- จ เอเตน สมาธิ-
นิมิตฺตานํ คุณานํ อภาวํ ทสฺเสติ. โมฆนฺติ ภาวนปุํสกนิทฺเทโส "วิสมํ จนฺทิมสูริยา
ปริวตฺตนฺตี"ติอาทีสุ ๖- วิย. ปเร ปสํสนฺตีติ เย ตํ อสมาหิตํ ปุคฺคลํ ปสํสนฺติ,
เต โมฆํ มุธา อมูลกํ ปสํสนฺติ. กสฺมา? อตฺตา หิ อสมาหิโต ยสฺมา
ตสฺส ปุคฺคลสฺส จิตฺตํ อสมาหิตํ, ตสฺมาติ อตฺโถ.
      ทุติยคาถายํ ครหนฺตีติ อตฺตโน อวิทฺทสุภาเวน โทสนฺตรตาย วา ๗- อริยํ
ฌานลาภึ จ สมานํ ๘- "อสุโก ภิกฺขุ ชาคริยํ นานุยุญฺชติ อนฺตมโส โคทุหนมตฺตมฺปิ ๙-
กาลํ, เกวลํ กายทฬฺหิพหุโล นิทฺทาราโม ภสฺสาราโม สงฺคณิการาโม วิหรตี"ติ-
อาทินา อปฺปฏิปชฺชมานตาวิภาวเนน วา คุณปริธํสเนน วา ครหนฺติ นินฺทนฺติ,
@เชิงอรรถ:  สี. อปฺปมาณา             ม. ภูตคุณาโรปเนน. ภูตคุณโรปเนน
@ สี. โส อวูปสนฺตตฺโต, เต ปน ปเร ตํ ปุคฺคลํ ปสํสนฺติ เจ   สี. น สมาหิโต สเจ
@ ม. อตฺตา หิ อสมาหิโตติ     องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๗๐/๘๕ อธมฺมิกสุตฺต
@ ม. โทสนฺตรตายปิ          สี. สมาหิตํ             สี. คณฺฑูสหนนมตฺตมฺปิ
อุปกฺโกสนฺติ วาติ อตฺโถ. เสสํ ปฐมคาถาย วุตฺตปริยาเยน เวทิตพฺพํ. เอวํ เถเรน
อิมาหิ คาถาหิ อตฺตโน นิกฺกิเลสภาเว สิริวฑฺฒสฺส จ สกิเลสภาเว ปกาสิเต
ตํ สุตฺวา สิริวฑฺโฒ สํเวคชาโต วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา น จิรสฺเสว สทตฺถํ ปริปูเรสิ,
ครหกปุคฺคลา จ เถรํ ขมาเปสุํ.
                     สิริมตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                    ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย
                       ทุติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๒ หน้า ๔๓๐-๔๓๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=9602&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=9602&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=277              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5806              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5962              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5962              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]