ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

                  ๓๗๑. ๒. เอกวิหาริยตฺเถรคาถาวณฺณนา
      ปุรโต ปจฺฉโต วาปีติอาทิกา อายสฺมโต เอกวิหาริยตฺเถรสฺส ๑- คาถา. กา
อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต
กสฺสปทสพลสฺส กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ
สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา วิเวกวาสํ วสิ.
      โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เอกํ พุทฺธนฺตรํ เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ
พุทฺธุปฺปาเท ภควติ ปรินิพฺพุเต ธมฺมาโสกรญฺโญ กนิฏฺฐภาตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ.
อโสกมหาราชา กิร สตฺถุ ปรินิพฺพานโต ทฺวินฺนํ วสฺสสตานํ อุปริ อฏฺฐารสเม
วสฺเส สกลชมฺพูทีเป เอกรชฺชาภิเสกํ ปตฺวา อตฺตโน กนิฏฺฐํ ติสฺสกุมารํ โอปรชฺเช
ฐเปตฺวา เอเกน อุปาเยน ตํ สาสเน อภิปฺปสนฺนํ อกาสิ. โส เอกทิวสํ มิควํ
คโต อรญฺเญ โยนกมหาธมฺมรกฺขิตตฺเถรํ หตฺถินาเคน สาลสาขํ คเหตฺวา พีชิยมานํ
นิสินฺนํ ทิสฺวา สญฺชาตปสาโท "อโห วตาหมฺปิ อยํ มหาเถโร วิย ปพฺพชิตฺวา
อรญฺเญ วิหเรยฺยนฺ"ติ จินฺเตสิ. เถโร ตสฺส จิตฺตาจารํ ญตฺวา ตสฺส ปสฺสนฺตสฺเสว
อากาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา อโสการาเม โปกฺขรณิยา อภิชฺชมาเน อุทเก ฐตฺวา จีวรญฺจ
อุตฺตราสงฺคญฺจ อากาเส โอลคฺเคตฺวา นฺหายิตุํ อารภิ. กุมาโร เถรสฺส อานุภาวํ
ทิสฺวา อภิปฺปสนฺโน อรญฺญโต นิวตฺติตฺวา ราชเคหํ คนฺตฺวา "ปพฺพชิสฺสามี"ติ
รญฺโญ อาโรเจสิ. ราชา ตํ อเนกปฺปการํ ยาจิตฺวา ปพฺพชฺชาธิปฺปายํ นิวตฺเตตุํ
นาสกฺขิ. โส อุปาสโก หุตฺวา ปพฺพชฺชาสุขํ ปตฺเถนฺโต:-
         [๕๓๗] "ปุรโต ปจฺฉโต วาปิ     อปโร เจ น วิชฺชติ
               อตีว ผาสุ ภวติ         เอกสฺส วสโต วเน.
@เชิงอรรถ:  สี. เอกวิหาริกตฺเถรสฺส
         [๕๓๘] หนฺท เอโก คมิสฺสามิ     อรญฺญํ  พุทฺธวณฺณิตํ
               ผาสุ ๑- เอกวิหาริสฺส    ปหิตตฺตสฺส ภิกฺขุโน.
         [๕๓๙] โยคีปีติกรํ รมฺมํ         มตฺตกุญฺชรเสวิตํ
               เอโก อตฺถวสี ขิปฺปํ      ปวิสิสฺสามิ กานนํ.
         [๕๔๐] สุปุปฺผิเต สีตวเน        สีตเล คิริกนฺทเร
               คตฺตานิ ปริสิญฺจิตฺวา      จงฺกมิสฺสามิ เอกโก.
         [๕๔๑] เอกากิโย อทุติโย       รมณีเย มหาวเน
               กทาหํ วิหริสฺสามิ        กตกิจฺโจ อนาสโว.
         [๕๔๒] เอวํ เม กตฺตุกามสฺส     อธิปฺปาโย สมิชฺฌตุ
               สาธยิสฺสามหํเยว        นาญฺโญ อญฺญสฺส การโก"ติ
อิมา ฉ คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ ปุรโต ปจฺฉโต วาติ อตฺตโน ปุรโต วา ปจฺฉโต วา, วาสทฺทสฺส
วิกปฺปตฺถตฺตา ปสฺสโต วา อปโร อญฺโญ ชโน น วิชฺชติ เจ, อตีว อติวิย
ผาสุ จิตฺตสุขํ ภวติ. เอกวิหารีภาเวน เอกสฺส อสหายสฺส. วเน วสโตติ จิรปริจิเตน
วิเวกชฺฌาสเยน อากฑฺฒิยมานหทโย โส รตฺตินฺทิวํ มหาชนปริวุตสฺส วสโต ๒-
สงฺคณิกวิหารํ นิพฺพินฺทนฺโต วิเวกสุขํ จ พหุํ มญฺญนฺโต วทติ.
      หนฺทาติ โวสฺสคฺคตฺเถ นิปาโต, เตน อิทานิ กริยมานสฺส อรญฺญคมนสฺส
นิจฺฉิตภาวมาห. เอโก คมิสฺสามีติ "สุญฺญาคาเร โข คหปติ ตถาคตา อภิรมนฺตี"ติ-
อาทิวจนโต ๓- พุทฺเธหิ วณฺณิตํ ปสฏฺฐํ อรญฺญํ เอโก อสหาโย คมิสฺสามิ
วาสาธิปฺปาเยน อุปคจฺฉามิ. ยสฺมา เอกวิหาริสฺส ฐานาทีสุ อสหายภาเวน เอกวิหาริสฺส
นิพฺพานํ ปฏิเปสิตจิตฺตตาย ปหิตตฺตสฺส อธิสีลสิกฺขาทิกา ติสฺโส สิกฺขา สิกฺขโต
ภิกฺขุโน อรญฺญํ ผาสุ ๔- อิฏฺฐํ สุขาวหนฺติ อตฺโถ.
@เชิงอรรถ:  ปาลิ. ผาสุํ   สี.,อิ. ปริสฺสยโต   วินย. จูฬ.๗/๓๐๖/๗๗ เสนาสนกฺขนฺธก
@ สี.,อิ. ผาสุวิหารํ
      โยคีปีติกรนฺติ โยคีนํ ภาวนาย ยุตฺตปฺปยุตฺตานํ อปฺปสทฺทาทิภาเวน ฌาน-
วิปสฺสนาทิปีตึ อาวหนโต โยคีปีติกรํ. วิสภาคารมฺมณาภาเวน ปฏิสลฺลาน-
สารุปฺปตาย รมฺมํ. มตฺตกุญฺชรเสวิตนฺติ มตฺตวรวารณวิจริตํ, อิมินาปิ พฺรหารญฺญ-
ภาเวน ๑- ชนวิเวกํเยว ทสฺเสติ. อตฺถวสีติ อิธ อตฺโถติ สมณธมฺโม อธิปฺเปโต.
"กถํ นุ โข โส เม ภเวยฺยา"ติ ตสฺส วสํ คโต.
      สุปุปฺผิเตติ สุฏฺฐุ ปุปฺผิเต. สีตวเนติ ฉายูทกสมฺปตฺติยา สีเต วเน.
อุภเยนปิ ตสฺส รมณียตํเยว วิภาเวติ. คิริกนฺทเรติ คิรีนํ อพฺภนฺตเร กนฺทเร.
กนฺติ หิ อุทกํ, เตน ทาริตํ นินฺนฏฺฐานํ กนฺทรํ นาม. ตาทิเส สีตเล คิริกนฺทเร
ฆมฺมปริตาปํ วิโนเทตฺวา อตฺตโน คตฺตานิ ปริสิญฺจิตฺวา นฺหายิตฺวา จงฺกมิสฺสามิ
เอกโกติ กตฺถจิ อนายตฺตวุตฺติตํ ทสฺเสติ.
      เอกากิโยติ เอกากี อสหาโย. อทุติโยติ ตณฺหาสงฺขาตทุติยาภาเวน อทุติโย.
ตณฺหา หิ ปุริสสฺส สพฺพทา อวิชหนฏฺเฐน ทุติยา นาม. เตนาห ภควา "ตณฺหา-
ทุติโย ปุริโส, ทีฆมทฺธาน สํสรนฺ"ติ. ๒-
     เอวํ เม กตฺตุกามสฺสาติ "หนฺท เอโก คมิสฺสามี"ติอาทินา วุตฺตวิธินา อรญฺญํ ๓-
คนฺตฺวา ภาวนานุโยคํ ๔- กตฺตุกามสฺส เม. อธิปฺปาโย สมิชฺฌตูติ "กทาหํ
วิหริสฺสามิ, กตกิจฺโจ อนาสโว"ติ เอวํ ปวตฺโต มโนรโถ อิชฺฌตุ สิทฺธึ ปาปุณาตุ.
อรหตฺตปฺปตฺติ จ ยสฺมา น อายาจนมตฺเตน ๕- สิชฺฌติ, นาปิ อญฺเญน สาเธตพฺพา, ตสฺมา
อาห "สาธยิสฺสามหํเยว, นาญฺโญ อญฺญสฺส การโก"ติ.
      เอวํ อุปราชสฺส ปพฺพชฺชาย ทฬฺหนิจฺฉยตํ ญตฺวา ราชา อโสการามคมนียํ
มคฺคํ อลงฺการาเปตฺวา กุมารํ สพฺพาลงฺการวิภูสิตํ มหติยา เสนาย มหจฺจราชา-
นุภาเวน วิหารํ เนสิ. กุมาโร ปธานฆรํ คนฺตฺวา มหาธมฺมรกฺขิตตฺเถรสฺส สนฺติเก
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. พฺรหารญฺญภาเว  ขุ.อิติ. ๒๕/๑๕/๒๔๑ ตณฺหาสํโยชนสุตฺต,
@๑๐๕/๓๒๔ ตณฺหุปฺปาทสุตฺต   สี.,อิ. อรญฺเญ   ฉ.ม. ภาวนาภิโยคํ
@ สี. ยสฺมา อาสาทนมตฺเตน, อิ. ยสฺมา อายาจนมชฺเฌน
ปพฺพชิ, อเนกสตา มนุสฺสา ตํ อนุปพฺพชึสุ. รญฺโญ ภาคิเนยฺโย สงฺฆมิตฺตาย
สามิโก อคฺคิพฺรหฺมาปิ ตเมว อนุปพฺพชิ. โส ปพฺพชิตฺวา หฏฺฐตุฏฺโฐ อตฺตนา
กาตพฺพํ ปกาเสนฺโต:-
         [๕๔๓] "เอส พนฺธามิ สนฺนาหํ      ปวิสิสฺสามิ กานนํ
               น ตโต นิกฺขมิสฺสามิ       อปฺปตฺโต อาสวกฺขยํ.
         [๕๔๔] มาลุเต อุปวายนฺเต       สีเต สุรภิคนฺธเก ๑-
               อวิชฺชํ ทาลยิสฺสามิ        นิสินฺโน นคมุทฺธนิ.
         [๕๔๕] วเน กุสุมสญฺฉนฺเน        ปพฺภาเร นูน สีตเล
               วิมุตฺติสุเขน สุขิโต        รมิสฺสามิ คิริพฺพเช"ติ
ติสฺโส คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ เอส พนฺธามิ สนฺนาหนฺติ เอสาหํ วิริยสงฺขาตํ สนฺนาหํ พนฺธามิ,
กาเย จ ชีวิเต จ นิรเปกฺโข วิริยสนฺนาเหน สนฺนยฺหามิ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ยถา
นาม สูโร ปุริโส ปจฺจตฺถิเก ปจฺจุปฺปฏฺฐิเต ตํ เชตุกาโม อญฺญํ กิจฺจํ ปหาย
กวจปฏิมุจฺจนาทินา ยุทฺธาย สนฺนยฺหติ, ยุทฺธภูมึ จ คนฺตฺวา ปจฺจตฺถิเก อเชตฺวา
ตโต น นิวตฺตติ, เอวมหมฺปิ กิเลสปจฺจตฺถิเก เชตุํ อาทิตฺตมฺปิ สีสํ เจลญฺจ
อชฺฌุเปกฺขิตฺวา ๒- จตุพฺพิธสมฺมปฺปธานวิริยสนฺนาหํ สนฺนยฺหามิ, กิเลเส อเชตฺวา
กิเลสวิชยโยคฺคํ วิเวกฏฺฐานํ น วิสฺสชฺเชมีติ. เตน วุตฺตํ "ปวิสิสฺสามิ กานนํ ๓-
น ตโต นิกฺขมิสฺสามิ, อปฺปตฺโต อาสวกฺขยนฺ"ติ. ๔-
      "มาลุเต อุปวายนฺเต"ติอาทินา อรญฺญฏฺฐานสฺส กมฺมฏฺฐานภาวนาโยคฺยตํ
วทติ, รมิสฺสามิ นูน คิริพฺพเชติ โยชนา. ปพฺพตปริกฺเขเป อภิรมิสฺสามิ มญฺเญติ
อนาคตตฺถํ ๕- ปริกปฺเปนฺโต วทติ. เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมว.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สุรภิคนฺธิเก  สี. สีสํ อชฺฌุเปกฺขิตฺวา   สี. กานนนฺติ
@ สี. อาสวกฺขยนฺติ จ    สี.,อิ. จงฺกมามีติ อนาคตตฺตา
      เอวํ วตฺวา เถโร อรญฺญํ ปวิสิตฺวา สมณธมฺมํ  กโรนฺโต อุปชฺฌาเยน สทฺธึ
กลิงฺครฏฺฐํ อคมาสิ. ตตฺถสฺส ปาเท จมฺมิกาพาโธ อุปฺปชฺชิ, ตํ ทิสฺวา เอโก
เวชฺโช "สปฺปึ ภนฺเต ปริเยสถ, ติกิจฺฉิสฺสามิ นนฺ"ติ อาห. เถโร สปฺปิปริเยสนํ
อกตฺวา วิปสฺสนาย เอว กมฺมํ กโรติ, โรโค วฑฺฒติ, เวชฺโช เถรสฺส ตตฺถ
อปฺโปสฺสุกฺกตํ ทิสฺวา สยเมว สปฺปึ ปริเยสิตฺวา เถรํ อโรคํ อกาสิ. โส อโรโค
หุตฺวา น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๑-:-
             "อิมมฺหิ ภทฺทเก กปฺเป       พฺรหฺมพนฺธุ มหายโส
              กสฺสโป นาม โคตฺเตน      อุปฺปชฺชิ วทตํ วโร.
              นิปฺปปญฺโจ นิราลมฺโพ       อากาสสมมานโส
              สุญฺญตาพหุโล ตาที         อนิมิตฺตรโต วสี.
              อสงฺคจิตฺโต นิเกฺลโส ๒-    อสํสฏฺโฐ กุเล คเณ
              มหาการุณิโก วีโร         วินโยปายโกวิโท.
              อุยฺยุตฺโต ปรกิจฺเจสุ        วินยนฺโต สเทวเก
              นิพฺพานคมนํ มคฺคํ          คตึ ปงฺกวิโสสนํ.
              อมตํ ปรมสฺสาทํ           ชรามจฺจุนิวารณํ
              มหาปริสมชฺเฌ โส         นิสินฺโน โลกตารโก.
              กรวีกรุโต นาโถ          พฺรหฺมโฆโส ตถาคโต
              อุทฺธรนฺโต มหาทุคฺคา ๓-    วิปฺปนฏฺเฐ อนายเก.
              เทเสนฺโต วิรชํ ธมฺมํ       ทิฏฺโฐ เม โลกนายโก
              ตสฺส ธมฺมํ สุณิตฺวาน        ปพฺพชึ อนคาริยํ.
              ปพฺพชิตฺวา ตทาปาหํ        จินฺเตนฺโต ชินสาสนํ
              เอกโกว วเน รมฺเม       วสึ สํสคฺคปีฬิโต.
@เชิงอรรถ:  ขุ.อป. ๓๓/๒๑/๔๔ (สฺยา)    ปาลิ. อาสํกจิตฺโต นิลฺเลโป   ปาลิ. มหาทุกฺขา
              สกฺกายวูปกาโส เม        เหตุภูโต มมาภวี ๑-
              มนโส วูปกาสสฺส          สํสคฺคภยทสฺสิโน.
              กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ  กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา เถเร ตตฺถ วิหรนฺเต ราชา โกฏิธนปริจฺจาเคน โภชกคิริ-
วิหารํ นาม กาเรตฺวา เถรํ ตตฺถ วาเสสิ. โส ตตฺถ วิหรนฺโต ปรินิพฺพาน-
กาเล:-
       [๕๔๖] "โสหํ ปริปุณฺณสงฺกปฺโป       จนฺโท ปณฺณรโส ยถา
              สพฺพาสวปริกฺขีโณ          นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว"ติ
โอสานคาถมาห. สา อุตฺตานตฺถาว. ตเทว จ เถรสฺส อญฺญาพฺยากรณํ อโหสีติ.
                  เอกวิหาริยตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       ------------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๑๙๓-๑๙๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=4426&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=4426&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=371              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6946              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7089              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7089              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]