อรรถกถาเล่มที่ ๓๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถรี.อ. (ปรมตฺถที.)

                    ๔๒๘. ๙. อภยาเถรีคาถาวณฺณนา
   อภเย ภิทุโร กาโยติอาทิกา ๑- อภยมาตุเถริยา สหายิกาย ๑- อภยาเถริยา คาถา.
      อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิการา ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ ปุญฺ
อุปจินนฺตี สิขิสฺส ภควโต กาเล ขตฺติยมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺวา
อรุณรญฺโ ๒- อคฺคมเหสี อโหสิ. ราชา ตสฺสา เอกทิวสํ คนฺธสมฺปนฺนานิ สตฺต
อุปฺปลานิ อทาสิ. สา ตานิ คเหตฺวา "กึ เม ๓- อิเมหิ ปิลนฺธนฺเตหิ. ๔- ยนฺนูนาหํ
อิเมหิ ภควนฺตํ ๕- ปูเชสฺสามี"ติ จินฺเตตฺวา นิสีทิ. ภควา จ ภิกฺขาจารเวลายํ ราช-
นิเวสนํ ปาวิสิ. สา ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานสา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา เตหิ ปุปฺเผหิ
ปูเชตฺวา ปญฺจปติฏฺิเตน วนฺทิ, สา เตน ปุญฺกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺตี
อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท อุชฺเชนิยํ กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺุตํ ปตฺวา อภยมาตุยา
สหายิกา หุตฺวา ตาย ปพฺพชิตาย ตสฺสา สิเนเหน สยมฺปิ ปพฺพชิตฺวา ตาย
@เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. อิเม ปาา น ทิสฺสนฺติ  ๒ สี. อรุณวโต รญฺโ  ๓ อิ. คเหตฺวานิเม
@๔ สี. ปินทฺเธหิ, ม. ปิลนฺเธหิ  ๕ สี. ตํ ภควนฺตํ
สทฺธึ ราชคเห วสมานา เอกทิวสํ อสุภทสฺสนตฺถํ สีตวนํ อคมาสิ. สตฺถา คนฺธกุฏิยํ
นิสินฺโนว ตสฺสา อนุภูตปุพฺพํ อารมฺมณํ ปุรโต กตฺวา ตสฺสา อุทฺธุมาตกาทิภาวํ
ปกาเสสิ. ตํ ทิสฺวา สํเวคมานสา อฏฺาสิ. สตฺถา โอภาสํ ผริตฺวา ปุรโต นิสินฺนํ
วิย อตฺตานํ ทสฺเสตฺวา:-
       [๓๕]  "อภเย ภิทุโร กาโย          ยตฺถ สตฺตา ปุถุชฺชนา
              นิกฺขิปิสฺสามิมํ เทหํ           สมฺปชานา ปติสฺสตา. ๑-
       [๓๖]   พหูหิ ทุกฺขธมฺเมหิ            อปฺปมาทรตาย เม
              ตณฺหกฺขโย อนุปฺปตฺโต         กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ
อิมา คาถา อภาสิ. สา คาถาปริโยสาเน อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ
อปทาเน ๒-:-
             "นคเร อรุณวติยา            อรุโณ นาม ขตฺติโย
              ตสฺส รญฺโ อหํ ภริยา        นคุลํ ปาทยามหํ. ๓-
              สตฺตมาลา ๔- คเหตฺวาน      อุปฺปลา เทวคนฺธิกา
              นิสชฺช ปาสาทวเร           เอวํ จินฺเตสิ ตาวเท.
              กึ เม อิมาหิ มาลาหิ         สิรสาโรปิตาหิ เม
              วรํ เม พุทฺธเสฏฺสฺส         าณมฺหิ อภิโรปิตํ.
              สมฺพุทฺธํ ปฏิมาเนนฺตี          ทฺวาราสนฺเน นิสีทหํ
              ยทา เอหิติ สมฺพุทฺโธ         ปูชยิสฺสํ มหามุนึ.
              กกุโธ วิลสนฺโตว            มิคราชาว เกสรี
              ภิกฺขุสํเฆน สหิโต            อาคจฺฉิ วีถิยา ชิโน.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. สตีมตี  ๒ ขุ.อป. ๓๓/๗๒/๒๙๑  ๓ ฉ.ม. วาริตํ วารยามหํ
@๔ ฉ.ม. สตฺตมาลํ
              พุทฺธสฺส รํสึ ทิสฺวาน          หฏฺา สํวิคคมานสา
              ทฺวารํ อปาปุณิตฺวาน ๑-       พุทฺธเสฏฺมปูชยึ.
              สตฺต อุปฺปลปุปฺผานิ           ปริกิณฺณานิ ๒- อมฺพเร
              ฉทึ กโรนฺตี ๓- พุทฺธสฺส       มตฺถเก ธารยนฺติ เต.
              อุทคฺคจิตฺตา สุมนา           เวทชาตา กตญฺชลี
              ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา        ตาวตึสํ อคจฺฉหํ.
              มหาเนลสฺส ฉาทนํ           ธาเรนฺติ มม มุทฺธนิ
              ทิพฺพคนฺธํ ปวายามิ ๔-        สตฺตุปฺปลานิทํ ผลํ.
              กทาจิ นียมานาย            าติสงฺเฆน เม ตทา
              ยาวตา ปริสา มยฺหํ          มหาเนลํ ธรียติ.
              สตฺตติเทวราชูนํ             มเหสิตฺตมการยึ
              สพฺพตฺถ อิสฺสรา หุตฺวา        สํสรามิ ภวาภเว.
              เตสฏฺิจกฺกวตฺตีนํ            มเหสิตฺตํ อการยึ
              สพฺเพ มํ อนุวตฺตนฺติ          อาเทยฺยวจนา อหํ. ๕-
              อุปฺปลสฺเสว เม วณฺโณ        คนฺโธ เจว ปวายติ
              ทุคฺคตึ นาภิชานามิ ๖-        พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
              อิทฺธิปฺปาเทสุ กุสลา          โพชฺฌงฺคภาวนารตา
              อภิญฺาปารมิปฺปตฺตา          พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
              สติปฏฺานกุสลา             สมาธิชฺฌานโคจรา
              สมฺมปฺปธานมนุยุตฺตา          พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อวาปุริตฺวาน  ๒ สุวิตฺถิณฺณานิ (สฺยา)  ๓ ฉาทึ กโรนฺตา (สฺยา)
@๔ ปวายติ (สฺยา)  ๕ ฉ.ม. อหุํ  ๖ ฉ.ม. ทุพฺพณฺณิยํ น ชานามิ
              วีริยํ เม ธุรโธรยฺหํ          โยคกฺเขมาธิวาหนํ
              สพฺพาสวปริกฺขีณา            นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว.
              เอกตึเส อิโต กปฺเป         ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ
              ทุคฺคตึ นาภิชานามิ           พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
              กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
      อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อุทาเนนฺตี ตา เอว คาถา ปริวตฺติตฺวา อภาสิ.
      ตตฺถ อภเยติ อตฺตานเมว อาลปติ. ภิทุโรติ ภิชฺชนสภาโว, อนิจฺโจติ อตฺโถ.
ยตฺถ สตฺตา ปุถุชฺชนาติ ยสฺมึ ขเณน ๑- ภิชฺชนสีเล อสุจิทุคฺคนฺธเชคุจฺฉปฏิกูล-
สภาเว กาเย อิเม อนฺธปุถุชฺชนา สตฺตา ลคฺคา ลคฺคิตา. นิกฺขิปิสฺสามิมํ เทหนฺติ
อหํ ปน อิมํ เทหํ ปูติกายํ ปุน อนาทาเนน นิรเปกฺขา ขิปิสฺสามิ ฉฑฺเฑสฺสามิ.
ตตฺถ การณมาห "สมฺปชานา ปติสฺสตา"ติ.
      พหูหิ ทุกฺขธมฺเมหีติ ชาติชราทีหิ อเนเกหิ ทุกฺขธมฺเมหิ ผุฏฺายาติ
อธิปฺปาโย. อปฺปมาทรตายาติ ตาย เอว ทุกฺโขติณฺณตาย ปฏิลทฺธสํเวคตฺตา
สติอวิปฺปวาสสงฺขาเต อปฺปมาเท รตาย. เสสํ วุตฺตนยเมว. เอตฺถ เจ ๒- สตฺถารา
เทสิตนิยาเมน:-
             "นิกฺขิปาหิ อิมํ เทหํ           อปฺปมาทรตาย เต
              ตณฺหกฺขยํ ปาปุณาหิ           กโรหิ พุทฺธสาสนนฺ"ติ
ปาโ, ๓- เถริยา วุตฺตนิยาเมเนว ปน สงฺคีตึ อาโรปิตา. ๔- อปฺปมาทรตาย เตติ
อปฺปมาทรตาย ตยา ภวิตพฺพนฺติ อตฺโถ.
                     อภยาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ขเณ  ๒ ฉ.ม. จ  ๓ ม. อธิปฺปาโย  ๔ ฉ.ม. อาโรปิตตฺตา

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้า ๕๑-๕๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=1098&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=1098&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=428
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9030
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9090
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9090
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26