ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

                    ๓๗๙. ๒. สุนีตตฺเถรคาถาวณฺณนา
      นีเจ กุลมฺหีติอาทิกา อายสฺมโต สุนีตตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินิตฺวา
เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต พุทฺธสฺส สุญฺญกาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต
พาลชเนหิ สทฺธึ กีฬาปสุโต หุตฺวา วิจรนฺโต เอกํ ปจฺเจกพุทฺธํ คาเม ปิณฺฑาย
จรนฺตํ ทิสฺวา "กึ ตุยฺหํ สพฺพโส วณิตสรีรสฺส วิย สกลํ กายํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา
ภิกฺขาจรเณน, นนุ นาม กสิวาณิชฺชาทีหิ ชีวิกา กปฺเปตพฺพา. ตานิ เจ กาตุํ
น สกฺโกสิ, ฆเร ฆเร มุตฺตกรีสาทีนิ นีหรนฺโต ปจฺฉา วตฺถุโสธเนน ชีวาหี"ติ ๑-
อกฺโกสิ. โส เตน กมฺเมน นิรเย ปจฺจิตฺวา ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสน
มนุสฺสโลเกปิ พหูนิ ชาติสตานิ ปุปฺผฉฑฺฑกกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ตถา ชีวิกํ กปฺเปสิ.
อิมสฺมิญฺจ พุทฺธุปฺปาเท ปุปฺผฉฑฺฑกกุเล เอว นิพฺพตฺโต อุกฺการโสธนกมฺเมน ชีวิกํ
กปฺเปติ ฆาสจฺฉาทนมตฺตมฺปิ อลภนฺโต.
      อถ ภควา ปจฺฉิมยาเม พุทฺธาจิณฺณํ มหากรุณาสมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา
ตโต วุฏฺฐาย พุทฺธจกฺขุนา โลกํ โวโลเกนฺโต สุนีตสฺส หทยพฺภนฺตเร ฆเฏ ปทีปํ
วิย ปชฺชลนฺตํ อรหตฺตูปนิสฺสยํ ทิสฺวา วิภาตาย รตฺติยา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย ภิกฺขุสํฆปริวุโต ราชคหํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺโฐ ยสฺสํ วีถิยํ สุนีโต
อุกฺการโสธนกมฺมํ กโรติ, ตํ วีถึ ปฏิปชฺชิ. สุนีโตปิ ตตฺถ ตตฺถ
วิฆาสุจฺจารสงฺการาทิกํ  ราสึ กตฺวา ปิฏเกสุ ปกฺขิปิตฺวา กาเชนาทาย ปริหรนฺโต ๒-
ภิกฺขุสํฆปริวุตํ สตฺถารํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา สารชฺชมาโน ๓- สมฺภมากุลหทโย
คมนมคฺคํ นิลียโนกาสญฺจ อลภนฺโต กาชํ ภิตฺติปสฺเส ฐเปตฺวา เอเกน ปสฺเสน
อนุปวิสนฺโต วิย ภิตฺตึ อลฺลีโน ปญฺชลิโก อฏฺฐาสิ. "ภิตฺติฉิทฺเทน อปกฺกมิตุกาโม
อโหสี"ติปิ วทนฺติ.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. จมาหีติ     สี.,อิ. นีหรนฺโต    สี.,อิ. สารชฺชายมาโน
      สตฺถา ตสฺส สมีปํ ปตฺวา "อยํ อตฺตโน กุสลมูลสญฺโจทิตํ อุปคตํ มํ สารชฺชมาโน
ชาติยา กมฺมสฺส จ นิหีนตาย สมฺมุขีภาวมฺปิ ลชฺชติ, หนฺทสฺส เวสารชฺชํ
อุปฺปาเทสฺสามี"ติ กรวีกรุตมญฺชุนา สกลนครนินฺนาทวรคมฺภีเรน ๑- พฺรหฺมสฺสเรน
"สุนีตา"ติ อาลปิตฺวา "กึ อิมาย ทุกฺขชีวิกาย ปพฺพชิตุํ สกฺขิสฺสตี"ติ อาห. สุนีโต
เตน สตฺถุ วจเนน อมเตน วิย อภิสิตฺโต อุฬารํ ปีติโสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทนฺโต
"ภควา สเจ มาทิสาปิ อิธ ปพฺพชํ ลภนฺติ, กสฺมาหํ น ปพฺพชิสฺสามิ, ปพฺพาเชถ
มํ ภควา"ติ อาห. สตฺถา "เอหิ ภิกฺขู"ติ อาห. โส  ตาวเทว เอหิภิกฺขุภาเวน
ปพฺพชฺชํ อุปสมฺปทญฺจ ลภิตฺวา อิทฺธิมยปตฺตจีวรธโร วสฺสสฏฺฐิกตฺเถโร วิย หุตฺวา
สตฺถุ สนฺติเก อฏฺฐาสิ. ภควา ตํ วิหารํ เนตฺวา กมฺมฏฺฐานํ อาจิกฺขิ. โส
ปฐมํ อฏฺฐ สมาปตฺติโย ปญฺจ จ อภิญฺญาโย นิพฺพตฺเตตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา
ฉฬภิญฺโญ อโหสิ. ตํ สกฺกาทโย เทวา พฺรหฺมาโน จ อุปสงฺกมิตฺวา นมสฺสึสุ.
เตน วุตฺตํ:-
               "ตา เทวตา สตฺตสตา อุฬารา
                พฺรหฺมา จ อินฺโท อุปสงฺกมิตฺวา
                อาชานียํ ชาติชราภิภูตํ
                สุนีตํ นมสฺสนฺติ ปสนฺนจิตฺตา"ติอาทิ.
      ภควา ตํเยว เทวสงฺฆปุรกฺขตํ ทิสฺวา สิตํ กตฺวา ปสํสนฺโต "ตเปน พฺรหฺม-
จริเยนา"ติ คาถาย ธมฺมํ เทเสสิ. อถ นํ สมฺพหุลา ภิกฺขู สีหนาทํ นทาเปตุกามา
"อาวุโส สุนีต กสฺมา กุลา ตฺวํ ปพฺพชิโต, กถํ วา ปพฺพชิโต, กถญฺจ สจฺจานิ
ปฏิวิชฺฌี"ติ ปุจฺฉึสุ. โส ตํ สพฺพํ ปกาเสนฺโต:-
         [๖๒๐] "นีเจ กุลมฺหิ ชาโตหํ    ทลิทฺโท อปฺปโภชโน
               หีนกมฺมํ มมํ อาสิ       อโหสึ ปุปฺผฉฑฺฑโก.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. สชลชลธรนินฺนาท...., ม. สกลชวนนินฺนาท...
         [๖๒๑] ชิคุจฺฉิโต มนุสฺสานํ      ปริภูโต จ วมฺภิโต
               นีจํ มนํ กริตฺวาน       วนฺทิสฺสํ พหุกํ ชนํ.
         [๖๒๒] อถทฺทสาสึ สมฺพุทฺธํ      ภิกฺขุสํฆปุรกฺขตํ
               ปวิสนฺตํ มหาวีรํ        มคธานํ ปุรุตฺตมํ.
         [๖๒๓] นิกฺขิปิตฺวาน พฺยาภงฺคึ    วนฺทิตุํ อุปสงฺกมึ
               มเมว อนุกมฺปาย       อฏฺฐาสิ ปุริสุตฺตโม.
         [๖๒๔] วนฺทิตฺวา สตฺถุโน ปาเท  เอกมนฺตํ ฐิโต ตทา
               ปพฺพชฺชํ อหมายาจึ      สพฺพสตฺตานมุตฺตมํ.
         [๖๒๕] ตโต การุณิโก สตฺถา    สพฺพโลกานุกมฺปโก
               เอหิ ภิกฺขูติ มํ อาห     สา เม อาสูปสมฺปทา.
         [๖๒๖] โสหํ เอโก อรญฺญสฺมึ    วิหรนฺโต อตนฺทิโต
               อกาสึ สตฺถุ วจนํ       ยถา มํ โอวที ชิโน.
         [๖๒๗] รตฺติยา ปฐมํ ยามํ      ปุพฺพชาติมนุสฺสรึ
               รตฺติยา มชฺฌิมํ ยามํ     ทิพฺพจกฺขุํ วิโสธยึ
               รตฺติยา ปจฺฉิเม ยาเม   ตโมกฺขนฺธํ ปทาลยึ.
         [๖๒๘] ตโต รตฺยา วิวสาเน    สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ ๑-
               อินฺโท พฺรหฺมา จ อาคนฺตฺวา มํ นมสฺสึสุ ปญฺชลี.
         [๖๒๙] นโม เต ปุริสาชญฺญ     นโม เต ปุริสุตฺตม
               ยสฺส เต อาสวา ขีณา   ทกฺขิเณยฺโยสิ มาริส.
         [๖๓๐] ตโต ทิสฺวาน มํ สตฺถา   เทวสงฺฆปุรกฺขตํ
               สิตํ ปาตุกริตฺวาน       อิมมตฺถํ อภาสถ.
         [๖๓๑] ตเปน พฺรหฺมจริเยน     สญฺญเมน ทเมน จ
               เอเตน พฺราหฺมโณ โหติ  เอตํ พฺราหฺมณมุตฺตมนฺ"ติ
อิมาหิ คาถาหิ สีหนาทํ นทิ.
@เชิงอรรถ:  ขุ.ชา. ๒๗/๑๕๕๙/๓๑๖ ยุธญฺชยชาตก (สฺยา)
      ตตฺถ นีเจติ ลามเก สพฺพนิหีเน. อุจฺจนีจภาโว หิ นาม สตฺตานํ
อุปาทายุปาทาย, อยํ ปน สพฺพนิหีเน ปุกฺกุสกุเล อุปฺปนฺนตํ ทสฺเสนฺโต "นีเจ
กุลมฺหิ ชาโต"ติ อาห. เตน วุตฺตํ "นีเจติ ลามเก สพฺพนิหีเน"ติ. ทลิทฺโทติ
ทุคฺคโต, ทลิทฺทาปิ  ๑- เกจิ กทาจิ ฆาสจฺฉาทนสฺส ลาภิโน อกสิรวุตฺติโน โหนฺติ,
อหํ ปน สพฺพกาลํ กสิรวุตฺติตาย ๒- หีโน อุทฺธนํ อุปฏฺฐปิตอุกฺขลิโก ทสฺสนยุตฺตํ
๓- เถวกมฺปิ อปสฺสึเยวาติ ทสฺเสนฺโต "อปฺปโภชโน"ติ อาห. นีจกุลิกา ทลิทฺทาปิ เกจิ
อนีจกมฺมาชีวา โหนฺติ, มยฺหํ ปน น ตถาติ ทสฺเสนฺโต อาห "หีนกมฺมํ มมํ อาสี"ติ.
กีทิสนฺติ เจ? อโหสึ ปุปฺผฉฑฺฑโก, หตฺถวิกลสฺส หตฺถวาติ วิย อุปจารวเสนายํ
อิมสฺส สมญฺญา อโหสิ ยทิทํ "ปุปฺผฉฑฺฑโก"ติ. มิลาตปุปฺผสนฺถรวณฺณตาย วา
อุกฺการภูมิยา เอวํ วุตฺโต. ๔-
      ชิคุจฺฉิโตติ ชาติยา เจว กมฺมุนา จ หีฬิโต. มนุสฺสานนฺติ มนุสฺเสหิ.
ปริภูโตติ อวญฺญาโต. วมฺภิโตติ ขุํสิโต. นีจํ มนํ กริตฺวานาติ อญฺเญ มนุสฺเส
สิเนรุํ วิย อุกฺขิปิตฺวา เตสํ ปาทปํสุโตปิ อตฺตานํ นิหีนํ กตฺวา ปวตฺติยา นีจํ
นิหีนํ มนํ กตฺวา. วนฺทิสฺสํ พหุกํ ชนนฺติ ปุถุมหาชนํ ทิฏฺฐทิฏฺฐกาเล วนฺทึ
สิรสิ อญฺชลึ กโรนฺโต ปณามึ.
      อถาติ อธิการนฺตรทีปเน นิปาโต. อทฺทสาสินฺติ อทฺทกฺขึ. มคธานนฺติ มคธา
นาม ชานปทิโน ราชกุมารา, เตสํ นิวาโส เอโกปิ ชนปโท รุฬฺหิยา "มคธานนฺ"ติ ๕-
วุตฺโต, มคธชนปทสฺสาติ อตฺโถ. ปุรุตฺตมนฺติ อุตฺตมํ นครํ.
      พฺยาภงฺคินฺติ กาชํ. ปพฺพชฺชํ อหมายาจินฺติ "สุนีต ปพฺพชิตุํ สกฺขิสฺสสี"ติ
สตฺถารา โอกาเส กเต อหํ ปพฺพชฺชํ อยาจึ. อาสูปสมฺปทาติ "เอหิ ภิกฺขู"ติ
@เชิงอรรถ:  สี.,ม. ทลิทฺทาปิ หิ     อิ. กสิรวุตฺตินา    อิ. อุทฺธํ อุตฺติฏฺฐปุคฺคลโก
@ทสนฺตยุตฺตํ, ม. อุทฺธนํ อุตฺติฏฺฐอุกฺขลิโก ทสฺสนยุตฺตํ
@ สี.....สนฺถรฉฑฺฑโก วา อุกฺการภูมิโย เอวํ วุจฺจเต
@ สี. มาคโธติ, อิ. มาคธานนฺติ
สตฺถุ วจนมตฺเตน อาสิ อุปสมฺปทา. ยถา มํ โอวทีติ "เอวํ สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ
ภาเวหี"ติ ยถา มํ โอวทิ, ตถา สตฺถุโน วจนํ อกาสึ ปฏิปชฺชึ. รตฺติยาติอาทิ
ตสฺสา ปฏิปตฺติยา รสทสฺสนํ. ตตฺถ ปุพฺเพนิวาสญาณํ อนาคตํสญาณญฺจ พหุกิจฺจนฺติ
"ปฐมํ ยามํ มชฺฌิมํ ยามนฺ"ติ อจฺจนฺตสํโยควเสน อุปโยควจนํ วุตฺตํ. น ตถา
อาสวกฺขยญาณํ เอกาภิสมยวเสน ปวตฺตนโตติ "ปจฺฉิเม ยาเม"ติ ภุมฺมวเสน วุตฺตนฺติ
ทฏฺฐพฺพํ. อินฺโทติ สกฺโก เทวราชา. พฺรหฺมาติ มหาพฺรหฺมา. อินฺทพฺรหฺมคฺคหเณน
อญฺเญสํ กามเทวานํ พฺรหฺมูนญฺจ อาคมนํ วุตฺตเมวาติ ทฏฺฐพฺพํ. อุกฺกฏฺฐนิทฺเทโส
เหส ยถา "ราชา อาคโต"ติ. นมสฺสึสูติ กาเยน วาจาย จ นมกฺการํ อกํสุ.
      ตตฺถ กาเยน กตํ นมกฺการํ ทสฺเสนฺโต "ปญฺชลี"ติ วตฺวา วาจาย กตํ
ทสฺเสตุํ  "นโม เต"ติอาทิ วุตฺตํ. เทวสงฺฆปุรกฺขตนฺติ เทวคฺคหเณน อุปปตฺติเทว-
ภาวโต พฺรหฺมาโนปิ คหิตา. สิตํ ปาตุกริตฺวานาติ อตฺตโน โอวาทสฺส มหปฺผลตํ ๑-
เทวพฺรหฺมูนญฺจ คุณสมฺปตฺตึ ๒- นิสฺสาย สตฺถา สิตํ ปาตฺวากาสิ. ปาตุกโรนฺโต จ
น อญฺเญ ๓- วิย ทนฺเต วิทํเสติ, มุขาธานํ ปน โถกํ วิวรติ, ตตฺตเกน จ อภิภูตทิพฺพ-
ผลิกมุตฺตรสฺมิโย อวหสิตตารกาสสิมรีจิโย ๔- สุสุกฺกทาฐสมฺภวา ฆนรสฺมิโย
นิกฺขมิตฺวา ติกฺขตฺตุํ สตฺถุ มุขํ ปทกฺขิณํ กโรนฺติ, ตํ ทิสฺวา ปจฺฉโต คจฺฉนฺตาปิ
สตฺถา สิตํ ปาตฺวากาสีติ สญฺชานนฺติ.
      ตเปนาติ อินฺทฺริยสํวเรน, "ธุตธมฺมสมาทาเนนา"ติ เกจิ. สญฺญเมนาติ สีเลน.
ทเมนาติ ปญฺญาย. พฺรหฺมจริเยนาติ อวสิฏฺฐเสฏฺฐจริยาย. เอเตนาติ ยถาวุตฺเตน
ตปาทินา. พฺราหฺมโณ โหติ พาหิตปาปภาวโต. เอตนฺติ ตปาทิ ยถาวุตฺตํ. พฺราหฺมณ-
มุตฺตมนฺติ อุตฺตมํ พฺราหฺมณํ, พฺราหฺมเณสุ วา อุตฺตมํ สพฺพเสฏฺฐํ, อหูติ
วจนเสโส. พฺราหฺมณนฺติ วา พฺรหฺมญฺญมาห, เอวํ อุตฺตมํ พฺรหฺมญฺญํ, น ชจฺจาทีติ
อธิปฺปาโย.
@เชิงอรรถ:  สี. ทสฺสนมหปฺผลํ    สี.,อิ. คุณภตฺตึ   สี.,อิ. อญฺโญ
@ สี.,อิ. อวสิตุทารตาราปติมรีจิโย, ม. อวหสิโต ตารกาสสิมรีจิโย
น หิ ชาติกุลปเทสโคตฺตสมฺปตฺติอาทโย อริยภาวสฺส การณํ, อธิสีลสิกฺขาทโย เอว
ปน การณํ. เตนาห:-
            "ยถา สงฺการธานสฺมึ ๑-   อุชฺฌิตสฺมึ มหาปเถ
             ปทุมํ ตตฺถ ชาเยถ       สุจิคนฺธํ มโนรมํ.
             เอวํ สงฺการภูเตสุ       อนฺธภูเต ปุถุชฺชเน
             อติโรจติ ปญฺญาย        สมฺมาสมฺพุทฺธสาวโก"ติ. ๒-
    เอวํ เถโร เตหิ ภิกฺขูหิ ปุจฺฉิตมตฺถํ อิมาหิ คาถาหิ วิสฺสชฺเชนฺโต สีหนาทํ
นทีติ.
                  สุนีตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                  ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย
                  ทฺวาทสกนิปาตสฺส อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                      --------------------
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สงฺการฐานสฺมึ      ขุ.ธมฺม. ๒๕/๕๘/๒๗ ครหทินฺนวตฺถุ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๒๔๗-๒๕๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=5686&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=5686&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=379              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=7148              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7295              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7295              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]