บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๓

                   ๓๔๔. ๑๐. ยสทตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา
       อุปารมฺภจิตฺโตติอาทิกา อายสฺมโต ยสทตฺตตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
       อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ
อุปจินิ. ตถา เหส ปทุมุตฺตรสฺส ^๑- ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา
พฺราหฺมณานํ วิชฺชาสิปฺเปสุ นิปฺผตฺตึ คโต กาเม ปหาย อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา
อรญฺเ วิหรนฺโต เอกทิวสํ สตฺถารํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อญฺชลึ ปคฺคยฺห อภิตฺถวิ.
โส เตน ปุญฺกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท มลฺลรฏฺเ
มลฺลราชกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ยสทตฺโตติ ลทฺธนาโม วยปฺปตฺโต ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา
สพฺพสิปฺปานิ สิกฺขิตฺวา สภิเยน ปริพฺพาชเกน สทฺธึเยว จาริกํ จรมาโน อนุปุพฺเพน
สาวตฺถิยํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา สภิเยน ปุฏฺปเญฺหสุ วิสฺสชฺชิยมาเนสุ สยํ
@เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส
โอตาราเปกฺโข สุณนฺโต นิสีทิ "สมณสฺส โคตมสฺส วาเท โทสํ ทสฺสามี"ติ. อถสฺส
ภควา จิตฺตาจารํ ตฺวา สภิยสุตฺตเทสนาวสาเน ^๑- โอวาทํ เทนฺโต:-
         [๓๖๐] "อุปารมฺภจิตฺโต ทุมฺเมโธ     สุณาติ ชินสาสนํ
               อารกา โหติ สทฺธมฺมา       นภโส ปวี ยถา.
         [๓๖๑] อุปารมฺภจิตฺโต ทุมฺเมโธ      สุณาติ ชินสาสนํ
               ปริหายติ สทฺธมฺมา          กาฬปกฺเขว จนฺทิมา.
         [๓๖๒] อุปารมฺภจิตฺโต ทุมฺเมโธ      สุณาติ ชินสาสนํ
               ปริสุสฺสติ สทฺธมฺเม          มจฺโฉ อปฺโปทเก ยถา.
         [๓๖๓] อุปารมฺภจิตฺโต ทุมฺเมโธ      สุณาติ ชินสาสนํ
               น วิรูหติ สทฺธมฺเม          เขตฺเต พีชํว ปูติกํ.
         [๓๖๔] โย จ ตุฏฺเน ^๒- จิตฺเตน    สุณาติ ชินสาสนํ
               เขเปตฺวา อาสเว สพฺเพ     สจฺฉิกตฺวา อกุปฺปตํ
               ปปฺปุยฺย ปรมํ สนฺตึ          ปรินิพฺพาตินาสโว"ติ
อิมา ปญฺจ คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ อุปารมฺภจิตฺโตติ สารมฺภจิตฺโต, โทสาโรปนาธิปฺปาโยติ อตฺโถ. ทุมฺเมโธติ
นิปฺปญฺโ. อารกา โหติ สทฺธมฺมาติ โส ตาทิโส ปุคฺคโล นภโส วิย ปวี ^๓-
ปฏิปตฺติสทฺธมฺมโตปิ ทูเร โหติ,  ปเคว ปฏิเวธสทฺธมฺมโต. "น ตฺวํ อิมํ ธมฺมวินยํ
อาชานาสี"ติอาทินา ^๔- วิคฺคาหิกกถํ อนุยุตฺตสฺส กุโต สนฺตนิปุโณ
ปฏิปตฺติสทฺธมฺโม.
      ปริหายติ สทฺธมฺมาติ นววิธโลกุตฺตรธมฺมโต ปุพฺพภาคิยสทฺธาทิสทฺธมฺมโตปิ
นิหียติ. ^๕- ปริสุสฺสตีติ วิสุสฺสติ กายจิตฺตานํ ปีณนรสสฺส ปีติปาโมชฺชาทิกุสล-
ธมฺมสฺสาภาวโต. น วิรูหตีติ วิรุฬฺหึ วุฑฺฒึ น ปาปุณาติ. ปูติกนฺติ โคมยเลปทานา-
ทิอภาเวน ปูติภาวํ ปตฺตํ.
@เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.สุตฺต. ๒๕/๕๑๖-๕๕๓/๔๓๒-๔๔๒ สภิยสุตฺต ^๒ ปาลิ. คุตฺเตน
@^๓ สี.,อิ. นโภ วิย ปถวิยา ^๔ ที.สี. ๙/๑๘/๘ พฺรหฺมชาลสุตฺต ^๕ สี.,อิ. ปริหายติ
      ตุฏฺเน จิตฺเตนาติ อิตฺถมฺภูตลกฺขเณ กรณวจนํ, อตฺตมโน ปมุทิโต หุตฺวาติ
อตฺโถ. เขเปตฺวาติ สมุจฺฉินฺทิตฺวา. อกุปฺปตนฺติ อรหตฺตํ. ปปฺปุยฺยาติ
ปาปุณิตฺวา. ปรมํ สนฺตินฺติ อนุปาทิเสสํ นิพฺพานํ. ตทธิคโม ^๑- จสฺส เกวลํ
กาลาคมนเมว, ^๒- น โกจิวิโธติ ^๓- ตํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ "ปรินิพฺพาตินาสโว"ติ.
      เอวํ สตฺถารา โอวทิโต สํเวคชาโต ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ ปฏฺเปตฺวา น
จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๔-:-
            "กณิการํว ชลิตํ           ทีปรุกฺขํว โชติตํ
             กญฺจนํว วิโรจนฺตํ         อทฺทสํ ทฺวิปทุตฺตมํ.
             กมณฺฑลุํ เปตฺวาน        วากจีรญฺจ กุณฺฑิกํ
             เอกํสํ อชินํ กตฺวา        พุทฺธเสฏฺ ถวึ อหํ.
             ตมนฺธการํ วิธมํ          โมหชาลสมากุลํ
             าณาโลกํ ทสฺเสตฺวาน     นิตฺติณฺโณสิ มหามุนิ.
             สมุทฺธรสิมํ โลกํ          สพฺพาวนฺตมนุตฺตรํ
             าเณ เต อุปมา นตฺถิ     ยาวตา ชคโต คติ.
             เตน าเณน สพฺพญฺู      อิติ พุทฺโธ ^๕- ปวุจฺจติ
             วนฺทามิ ตํ มหาวีรํ        สพฺพญฺุตมนาวรํ.
             สตสหสฺสิโต กปฺเป        พุทฺธเสฏฺ ถวึ อหํ
             ทุคฺคตึ นาภิชานามิ        าณตฺถวายิทํ ผลํ.
             กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ
       อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อญฺ พฺยากโรนฺโตปิ เถโร อิมาเอว คาถา อภาสิ.
                    ยสทตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. ตทธิคเม ^๒ สี. วูปสมนเมว ^๓ ม. วิสุทฺโธติ
@^๔ ขุ.อป. ๓๓/๒๔/๔๘ าณตฺถวิกตฺเถราปทาน (สฺยา)  ^๕ ปาลิ. สพฺพญฺูติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๗๕-๗๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=1718&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=1718&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=344
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6445
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6573
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6573
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26