อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

                  ๓๓๗. ๓. คิริมานนฺทตฺเถรคาถาวณฺณนา
         วสฺสติ เทโวติอาทิกา อายสฺมโต คิริมานนฺทตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
         อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต
สุเมธสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ฆราวาสํ วสนฺโต
อตฺตโน ภริยาย ปุตฺเต จ กาลงฺกเต โสกสลฺลสมปฺปิโต อรญฺญํ ปวิฏฺโฐ สตฺถารา
ตตฺถ คนฺตฺวา ธมฺมํ กเถตฺวา โสกสลฺเล อพฺพูเฬฺห ปสนฺนมานโส สุคนฺธปุปฺเผหิ
ปูเชตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา สิรสิ อญฺชลึ กตฺวา อภิตฺถวิ.
         โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห
พิมฺพิสารรญฺโญ ปุโรหิตสฺส ปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, คิริมานนฺโทติสฺส นามํ
อโหสิ. โส วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถุ ราชคหคมเน พุทฺธานุภาวํ ทิสฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ
ปพฺพชิตฺวา สมณธมฺมํ กโรนฺโต กติปยํ ทิวสํ คามกาวาเส วสิตฺวา สตฺถารํ
วนฺทิตุํ ราชคหํ อคมาสิ. พิมฺพิสารมหาราชา ตสฺส อาคมนํ สุตฺวา อุปสงฺกมิตฺวา
"อิเธว ภนฺเต วสถ, อหํ จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหามี"ติ สมฺปวาเรตฺวา คโต
พหุกิจฺจตาย น สริ. "เถโร อพฺโภกาเส วสตี"ติ เทวตา เถรสฺส เตมนภเยน
วสฺสํ วาเรสุํ. ราชา อวสฺสนการณํ สลฺลกฺเขตฺวา เถรสฺส กุฏิกํ การาเปสิ. เถโร
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. สา อสฺส   ๒ สี.,อิ. ยถา จาคํ
กุฏิกายํ วสนฺโต เสนาสนสปฺปายลาเภน สมาธานํ ๑- ลภิตฺวา วิริยสมตํ โยเชตฺวา
วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๒-:-
             "ภริยา เม กาลงฺกตา      ปุตฺโต สีวถิกํ คโต
              มาตา ปิตา จ ภาตา จ ๓- เอกจิตมฺหิ ฑยฺหเร.
              เตน โสเกน สนฺตตฺโต     กิโส ปณฺฑุ อโหสหํ
              จิตฺตกฺเขโป จ เม อาสิ    เตน โสเกน อฏฺฏิโต.
              โสกสลฺลปเรโตหํ         วนนฺตมุปสงฺกมึ
              ปวตฺตผลํ ภุญฺชิตฺวา        รุกฺขมูเล  วสามหํ.
              สุเมโธ นาม สมฺพุทฺโธ     ทุกฺขสฺสนฺตกโร ชิโน
              มมุทฺธริตุกาโม โส        อาคจฺฉิ มม สนฺติกํ.
              ปทสทฺทํ สุณิตฺวาน         สุเมธสฺส มเหสิโน
              ปคฺคเหตฺวานหํ สีสํ        อุลฺโลเกสึ มหามุนึ.
              อุปาคเต มหาวีเร        ปีติ เม อุทปชฺชถ
              ตทาสิเมกคฺคมโน         ทิสฺวา ตํ โลกนายกํ.
              สตึ ปฏิลภิตฺวาน          ปณฺณมุฏฺฐิมทาสหํ
              นิสีทิ ภควา ตตฺถ         อนุกมฺปาย จกฺขุมา.
              นิสชฺช ตตฺถ ภควา        สุเมโธ โลกนายโก
              ธมฺมํ เม กถยี พุทฺโธ      โสกสลฺลวิโนทนํ.
              อนวฺหิตา ตโต อาคุํ       อนนุญฺญาตา อิโต คตา
              ยถาคตา ตถา คตา       ตตฺถ กา ปริเทวนา.
              ยถาปิ ปถิกา สตฺตา       วสฺสมานาย วุฏฺฐิยา
              สภณฺฑา อุปคจฺฉนฺติ        วสฺสสฺสาปตนาย เต.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สมฺมาปธานํ ๒ ขุ.อป. ๓๒/๔๑๙/๔๖๔ คิริมานนฺทตฺเถราปทาน
@๓ ฉ.ม. มาตา ปิตา มตา ภาตา
              วสฺเส จ เต โอรมิเต     สมฺปยนฺติ ยทิจฺฉกํ
              เอวํ มาตา ปิตา ตุยฺหํ     ตตฺถ กา ปริเทวนา.
              อาคนฺตุกา ปาหุนกา       จลิเตริตกมฺปิตา
              เอวํ มาตา ปิตา ตุยฺหํ     ตตฺถ กา ปริเทวนา.
              ยถาปิ อุรโค ชิณฺณํ        หิตฺวา คจฺฉติ สํ ตจํ ๑-
              เอวํ มาตา ปิตา ตุยฺหํ     สํ ตนุํ อิธ หียเร.
              พุทฺธสฺส คิรมญฺญาย        โสกสลฺลํ วิวชฺชยึ
              ปาโมชฺชํ ชนยิตฺวาน       พุทฺธเสฏฺฐํ  อวนฺทหํ.
              วนฺทิตฺวาน มหานาคํ       ปูชยึ คิริมญฺชรึ
              ทิพฺพคนฺธํ สมฺปวนฺตํ ๒-     สุเมธํ โลกนายกํ.
              ปูชยิตฺวาน สมฺพุทฺธํ        สิเร กตฺวาน อญฺชลึ
              อนุสฺสรํ คุณคฺคานิ         สนฺถวึ โลกนายกํ.
              นิตฺติณฺโณสิ มหาวีร        สพฺพญฺญุ โลกนายก
              สพฺเพ สตฺเต อุทฺธรสิ      ญาเณน ตฺวํ มหามุเน.
              วิมตึ เทฺวฬฺหกํ วาปิ       สญฺฉินฺทสิ มหามุเน
              ปฏิปาเทสิ เม มคฺคํ       ตว ญาเณน จกฺขุม.
              อรหา วสิปตฺตา ๓- จ     ฉฬภิญฺญา มหิทฺธิกา
              อนฺตลิกฺขจรา ธีรา        ปริวาเรนฺติ ตาวเท.
              ปฏิปนฺนา จ เสขา จ      ผลฏฺฐา สนฺติ สาวกา
              สุโรทเยว ปทุมา         ปุปฺผนฺติ ตว สาวกา.
              มหาสมุทฺโทวกฺโขโภ       อตุโลปิ ทุรุตฺตโร
              เอวํ ญาเณน สมฺปนฺโน     อปฺปเมยฺโยสิ จกฺขุม.
              วนฺทิตฺวาหํ โลกชินํ        จกฺขุมนฺตํ มหายสํ
              ปุถุทิสา นมสฺสนฺโต        ปฏิกุฏิโก อคจฺฉหํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ปาลิ. สนฺตนุํ  ๒ ปาลิ. ทิพฺพคนฺเธน สมฺปนฺนํ  ๓ ปาลิ. สิทฺธิปตฺตา
              เทวโลกา จวิตฺวาน       สมฺปชาโน ปติสฺสโต
              โอกฺกมึ มาตุยา กุจฺฉึ      สนฺธาวนฺโต ภวาภเว.
              อคารา อภินิกฺขมฺม        ปพฺพชึ อนคาริยํ
              อาตาปี นิปโก ฌายี       ปฏิสลฺลานโคจโร.
              ปธานํ ปทหิตฺวาน         โตสยิตฺวา มหามุนึ
              จนฺโทวพฺภฆนา มุตฺโต      วิจรามิ อหํ สทา.
              วิเวกมนุยุตฺโตมฺหิ         อุปสนฺโต นิรูปนิธิ
              สพฺพาสเว ปริญฺญาย       วิหรามิ อนาสโว.
              ตึสกปฺปสหสฺสมฺหิ          ยํ พุทฺธมภิปูชยึ
              ทุคฺคตึ นาภิชานามิ        พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
              กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
         อถ เถรสฺส อรหตฺตปฺปตฺติยา หฏฺฐตุฏฺเฐ วิย เทเว วสฺสนฺเต อุปริ ตํ
วสฺสเน นิโยชนมุเขน อญฺญํ พฺยากโรนฺโต:-
             [๓๒๕] "วสฺสติ เทโว ยถาสุคีตํ
                   ฉนฺนา เม กุฏิกา สุขา นิวาตา
                   ตสฺสํ วิหรามิ วูปสนฺโต
                   อถ เจ ปตฺถยสี ปวสฺส เทว.
             [๓๒๖] วสฺสติ เทโว ยถาสุคีตํ
                   ฉนฺนา เม กุฏิกา สุขา นิวาตา
                   ตสฺสํ วิหรามิ สนฺตจิตฺโต
                   อถ เจ ปตฺถยสี ปวสฺส เทว.
             [๓๒๗] วสฺสติ เทโว ฯเปฯ
                   ตสฺสํ วิหรามิ วีตราโค ฯเปฯ
             [๓๒๘] วสฺสติ เทโว ฯเปฯ
                   ตสฺสํ วิหรามิ วีตโทโส ฯเปฯ
             [๓๒๙] วสฺสติ เทโว ฯเปฯ
                   ตสฺสํ วิหรามิ วีตโมโห
                   อถ เจ ปตฺถยสี ปวสฺส เทวา"ติ
อิมา ปญฺจ คาถา อภาสิ.
         ตตฺถ ยถาสุคีตนฺติ สุคีตานุรูปํ, สุนฺทรสฺส อตฺตโน เมฆคีตสฺส
อนุรูปเมวาติ อตฺโถ. วลาหโก หิ ยถา อคชฺชนฺโต เกวลํ วสฺสนฺโต น โสภติ, เอวํ
สตปฏลสหสฺสปฏเลน อุฏฺฐหิตฺวา ถนยนฺโต คชฺเชนฺโต วิชฺชุลฺลตา นิจฺฉาเรนฺโตปิ
อวสฺสนฺโต น โสภติ, ตถาภูโต ปน หุตฺวา วสฺสนฺโต โสภตีติ วุตฺตํ "วสฺสติ เทโว
ยถาสุคีตนฺ"ติ. เตนาห "อภิตฺถนยปชฺชุนฺน" ๑- "คชฺชิตา จ วสฺสิตา จา"ติ ๒- จ.
ตสฺสํ วิหรามีติ ตสฺสํ กุฏิกายํ  อริยวิหารคพฺเภน อิริยาปถวิหาเรน วิหรามิ.
วูปสนฺตจิตฺโตติ อคฺคผลสมาธินา สมฺมเทว อุปสนฺตมานโส.
         เอวํ เถรสฺส อเนกวารํ กตํ อุยฺโยชนํ สิรสา สมฺปฏิจฺฉนฺโต วลาหกเทวปุตฺโต
นินฺนญฺจ ถลญฺจ ปูเรนฺโต มหาวสฺสํ วสฺสาเปสิ.
                   คิริมานนฺทตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                        -----------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๔๘-๕๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=1090&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=1090&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=337
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6363
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6474
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6474
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26