ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

                   ๓๖๕. ๕. สรภงฺคตฺเถรคาถาวณฺณนา
      สเร หตฺเถหีติอาทิกา อายสฺมโต สรภงฺคตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ
อุปจินิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ราชคเห อญฺญตรสฺส พฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต หุตฺวา
นิพฺพตฺติ, อนภิลกฺขิโตติสฺส กุลวํสาคตํ นามํ อโหสิ. โส วยปฺปตฺโต กาเม ปหาย
ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา สรติณานิ สยเมว ภญฺชิตฺวา ปณฺณสาลํ กตฺวา วสติ.
ตโต ปฏฺฐาย สรภงฺโคติสฺส สมญฺญา อโหสิ. อถ ภควา พุทฺธจกฺขุนา โลกํ
โวโลเกนฺโต ตสฺส อรหตฺตูปนิสฺสยํ ทิสฺวา ตตฺถ คนฺตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ. โส
ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปตฺวา
ตตฺเถว วสติ. อถสฺส ตาปสกาเล กตา ปณฺณสาลา ชิณฺณา ปลุคฺคา อโหสิ.
ตํ ทิสฺวา มนุสฺสา "กิสฺส ภนฺเต อิมํ กุฏิกํ น ปฏิสงฺขโรถา"ติ อาหํสุ. เถโร
"กุฏิกา ยถา ตาปสกาเล กตา, อิทานิ ตถา กาตุํ น สกฺกา"ติ ตํ สพฺพํ
ปกาเสนฺโต:-
       [๔๘๗] "สเร หตฺเถหิ ภญฺชิตฺวา       กตฺวาน กุฏิมจฺฉิสํ
             เตน เม สรภงฺโคติ          นามํ สมฺมติยา ๑- อหุ.
       [๔๘๘] น มยฺหํ กปฺปเต อชฺช         สเร หตฺเถหิ ภญฺชิตุํ
             สิกฺขาปทา โน ปญฺญตฺตา       โคตเมน ยสสฺสินา"ติ
เทฺว คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ สเร หตฺเถหิ ภญฺชิตฺวาติ ปุพฺเพ ตาปสกาเล สรติณานิ มม หตฺเถหิ
ฉินฺทิตฺวา ติณกุฏึ กตฺวา อจฺฉิสํ วสึ, นิสีทิญฺเจว นิปชฺชึ จ. เตนาติ
กุฏิกรณตฺถํ สรานํ ภญฺชเนน. สมฺมติยาติ อนฺวตฺถสมฺมติยา สรภงฺโคติ นามํ อหุ
อโหสิ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สมฺมุติยา
      น มยฺหํ กปฺปเต อชฺชาติ อชฺช อิทานิ อุปสมฺปนฺนสฺส มยฺหํ สเร สรติเณ
หตฺเถหิ ภญฺชิตุํ น กปฺปเต น วฏฺฏติ. กสฺมา? สิกฺขาปทา โน ปญฺญตฺตา,
โคตเมน ยสสฺสินาติ. เตน ยํ อมฺหากํ สตฺถารา สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ, ตํ มยํ
ชีวิตเหตุนาปิ นาติกฺกมามาติ ทสฺเสติ.
      เอวํ เอเกน ปกาเรน ติณกุฏิกาย อปฏิสงฺขรเณ การณํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ
อปเรนปิ ปริยาเยน นํ ทสฺเสนฺโต:-
       [๔๘๙] "สกลํ สมตฺตํ โรคํ         สรภงฺโค นาทฺทสํ ปุพฺเพ
              โสยํ โรโค ทิฏฺโฐ        วจนกเรนาติเทวสฺสา"ติ
อิมํ คาถมาห.
      ตตฺถ สกลนฺติ สพฺพํ. สมตฺตนฺติ สมฺปุณฺณํ, สพฺพภาคโต ๑- อนวเสสนฺติ  อตฺโถ.
โรคนฺติ ทุกฺขทุกฺขตาทิวเสน รุชนฏฺเฐน โรคภูตํ อุปาทานกฺขนฺธปญฺจกํ สนฺธาย
วทติ. นาทฺทสํ ปุพฺเพติ สตฺถุ โอวาทปฏิลาภโต ปุพฺเพ น อทฺทกฺขึ. โสยํ โรโค
ทิฏฺโฐ, วจนกเรนาติ เทวสฺสาติ สมฺมุติเทวา อุปปตฺติเทวา วิสุทฺธิเทวาติ สพฺเพปิ
เทเว อตฺตโน สีลาทิคุเณหิ อติกฺกมิตฺวา ฐิตตฺตา อติเทวสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
โอวาทปฏิกเรน สรภงฺเคน โส อยํ ขนฺธปญฺจกสงฺขาโต โรโค วิปสฺสนาปญฺญา-
สหิตาย มคฺคปญฺญาย ปญฺจกฺขนฺธโต ๒- ทิฏฺโฐ, ปริญฺญาโตติ อตฺโถ. เอเตน เอวํ
อตฺตภาวกุฏิกายมฺปิ อนเปกฺโข พาหิรํ ติณกุฏิกํ กถํ ๓-  ปฏิสงฺขริสฺสตีติ ทสฺเสติ.
      อิทานิ ยํ มคฺคํ ปฏิปชฺชนฺเตน มยา อยํ อตฺตภาวโรโค ยาถาวโต ทิฏฺโฐ,
สฺวายํ มคฺโค สพฺพพุทฺธสาธารโณ. เยน ๔- เนสํ โอวาทธมฺโมปิ มชฺเฌ ภินฺนสุวณฺณ-
สทิโส ยตฺถาหํ ปติฏฺฐาย ทุกฺขกฺขยํ ปตฺโตติ เอวํ อตฺตโน อรหตฺตปฏิปตฺตึ
พฺยากโรนฺโต:-
@เชิงอรรถ:  สี. เสขภาวโต, อิ. สพฺพภาวโต   ม. ปจฺจกฺขโต    ม. ติณกุฏึ กึ   สี. เกน
                [๔๙๐] "เยเนว มคฺเคน คโต วิปสฺสี
                       เยเนว มคฺเคน สิขี จ เวสฺสภู
                       กกุสนฺธโกณาคมโน จ กสฺสโป
                       เตนญฺชเสน อคมาสิ โคตโม.
         [๔๙๑] วีตตณฺหา อนาทานา        สตฺต พุทฺธา ขโยคธา
               เยหายํ เทสิโต ธมฺโม      ธมฺมภูเตหิ ตาทิภิ.
         [๔๙๒] จตฺตาริ อริยสจฺจานิ        อนุกมฺปาย ปาณินํ
               ทุกฺขํ สมุทโย มคฺโค        นิโรโธ ทุกฺขสงฺขโย.
         [๔๙๓] ยสฺมึ นิวตฺตเต ทุกฺขํ        สํสารสฺมึ อนนฺตกํ
               เภทา อิมสฺส กายสฺส       ชีวิตสฺส จ สงฺขยา
               อญฺโญ ปุนพฺภโว นตฺถิ       สุวิมุตฺโตมฺหิ สพฺพธี"ติ
อิมา คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ เยเนว มคฺเคนาติ เยเนว สปุพฺพภาเคน อริเยน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน.
คโตติ ปฏิปนฺโน นิพฺพานํ อธิคโต. วิปสฺสีติ วิปสฺสี สมฺมาสมฺพุทฺโธ. กกุสนฺธาติ
อวิภตฺติโก นิทฺเทโส. "กกุสนฺธโกณาคมนา"ติปิ ปาโฐ. เตนญฺชเสนาติ เตเนว
อญฺชเสน อริยมคฺเคน.
      อนาทานาติ อนุปาทานา อปฺปฏิสนฺธิกา วา. ขโยคธาติ นิพฺพาโนคธา
นิพฺพานปติฏฺฐา. เยหายํ เทสิโต ธมฺโมติ เยหิ สตฺตหิ สมฺมาสมฺพุทฺเธหิ อยํ
สาสนธมฺโม เทสิโต ปเวทิโต. ธมฺมภูเตหีติ ธมฺมกายตาย ธมฺมสภาเวหิ
นวโลกุตฺตรธมฺมโต วา ภูเตหิ ชาเตหิ ธมฺมํ วา ปตฺเตหิ. ตาทิภีติ อิฏฺฐาทีสุ
ตาทิภาวปฺปตฺเตหิ.
      "จตฺตาริ อริยสจฺจานี"ติอาทินา เตหิ เทสิตํ ธมฺมํ ทสฺเสติ. ตตฺถ จตฺตารีติ
คณนปริจฺเฉโท. อริยสจฺจานีติ ปริจฺฉินฺนธมฺมทสฺสนํ. วจนตฺถโต ปน อริยานิ จ
อวิตถฏฺเฐน สจฺจานิ จาติ อริยสจฺจานิ, อริยสฺส วา ภควโต สจฺจานิ เตน
เทสิตตฺตา, อริยภาวกรานิ วา สจฺจานีติ อริยสจฺจานิ. กุจฺฉิตภาวโต ตุจฺฉภาวโต
จ ทุกฺขํ. อุปาทานกฺขนฺธปญฺจกํ. ตํ ทุกฺขํ สมุเทติ เอตสฺมาติ สมุทโย, ตณฺหา.
กิเลเส มาเรนฺโต คจฺฉติ, นิพฺพานตฺถิเกหิ มคฺคิยตีติ วา มคฺโค, สมฺมาทิฏฺฐิอาทโย
อฏฺฐ ธมฺมา. สํสารจารกสงฺขาโต นตฺถิ เอตฺถ โรโธ, เอตสฺมึ วา อธิคเต ปุคฺคลสฺส
โรธาภาโว โหติ, นิรุชฺฌติ ทุกฺขเมตฺถาติ วา นิโรโธ, นิพฺพานํ. เตนาห
"ทุกฺขสงฺขโย"ติ. อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน วิสุทฺธิมคฺเค ๑- วุตฺตนเยเนว
เวทิตพฺโพ.
      ยสฺมินฺติ ยสฺมึ นิโรเธ นิพฺพาเน อธิคเต. นิวตฺตเตติ อริยมคฺคภาวนาย
สติ ๒- อนนฺตกํ อปริยนฺตํ อิมสฺมึ สํสาเร ชาติอาทิทุกฺขํ น ปวตฺตติ อุจฺฉิชฺชติ,
โส นิโรโธติ อยํ ธมฺมภูเตหิ สมฺมาสมฺพุทฺเธหิ เทสิโต ธมฺโมติ โยชนา. "เภทา"ติ-
อาทินา "โรโค ๓- ทิฏฺโฐ"ติ ทุกฺขปริญฺญาย สูจิตํ อตฺตโน อรหตฺตปฺปตฺตึ สรูปโต
ทสฺเสติ. "ยสฺมึ นิพฺพตฺตเต ทุกฺขนฺ"ติ ปน ปาเฐ สกลคาถาย ตตฺถายํ โยชนา:-
ยสฺมึ ขนฺธาทิปฏิปาฏิสญฺญิเต สํสาเร อิทํ อนนฺตกํ ชาติอาทิทุกฺขํ นิพฺพตฺตํ, โส
อิโต ทุกฺขปฺปตฺติโต อญฺโญ ปุนปฺปุนํ ภวนภาวโต ๔- ปุนพฺภโว. อิมสฺส
ชีวิตินฺทฺริยสฺส สงฺขยา กายสงฺขาตสฺส ขนฺธปญฺจกสฺส เภทา วินาสา อุทฺธํ นตฺถิ,
ตสฺมา สพฺพธิ สพฺเพหิ กิเลเสหิ สพฺเพหิ ภเวหิ สุฏฺฐุ วิมุตฺโต วิสํยุตฺโต
อมฺหีติ.
                    สรภงฺคตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                    ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย
                   สตฺตกนิปาตสฺส อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                      --------------------
@เชิงอรรถ:  วิสุทฺธิ. ๓/๙๕ อินฺทฺริยสจฺจนิทฺเทส  สี. อริยมคฺคภาวนาย อปฺปวตฺตติ
@ สี.,อิ. อาโรโค    สี. อญฺโญ ปุนปฺปุนภวโต, อิ. อญฺโญ ปุนปฺปุนภาวโต


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๑๕๖-๑๕๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=3570&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=3570&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=365              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6780              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6916              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6916              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]