บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๓๔๖. ๑๒. โกสิยตฺเถรคาถาวณฺณนา โย เว ครูนนฺติอาทิกา อายสฺมโต โกสิยตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ สตฺถารํ ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺโต อุจฺฉุขณฺฑิกํ อทาสิ. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทว- มนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท มคธรฏฺเฐ พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติ, โกสิโยติสฺส โคตฺตวเสน นามํ อกาสิ. โส วิญฺญุตํ ปตฺโต อายสฺมนฺตํ ธมฺมเสนาปตึ อภิณฺหํ อุปสงฺกมติ, ตสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุณาติ. โส เตน สาสเน ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา กมฺมฏฺฐานํ อนุยุญฺชนฺโต น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๑-:- "นคเร พนฺธุมติยา ทฺวารปาโล อโหสหํ อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ สพฺพธมฺมาน ปารคุํ. อุจฺฉุขณฺฑิกมาทาย พุทฺธเสฏฺฐสฺสทาสหํ ปสนฺนจิตฺโต สุมโน วิปสฺสิสฺส มเหสิโน. @เชิงอรรถ: ๑ ขุ.อป. ๓๓/๒๕/๔๙ อุจฺฉุขณฺฑิกตฺเถราปทาน (สฺยา) เอกนวุติโต กปฺเป ยํ อุจฺฉุมททึ ตทา ทุคฺคตึ นาภิชานามิ อุจฺฉุขณฺฑสฺสิทํ ผลํ. กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ๑- ปจฺจเวกฺขิตฺวา ครุวาสํ สปฺปุริสูป- นิสฺสยญฺจ ปสํสนฺโต ๒-:- [๓๗๐] "โย เว ครูนํ วจนญฺญุ ธีโร วเส จ ตมฺหิ ชนเยถ เปมํ โส ภตฺติมา นาม จ โหติ ปณฺฑิโต ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺส. [๓๗๑] ยํ อาปทา อุปฺปติตา อุฬารา นกฺขมฺภยนฺเต ปฏิสงฺขยนฺตํ โส ถามวา นาม จ โหติ ปณฺฑิโต ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺส. [๓๗๒] โย เว สมุทฺโทว ฐิโต อเนโช คมฺภีรปญฺโญ นิปุณตฺถทสฺสี อสํหาริโก ๓- นาม จ โหติ ปณฺฑิโต ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺส. [๓๗๓] พหุสฺสุโต ธมฺมธโร จ โหติ ธมฺมสฺส โหติ อนุธมฺมจารี โส ตาทิโส นาม จ โหติ ปณฺฑิโต ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺส. @เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. สมฺปตฺตึ ๒ ม. ปณฺฑิตานํ สมฺมสนฺโต ๓ ฉ.ม. อสํหาริโย [๓๗๔] อตฺถญฺจ โย ชานาติ ภาสิตสฺส อตฺถญฺจ ญตฺวาน ตถา กโรติ อตฺถนฺตโร นาม ส โหติ ปณฺฑิโต ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺสา"ติ อิมา ปญฺจ คาถา อภาสิ. ตตฺถ โยติ ขตฺติยาทีสุ จตูสุ ปริสาสุ โย โกจิ. เวติ พฺยตฺตํ. ครูนนฺติ สีลา- ทิคุณยุตฺตานํ ปณฺฑิตานํ. วจนญฺญูติ เตสํ อนุสาสนีวจนํ ชานนฺโต, ๑- ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปชฺชมาโน ปฏิปชฺชิตฺวา จ ตสฺส ผลํ ชานนฺโตติ อตฺโถ. ธีโรติ ธิติสมฺปนฺโน. วเส จ ตมฺหิ ชนเยถ เปมนฺติ ตสฺมึ ครูนํ วจเน โอวาเท วเสยฺย ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปชฺเชยฺย, ปฏิปชฺชิตฺวา "อิมินา วตาหํ โอวาเทน อิมํ ชาติอาทิทุกฺขํ วีติวตฺโต"ติ ตตฺถ ชนเยถ เปมํ คารวํ อุปฺปาเทยฺย. อิทํ หิ ทฺวยํ "ครูนํ วจนญฺญุ ธีโร"ติ ปททฺวเยน วุตฺตสฺเสวตฺถสฺส ปากฏกรณํ. โสติ โย ครูนํ ๒- วจนญฺญู ธีโร, โส ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปตฺติยา ตตฺถ ภตฺติมา จ นาม โหติ, ชีวิตเหตุปิ ตสฺส อนติกฺกมนโต ปณฺฑิโต จ นาม โหติ. ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺสาติ ตถา ปฏิปชฺชนฺโต จ ตายเอว ปฏิปตฺติยา จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ ชานนเหตุ โลกิยโลกุตฺตรธมฺเมสุ วิชฺชาตฺตยาทิวเสน "เตวิชฺโช, ฉฬภิญฺโญ, ปฏิสมฺภิทาปตฺโต"ติ วิเสสิ วิเสสวา สิยาติ อตฺโถ. ยนฺติ ยํ ปุคฺคลํ ปฏิปตฺติยา อนฺตรายกรณโต "อาปทา"ติ ลทฺธโวหารา สีตุณฺหขุปฺปิปาสาทิปากฏปริสฺสยา เจว ราคาทิปฏิจฺฉนฺนปริสฺสยา จ อุปฺปติตา อุปฺปนฺนา อุฬารา พลวนฺโตปิ นกฺขมฺภยนฺเต น กิญฺจิ จาเลนฺติ. ๓- กสฺมา? ปฏิสงฺขยนฺตนฺติ ปฏิสงฺขายมานํ ปฏิสงฺขานพเล ฐิตนฺติ อตฺโถ. โสติ โย ทฬฺหตราหิ อาปทาหิปิ อกฺขมฺภนีโย, โส ถามวา ธิติมา ทฬฺหปรกฺกโม นาม โหติ. @เชิงอรรถ: ๑ ม. อนุชานนฺโต ๒ สี.,อิ. โสติ ครูนํ ๓ สี.,อิ.น กมฺเปนฺติ น กิญฺจิ จาเลนฺติ อนวเสสสงฺกิเลสปกฺขสฺส อภิภวนกปญฺญาพลสมงฺคิตาย ปณฺฑิโต จ นาม โหติ. ตถาภูโต จ ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺสาติ ตํ วุตฺตตฺถเมว. สมุทฺโทว ฐิโตติ สมุทฺโท วิย ฐิตสภาโว. ยถา หิ จตุราสีติโยชนสหสฺสคมฺภีเร สิเนรุปาทสมีเป มหาสมุทฺโท อฏฺฐหิปิ ทิสาหิ อุฏฺฐิเตหิ ปกติวาเตหิ อนิญฺชนโต ฐิโต อเนโช คมฺภีโร จ, เอวํ กิเลสวาเตหิ ติตฺถิยวาทวาเตหิ จ อกมฺปนียโต ฐิโต อเนโช. คมฺภีรสฺส อนุปจิตญาณสมฺภาเรหิ อลทฺธคาธสฺส นิปุณสฺส สุขุมสฺส ปฏิจฺจสมุปฺปาทาทิอตฺถสฺส ปฏิวิชฺฌเนน คมฺภีรปญฺโญ นิปุณตฺถทสฺสี. อสํหาริโก นาม จ โหติ ปณฺฑิโต โส ตาทิโส ปุคฺคโล กิเลเสหิ เทวปุตฺตมาราทีสุ วา เกนจิ อสํหาริกตาย อสํหาริโก นาม โหติ, ยถาวุตฺเตน อตฺเถน ปณฺฑิโต จ นาม โหติ. เสสํ วุตฺตนยเมว. พหุสฺสุโตติ ปริยตฺติพาหุสจฺจวเสน พหุสฺสุโต, สุตฺตเคยฺยาทิ พหุํ สุตํ เอตสฺสาติ พหุสฺสุโต. ตเมว ธมฺมํ สุวณฺณภาชเน ปกฺขิตฺตสีหวสํ วิย อวินสฺสนฺตเมว ธาเรตีติ ธมฺมธโร จ โหติ. ธมฺมสฺส โหติ อนุธมฺมจารีติ ยถาสุตสฺส ยถาปริยตฺตสฺส ธมฺมสฺส อตฺถมญฺญาย ธมฺมมญฺญาย นวโลกุตฺตรธมฺมสฺส อนุรูปํ ธมฺมํ ปุพฺพภาคปฏิปทา- สงฺขาตํ จตุปาริสุทธิสีลธุตงฺคอสุภกมฺมฏฺฐานาทิเภทํ จรติ ปฏิปชฺชตีติ อนุธมฺมจารี โหติ, "อชฺช อชฺเชวา"ติ ปฏิเวธํ อากงฺขนฺโต วิจรติ. โส ตาทิโส นาม จ โหติ ปณฺฑิโตติ โย ปุคฺคโล ยํ ครุํ นิสฺสาย พหุสฺสุโต ธมฺมธโร ธมฺมสฺส จ อนุธมฺมจารี โหติ. โส จ ตาทิโส เตน ครุนา สทิโส ปณฺฑิโต นาม โหติ ปฏิปตฺติยา สทิสภาวโต. ตถาภูโต ปน โส ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺส, ตํ วุตฺตตฺถํว. อตฺถญฺจ โย ชานาติ ภาสิตสฺสาติ โย ปุคฺคโล สมฺมาสมฺพุทฺเธน ภาสิตสฺส ปริยตฺติธมฺมสฺส อตฺถํ ชานาติ, ชานนฺโต ปน "อิธ สีลํ วุตฺตํ, อิธ สมาธิ, อิธ ปญฺญา"ติ ตตฺถ ตตฺถ ยถาวุตฺตํ อตฺถญฺจ ญตฺวาน ตถา กโรติ ยถา สตฺถารา อนุสิฏฺฐํ, ตถา ปฏิปชฺชติ. อตฺถนฺตโร นาม ส โหติ ปณฺฑิโตติ โส เอวรูโป ปุคฺคโล อตฺถนฺตโร อตฺถการณา สีลาทิอตฺถชานนมตฺตเมว อุปนิสฺสยํ กตฺวา ปณฺฑิโต โหติ. เสสํ วุตฺตนยเมว. เอตฺถ จ ปฐมคาถาย "โย เว ครูนนฺ"ติอาทินา สทฺธูปนิสฺสโย วิเสสภาโว วุตฺโต, ทุติยคาถาย "ยํ อาปทา"ติอาทินา วิริยูปนิสฺสโย, ตติยคาถาย "โย เว สมุทฺโทว ฐิโต"ติอาทินา สมาธูปนิสฺสโย, จตุตฺถคาถาย "พหุสฺสุโต"ติอาทินา สตูป- นิสฺสโย, ปญฺจมคาถาย "อตฺถญฺจ โย ชานาตี"ติอาทินา ปญฺญูปนิสฺสโย วิเสสภาโว วุตฺโตติ เวทิตพฺโพ. โกสิยตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย ปญฺจกนิปาตสฺส อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ---------------------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๘๒-๘๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=1877&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=1877&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=346 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6469 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6597 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6597 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]